Giáo trình Thiết kế bài dạy học và trắc nghiệm khách quan môn Địa lí trung học phổ thông

Chia sẻ: Trần Dự Trữ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:0

Thêm vào BST

Báo xấu

35
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

"Giáo trình Thiết kế bài dạy học và trắc nghiệm khách quan môn Địa lí trung học phổ thông" được biên soạn nhằm nâng cao năng lực cho giáo viên trung học phổ thông về phương pháp thiết kế các bài dạy học địa lí theo hướng tích cực hóa hoạt động nhận thức của học sinh. Mời các bạn cùng tham khảo để nắm chi tiết hơn nội dung của các kiến thức.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình Thiết kế bài dạy học và trắc nghiệm khách quan môn Địa lí trung học phổ thông

§¹i häc HuÕ Tr−êng §¹i häc S− ph¹m ThiÕt kÕ bµi d¹y häc vµ tr¾c nghiÖm kh¸ch quan M«n ®Þa lÝ trung häc phæ th«ng Gi¸o tr×nh båi d−ìng th−êng xuyªn gi¸o viªn trung häc phæ th«ng chu kú iii Nhµ xuÊt b¶n gi¸o dôc
§¹i häc HuÕ Tr−êng §¹i häc S− ph¹m TS. NguyÔn Ngäc Minh - PGS.TS NguyÔn §øc Vò ThiÕt kÕ bµi d¹y häc vµ tr¾c nghiÖm kh¸ch quan M«n ®Þa lÝ trung häc phæ th«ng Gi¸o tr×nh båi d−ìng th−êng xuyªn gi¸o viªn trung häc phæ th«ng chu kú iii Nhµ xuÊt b¶n gi¸o dôc 2
TS. NguyÔn Ngäc Minh PhÇn 1 thiÕt kÕ bµi d¹y häc ®Þa lÝ theo h−íng ®æi míi ph−¬ng ph¸p d¹y häc ë tr−êng trung häc phæ th«ng 3
Môc ®Ých. Nh»m n©ng cao n¨ng lùc cho gi¸o viªn ®Þa lÝ trung häc phæ th«ng vÒ ph−¬ng ph¸p thiÕt kÕ c¸c bµi d¹y häc ®Þa lÝ theo h−íng tÝch cùc hãa ho¹t ®éng nhËn thøc cña häc sinh. Môc tiªu cô thÓ: - HiÓu ®−îc c¸c c¬ së khoa häc cña thiÕt kÕ bµi d¹y häc ®Þa lÝ theo h−íng ®æi míi ph−¬ng ph¸p d¹y häc hiÖn nay. - N¾m ®−îc c¸c kh¸i niÖm liªn quan ®Õn thiÕt kÕ bµi d¹y häc ®Þa lÝ. Ph©n biÖt ®−îc hai kiÓu d¹y häc tÝch cùc vµ d¹y häc thô ®éng. - N¾m c¸c d¹ng thiÕt kÕ bµi d¹y häc ®Þa lÝ. So s¸nh ®Ó ph©n biÖt ®−îc c¸c d¹ng thiÕt kÕ bµi d¹y häc ®Þa lÝ . - H×nh thµnh vµ rÌn luyÖn cho gi¸o viªn c¸c kü n¨ng thiÕt kÕ bµi d¹y häc ®Þa lÝ. - N©ng cao n¨ng lùc cho gi¸o viªn vÒ thiÕt kÕ bµi d¹y häc ®Þa lÝ. Néi dung cña phÇn I: Gåm cã 3 phÇn: - Nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ thiÕt kÕ bµi d¹y häc ®Þa lÝ theo h−íng ®æi míi ph−¬ng ph¸p d¹y häc ë tr−êng trung häc phæ th«ng. - Nh÷ng c¬ së vµ nguyªn t¾c thiÕt kÕ bµi d¹y häc ®Þa lÝ. - Kü thuËt thiÕt kÕ thiÕt kÕ bµi d¹y häc ®Þa lÝ theo h−íng ph¸t huy tÝnh tÝch cùc häc tËp cña häc sinh. Ph−¬ng ph¸p h−íng dÉn häc tËp . - Mçi néi dung ®−îc thùc hiÖn theo ®¬n vÞ tiÕt/buæi/ngµy. - Sau tr×nh bµy néi dung c¬ b¶n c¸c phÇn, c¸c néi dung, cho häc viªn tù nghiªn cøu ®Ó n¾m, ph©n biÖt ®−îc c¸c kh¸i niÖm, c¸c d¹ng thiÕt kÕ vµ kü thuËt thiÕt kÕ bµi d¹y häc ®Þa lÝ... - Cho häc viªn tù thiÕt kÕ mét sè bµi d¹y häc ®Þa lÝ dùa theo c¸c m« h×nh thiÕt kÕ ®· tr×nh bµy. - Gi¶ng viªn tr×nh bµy mét sè c¸ch thiÕt kÕ bµi d¹y häc ®Þa lÝ. - Gi¶i c¸c c©u hái bµi tËp cuèi gi¸o tr×nh. Tµi liÖu, ph−¬ng tiÖn . - Gi¸o tr×nh thiÕt kÕ bµi d¹y häc vµ tr¾c nghiÖm kh¸ch quan m«n ®Þa lÝ trung häc phæ th«ng. - Mét sè tµi liÖu tham kh¶o (lÊy trong môc tµi liÖu tham kh¶o). - M¸y chiÕu ®a chøc n¨ng. - M¸y vi tÝnh. Ho¹t ®éng. Ho¹t ®éng 1: TiÕp nhËn th«ng tin - L¾ng nghe b¸o c¸o cña gi¶ng viªn - N¾m h−íng dÉn c¸ch nghiªn cøu th«ng tin häc tËp. Ho¹t ®éng 2: Nghiªn cøu th«ng tin vµ th¶o luËn - Nghiªn cøu c¸c th«ng tin trong gi¸o tr×nh vµ trong c¸c tµi liÖu tham kh¶o - Trao ®æi th¶o luËn theo nhãm Ho¹t ®éng 3: Quan s¸t thiÕt kÕ mÉu cña gi¶ng viªn vµ thùc hµnh. - Quan s¸t gi¶ng viªn giíi thiÖu mét sè d¹ng thiÕt kÕ bµi d¹y häc ®Þa lÝ. - H−íng dÉn häc viªn thùc hµnh thiÕt kÕ bµi d¹y häc ®Þa lÝ. - Häc viªn thùc hµnh mét sè d¹ng thiÕt kÕ bµi d¹y häc ®Þa lÝ. Th«ng tin häc tËp. - Néi dung cô thÓ c¸c phÇn, c¸c môc cña gi¸o tr×nh phÇn 1. - C©u hái bµi tËp ®Ó häc tËp theo gi¸o tr×nh. (Xem c¸c néi dung phÇn sau) 4
I. Nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ thiÕt kÕ bµi d¹y häc ®Þa lÝ theo h−íng ®æi míi ph−¬ng ph¸p d¹y häc ë tr−êng trung häc phæ th«ng 1. HÖ thèng tri thøc ®Þa lÝ trong nhµ tr−êng trung häc phæ th«ng. HÖ thèng tri thøc ®Þa lÝ trong nhµ tr−êng phæ th«ng bao gåm kiÕn thøc, kü n¨ng, c¸c ho¹t ®éng t×m tßi s¸ng t¹o vµ hÖ thèng c¸c chuÈn mùc vÒ c¸c quan hÖ cña häc sinh víi thÕ giíi tù nhiªn vµ x· héi loµi ng−êi. Sù lùa chän toµn bé néi dung tri thøc trªn tÊt nhiªn ph¶i tïy thuéc vµo tÝnh võa søc cña häc sinh vµ ph¶i phï hîp víi môc ®Ých gi¸o dôc - ®µo t¹o ®−îc quy ®Þnh trong nhµ tr−êng. D¹y häc ®Þa lÝ ë tr−êng trung häc phæ th«ng ph¶i gióp häc sinh n¾m b¾t ®−îc néi dung häc vÊn ®ã. Theo nhiÒu tµi liÖu cña nhiÒu nhµ lý luËn d¹y häc ®Þa lÝ, cã thÓ thÊy trong bèn nhãm cña hÖ thèng tri thøc ®Þa lÝ trong nhµ tr−êng phæ th«ng cã hai thµnh phÇn c¬ b¶n cô thÓ sau ®©y: - C¸c kiÕn thøc ®Þa lÝ cÇn h×nh thµnh cho häc sinh bao gåm kiÕn thøc lý thuyÕt vµ kiÕn thøc thùc tiÔn. Trong ®ã kiÕn thøc lý thuyÕt ®−îc xem lµ thµnh phÇn quan träng h¬n c¶. - C¸c kü n¨ng ®Þa lÝ cÇn h×nh thµnh vµ rÌn luyÖn cho häc sinh bao gåm bèn nhãm c¬ b¶n lµ: kü n¨ng lµm viÖc víi b¶n ®å; kü n¨ng kh¶o s¸t c¸c hiÖn t−îng ®Þa lÝ ngoµi thùc ®Þa; kü n¨ng nghiªn cøu, lµm viÖc víi c¸c tµi liÖu ®Þa lÝ vµ kü n¨ng häc tËp nghiªn cøu ®Þa lÝ. Trong ®ã kü n¨ng lµm viÖc víi b¶n ®å còng ®−îc xem lµ thµnh phÇn quan träng. Møc ®é nhËn thøc hÖ thèng kiÕn thøc vµ kü n¨ng ®Þa lÝ cã thÓ biÓu ®¹t b»ng s¬ ®å mèi quan hÖ d−íi ®©y: Møc ®é nhËn Møc ®é nhËn thøc vÒ kiÕn thøc thøc vÒ kü n¨ng KiÕn thøc vÒ biÓu t−îng, Hµnh ®éng Thùc hiÖn hµnh ®éng theo sè liÖu, sù kiÖn..®Þa lÝ NhËn biÕt theo mÉu mÉu cña gi¸o viªn KiÕn thøc vÒ kh¸i niÖm, Hµnh ®éng Thùc hiÖn hµnh ®éng trong c¸c t×nh MLH nh©n qu¶ ®Þa lÝ HiÓu thµnh thôc huèng quen thuéc (kü x¶o) KiÕn thøc ®−îc ¸p dông ¸p dông ®−îc Hµnh ®éng Thùc hiÖn hµnh ®éng trong c¸c t×nh vµ ph¸t triÓn s¸ng t¹o trong c¸c t×nh s¸ng t¹o huèng míi (kü n¨ng hoµn thiÖn) huèng S¬ ®å 1.1. S¬ ®å biÓu diÔn møc ®é nhËn thøc vÒ kiÕn thøc vµ kü n¨ng m«n ®Þa lÝ C¸ch hiÓu trªn lµ c¨n cø cho viÖc x©y dùng néi dung ch−¬ng tr×nh, s¸ch gi¸o khoa m«n ®Þa lÝ, ®Æc biÖt gióp gi¸o viªn trong thiÕt kÕ vµ thùc hiÖn bµi gi¶ng ®Þa lÝ trªn líp. 5
2. Ph©n biÖt c¸c kh¸i niÖm liªn quan ®Õn thiÕt bµi d¹y häc ®Þa lÝ. a. Bµi häc ®Þa lÝ: lµ 1 ®¬n vÞ cña néi dung d¹y häc, lµ mét thµnh tè cÊu thµnh cña mét s¸ch gi¸o khoa ®Þa lÝ. Nã cã vÞ trÝ x¸c ®Þnh trong hÖ thèng s¸ch gi¸o khoa (hay gi¸o tr×nh) vµ cã quan hÖ chÆt chÏ víi c¸c bµi häc kh¸c. Bµi häc gi÷ vÞ trÝ c¬ b¶n vµ chñ yÕu ë tr−êng phæ th«ng, lµ mét kh©u t−¬ng ®èi trän vÑn, hoµn chØnh cña qu¸ tr×nh d¹y häc. Mçi bµi häc trong s¸ch gi¸o khoa lµ sù cÊu thµnh bëi hÖ thèng c¸c kiÕn thøc sù kiÖn, sè liÖu, biÓu t−îng, kh¸i niÖm, mèi liªn hÖ nh©n qu¶, c¸c quy luËt vµ c¸c häc thuyÕt ®Þa lÝ.... Trong s¸ch gi¸o khoa ®Þa lÝ ë tr−êng trung häc phæ th«ng cã kh¸ nhiÒu kiÓu bµi häc ®Þa lÝ. C¨n cø vµo nhiÖm vô nhËn thøc cña häc sinh, cã thÓ ph©n ra c¸c lo¹i bµi häc c¬ b¶n sau: bµi häc lý thuyÕt (bµi häc trang bÞ kiÕn thøc míi vÒ lý thuyÕt), bµi häc thùc hµnh (bµi häc rÌn luyÖn kü n¨ng, hay gäi lµ bµi häc trang bÞ kiÕn thøc míi vÒ kü n¨ng), bµi häc «n tËp tæng kÕt, bµi häc kiÓm tra. Trong tÊt c¶ c¸c kiÓu bµi häc trªn, cÇn chó ý vµ quan t©m h¬n c¶ lµ bµi häc lý thuyÕt. §©y lµ lo¹i bµi chñ yÕu vµ chiÕm tØ lÖ lín nhÊt vÒ néi dung còng nh− l−îng thêi gian trong s¸ch gi¸o khoa. §ång thêi lµ lo¹i bµi chi phèi c¸c lo¹i bµi häc kh¸c. Do ®ã, thiÕt kÕ bµi d¹y häc trong m«n ®Þa lÝ chñ yÕu lµ thiÕt cho lo¹i bµi häc lý thuyÕt. CÊu tróc bµi häc lµ sù x¸c lËp vÞ trÝ vµ c¸c mèi liªn hÖ t¸c ®éng lÉn nhau mang tÝnh quy luËt gi÷a c¸c yÕu tè trong mét bµi häc. C¸c yÕu tè cÊu thµnh cÊu tróc mét bµi häc gåm nh÷ng yÕu tè d−íi ®©y: - §èi t−îng vµ nhiÖm vô cña khoa häc ®Þa lÝ - NhiÖm vô cña m«n ®Þa lÝ ë tr−êng phæ th«ng - Môc ®Ých cña bµi häc ®Þa lÝ ë tr−êng phæ th«ng - Néi dung khoa häc cña bµi ®Þa lÝ - §èi t−îng nhËn thøc - Thêi gian ®Ó häc sinh nhËn thøc C¸c d¹ng cÊu tróc bµi häc: - CÊu tróc ngang lµ sù thÓ hiÖn néi dung cña tõng ®¬n vÞ kiÕn thøc (thµnh phÇn kiÕn thøc). §ã lµ sù tËp hîp hÖ thèng c¸c kiÕn thøc ®Ønh vµ kiÕn thøc phô thuéc, më réng (hay cßn gäi lµ sù tËp hîp cña kh¸i niÖm chÝnh víi c¸c kh¸i niÖm phô). VÝ dô: Bµi Ên §é, cã ®¬n vÞ kiÕn thøc: C¸ch m¹ng xanh. §Ó lµm râ cho c¸ch m¹ng xanh cã c¸c thµnh phÇn kiÕn thøc sau: néi dung c¸ch m¹ng xanh, kÕt qu¶ c¸ch m¹ng xanh, c¸c nh©n tè ¶nh h−ëng vµ c¸c vïng thùc hiÖn c¸ch m¹ng xanh. - CÊu tróc däc lµ thÓ hiÖn thø tù s¾p xÕp gi÷a c¸c yÕu tè cã mèi liªn hÖ vµ t¸c ®éng qua l¹i víi nhau ®Ó t¹o nªn sù thèng nhÊt hoµn chØnh mét bµi häc. VÝ dô: còng bµi Ên §é, sau khi tr×nh bµy môc: C¸ch m¹ng xanh tiÕp theo cña bµi häc lµ môc: C¸ch m¹nh tr¾ng. TuÇn tù theo dµn ý ®ã chÝnh lµ cÊu tróc däc. b. TiÕt häc ®Þa lÝ: lµ kho¶ng thêi gian cña qu¸ tr×nh d¹y häc, trong ®ã häc sinh tù gi¸c, tÝch cùc lÜnh héi néi dung häc vÊn ®Þa lÝ d−íi sù h−íng dÉn, chØ ®¹o cña gi¸o viªn nh»m h×nh thµnh nh©n c¸ch vµ ph¸t triÓn n¨ng lùc trÝ tuÖ häc sinh. TiÕt häc lµ h×nh thøc c¬ b¶n cña tæ chøc d¹y häc theo tr−êng, theo líp. Trong tiÕt häc, c¸c nhiÖm vô chñ yÕu cña nhµ tr−êng ®−îc thùc hiÖn. Do ch−¬ng tr×nh vµ s¸ch gi¸o khoa cã c¸c lo¹i bµi häc kh¸c nhau nªn t−¬ng øng cã c¸c tiÕt häc thùc hiÖn c¸c bµi häc ®ã. Trong qu¸ tr×nh d¹y häc, dùa vµo viÖc thùc hiÖn mét sè nhiÖm vô cña mçi tiÕt häc cã thÓ ph©n thµnh nhiÒu lo¹i tiÕt häc nh−: tiÕt häc më ®Çu, tiÕt häc n¾m tri thøc 6
míi, tiÕt häc rÌn luyÖn kü n¨ng, kü x¶o ®Þa lÝ, tiÕt häc kh¸i qu¸t hãa vµ hÖ thèng hãa tri thøc ®Þa lÝ, tiÕt häc kiÓm tra, ®¸nh gi¸ kiÕn thøc vµ kü n¨ng häc sinh. c. Bµi gi¶ng ®Þa lÝ: lµ b¶n thiÕt kÕ ®· ®−îc gi¸o viªn thùc hiÖn trªn líp. Bµi gi¶ng lµ n¬i tËp trung nh÷ng quan ®iÓm, xu h−íng d¹y häc kh¸c nhau. Lµ n¬i diÔn ra sù ®èi lËp gi÷a quan ®iÓm cò vµ míi, quan ®iÓm truyÒn thèng vµ hiÖn ®¹i, gi÷a sù rËp khu«n vµ sù s¸ng t¹o cña ng−êi gi¸o viªn. d. ThiÕt kÕ bµi d¹y häc ®Þa lÝ: ThiÕt kÕ bµi d¹y häc lµ c«ng viÖc cña gi¸o viªn tr−íc khi thùc hiÖn bµi gi¶ng trªn líp. §ã lµ viÖc bao gåm nghiªn cøu ch−¬ng tr×nh, s¸ch gi¸o khoa, c¸c tµi liÖu tham kh¶o ®Ó x¸c ®Þnh môc tiªu, chän läc kiÕn thøc c¬ b¶n, x¸c ®Þnh c¸c ph−¬ng ph¸p d¹y häc, ph−¬ng tiÖn d¹y häc, h×nh thøc tæ chøc d¹y häc... ®Ó truyÒn thô tri thøc míi cho häc sinh. ThiÕt kÕ bµi d¹y häc ®Þa lÝ cßn bao gåm c¶ c«ng viÖc dù kiÕn vµ c¸ch xö lÝ c¸c t×nh huèng s− ph¹m cã thÓ xÈy ra trong khi thùc hiÖn bµi gi¶ng trªn líp. Nh− vËy, s¶n phÈm cña thiÕt kÕ bµi d¹y häc ®Þa lÝ lµ gi¸o ¸n ®Þa lÝ vµ c¸c t×nh huèng s− ph¹m mµ gi¸o viªn dù kiÕn cã thÓ sÏ x¶y ra. Th«ng th−êng, thiÕt kÕ bµi d¹y häc ®−îc hiÓu lµ thiÕt kÕ c¸c gi¸o ¸n ®Þa lÝ. Cßn c¸c t×nh huèng s− ph¹m lµ s¶n phÈm n»m trong mçi gi¸o viªn vµ tïy thuéc n¨ng lùc øng xö s− ph¹m cña mçi gi¸o viªn. 3. Ph−¬ng h−íng thiÕt kÕ bµi d¹y häc m«n ®Þa lÝ theo h−íng d¹y häc tÝch cùc . Thùc tÕ thiÕt kÕ bµi d¹y häc ®Þa lÝ hiÖn nay trong nhµ tr−êng phæ th«ng kh¸ ®a d¹ng. §Ó thèng nhÊt c¸ch hiÓu thiÕt kÕ bµi d¹y häc theo h−íng ®æi míi ph−¬ng ph¸p d¹y häc, cÇn n¾m v÷ng c¸c kh¸i niÖm d−íi ®©y: • TÝnh tÝch cùc: kh¸i niÖm nµy ®· ®−îc nhiÒu t¸c gi¶ nªu ra. Theo Lªnin: b¶n chÊt tÝnh tÝch cùc lµ th¸i ®é c¶i t¹o cña chñ thÓ víi kh¸ch thÓ, ®èi víi nh÷ng hiÖn t−îng, sù vËt xung quanh...Theo I.F. Kharlam«p: “TÝnh tÝch cùc lµ tr¹ng th¸i ho¹t ®éng cña chñ thÓ”. V.¤K«n quan niÖm ®ã lµ lßng mong muèn kh«ng chñ ®Þnh vµ t¹o nªn nh÷ng biÓu hiÖn bªn ngoµi hoÆc bªn trong cña ho¹t ®éng. R.A. Nizamèp l¹i cho r»ng tÝnh tÝch cùc lµ ho¹t ®éng cã ý chÝ, lµ tr¹ng th¸i ho¹t ®éng nhËn thøc ®−îc t¨ng c−êng. Víi c¸c quan niÖm trªn cã thÓ nhËn thÊy hai dÊu hiÖu cña tÝnh tÝch cùc: lµ phÈm chÊt vèn cã cña con ng−êi vµ tÝnh tÝch cùc ®−îc biÓu hiÖn trong ho¹t ®éng. VËy, tÝnh tÝch cùc lµ sù biÓu hiÖn cña nç lùc c¸ nh©n (b»ng th¸i ®é, t×nh c¶m, ý chÝ...) trong qu¸ tr×nh t¸c ®éng ®Õn ®èi t−îng nh»m thu ®−îc kÕt qu¶ cao trong ho¹t ®éng nhËn thøc vµ c¶i t¹o thùc tiÔn. • TÝch cùc nhËn thøc: Theo I.F. Kharlam«p “TÝnh tÝch cùc nhËn thøc lµ tr¹ng th¸i ho¹t ®éng nhËn thøc cña häc sinh, ®Æc tr−ng víi kh¸t väng häc tËp, cè g¾ng trÝ tuÖ vµ nghÞ lùc cao trong qu¸ tr×nh n¾m v÷ng kiÕn thøc”. Theo I.I. Sam«va: tÝnh tÝch cùc nhËn thøc lµ môc ®Ých, ph−¬ng tiÖn vµ kÕt qu¶ cña ho¹t ®éng häc tËp, lµ phÈm chÊt cña häc sinh. Nã xuÊt hiÖn trong mèi quan hÖ cña häc sinh víi néi dung, víi qu¸ tr×nh häc tËp, víi sù nç lùc ®Ó n¾m tri thøc vµ ph−¬ng ph¸p trong mét thêi gian ng¾n nhÊt, víi viÖc huy ®éng ý chÝ ®Ó ®¹t ®−îc kÕt qu¶ häc tËp. Theo Gi¸o s− TrÇn B¸ Hoµnh, tÝnh tÝch cùc häc tËp thùc chÊt lµ tÝnh tÝch cùc nhËn thøc. BiÓu hiÖn cña nã lµ: g¾ng søc cao trong häc tËp, kh¸t khao hiÓu biÕt, cè g¾ng trÝ tuÖ vµ nghÞ lùc cao trong qu¸ tr×nh chiÕm lÜnh tri thøc. Tõ nh÷ng quan niÖm trªn, cã thÓ hiÓu ®Çy ®ñ vÒ kh¸i niÖm tÝnh tÝch cùc nhËn thøc lµ mét kh¸i niÖm biÓu thÞ sù nç lùc, chñ ®éng cña chñ thÓ trong qu¸ tr×nh häc tËp vµ nghiªn cøu, lµ sù biÓu hiÖn møc ®é huy ®éng cao c¸c chøc n¨ng t©m lý nh»m gi¶i quyÕt nhiÖm vô nhËn thøc, gãp phÇn lµm cho nh©n c¸ch cña chñ thÓ ph¸t triÓn. • Ho¹t ®éng cña gi¸o viªn vµ häc sinh trong d¹y häc tÝch cùc. Qu¸ tr×nh d¹y häc ®Þa lÝ cã hai ho¹t ®éng chñ yÕu lµ: ho¹t ®éng d¹y cña gi¸o viªn vµ ho¹t ®éng häc cña häc sinh. 7
- Ho¹t ®éng d¹y cña gi¸o viªn lµ ho¹t ®éng mang vai trß ®Þnh h−íng. NhiÖm vô chñ yÕu cña gi¸o viªn lµ thiÕt kÕ, tæ chøc vµ t¹o ra c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó häc sinh thùc hiÖn viÖc häc mét c¸ch tÝch cùc. D¹y lµ ho¹t ®éng cã môc ®Ých cña gi¸o viªn ®−îc quy ®Þnh bëi nhiÖm vô gi¶ng d¹y bé m«n ®Þa lÝ. Ho¹t ®éng d¹y ®iÒu khiÓn ho¹t ®éng häc. - Ho¹t ®éng häc cña häc sinh lµ ho¹t ®éng ®−îc thùc hiÖn d−íi sù h−íng dÉn cña gi¸o viªn. §Ó tiÕp thu kiÕn thøc, kü n¨ng, kü x¶o, häc sinh ph¶i b¸m vµo néi dung kiÕn thøc ®−îc thÓ hiÖn ë s¸ch gi¸o khoa vµ c¸c tµi liÖu tham kh¶o kh¸c. Qua ®ã ng−êi häc chiÕm lÜnh tri thøc vµ biÕn thµnh n¨ng lùc thÓ chÊt, tinh thÇn cña c¸ nh©n, h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n c¸ch. Leonchiev ®· nhËn xÐt: qu¸ tr×nh n¾m hay “chiÕm lÜnh” tµi liÖu, kinh nghiÖm cña loµi ng−êi, ®ã lµ qu¸ tr×nh mµ kÕt qu¶ lµ c¸ thÓ t¹o l¹i nh÷ng n¨ng lùc nhËn thøc vµ chøc n¨ng cña loµi ng−êi ®· ®−îc h×nh thµnh trong qu¸ tr×nh lÞch sö . Theo qu¸ tr×nh d¹y tù häc th× ho¹t ®éng häc cña häc sinh lµ mét qu¸ tr×nh tÝch cùc ho¸ ho¹t ®éng nhËn thøc. Qu¸ tr×nh nµy thÓ hiÖn theo ba b−íc (ba giai ®äan): - Tù nghiªn cøu ®Ó ®i ®Õn tù kh¸m ph¸. - Tù thÓ hiÖn th«ng qua trao ®æi bµi cò → Tù ®iÒu chØnh qua kÕt luËn, tæng kÕt cña GV. - Tù kh¸m ph¸: häc sinh tù t×m tßi, quan s¸t, m« t¶, gi¶i thÝch, ph¸t hiÖn, ®Þnh h−íng gi¶i quyÕt vÊn ®Ò. C¸c nhµ nghiªn cøu vÒ t©m lý - gi¸o dôc cho r»ng, kh«ng thÓ coi qu¸ tr×nh häc tËp nh− mét sù céng gép ®¬n gi¶n cña hai thµnh phÇn: ho¹t ®éng cña gi¸o viªn vµ ho¹t ®éng cña häc sinh. Qu¸ tr×nh nµy lµ mét tæng thÓ thèng nhÊt phøc t¹p. Trung t©m cña nã lµ nh©n c¸ch ®ang h×nh thµnh cña häc sinh, lµ ho¹t ®éng nhËn thøc tÝch cùc cña häc sinh do gi¸o viªn tæ chøc vµ h−íng dÉn. Nh− vËy, ho¹t ®éng häc tËp cña häc sinh cÇn ®−îc tæ chøc d−íi c¸c h×nh thøc lµm viÖc kh¸c nhau: lµm viÖc c¸ nh©n, lµm viÖc theo nhãm vµ tranh luËn tËp thÓ ®Ó n©ng cao chÊt l−îng, hiÖu qu¶ häc tËp cña häc sinh. Muèn thÕ, tr−íc hÕt gi¸o viªn ph¶i biÕt thiÕt kÕ bµi häc theo h−íng d¹y häc tÝch cùc ®Ó gióp häc sinh tù nhËn thøc kiÕn thøc míi. Hai ho¹t ®éng trªn (d¹y vµ häc) lµ kh«ng thÓ t¸ch rêi. Trong ®ã ho¹t ®éng d¹y chØ ®¹o ho¹t ®éng häc, ho¹t ®éng häc võa lµ ho¹t ®éng ®−îc chØ ®¹o võa lµ ho¹t ®éng tù chØ ®¹o. Gi¸o viªn cÇn ph¶i th−êng xuyªn b¶o ®¶m c¸c mèi liªn hÖ nµy ®Ó h−íng dÉn häc sinh thùc hiÖn bµi häc trong mçi tiÕt häc ®Þa lÝ, nh»m kÞp thêi ®iÒu chØnh ho¹t ®éng d¹y víi ho¹t ®éng häc sao cho hai ho¹t ®éng phï hîp víi nhau. Ho¹t ®éng d¹y cña thÇy vµ ho¹t ®éng tù häc cña trß lµ hai ho¹t ®éng c¬ b¶n cña qu¸ tr×nh d¹y häc. ThiÕu mét trong hai nh©n tè nµy sÏ kh«ng tån t¹i qu¸ tr×nh d¹y häc. NÕu xÐt ®ång thêi c¶ ba b−íc trªn (ba giai ®o¹n) cña hai ho¹t ®éng d¹y vµ tù häc cho thÊy chóng cã mèi quan hÖ víi nhau: (xem b¶ng 1.2). B¶ng 1.2. C¸c giai ®o¹n ho¹t ®éng d¹y cña gi¸o viªn vµ häc cña häc sinh C¸c giai ®o¹n Ho¹t ®éng d¹y cña gi¸o viªn Ho¹t ®éng tù häc cña häc sinh 1 H−íng dÉn cña gi¸o viªn -Häc sinh tù kh¸m ph¸ kiÕn thøc ⇓ ⇒ -Häc sinh thÓ hiÖn (tr×nh bµy) kiÕn thøc 2 Gi¸o viªn tæ chøc ⇒ kh¸m ph¸ ®−îc ⇓ ⇒ -Häc sinh tù ®iÒu chØnh kiÕn thøc ®óng ®Ó 3 Gi¸o viªn kÕt luËn kiÓm tra nhËn thøc (T¸c ®éng ngoµi) (T¸c ®éng trong) Nh− vËy, d¹y häc theo h−íng tÝch cùc lµ qu¸ tr×nh trong ®ã gi¸o viªn lµ ng−êi h−íng dÉn, tæ chøc cho häc sinh kh¸m ph¸, tù thÓ hiÖn vµ ®iÒu chØnh trong qu¸ tr×nh lÜnh héi kiÕn 8
thøc. Bµi häc mµ gi¸o viªn thiÕt kÕ cã nÐt næi bËt ®ã lµ c¸c ho¹t ®éng cña häc sinh chiÕm tû träng cao h¬n so víi ho¹t ®éng cña gi¸o viªn. V× vËy, thiÕt kÕ bµi d¹y häc ®Þa lÝ chÝnh lµ viÖc x¸c ®Þnh môc tiªu, s¾p xÕp, bè trÝ, chuyÓn ®æi, bæ sung c¸c néi dung kiÕn thøc bµi häc trong s¸ch gi¸o khoa thµnh b¶n thiÕt kÕ bµi gi¶ng ®Þa lÝ ®Ó gióp gi¸o viªn dÔ dµng tæ chøc thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng d¹y cña thÇy vµ ho¹t ®éng häc cña häc sinh theo h−íng tÝch cùc hãa ho¹t ®éng häc tËp cña häc sinh. • Trong qu¸ tr×nh thiÕt kÕ bµi gi¶ng ®Þa lÝ, gi¸o viªn cÇn ph©n biÖt râ sù kh¸c nhau gi÷a d¹y häc tÝch cùc vµ thô ®éng. - D¹y häc thô ®éng lµ kiÓu d¹y häc ®Ò cao vai trß chñ thÓ cña gi¸o viªn, xem nhÑ mèi quan hÖ trùc tiÕp gi÷a häc sinh ®Õn kiÕn thøc. Gi¸o viªn lµ ng−êi trung gian b¾t buéc, cÇn thiÕt gi÷a häc sinh vµ kiÕn thøc. C¸ch d¹y nµy thÓ hiÖn: bµi gi¶ng cña gi¸o viªn ®· ®−îc chuÈn bÞ tr−íc vÒ néi dung. Khi lªn líp, gi¸o viªn chñ ®éng thùc hiÖn bµi gi¶ng theo l«gic lËp luËn so¹n s½n vµ dïng c¸c ph−¬ng ph¸p chñ yÕu nh− dïng lêi gi¶ng, sö dông c¸c ph−¬ng tiÖn trùc quan ®Ó tr×nh bµy. Bªn c¹nh ®ã gi¸o viªn cßn sö dông c¸c c©u hái nh−ng còng chØ lµ ®µm tho¹i cho mét vÊn ®Ò ®· chuÈn bÞ tr−íc trong néi dung bµi gi¶ng. KÕt qu¶ kiÓu d¹y häc nµy lµ häc sinh tiÕp thu th«ng tin tõ thÇy mét c¸ch thô ®éng (nghe - ghi nhí, häc thuéc - t¸i hiÖn kiÕn thøc). - D¹y häc tÝch cùc lµ kiÓu d¹y ®Ò cao vai trß chñ thÓ cña ng−êi häc. Gi¸o viªn lµ ng−êi tæ chøc, h−íng dÉn, chØ ®¹o, ®iÒu khiÓn c¸c ho¹t ®éng nhËn thøc cña häc sinh. Häc sinh hoµn toµn chñ ®éng tù gi¸c, tÝch cùc víi c¸c nguån kiÕn thøc ®Ó nhËn thøc. §ång thêi häc sinh còng biÕt tù ®¸nh gi¸, tù ®iÒu chØnh nh÷ng kÕt qu¶ cña m×nh trong qu¸ tr×nh tù nhËn thøc. Trong kiÓu d¹y häc nµy ng−êi ta chó ý nhiÒu ®Õn ho¹t ®éng cña trß: trß tù nghiªn cøu, t×m tßi, kh¸m ph¸ mét c¸ch tÝch cùc vµ hîp t¸c. Cßn ho¹t ®éng cña thÇy chØ lµ ng−êi h−íng dÉn, tæ chøc, ®iÒu khiÓn häc sinh. - Nghiªn cøu vÒ d¹y häc theo h−íng tÝch cùc kh«ng thÓ kh«ng nãi ®Õn c¸c ph−¬ng ph¸p d¹y häc tÝch cùc. C¸c nhµ gi¸o dôc ®· cho r»ng: ®Ó tiÕn hµnh d¹y häc theo h−íng tÝch cùc, ph−¬ng ph¸p sö dông chÝnh th−êng lµ c¸c ph−¬ng ph¸p tÝch cùc. Ph−¬ng ph¸p tÝch cùc cã ba tiªu chuÈn quan träng lµ ho¹t ®éng, tù do, tù gi¸o dôc. §Ó chiÕm lÜnh ®−îc kiÕn thøc, häc sinh ph¶i ®−îc ho¹t ®éng, ph¶i quan s¸t vµ tiÕp cËn víi ®èi t−îng. C¸c em ph¶i ®−îc tù do suy nghÜ, t×m tßi vµ lùa chän con ®−êng tèi −u theo c¸ch hiÓu cña m×nh ®Ó ®Õn víi kiÕn thøc. Ngoµi ra c¸c em còng cã phèi hîp víi nhau ®Ó ®¹t môc tiªu chung. ViÖc phèi hîp ®−îc tæ chøc theo hai trôc chÝnh lµ ThÇy - Trß vµ Trß - Trß. Theo Gi¸o s− TrÇn B¸ Hoµnh, ph−¬ng ph¸p d¹y häc tÝch cùc lµ thuËt ng÷ rót gän dïng ®Ó chØ mét nhãm c¸c ph−¬ng ph¸p d¹y häc, gi¸o dôc theo h−íng ph¸t huy tÝnh tÝch cùc, chñ ®éng, s¸ng t¹o cña ng−êi häc. Thùc chÊt lµ c¸ch d¹y h−íng tíi viÖc häc tËp chñ ®éng cña häc sinh. C¸c ph−¬ng ph¸p tÝch cùc cã chung mét sè ®Æc tr−ng c¬ b¶n lµ: - D¹y häc th«ng qua tæ chøc c¸c ho¹t ®éng häc tËp cña häc sinh. - D¹y häc chó träng ®Õn rÌn luyÖn ph−¬ng ph¸p tù häc. - T¨ng c−êng häc tËp c¸ nh©n phèi hîp víi häc tËp hîp t¸c. - KÕt hîp ®¸nh gi¸ cña thÇy víi tù ®¸nh gi¸ cña trß. Theo c¸c nhµ lý luËn d¹y häc ®Þa lÝ, ph−¬ng ph¸p d¹y häc tÝch cùc th−êng sö dông trong d¹y häc ®Þa lÝ lµ: ph−¬ng ph¸p ®µm tho¹i gîi më, ph−¬ng ph¸p d¹y häc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò, ph−¬ng ph¸p cho häc sinh th¶o luËn, ph−¬ng ph¸p x©y dùng bµi tËp nhËn thøc, ph−¬ng ph¸p h−íng dÉn häc sinh khai th¸c tri thøc tõ b¶n ®å... §ã lµ nh÷ng ph−¬ng ph¸p buéc häc sinh ph¶i ph¸t huy tÝnh tÝch cùc ®Ó tù nhËn thøc. ThiÕt kÕ bµi d¹y häc theo h−íng d¹y häc tÝch cùc còng 9
chÝnh lµ ®Ó thiÕt kÕ bµi gi¶ng theo h−íng sö dông c¸c ph−¬ng ph¸p theo h−íng tÝch cùc hãa ho¹t ®éng nhËn thøc häc sinh. Qua ph©n tÝch trªn, cã thÓ thÊy r»ng: - D¹y häc theo h−íng tÝch cùc hay cã quan niÖm r»ng d¹y häc h−íng vµo ng−êi häc, d¹y häc lÊy häc sinh lµm trung t©m... lµ mét quan niÖm d¹y häc ®óng ®¾n, tiÕn bé, ngµy cµng ®−îc ph¸t triÓn, më réng phï hîp víi yªu cÇu cña thêi ®¹i. §Æc biÖt lµ trong giai ®o¹n ph¸t triÓn hiÖn nay ë n−íc ta. §©y lµ khuynh h−íng d¹y häc míi ®ßi hái gi¸o viªn ph¶i thÓ hiÖn ngay trong viÖc x¸c ®Þnh môc tiªu, chuÈn bÞ néi dung... cho ®Õn lùa chän vµ sö dông ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y trªn líp. - Trong mèi quan hÖ cña ba thµnh phÇn c¬ b¶n cña qu¸ tr×nh d¹y häc lµ M: môc ®Ých, N: néi dung, P: ph−¬ng ph¸p, cã thÓ thÊy rÊt râ r»ng: th«ng th−êng M chi phèi N, M lµ ph−¬ng h−íng ®Ó x©y dùng N, M chØ ®¹o P vµ N l¹i quy ®Þnh P. (xem s¬ ®å d−íi): M N P S¬ ®å 1.3. S¬ ®å mèi liªn hÖ cña 3 thµnh phÇn: M.N.P MÆt kh¸c mèi quan hÖ trong s¬ ®å cßn cho thÊy: . Ngoµi c¸c ph−¬ng ph¸p mang râ nÐt b¶n chÊt tÝch cùc (c¸c ph−¬ng ph¸p tÝch cùc), c¸c ph−¬ng ph¸p kh¸c cña d¹y häc ®Þa lÝ còng cã thÓ ®−îc sö dông ®Ó gi¶ng d¹y theo h−íng tÝch cùc nÕu nh− gi¸o viªn dïng ph−¬ng ph¸p ®ã trªn quan ®iÓm d¹y häc tÝch cùc. . C¬ së ®Ó c¶i tiÕn ph−¬ng ph¸p d¹y häc chÝnh lµ tõ môc ®Ých d¹y häc. . C¬ së ®Ó thiÕt kÕ néi dung bµi häc còng chÝnh tõ môc ®Ých d¹y häc. . Muèn sö dông ph−¬ng ph¸p d¹y häc theo h−íng tÝch cùc, gi¸o viªn ph¶i dùa vµo môc ®Ých d¹y häc theo h−íng tÝch cùc. . Néi dung võa thÓ hiÖn môc ®Ých, võa chi phèi vµ quy ®Þnh ph−¬ng ph¸p. ThiÕt kÕ bµi d¹y häc ®Þa lÝ theo h−íng d¹y häc tÝch cùc lµ nh»m gióp gi¸o viªn sö dông hiÖu qu¶ ph−¬ng ph¸p tÝch cùc. §©y chÝnh lµ thùc hiÖn môc tiªu gi¸o dôc cña n−íc ta hiÖn nay. Bëi vËy, thiÕt kÕ bµi d¹y häc ®Þa lÝ theo h−íng ®æi míi ph−¬ng ph¸p d¹y häc ë tr−êng trung häc phæ th«ng ph¶i lµ bµi thiÕt kÕ theo h−íng tæ chøc cho häc sinh häc tËp ®Þa lÝ theo h−íng d¹y häc tÝch cùc. II. Nh÷ng c¬ së vµ nguyªn t¾c thiÕt kÕ bµi d¹y häc ®Þa lÝ theo h−íng ®æi míi ph−¬ng ph¸p d¹y häc ë tr−êng trung häc phæ th«ng 1. C¬ së khoa häc ®Ó thiÕt kÕ bµi gi¶ng ®Þa lÝ S¶n phÈm cô thÓ vµ quan träng cña thiÕt kÕ bµi d¹y häc ®Þa lÝ lµ b¶n gi¸o ¸n. Tuy ch−a thÓ hiÖn hÕt toµn bé c«ng t¸c chuÈn bÞ bµi gi¶ng cña gi¸o viªn nh−ng trong b¶n nµy ®· nªu kh¸ 10
râ kÕ ho¹ch lµm viÖc cña thÇy vµ trß suèt tiÕt häc. §ã lµ mét ch−¬ng tr×nh hµnh ®éng cô thÓ cña gi¸o viªn vµ häc sinh nh»m ®¹t tíi môc ®Ých d¹y häc. B¶n chÊt cña thiÕt kÕ gi¸o ¸n lµ viÖc thiÕt kÕ c¸c ph−¬ng ¸n tæ chøc chØ ®¹o ho¹t ®éng häc tËp cña häc sinh tõ ®Çu ®Õn cuèi tiÕt häc dùa trªn c¸c c¬ së khoa häc cña viÖc thiÕt kÕ gi¸o ¸n. C¸c c¬ së khoa häc ®Ó thiÕt kÕ bµi d¹y häc ®Þa lÝ lµ: Mét lµ: dùa vµo lý luËn d¹y häc m«n ®Þa lÝ. §ã lµ dùa vµo c¸ch sö dông c¸c ph−¬ng ph¸p d¹y häc ®Þa lÝ, c¸ch sö dông c¸c ph−¬ng tiÖn d¹y häc ®Þa lÝ, c¸ch sö dông c¸c h×nh thøc tæ chøc d¹y häc, c¸ch tæ chøc ho¹t ®éng d¹y häc cña gi¸o viªn, c¸ch vËn dông c¸c quan ®iÓm d¹y häc ®Þa lÝ vµ c¸c b−íc thiÕt kÕ bµi gi¶ng ®Þa lÝ cña gi¸o viªn... . Bëi vËy, cÇn ph¶i hiÓu r»ng: mçi bµi gi¶ng ®−îc thiÕt kÕ ph¶i thÓ hiÖn ®−îc tÊt c¶ c¸c yÕu tè cña qu¸ tr×nh d¹y häc. Hai lµ: dùa vµo môc ®Ých vµ yªu cÇu cña ch−¬ng tr×nh vµ cña tõng bµi häc. Dùa vµo bµi häc ®Ó x¸c ®Þnh nh÷ng kiÕn thøc g× cÇn trang bÞ cho häc sinh, kiÕn thøc nµo cña bµi häc lµ träng t©m... X¸c ®Þnh cho häc sinh møc ®é nµo vÒ kiÕn thøc cÇn n¾m ... , c¸c kü n¨ng nµo cÇn rÌn luyÖn, c¸c néi dung g× cÇn ph¸t triÓn t− duy vµ gi¸o dôc th¸i ®é cho häc sinh... . Ba lµ: dùa vµo l«gic khoa häc, ®iÒu kiÖn thêi gian cô thÓ. §ã lµ l«gic cÊu tróc bµi häc; l«gic cÊu tróc tiÕt häc; l«gic néi dung khoa häc ®Þa lÝ ; l«gic nhËn thøc tri thøc cña häc sinh; vµ ph©n phèi thêi gian tiÕt häc, bµi häc... Bèn lµ: dùa vµo tr×nh ®é chuyªn m«n cña gi¸o viªn ®Ó thiÕt kÕ tèt bµi d¹y häc ®Þa lÝ. Tr×nh ®é kiÕn thøc chuyªn m«n v÷ng vµng cña gi¸o viªn ®Þa lÝ ®−îc thÓ hiÖn: n¾m v÷ng kiÕn thøc m«n häc ®Þa lÝ cÇn truyÒn thô cho häc sinh: kiÕn thøc c¬ b¶n vµ hiÖn ®¹i. N¾m ®−îc mét sè kiÕn thøc c¸c khoa häc cã liªn quan nh−: chñ nghÜa x· héi khoa häc, kinh tÕ häc, x· héi häc, v¨n hãa, lÞch sö... N¨m lµ: dùa vµo tr×nh ®é nghiÖp vô cña gi¸o viªn nh− tr×nh ®é n¾m v÷ng ®−îc ®èi t−îng häc sinh, t©m sinh lý häc sinh, quy luËt nhËn thøc cña häc sinh; tr×nh ®é n¾m v÷ng khoa häc gi¸o dôc , lý luËn d¹y häc bé m«n, xu thÕ ph¸t triÓn cña khoa häc gi¸o dôc hiÖn ®¹i vµ ®óc kÕt ®−îc c¸c kinh nghiÖm d¹y häc ®Þa lÝ qua c¸c n¨m häc. Cã thÓ nãi ®©y lµ c¬ së gióp gi¸o viªn thiÕt kÕ bµi d¹y häc ®¹t ®−îc hiÖu qu¶ tèt. S¸u lµ: dùa vµo c¸c ph−¬ng tiÖn thiÕt bÞ d¹y häc, c¬ së vËt chÊt hiÖn cã cña nhµ tr−êng. §ã lµ ph−¬ng tiÖn d¹y häc truyÒn thèng, c¸c ph−¬ng tiÖn d¹y häc hiÖn ®¹i... . Tõ ph−¬ng tiÖn hiÖn cã, sÏ t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn c¸ch thiÕt kÕ bµi gi¶ng cña gi¸o viªn. Cã thÓ thÊy rÊt râ r»ng: ph−¬ng tiÖn d¹y häc hiÖn cã cña nhµ tr−êng cã khi lµm thay ®æi c¶ cÊu tróc cña b¶n thiÕt kÕ bµi d¹y häc. VÝ dô: cã ph−¬ng tiÖn m¸y tÝnh, c¸ch thiÕt kÕ gi¸o ¸n sÏ kh¸c víi b¶n thiÕt kÕ kh«ng sö dông m¸y tÝnh... 2. C¸c nguyªn t¾c ®Ó thiÕt kÕ bµi gi¶ng ®Þa lÝ: ThiÕt kÕ mét bµi d¹y häc ®Þa lÝ theo h−íng ®æi míi ph−¬ng ph¸p d¹y häc cÇn ph¶i ®¶m b¶o ®−îc c¸c nguyªn t¾c sau ®©y: - Nguyªn t¾c 1: Bµi d¹y häc thiÕt kÕ ph¶i thÓ hiÖn ®−îc c¸c yÕu tè cña qu¸ tr×nh d¹y häc. Trong ®ã yÕu tè c¬ b¶n quan träng gåm: ho¹t ®éng cña häc sinh, ho¹t ®éng cña gi¸o viªn vµ néi dung bµi häc trang bÞ cho häc sinh cÇn ph¶i ®−îc thÓ hiÖn râ nhÊt. Hai ho¹t ®éng cña gi¸o viªn vµ häc sinh ph¶i ®−îc tæ chøc theo h−íng d¹y häc tÝch cùc. - Nguyªn t¾c 2: CÇn ph¶i c©n ®èi gi÷a c¸c yÕu tè vµ mèi quan hÖ gi÷a c¸c yÕu tè cña qu¸ tr×nh d¹y häc. Nguyªn t¾c nµy yªu cÇu b¶n thiÕt kÕ bµi d¹y häc ph¶i cã sù c©n ®èi gi÷a c¸c cét vµ hµng (nÕu gi¸o ¸n chia cét), ph¶i thÓ hiÖn ®−îc sù phèi hîp gi÷a ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß. ThÇy tæ chøc chØ ®¹o, h−íng dÉn cßn trß chñ ®éng, tÝch cùc ®Ó tù nhËn thøc tri thøc míi. 11
- Nguyªn t¾c 3: Ph¶i thÓ hiÖn ®−îc cÊu tróc cña tiÕt häc. Nguyªn t¾c ®ßi hái thiÕt kÕ bµi d¹y häc ®Þa lÝ ph¶i tu©n thñ theo c¸c b−íc nh−ng kh«ng gß bã tuÇn tù nh− cÊu tróc cña tiÕt häc n¨m b−íc truyÒn thèng tr−íc ®©y mµ yªu cÇu gi¸o viªn kÕt hîp hîp lý c¸c c«ng viÖc mét c¸ch chÆt chÏ, liªn tôc trong suèt thêi gian tiÕt häc. - Nguyªn t¾c 4: Ph¶i thÓ hiÖn ®−îc cÊu tróc cña bµi häc. Nguyªn t¾c nµy còng ®ßi hái gi¸o viªn khi thiÕt kÕ bµi d¹y häc ®Þa lÝ ph¶i thÓ hiÖn râ c¸c cÊu tróc cña bµi häc ®Þa lÝ nh−: cÊu tróc ngang, cÊu tróc däc. §èi víi cÊu tróc ngang cÇn x¸c ®Þnh kiÕn thøc ®−îc thÓ hiÖn ®Õn cÊp ®é nµo cña c¸c kh¸i niÖm. §èi víi cÊu tróc däc cÇn thÓ hiÖn râ dµn ý c¬ b¶n cña bµi häc. Bµi thiÕt kÕ ph¶i ®¶m b¶o tÝnh l«gic gi÷a c¸c môc hay c¸c phÇn cña néi dung bµi häc ®Þa lÝ. - Nguyªn t¾c 5: ThiÕt kÕ bµi d¹y häc ®Þa lÝ ph¶i thÓ hiÖn ®−îc c¸c nguyªn t¾c s− ph¹m nh−: ®èi t−îng nhËn thøc, ph−¬ng ph¸p d¹y häc, h×nh thøc tæ chøc d¹y häc thÝch hîp víi néi dung bµi häc vµ ®èi t−îng häc sinh... . Ngoµi ra, dung l−îng thêi gian tiÕt häc ph¶i ®¶m b¶o, ph¶i dù kiÕn c¸c t×nh huèng cã thÓ x¶y ra. Do ®ã, thiÕt kÕ bµi d¹y häc ®Þa lÝ kh«ng chØ cã yÕu tè c¬ b¶n lµ néi dung bµi häc mµ bao gåm rÊt nhiÒu yÕu tè kh¸c nhau, trong ®ã cã yÕu tè vÒ thêi gian vµ ph−¬ng ¸n xö lÝ c¸c t×nh huèng s− ph¹m. III. Kü thuËt thiÕt kÕ bµi d¹y häc ®Þa lÝ theo h−íng ph¸t huy tÝnh tÝch cùc häc tËp cña häc sinh. 1. C¸c vÊn ®Ò cÇn thùc hiÖn khi thiÕt kÕ bµi gi¶ng. a. §Ó thiÕt kÕ bµi d¹y häc ®Þa lÝ, gi¸o viªn cÇn gi¶i ®¸p tèt c¸c vÊn ®Ò sau ®©y: - CÇn cho häc sinh hiÓu, n¾m ®−îc kiÕn thøc, kü n¨ng vµ néi dung gi¸o dôc g×? (x¸c ®Þnh môc tiªu). - Néi dung bµi häc cÇn d¹y cho häc sinh lµ néi dung nµo? (x¸c ®Þnh néi dung kiÕn thøc c¬ b¶n). - Ph−¬ng ph¸p, ph−¬ng tiÖn, h×nh thøc tæ chøc d¹y häc ®Ó dÉn d¾t häc sinh chiÕm lÜnh tri thøc nh− thÕ nµo? Lùa chän m« h×nh thiÕt kÕ g× ®Ó gi¶ng bµi míi ®Þa lÝ? - Gi¸o viªn ph¶i chØ ®¹o ho¹t ®éng häc cña häc sinh ra sao ®Ó gióp c¸c em còng cè n¾m ®−îc v÷ng ch¾c kiÕn thøc vµ kü n¨ng? b. Quy tr×nh chung tiÕn hµnh thiÕt kÕ bµi gi¶ng ®Þa lÝ + ChuÈn bÞ thiÕt kÕ: - X¸c ®Þnh bµi thiÕt kÕ: . Tªn bµi häc . Lo¹i bµi häc: lý thuyÕt hay thùc hµnh... . X¸c ®Þnh vÞ trÝ cña bµi häc trong ch−¬ng tr×nh vµ s¸ch gi¸o khoa. . H×nh thøc d¹y häc: trªn líp hay ngoµi líp. + X¸c ®Þnh môc tiªu bµi häc: . Dùa vµo tri thøc bµi häc tr×nh bµy trong s¸ch gi¸o khoa ®Ó x¸c ®Þnh môc tiªu . Dùa vµo c¸c nguyªn t¾c x¸c ®Þnh môc tiªu (§Þnh râ møc ®é hoµn thµnh c«ng viÖc, viÕt cô thÓ, chØ râ s¶n phÈm cña bµi häc, diÔn ®¹t b»ng mét ®éng tõ: n¾m ®−îc, hay hiÓu ®−îc) 12
. Dùa vµo s¸ch gi¸o viªn + Lùa chän kiÕn thøc c¬ b¶n Gi¸o viªn t×m vµ x¸c ®Þnh c¸c ®¬n vÞ kiÕn thøc cña bµi häc. + X¸c ®Þnh c¸c c¸c ph−¬ng tiÖn thiÕt bÞ d¹y häc cÇn thiÕt cho bµi gi¶ng: . Dùa vµo môc tiªu gi¸o viªn x¸c ®Þnh ph−¬ng tiÖn . Dù kiÕn thêi ®iÓm vµ thêi gian sö dông ph−¬ng tiÖn . Dù kiÕn ph−¬ng ph¸p sö dông ph−¬ng tiÖn + Lùa chän h×nh thøc vµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc ®Ó thiÕt kÕ bµi gi¶ng: . X¸c ®Þnh h×nh thøc d¹y häc trªn líp hay ngoµi líp. . X¸c ®Þnh c¸c h×nh thøc tæ chøc d¹y häc theo toµn líp, theo nhãm hay theo c¸ nh©n. . X¸c ®Þnh ph−¬ng thøc tr×nh bµy bµi gi¶ng: quy n¹p hay diÔn dÞch. . X¸c ®Þnh c¸c ph−¬ng ph¸p d¹y häc thÝch hîp. + Lùa chän m« h×nh thiÕt kÕ néi dung bµi gi¶ng - M« h×nh theo tiÕn tr×nh c¸c b−íc hay m« h×nh theo c¸c ho¹t ®éng... + TiÕn hµnh thiÕt kÕ néi dung bµi gi¶ng 2. C¸c kü thuËt thiÕt kÕ bµi d¹y häc ®Þa lÝ a. X¸c ®Þnh môc tiªu: • ý nghÜa cña x¸c ®Þnh môc tiªu bµi d¹y häc ®Þa lÝ. Môc tiªu (objective) lµ c¸i ®Ých cÇn ph¶i ®¹t tíi sau mçi bµi häc ®Þa lÝ do chÝnh gi¸o viªn ®Ò ra ®Ó ®Þnh h−íng ho¹t ®éng d¹y häc. Môc tiªu gièng môc ®Ých ë chæ ®Òu lµ c¸i ®Ých ®Ò ra nh»m ®¹t tíi. Tuy nhiªn, chóng kh¸c nhau bëi nh÷ng ®iÓm sau ®©y: - Môc ®Ých (aim) lµ môc tiªu kh¸i qu¸t, dµi h¹n. VÝ dô: môc ®Ých cña ch−¬ng tr×nh ®Þa lÝ trung häc phæ th«ng. - Môc tiªu lµ môc ®Ých ng¾n h¹n, cô thÓ. VÝ dô: môc tiªu cña mét bµi d¹y häc ®Þa lÝ. Nh− vËy, môc ®Ých quy ®Þnh môc tiªu. BÊt k× mét ho¹t ®éng nµo còng cÇn ®Ò ra môc tiªu. Bµi d¹y häc ®Þa lÝ còng vËy, nhê x¸c ®Þnh môc tiªu nªn ho¹t ®éng d¹y häc míi cã h−íng vµ lµ c¨n cø ®Ò ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ bµi d¹y häc cña gi¸o viªn. • C¸c d¹ng môc tiªu trong d¹y häc ®Þa lÝ: Trong d¹y häc nãi chung vµ d¹y häc ®Þa lÝ nãi riªng, cã ba nhãm môc tiªu: + Nhãm môc tiªu nhËn thøc: Theo B.Bloom cã 6 møc ®é: biÕt, hiÓu, ¸p dông, ph©n tÝch, tæng hîp, ®¸nh gi¸. (môc tiªu kiÕn thøc). + Nhãm môc tiªu t©m - vËn ®éng: ®©y lµ môc tiªu ®Ò cËp tíi møc ®é thµnh th¹o cña c¸c kü n¨ng thùc hiÖn hµnh ®éng. Thuéc nhãm nµy cã c¸c møc ®é sau: b¾t ch−íc, thao t¸c, hµnh ®éng chuÈn x¸c, hµnh ®éng phèi hîp, hµnh ®éng tù nhiªn. (môc tiªu rÌn luyÖn kü n¨ng). 13
+ Nhãm môc tiªu c¶m xóc: Theo B.Bloom vµ Masior cã c¸c møc ®é: tiÕp nhËn, ®¸p øng, ®¸nh gi¸, tæ chøc. (môc tiªu gi¸o dôc). • C¸c nguyªn t¾c x¸c ®Þnh môc tiªu: . Môc tiªu ph¶i ph¶n ¸nh ®−îc môc ®Ých gi¸o dôc cña nhµ tr−êng. . Môc tiªu ph¶i phï hîp víi lý luËn d¹y häc hiÖn ®¹i : quan ®iÓm, nguyªn t¾c d¹y häc, h×nh thøc vµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc míi.. . . Môc tiªu cÇn nªu râ ba thµnh phÇn: kiÕn thøc, kü n¨ng vµ th¸i ®é. . Môc tiªu kh«ng ®−îc viÕt chung chung. . Môc tiªu lµ c¸i ®Ých cña bµi häc cÇn ®¹t tíi mét c¸ch cô thÓ chø kh«ng ph¶i ®¬n thuÇn lµ chñ ®Ò. . Môc tiªu ph¶i chØ ra ®−îc s¶n phÈm cña bµi häc. . Mçi môc tiªu cô thÓ nªn diÔn ®¹t b»ng mét ®éng tõ ®Ó x¸c ®Þnh râ møc ®é häc sinh ph¶i ®¹t b»ng hµnh ®éng nh−: “n¾m ®−îc” , “ hiÓu ®−îc“. §Ó viÕt môc tiªu cô thÓ, nªn dïng c¸c ®éng tõ nh−: ph©n tÝch, so s¸nh, chøng minh, ®o ®¹c, tÝnh to¸n, quan s¸t, lËp d−îc, vÏ ®−îc thu thËp, ¸p dông.. . • Khi viÕt môc tiªu, cÇn chó ý: . Môc tiªu ®Ò ra cã thùc hiÖn ®−îc kh«ng? Cã phï hîp víi lý luËn d¹y häc hiÖn ®¹i theo h−íng ®æi míi ph−¬ng ph¸p kh«ng? . Môc tiªu nªu ra cã g©y sù hiÓu nhÇm, hoÆc chung chung kh«ng râ rµng? . Môc tiªu nªu ra cã trïng víi môc tiªu cña c¸c bµi häc kh¸c kh«ng? . Ph¸t biÓu môc tiªu cã chÝnh x¸c dÔ hiÓu kh«ng? . C¸c thµnh phÇn nªu trong môc tiªu s¾p xÕp ®· l«gic ch−a? • C¸c b−íc tiÕn hµnh x¸c ®Þnh môc tiªu: - B−íc 1: X¸c ®Þnh c¸c ®¬n vÞ kiÕn thøc. B−íc nµy gåm c¸c thao t¸c: . Nghiªn cøu néi dung bµi häc ®Ó x¸c ®Þnh kiÕn thøc träng t©m . Nghiªn cøu tªn ®Ò môc vµ néi dung cña bµi häc trong s¸ch gi¸o khoa ®Þa lÝ ®Ó x¸c ®Þnh tªn cña tõng ®¬n vÞ kiÕn thøc (®−îc coi lµ nh÷ng kiÕn thøc ®Ønh). . Trªn c¬ së ®ã t×m ®−îc néi dung tr¶ lêi cho c©u hái: bµi häc ®Þa lÝ trong s¸ch gi¸o khoa ®Ò cËp ®Õn néi dung trÝ dôc g×? Bµi häc nµy cã vai trß vÞ trÝ nh− thÕ nµo trong toµn hÖ thèng ch−¬ng tr×nh m«n häc? Trong tõng ch−¬ng? (mèi liªn hÖ gi÷a bµi häc tr−íc víi bµi sau nh− thÕ nµo?). Tõ ®ã kh¸i qu¸t thµnh môc tiªu. Nh− vËy, b−íc nµy gióp gi¸o viªn ®Þnh h−íng ®−îc kiÕn thøc cÇn ®¹t ®−îc cña bµi häc. - B−íc 2: X¸c ®Þnh c¸c kü n¨ng cÇn rÌn luyÖn cho häc sinh. B−íc nµy gåm c¸c thao t¸c: . Dùa vµo c¸c ®¬n vÞ kiÕn thøc, c¸c ph−¬ng tiÖn thiÕt bÞ sö dông cho bµi gi¶ng, x¸c ®Þnh c¸c kü n¨ng cã thÓ rÌn luyÖn cho häc sinh. . Dùa vµo yªu cÇu vÒ ®µo t¹o kü n¨ng cña ch−¬ng tr×nh, chän kü n¨ng quan träng cÇn rÌn luyÖn trong tiÕt häc. 14
Trªn c¬ së ®ã, t×m ®−îc c©u tr¶ lêi cho c©u hái lµ: kü n¨ng cÇn rÌn luyÖn cho häc sinh trong bµi häc nµy lµ kü n¨ng g×? Tõ ®ã kh¸i qu¸t thµnh môc tiªu. - B−íc 3: X¸c ®Þnh néi dung gi¸o dôc th¸i ®é hµnh vi cho häc sinh. §Ó thùc hiÖn b−íc nµy, cÇn tiÕn hµnh theo c¸c thao t¸c: . Nghiªn cøu c¸c thµnh phÇn cña c¸c ®¬n vÞ kiÕn thøc xem thµnh phÇn nµo liªn qua tíi c¸c néi dung gi¸o dôc t− t−ëng chÝnh trÞ cho häc sinh. . Chän lùa néi dung gi¸o dôc tiªu biÓu ®Ó kh¸i qu¸t thµnh môc tiªu cÇn gi¸o dôc cho häc sinh qua bµi häc. VÝ dô: Bµi Trung Quèc - mét ®Êt n−íc giµu tiÒm n¨ng ph¸t triÓn. B−íc 1: - KiÕn thøc träng t©m cña bµi lµ: VÞ trÝ ë trung vµ §«ng ¸, l·nh thæ réng lín, thiªn nhiªn ®a d¹ng cã c¸c miÒn kh¸c biÖt nhau. Lµ n−íc cã d©n sè ®«ng nhÊt thÕ giíi - X¸c ®Þnh ®−îc c¸c ®¬n vÞ kiÕn thøc bµi lµ: . §Æc ®iÓm tù nhiªn Trung Quèc . D©n sè vµ d©n c− Trung Quèc - Kh¸i qu¸t thµnh môc tiªu lµ: . N¾m ®−îc ®Æc ®iÓm, thuËn lîi vµ khã kh¨n cña tù nhiªn Trung Quèc . HiÓu ®−îc ®Æc ®iÓm d©n sè vµ d©n c− ®· t¸c ®éng ¶nh h−ëng tíi sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi Trung Quèc. B−íc 2: - Dùa vµo c¸c ®¬n vÞ kiÕn thøc, c¸c ph−¬ng tiÖn thiÕt bÞ sö dông cho bµi gi¶ng lµ: B¶n ®å chÝnh trÞ thÕ giíi; b¶n ®å tù nhiªn ch©u ¸ vµ Trung Quèc; tranh ¶nh vÒ tù nhiªn, con ng−êi, x· héi Trung Quèc; c¸c b¶ng, biÓu vµ t− liÖu vÒ d©n sè vµ d©n c− Trung Quèc... , x¸c ®Þnh c¸c kü n¨ng cÇn h×nh thµnh vµ rÌn luyÖn lµ: . Kü n¨ng vÒ b¶n ®å . Kü n¨ng nghiªn cøu, lµm viÖc víi c¸c tµi liÖu ®Þa lÝ nh− ph©n tÝch sè liÖu thèng kª, biÓu ®å, l¸t c¾t.. . - Chän kü n¨ng quan träng lµ: kü n¨ng vÒ b¶n ®å - Kh¸i qu¸t thµnh môc tiªu vÒ kü n¨ng lµ: h×nh thµnh cho häc sinh kü n¨ng ®äc, ph©n tÝch c¸c b¶n ®å - l−îc ®å . B−íc 3: - Trªn c¬ së nghiªn cøu c¸c thµnh phÇn cña c¸c ®¬n vÞ kiÕn thøc x¸c ®Þnh c¸c néi dung gi¸o dôc t− t−ëng chÝnh trÞ cã thÓ gi¸o dôc cho häc sinh lµ: . VÞ trÝ Trung Quèc gi¸p ViÖt Nam nªn cã thÓ gi¸o dôc cho häc sinh vÒ mèi quan hÖ ViÖt Trung. . D©n sè ®«ng nªn cã thÓ gi¸o dôc cho häc sinh vÒ ý thøc cÇn thiÕt ph¶i h¹n chÕ sù gia t¨ng d©n sè trong ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ®Êt n−íc. - Chän lùa néi dung gi¸o dôc tiªu biÓu ®Ó kh¸i qu¸t thµnh môc tiªu cÇn gi¸o dôc cho häc sinh qua bµi häc lµ: . X©y dùng th¸i ®é ®óng ®¾n trong mèi quan hÖ Trung ViÖt. . T¹o ý thøc cho häc sinh vÒ gi¸o dôc d©n sè. 15
b. X¸c ®Þnh kiÕn thøc c¬ b¶n • §Æc ®iÓm cña kiÕn thøc c¬ b¶n KiÕn thøc c¬ b¶n lµ nh÷ng kiÕn thøc v¹ch ra ®−îc b¶n chÊt cña c¸c sù vËt vµ hiÖn t−îng. §èi víi m«n ®Þa lÝ, ®ã lµ hÖ thèng c¸c kh¸i niÖm, c¸c mèi liªn hÖ nh©n qu¶, c¸c quy luËt ®Þa lÝ.. . KiÕn thøc c¬ b¶n m«n ®Þa lÝ th−êng cã ®Æc ®iÓm chÝnh sau ®©y: - Lµ nh÷ng kiÕn thøc lu«n g¾n liÒn víi l·nh thæ: mçi sù vËt, hiÖn t−îng trong ®Þa lÝ tù nhiªn vµ kinh tÕ x· héi ®ªu g¾n víi mét kh«ng gian cô thÓ. Còng chÝnh v× thÕ mµ ®Þa lÝ lu«n ®−îc xem lµ m«n khoa häc g¾n víi b¶n ®å. - Lµ nh÷ng kiÕn thøc lu«n tån t¹i trong mèi liªn hÖ t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau. §ã lµ c¸c mèi liªn hÖ gi÷a c¸c sù vËt vµ hiÖn t−îng trong tù nhiªn, trong c¸c ngµnh kinh tÕ, vïng l·nh thæ vµ trong c¸c ho¹t ®éng x· héi con ng−êi. - Lµ nh÷ng kiÕn thøc lu«n vËn ®éng vµ ph¸t triÓn theo thêi gian. Bëi vËy, ®Ó lùa chän ®óng ®¾n, ®Çy ®ñ kiÕn thøc c¬ b¶n cña mét bµi ®Þa lÝ ®ßi hái gi¸o viªn ph¶i n¾m v÷ng c¸c ®Æc ®iÓm trªn vµ ph¶i cÇn l−u ý c¸c vÊn ®Ò d−íi ®©y: • Nh÷ng vÊn ®Ò cÇn chó ý khi chän kiÕn thøc c¬ b¶n - Ph¶i n¾m v÷ng ®èi t−îng vµ nhiÖm vô nghiªn cøu cña bé m«n. Tri thøc m«n ®Þa lÝ cã hai m¶ng kh«ng thÓ t¸ch rêi lµ ®Þa lÝ tù nhiªn vµ ®Þa lÝ kinh tÕ x· héi. Mçi m¶ng cã ®èi t−îng vµ nhiÖm vô nghiªn cøu riªng. Ngoµi ra, tri thøc cña m«n ®Þa lÝ cßn cã liªn quan ®Õn nhiÒu bé m«n khoa häc kh¸c. Bëi vËy, gi¸o viªn cÇn chó ý ®Ó tr¸nh lùa chän v−ît s©u sang lÜnh vùc khoa häc kh¸c. - Ph¶i n¾m v÷ng môc tiªu cña tõng ch−¬ng tr×nh vµ s¸ch gi¸o khoa. HiÖn nay, ch−¬ng tr×nh ®Þa lÝ trung häc phæ th«ng ®−îc x©y dùng cã c¶ hai m¶ng ®Þa lÝ tù nhiªn vµ ®Þa lÝ kinh tÕ x· héi. C¸c m¶ng nµy ®−îc x©y dùng ngay trong mét ch−¬ng tr×nh - s¸ch gi¸o khoa. HÖ thèng kiÕn thøc cña ch−¬ng tr×nh kh¸ ®Çy ®ñ tõ ®¹i c−¬ng tíi khu vùc, tõ kiÕn thøc vÒ c¸c yÕu tè cÊu thµnh cña tù nhiªn tíi c¸c kiÕn thøc kinh tÕ - x· héi. TÝnh khoa häc cña ch−¬ng tr×nh cßn ®−îc thÓ hiÖn qua viÖc lùa chän nh÷ng néi dung hiÖn ®¹i cña bé m«n, nh÷ng néi dung g¾n víi thùc tiÔn kinh tÕ - x· héi cña ®Êt n−íc vµ thÕ giíi giai ®o¹n hiÖn nay... Néi dung vµ c¸ch d¹y bµi d¹y häc ®Þa lÝ tù nhiªn kh¸c víi néi dung vµ c¸ch d¹y bµi d¹y häc ®Þa lÝ kinh tÕ x· héi. Do ®ã, gi¸o viªn cÇn n¾m v÷ng ®Ó x¸c ®Þnh kiÕn thøc c¬ b¶n vµ lùa chän ph−¬ng ph¸p d¹y häc hîp lý. - Ph¶i b¸m s¸t vµo néi dung bµi häc trong s¸ch gi¸o khoa. Khi nghiªn cøu néi dung bµi häc trong s¸ch, cÇn chó ý tÊt c¶ c¸c kªnh ch÷ vµ h×nh. Ngoµi ra cÇn chó ý hÖ thèng c¸c c©u hái ë cuèi bµi vµ gi÷a bµi. Gi¸o viªn nªn tham kh¶o thªm c¸c tµi liÖu tham kh¶o kh¸c ®Ó më réng hiÓu biÕt vµ gióp cho viÖc chän kiÕn thøc c¬ b¶n ®óng ®¾n. - KiÕn thøc c¬ b¶n cña bµi häc cã thÓ chØ n»m trän trong mét môc, còng cã thÓ n»m xen kÏ trong tÊt c¶ c¸c môc. ViÖc chän läc kiÕn thøc c¬ b¶n cña bµi d¹y häc ®Þa lÝ cã thÓ gióp gi¸o viªn s¾p xÕp l¹i cÊu tróc néi dung bµi häc trong s¸ch gi¸o khoa nh»m gióp häc sinh dÔ dµng thÊy ®−îc träng t©m. Tuy nhiªn khi s¾p xÕp l¹i cÊu tróc, gi¸o viªn cÇn c©n nh¾c kü l−ìng ®Ó ®¶m tÝnh l«gic, khoa häc, bëi v× cÊu tróc bµi häc trong s¸ch gi¸o khoa lµ cÊu tróc ®· ®−îc c¸c t¸c gi¶ s¸ch vµ héi ®ång thÈm ®Þnh chän läc. • C¸c b−íc chän kiÕn thøc c¬ b¶n ®Ó thiÕt kÕ bµi d¹y häc ®Þa lÝ B−íc 1: Nghiªn cøu tªn ®Ò môc vµ néi dung cña bµi häc trong s¸ch gi¸o khoa ®Þa lÝ ®Ó x¸c ®Þnh tªn cña tõng ®¬n vÞ kiÕn thøc (®−îc xem lµ t×m nh÷ng kiÕn thøc ®Ønh). B−íc 2: X¸c ®Þnh kiÕn thøc më réng, ph¸t triÓn (c¸c kh¸i niÖm, mèi liªn hÖ nh©n qu¶, quy luËt.. . (nÕu cã) cña c¸c sù vËt vµ hiÖn t−îng ®Þa lÝ ®Ó lµm râ cho c¸c kiÕn thøc ®Ønh. B−íc 3: T×m c¸c mèi liªn hÖ ngang vµ däc (mèi liªn hÖ gi÷a c¸c ®¬n vÞ kiÕn thøc cïng cÊp vµ kh¸c cÊp hay cßn gäi lµ mèi liªn hÖ thø bËc ) cña néi dung bµi häc. S¾p xÕp c¸c ®¬n vÞ kiÕn thøc cña bµi häc theo mét tr×nh tù l«gic, hîp lý. 16
Cã thÓ biÓu diÔn kiÕn thøc c¬ b¶n bµi häc th«ng qua thiÕt lËp b¶ng kiÕn thøc ®Ønh víi kiÕn thøc më réng, ph¸t triÓn nh»m gióp gi¸o viªn dÔ dµng nhËn thÊy kiÕn thøc c¬ b¶n bµi häc. B−íc 4: Kh¸i qu¸t kiÕn thøc c¬ b¶n VÝ dô: bµi Hoa Kú (tiÕt 1): B−íc 1: Nghiªn cøu tªn ®Ò môc vµ néi dung cña bµi häc trong s¸ch gi¸o khoa ®Þa lÝ x¸c ®Þnh ®−îc tªn cña tõng ®¬n vÞ kiÕn thøc lµ: . VÞ trÝ ®Þa lÝ Hoa Kú. . L·nh thæ Hoa Kú. . Nh÷ng khã kh¨n vµ c¸c ®iÒu kiÖn kh¾c phôc ®iÒu kiÖn tù nhiªn Hoa Kú. B−íc 2 vµ 3: X¸c ®Þnh kiÕn thøc më réng, ph¸t triÓn ®Ó lµm râ nh÷ng ®¬n vÞ kiÕn thøc th«ng qua thiÕt lËp b¶ng cÊu tróc c¸c ®¬n vÞ kiÕn thøc cña bµi häc nh− sau: (xem b¶ng d−íi). KiÕn thøc ®Ønh KiÕn thøc phô thuéc, ph¸t triÓn CÊp 1 CÊp 2 CÊp 3 CÊp 4 .VÞ trÝ Hoa Kú .Gi¸p 2 ®¹i d−¬ng .Th¸i B×nh D−¬ng & §¹i .Ng¨n c¸ch chiÕn .Gi¸p Trung Mü, gÇn T©y D−¬ng tranh Nam Mü .C¸c n−íc Trung Mü & .ThÞ tr−êng tiªu thô Nam Mü lín .L·nh thæ Hoa Kú .MiÒn §«ng Hoa Kú .D·y nói Apalat .Giµu kho¸ng s¶n, thuû ®iÖn → x©y dùng vµnh ®ai c«ng nghiÖp .MiÒn Trung Hoa Kú .§ång b»ng Trung t©m .Ph¸t triÓn n«ng réng lín: ®Êt, khÝ hËu tèt, nghiÖp & c«ng cã dÇu nghiÖp dÇu khÝ MiÒn T©y Hoa Kú .Nói Coãc®ie cao, ®å sé. .Giµu kho¸ng s¶n Cã khÝ hËu §Þa Trung H¶i .Khã kh¨n vÒ ®iÒu kiÖn .L·nh thæ lín .¶nh h−ëng ®Õn ph¸t tù nhiªn. .Thiªn tai .§éng ®Êt, nói löa, b·o triÓn kinh tÕ. lò .Tµi nguyªn ch−a thËt .PhÝa T©y .ThiÕu n−íc s¶n xuÊt ®Çy ®ñ cho nhu cÇu .PhÝaB¾c &§«ng Xãi mßn ®Êt c¸c ngµnh s¶n xuÊt .§iÒu kiÖn kh¾c phôc .Giao th«ng vËn t¶i & khã kh¨n vÒ ®iÒu kiÖn tù th«ng tin liªn l¹c hiÖn nhiªn ®¹i .Tr×nh ®é khoa häc kü thuËt cao .TiÒm lùc kinh tÕ lín B−íc 4: Kh¸i qu¸t kiÕn thøc c¬ b¶n lµ: - Hoa Kú n»m ë vÞ trÝ T©y b¸n cÇu, gi÷a 2 ®¹i d−¬ng lín t¹o ®iÒu kiÖn rÊt thuËn lîi trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. - L·nh thæ Hoa Kú réng lín, thiªn nhiªn vµ tµi nguyªn thiªn nhiªn ®a d¹ng, phong phó t¹o thuËn lîi cho Hoa Kú ph¸t triÓn nhanh, m¹nh nÒn kinh tÕ. - Tuy nhiªn, thiªn nhiªn còng g©y nhiÒu khã kh¨n, trë ng¹i cho Hoa Kú trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. 17
c. X¸c ®Þnh ph−¬ng tiÖn d¹y häc ®Þa lÝ. • Vai trß vµ ý nghÜa cña ph−¬ng tiÖn d¹y häc ®Þa lÝ - Ph−¬ng tiÖn d¹y häc ®Þa lÝ lµ mét nh©n tè cïng víi c¸c nh©n tè kh¸c cña qu¸ tr×nh d¹y häc ®Þa lÝ. Bëi vËy, viÖc sö dông ph−¬ng tiÖn d¹y häc kh«ng thÓ t¸ch rêi trong d¹y häc nãi chung vµ d¹y häc ®Þa lÝ nãi riªng. - Ph−¬ng tiÖn d¹y häc ®Þa lÝ gióp gi¸o viªn thùc hiÖn tèt yªu cÇu vÒ mÆt n¾m kiÕn thøc vµ rÌn luyÖn kü n¨ng m«n häc cho häc sinh. - Ph−¬ng tiÖn d¹y häc ®Þa lÝ lµ nguån tri thøc phong phó gióp häc sinh lÜnh héi kiÕn thøc , rÌn luyÖn kü n¨ng - kü x¶o… - Ph−¬ng tiÖn d¹y häc ®Þa lÝ gióp häc sinh thu nhËn th«ng tin c¸c sù vËt hiÖn t−îng ®Þa lÝ sinh ®éng, t¹o ®iÒu kiÖn h×nh thµnh tèt biÓu t−îng ®Þa lÝ cho häc sinh. - Ph−¬ng tiÖn d¹y häc ®Þa lÝ t¹o ®−îc høng thó häc tËp, n¨ng lùc quan s¸t, ph©n tÝch cho HS - Ph−¬ng tiÖn d¹y häc ®Þa lÝ gióp gi¸o viªn thùc hiÖn ®æi míi ph−¬ng ph¸p d¹y häc theo h−íng d¹y häc tÝch cùc. - Ph−¬ng tiÖn d¹y häc ®Þa lÝ rÌn luyÖn cho häc sinh mét sè phÈm chÊt tèt ®Ó b−íc vµo cuéc sèng nh−: tÝnh kiªn tr×, tù gi¸c, tÝch cùc vµ ãc thÈm mü… §ã lµ nh÷ng ®øc tÝnh tèt gióp c¸c em b−íc vµo cuéc sèng. §Æc biÖt, víi viÖc khai th¸c c¸c thiÕt bÞ d¹y häc míi hiÖn ®¹i nh− øng dông c«ng nghÖ th«ng tin, c¸c ph−¬ng tiÖn nghe nh×n.. . , sÏ gióp häc sinh tiÕp thu nhanh, chÝnh x¸c nguån tri thøc míi, h×nh thµnh thãi quen tù häc, tù nghiªn cøu. • C¸c nguyªn t¾c sö dông ph−¬ng tiÖn d¹y häc ®Þa lÝ. Khi sö dông ph−¬ng tiÖn d¹y häc ®Þa lÝ, gi¸o viªn cÇn ph¶i ®¶m b¶o c¸c nguyªn t¾c d−íi ®©y: - Sö dông ph−¬ng tiÖn d¹y häc ®Þa lÝ ph¶i phï hîp víi néi dung bµi häc. §©y lµ nguyªn t¾c yªu cÇu gi¸o viªn lùa chän ph−¬ng tiÖn d¹y häc ph¶i xuÊt ph¸t tõ néi dung bµi häc. Ph−¬ng tiÖn d¹y häc gi¸o viªn sö dông ph¶i thÓ hiÖn ®−îc néi dung bµi d¹y häc ®Þa lÝ. - Sö dông ph−¬ng tiÖn d¹y häc ®Þa lÝ ph¶i cho häc sinh c¶ líp quan s¸t ®−îc. §Ó thùc hiÖn nguyªn t¾c nµy, gi¸o viªn cÇn chó ý vÞ trÝ ®Æt ph−¬ng tiÖn d¹y häc. Ph−¬ng tiÖn d¹y häc ph¶i ®¶m ®−îc tÝnh trùc quan.. . - Sö dông ph−¬ng tiÖn d¹y häc ®Þa lÝ ph¶i ®óng lóc, ®óng chç. Nguyªn t¾c nµy yªu cÇu gi¸o viªn biÕt lùa chän thêi ®iÓm sö dông ph−¬ng tiÖn. Sö dông ph−¬ng tiÖn ph¶i chÝnh x¸c râ rµng. - Sö dông ph−¬ng tiÖn d¹y häc ®Þa lÝ cÇn chó ý sö dông theo h−íng ph¸t huy tÝnh tÝch cùc cña häc sinh. Cã nghÜa lµ gi¸o viªn ph¶i tæ chøc, h−íng dÉn häc sinh tù khai th¸c tri thøc cã trong ph−¬ng tiÖn d¹y häc. Gi¸o viªn lu«n t¹o ®iÒu kiÖn tèi ®a cho häc sinh tù lµm viÖc víi ph−¬ng tiÖn d¹y häc ®Ó c¸c em kh¸m ph¸, t×m tßi kiÕn thøc cÇn thiÕt. Gi¸o viªn ph¶i x©y dùng hÖ thèng c©u hái, bµi tËp ®Ó h−íng dÉn häc sinh tù khai th¸c kiÕn thøc qua c¸c ph−¬ng tiÖn d¹y häc ®Þa lÝ . - Sö dông ph−¬ng tiÖn d¹y häc ®Þa lÝ ph¶i sö dông ®óng c−êng ®é. Nguyªn t¾c nµy yªu cÇu gi¸o viªn khi sö dông ph−¬ng tiÖn kh«ng nªn qu¸ kÐo dµi nh−ng còng kh«ng qu¸ ng¾n. Tïy tõng lo¹i ph−¬ng tiÖn vµ tïy c¸ch thøc tæ chøc d¹y häc cña gi¸o viªn mµ cã thêi gian sö dông thÝch hîp kh¸c nhau. - Sö dông ph−¬ng tiÖn d¹y häc ®Þa lÝ cÇn sö dông phèi hîp nhiÒu lo¹i víi nhau. • Quy tr×nh chuÈn bÞ vµ sö dông ph−¬ng tiÖn d¹y häc ®Þa lÝ 18
B−íc 1: Nghiªn cøu néi dung bµi d¹y häc ®Þa lÝ ®Ó x¸c ®Þnh c¸c ph−¬ng tiÖn d¹y häc cÇn thiÕt. B−íc nµy gi¸o viªn nghiªn cøu c¸c ®¬n vÞ kiÕn thøc, kiÕn thøc c¬ b¶n bµi d¹y häc ®Ó x¸c ®Þnh néi dung bµi häc ®Ò cËp néi dung nµo? Kü n¨ng cÇn rÌn luyÖn cho häc sinh lµ kü n¨ng g×? H×nh thøc tæ chøc d¹y häc nµo? C¸c ph−¬ng tiÖn d¹y häc hiÖn cã cña nhµ tr−êng... ®Ó chän ph−¬ng tiÖn d¹y häc cÇn sö dông. B−íc 2: X©y dùng hÖ thèng c©u hái, bµi tËp g¾n víi ph−¬ng tiÖn d¹y häc. B−íc nµy gi¸o viªn dùa vµo c¸c ®¬n vÞ kiÕn thøc, c¸c ph−¬ng tiÖn sÏ sö dông ®Ó x©y dùng c©u hái, bµi tËp. C¸c c©u hái bµi tËp gi¸o viªn x©y dùng ph¶i ph¸t triÓn ®−îc c¸c n¨ng lùc trÝ tuÖ häc sinh. B−íc 3: TiÕn hµnh x©y dùng - chuÈn bÞ c¸c ph−¬ng tiÖn d¹y häc ®Þa lÝ. B−íc nµy gi¸o viªn chuÈn bÞ ®Çy ®ñ c¸c ph−¬ng tiÖn cÇn sö dông cho bµi d¹y häc B−íc 4: X¸c ®Þnh thêi ®iÓm vµ ph−¬ng ph¸p sö dông ph−¬ng tiÖn d¹y häc trong tiÕt häc. B−íc nµy, gi¸o viªn c¨n cø trªn c¸c ph−¬ng tiÖn ®Ó ®Þnh ra ph−¬ng ph¸p sö dông. VÝ dô víi ph−¬ng tiÖn b¶n ®å th× dïng ph−¬ng ph¸p b¶n ®å, víi ph−¬ng tiÖn lµ tranh ¶nh, b¶ng biÓu.. .th× dïng ph−¬ng ph¸p sö dông tranh ¶nh, sè liÖu thèng kª.. . Gi¸o viªn cÇn x¸c ®Þnh thêi ®iÓm sö dông vµ c¸ch kÕt hîp gi÷a ph−¬ng ph¸p víi c¸c ph−¬ng tiÖn d¹y häc. B−íc 5: Dù kiÕn c¸c t×nh huèng cã thÓ xÈy ra vµ ph−¬ng ¸n xö lÝ c¸c t×nh huèng. §©y lµ b−íc gióp gi¸o viªn chñ ®éng l−êng tr−íc c¸c t×nh huèng khi sö dông ph−¬ng tiÖn d¹y häc vµ l«i cuèn ®−îc häc sinh trong d¹y häc bµi ®Þa lÝ. d. X¸c ®Þnh ph−¬ng ph¸p d¹y häc ®Þa lÝ. §Ó thùc hiÖn tèt môc tiªu bµi d¹y, viÖc x¸c ®Þnh ph−¬ng ph¸p d¹y häc ®ãng vai trß hÕt søc quan träng. §Æc biÖt trong thiÕt kÕ bµi d¹y häc ®Þa lÝ theo h−íng ®æi míi ph−¬ng ph¸p hiÖn nay. Bëi vËy, khi x¸c ®Þnh ph−¬ng ph¸p d¹y häc, gi¸o viªn cÇn dùa vµo c¸c c¬ së sau ®©y: • Mét sè c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh ph−¬ng ph¸p d¹y häc ®Þa lÝ. - C¨n cø vµo môc tiªu d¹y häc v× môc tiªu chØ ®¹o sö dông ph−¬ng ph¸p. Bµi d¹y häc ®Þa lÝ cã môc tiªu chung vµ môc tiªu cô thÓ riªng. §Ó thùc hiÖn c¸c môc tiªu ®ã cã c¸c ph−¬ng ph¸p d¹y häc thÝch hîp.VÝ dô: môc tiªu cho häc sinh n¾m ®−îc c¸c miÒn tù nhiªn Trung Quèc, gi¸o viªn cã thÓ sö dông ®−îc nhiÒu ph−¬ng ph¸p nh−: bµi tËp nhËn thøc, ®µm tho¹i gîi më, gi¶ng gi¶i, b¶n ®å… - C¨n cø vµo néi dung bµi d¹y häc. §©y lµ c¬ së quan träng v× nã quy ®Þnh ph−¬ng ph¸p. Tuy kh«ng ph¶i hoµn toµn néi dung nµo ph−¬ng ph¸p ®ã nh−ng ®Ó x¸c ®Þnh ph−¬ng ph¸p d¹y häc cho mét bµi d¹y, gi¸o viªn ph¶i dùa vµo néi dung vµ c¸ch tr×nh bµy néi dung bµi häc trong s¸ch gi¸o khoa. Néi dung bµi häc ®Þa lÝ tù nhiªn th× ph−¬ng ph¸p d¹y häc kh¸c víi ph−¬ng ph¸p d¹y bµi ®Þa lÝ kinh tÕ x· héi. Néi dung bµi häc lµ ®Þa lÝ ®¹i c−¬ng th× sÏ d¹y kh¸c bµi häc cã néi dung lµ ®Þa lÝ c¸c n−íc hay ®Þa ph−¬ng, khu vùc. Ngoµi ra c¸ch tr×nh bµy c¸c néi dung trong bµi häc kh¸c nhau th× ph−¬ng ph¸p d¹y häc còng kh¸c nhau. - C¨n cø vµo ®èi t−îng häc sinh. C¬ së nµy ®· ¶nh h−ëng ®Õn x¸c ®Þnh vµ sö dông ph−¬ng ph¸p d¹y häc cña gi¸o viªn. Trong thùc tÕ, cã cïng mét néi dung, cïng mét gi¸o viªn nh−ng khi gi¶ng d¹y t¹i c¸c líp cã ®èi t−îng häc sinh kh¸c nhau, gi¸o viªn ph¶i sö dông ph−¬ng ph¸p kh¸c nhau. Víi ®èi t−îng häc sinh giái, gi¸o viªn sö dông ph−¬ng ph¸p sÏ kh¸c víi líp cã ®èi t−îng häc sinh yÕu kÐm. Bëi vËy, x¸c ®Þnh ph−¬ng ph¸p d¹y häc cho c¸c bµi d¹y häc ®Þa lÝ, ®ßi hái gi¸o viªn ph¶i tÝnh ®Õn ®èi t−îng häc sinh tõng ®Þa ph−¬ng, tõng vïng. Cã nh− thÕ gi¸o viªn míi ph¸t huy ®−îc tiÒm n¨ng n¨ng lùc, phÈm chÊt cóa c¸c em häc sinh. 19
- C¨n cø vµo c¬ së vËt chÊt hiÖn cã cña nhµ tr−êng nh− tµi liÖu, ph−¬ng tiÖn thiÕt bÞ d¹y häc vµ c¸c c¬ së vËt chÊt kh¸c. Cã thÓ nãi, c¬ së nµy ®· ¶nh h−ëng kh¸ râ nÐt trong viÖc x¸c ®Þnh vµ sö dông ph−¬ng ph¸p d¹y häc. Cã khi chÝnh ph−¬ng tiÖn thiÕt bÞ day häc lµm thay ®æi c¶ cÊu tróc thiÕt kÕ bµi gi¶ng vµ thay ®æi c¶ c¸ch d¹y häc bµi ®Þa lÝ. Ch¼ng h¹n nh− víi tr−êng cã m¸y tÝnh, m¸y chiÕu ®Ó d¹y häc th× ph−¬ng ph¸p d¹y häc cña gi¸o viªn sÏ kh¸c víi ph−¬ng ph¸p d¹y häc cña gi¸o viªn tr−êng kh«ng cã c¬ së vËt chÊt nµy. - Ngoµi ra viÖc x¸c ®Þnh ph−¬ng ph¸p cßn c¨n cø vµo tr×nh ®é cña mçi GV, vµo kinh nghiÖm sö dông ph−¬ng ph¸p cña GV vµ c¨n cø vµo sù ph¸t triÓn cña lý luËn d¹y häc hiÖn ®¹i. • §Ó x¸c ®Þnh ph−¬ng ph¸p d¹y häc thÝch hîp ®èi víi tõng bµi d¹y häc ®Þa lÝ, gi¸o viªn cã thÓ thùc hiÖn theo quy tr×nh c¸c b−íc sau ®©y: B−íc 1: Nghiªn cøu bµi häc trong s¸ch gi¸o khoa ®Ó x¸c ®Þnh c¸c ®¬n vÞ kiÕn thøc vµ tõng thµnh phÇn néi dung. B−íc 2: X¸c ®Þnh c¸c d¹ng th«ng tin biÓu hiÖn cho c¸c ®¬n vÞ kiÕn thøc vµ c¸c thµnh phÇn cña c¸c c¸c ®¬n vÞ kiÕn thøc. B−íc nµy gi¸o viªn nghiªn cøu ®Ó chuyÓn ®æi c¸c kªnh th«ng tin b»ng ch÷ trong s¸ch gi¸o khoa sang c¸c lo¹i kªnh h×nh nh− b¶n ®å, s¬ ®å, biÓu ®å hay b¶ng ®iÒn kiÕn thøc... . Tõ c¸c d¹ng biÓu hiÖn th«ng tin lµ ph−¬ng h−íng gióp gi¸o viªn cã thÓ x¸c ®Þnh ®−îc c¸c ph−¬ng ph¸p d¹y häc theo h−íng tÝch cùc cho bµi d¹y ®Þa lý. B−íc 3: X¸c lËp s¬ ®å tiÕn tr×nh bµi gi¶ng (tæ chøc h−íng dÉn häc sinh nhËn thøc tri thøc bµi häc d−íi d¹ng s¬ ®å tiÕn tr×nh bµi gi¶ng) nh»m gióp gi¸o viªn dÔ dµng x¸c ®Þnh ph−¬ng ph¸p vµ h×nh thøc tæ chøc d¹y häc. §Ó tiÕn hµnh x¸c lËp s¬ ®å, cã thÓ thiÕt lËp c¸c chiÒu dÉn xuÊt theo h−íng h−íng dÉn häc sinh tù nhËn thøc tri thøc bµi häc b»ng nh÷ng kÝ hiÖu quy −íc d−íi ®©y: GV : Gi¸o viªn lËp luËn, tr×nh bµy, ®Æt c©u hái h−íng dÉn häc sinh häc tËp. H(b) : Ra lÖnh cho häc sinh sö dông b¶n ®å ®Ó nhËn thøc. H(s) : Ra lÖnh cho HS nghiªn cøu sè liÖu, th¸p d©n sè, s¬ ®å...®Ó nhËn thøc. H(t) : Ra lÖnh cho häc sinh sö dông c¸c tµi liÖu ®Ó nhËn thøc. H(p) : Ra lÖnh cho HS sö dông b¶ng ®iÒn kiÕn thøc vµ c¸c phiÕu häc tËp ®Ó nhËn thøc. H(n) : Ra lÖnh cho HS sö dông kÕt hîp nhiÒu ph−¬ng ph¸p, ph−¬ng tiÖn ®Ó nhËn thøc. VÝ dô: Khi d¹y bµi Hoa Kú (tiÕt 1) B−íc 1: Nghiªn cøu bµi häc trong s¸ch x¸c ®Þnh c¸c ®¬n vÞ kiÕn thøc vµ tõng thµnh phÇn néi dung nh− sau: . VÞ trÝ ®Þa lý Hoa Kú: ®Æc ®iÓm, thuËn lîi, khã kh¨n, h−íng kh¾c phôc cña vÞ trÝ ®Þa lÝ . L·nh thæ Hoa Kú: ®Æc ®iÓm, nh÷ng thuËn lîi cña ba vïng l·nh thæ. . Nh÷ng khã kh¨n vµ c¸c ®iÒu kiÖn kh¾c phôc ®iÒu kiÖn tù nhiªn Hoa Kú. B−íc 2: Néi dung kiÕn thøc bµi häc cã thÓ ®−îc thÓ hiÖn qua c¸c ph−¬ng tiÖn nh−: b¶n ®å chÝnh trÞ thÕ giíi, b¶n ®å tù nhiªn Hoa Kú, c¸c h×nh ¶nh vÒ tù nhiªn (tµi nguyªn, b·o lò, ®éng ®Êt, nói l÷a...), c¸c biÓu ®å, b¶ng ®iÒn kiÕn thøc... C¸c ph−¬ng ph¸p tÝch cùc chñ yÕu ®−îc x¸c ®Þnh tõ néi dung kiÕn thøc vµ ph−¬ng tiÖn biÓu hiÖn néi dung bµi häc lµ: (1) PP h−íng dÉn häc sinh khai th¸c tri thøc tõ b¶n ®å, (2) PP cho häc sinh th¶o luËn, (3) PP ®µm tho¹i gîi më... 20