Giáo trìnhphân tích bối cảnh nền kinh tế thị trường phát triển ở trình độ cao p6

Chia sẻ: Hdfj Kuyloy | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:9

Thêm vào BST

Báo xấu

49
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo tài liệu 'giáo trìnhphân tích bối cảnh nền kinh tế thị trường phát triển ở trình độ cao p6', kinh tế - quản lý, kinh tế học phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trìnhphân tích bối cảnh nền kinh tế thị trường phát triển ở trình độ cao p6

nghiÖp, c«ng nghiÖp, c¬ së h¹ tÇng ®îc x©y dùng. Tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cao, gi¸o dôc, y tÕ ph¸t triÓn kh¸ nhanh, x· héi miÒn B¾c trë thµnh x· héi do ngêi lao ®éng lµm chñ, ®êi sèng tinh thÇn lµnh m¹nh. chÝnh nhê nh÷ng ®iÓm nµy mµ miÒn B¾c trë thµnh hËu ph¬ng lín, c¨n cø ®Þa v÷ng ch¾c ®Ó nh©n d©n c¶ níc cã thÓ ®¸nh th¾ng ®Õ quèc Mü Thêi k× 1964 -1975: §©y lµ thêi k× c¶ níc cã chiÕn tranh. NhiÖm vô cÊp b¸ch cña miÒn B¾c lµ ph¶i kÞp thêi chuyÓn híng t tëng vµ tæ chøc, chuyÓn híng x©y dùng kinh tÕ, t¨ng cêng quèc phßng cho phï hîp víi t×nh h×nh míi. Kinh tÕ ë thêi k× nµy cã nh÷ng ®Æc ®iÓm nhÊt ®Þnh cña m« h×nh kinh tÕ " Céng s¶n thêi chiÕn". M« h×nh kinh tÕ nµy lµ m« h×nh cã tÝnh tËp trung cao nªn ®· ®éng viªn ®îc lùc lîng ®Ó dµnh th¾ng lîi trong cuéc chiÕn tranh v« cïng ¸c liÖt b»ng sù chØ ®¹o tËp trung nghiªm ngÆt, b»ng chÕ ®é ph©n phèi b×nh qu©n, bao cÊp…. Tuy nhiªn §¶ng vµ Nhµ níc ta ®· dÇn thÊy ®îc nh÷ng nhîc ®iÓm cña m« h×nh kinh tÕ ®ã vµ b¾t ®Çu cã chñ tr¬ng c¶i tiÕn mét phÇn c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ Thêi k× 1976 - 1986: §©y lµ thêi k× c¶ níc qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi trong t×nh h×nh ®Êt níc chÞu ®ùng nh÷ng 46
®¶o lén kinh tÕ - x· héi víi quy m« lín sau chiÕn tranh ¸c liÖt l©u dµi, víi nh÷ng diÔn biÕn trong t×nh h×nh cã nh÷ng mÆt kh«ng thuËn lîi. §©y lµ thêi k× m« h×nh kinh tÕ tËp trung quan liªu, bao cÊp bäc lé mét c¸ch toµn diÖn mÆt tiªu cùc cña nã mµ hËu qu¶ cña tËp trung lµ khñng ho¶ng kinh tÕ - chÝnh trÞ s©u s¾c vµo cuèi nh÷ng n¨m 70 ®Çu nh÷ng n¨m 1980. nÒn kinh tÕ ë tr¹ng th¸i tr× trÖ, mÊt c©n ®èi nghiªm träng, s¶n xuÊt ph¸t triÓn chËm trong khi d©n sè t¨ng nhanh. Thu nhËp quèc d©n cha ®¶m b¶o ®îc tiªu dïng x· héi, mét phÇn tiªu dïng x· héi ph¶i dùa vµo vay vµ viÖn trî, nÒn kinh tÕ cha t¹o ®îc tÝch luü. L¬ng thùc, v¶i mÆc vµ c¸c hµng tiªu dïng thiÕt yÕu ®Òu thiÕu. T×nh h×nh cung øng vËt t, t×nh h×nh giao th«ng vËn t¶i rÊt c¨ng th¼ng. NhiÒu xÝ nghiÖp sö dông c«ng suÊt ë møc thÊp. Chªnh lÖch gi÷a thu vµ chi tµi chÝnh, gi÷a hµng vµ tiÒn, gi÷a xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu. ThÞ trêng vµ vËt gi¸ kh«ng æn ®Þnh. Sè ngêi lao ®éng cha ®îc sö dông cßn ®«ng. §êi sèng nh©n d©n lao ®éng gÆp nhiÒu khã kh¨n Tríc t×nh h×nh ®ã cña ®Êt níc §¶ng ta ®· ph¶i suy nghÜ, ph©n tÝch t×nh h×nh vµ nguyªn nh©n, t×m tßi c¸c gi¶i ph¸p, tõ ®ã thùc hiÖn ®æi míi ë c¸c c¬ së, ®Þa ph¬ng, ®Ò ra nh÷ng chÝnh s¸ch cô thÓ, cã tÝnh chÊt ®æi míi tõng phÇn 47
II.2.2. Tõ n¨m 1986 ®Õn nay: §¹i héi lÇn thø VI cña §¶ng ®îc ®¸nh dÊu nh mét c¸i mèc quan träng trong sù chuyÓn ®æi c¬ chÕ. Trªn c¬ së phª ph¸n mét c¸ch nghiªm kh¾c c¬ chÕ tËp trung quan liªu bao cÊp mµ nguån gèc tõ kinh tÕ hiÖn vËt vµ nh÷ng hËu qu¶ cña nã, nhÊt qu¸n chuyÓn sang nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, còng tõ ®ã t¹o ra nh÷ng tiÒn ®Ò cÇn thiÕt ®Ó chuyÓn sang kinh tÕ thÞ trêng. Tæng kÕt hai n¨m thùc hiÖn §¹i héi VI, nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn, kh¾c phôc ®îc suy tho¸i, nÒn kinh tÕ - x· héi cã nh÷ng thay ®æi c¨n b¶n ®ã lµ nh÷ng c¨n cø ®Ó ®Èy tíi mét bíc cao h¬n. §¹i héi lÇn thø VII cña §¶ng nhÊt qu¸n chuyÓn sang kinh tÕ thÞ trêng víi nh÷ng quan ®iÓm kh¸ triÖt ®Ó. ChÊp nhËn thÞ trêng mét c¸ch c¬ b¶n, tæng thÓ, l©u dµi, mét thÞ trêng thèng nhÊt, th«ng suèt, hoµ nhËp víi thÞ trêng thÕ giíi, thÞ trêng lµ ®èi tîng qu¶n lý cña nhµ níc Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn thÞ trêng ë níc ta g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh ®æi míi kinh tÕ tõ c¬ cÊu ®Õn c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ nhÊt qu¸n chuyÓn sang kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña nhµ níc, g¾n liÒn víi ®æi míi mét c¸ch c¬ b¶n chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« nh: gi¸ c¶, kÕ ho¹ch ho¸, tµi chÝnh tiÒn 48
tÖ, ®Çu t th¬ng m¹i, chuyÓn ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vµ tiªu dïng x· héi sang kinh tÕ thÞ trêng. Trong ®ã gi¶i ph¸p cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh lµ sö lý gi¸ c¶. dï míi lµ s¬ khai, thÞ trêng ®· lµ m«i trêng gi¶i phãng søc s¶n xuÊt víi sù bïng næ cña khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh vµ kinh tÕ ®èi ngo¹i. Quan hÖ kinh tÕ ngµy cµng më réng vµ ®i s©u vµo c¸c lÜnh vùc cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh víi søc m¹nh cña tÊt yÕu kinh tÕ, søc m¹nh håi sinh sau chiÕn tranh. Søc s¶n xuÊt ph¸t triÓn lµm bËt dËy c¸c tiÒm n¨ng, hµng lo¹t nh©n tè míi xuÊt hiÖn xen lÊn nh÷ng bÒ bén phøc t¹p cña sù chuyÓn ®æi mang tÝnh c¸ch m¹ng mµ thùc chÊt lµ sù gi¶i thÓ, cÊu tróc l¹i c¬ cÊu s¶n xuÊt, c¬ cÊu së h÷u, quan hÖ kinh tÕ, c¬ chÕ qu¶n lý. T duy nhÊt lµ t duy kinh tÕ thay ®æi mét c¸ch c¨n b¶n: tõ thô ®éng an bµi sang n¨ng ®éng s¸ng t¹o, tù chñ, tõ t duy hiÖn vËt sang t duy gi¸ trÞ, sù nh¹y c¶m vÒ lîi Ých, hiÖu qu¶, vÒ thang gi¸ trÞ, ®¹o ®øc, lèi sèng… Thùc tÕ h¬n 10 n¨m qua ë níc ta chøng tá qu¸ tr×nh chuyÓn sang kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa lµ qu¸ tr×nh ®æi míi tÊt yÕu, tiÕn bé nhng còng lµ qu¸ tr×nh phøc t¹p l©u dµi 49
Nh÷ng chuyÓn ®æi thùc sù t¹o ra bíc ngoÆt trong kinh tÕ. chØ mét thêi gian ng¾n, ®Êt níc cã nhiÒu thay ®æi. Vµ ®¹t ®îc nhiÒu thµnh tùu quan träng: s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ph¸t triÓn, tõ chç thiÕu l¬ng thùc triÒn miªn, ®Õn nay chóng ta ®· cã kh¶ n¨ng tù tóc, phÇn nµo dù tr÷ vµ xuÊt khÈu. C¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ®ang ®îc h×nh thµnh vµ ph¸t huy t¸c dông. Khu vùc kinh tÕ quèc doanh ®ang ®îc tæ chøc, s¾p xÕp l¹i, c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña nhµ níc theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa trë thµnh c¬ chÕ vËn hµnh nÒn kinh tÕ. Vai trß tù ®iÒu tiÕt cña thÞ trêng b¾t ®Çu ph¸t huy t¸c dông, gi¸ c¶ thÞ trêng dÇn ®i vµo æn ®Þnh ®· chuyÓn tõ thÞ trêng cña ngêi b¸n sang thÞ trêng cña ngêi mua. C¬ chÕ c¹nh tranh cã t¸c dông ®iÒu chØnh tÝch cùc c¬ cÊu kinh tÕ, ®µo th¶i nh÷ng yÕu tè l¹c hËu,lµm béc lé ®Çy ®ñ nh÷ng yÕu kÐm trong s¶n xuÊt kinh doanh, trong qu¶n lý tõ vÜ m« ®Õn vi m«. thÞ trêng ®· trë thµnh c¨n cø quan träng ®Ó chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ. Mét sè ngµnh, lÜnh vùc ®· g¾n thÞ trêng trong níc víi thÞ trêng níc ngoµi theo híng kinh tÕ më. ViÖc ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ ®· thu ®îc nh÷ng thµnh tùu bíc ®Çu: hÖ thèng ph¸p luËt ®îc bæ sung hoµn chØnh, kÕ ho¹ch ho¸ ®îc ®æi míi, c¸c chÝnh s¸ch tµi chÝnh - tiÒn tÖ, gi¸ c¶, ®Çu t th¬ng m¹i, ®· t¹o m«i trêng 50
thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp ph¸t huy tÝnh s¸ng t¹o, tÝnh chñ ®éng trong s¶n xuÊt kinh doanh. Nhµ níc cã tÝch luü thªm kinh nghiÖm trong viÖc qu¶n lý ®iÒu hµnh nÒn kinh tÕ. Nhê s¶n xuÊt, dÞch vô ph¸t triÓn, gi¸ c¶ t¬ng ®èi æn ®Þnh, ®êi sèng nh©n d©n ®îc c¶i thiÖn II.3. Nh÷ng ®Æc cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng ë níc ta II.3.1. §Æc trng vÒ ®Þnh híng môc tiªu cña nÒn kinh tÕ §ã lµ thùc hiÖn d©n giµu, níc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh. §Ó ®¹t ®îc môc tiªu nµy tríc hÕt ph¶i ph¸t triÓn m¹nh lùc lîng s¶n xuÊt ®éng viªn mäi nguån lùc x· héi, ph¸t huy cao ®é tÝnh n¨ng ®éng, s¸ng t¹o cña toµn d©n, khai th¸c mäi tiÒm n¨ng trong níc ®i ®«i víi sö dông cã chän läc thµnh qu¶ vµ kinh nghiÖm quèc tÕ thóc ®Èy c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ nh»m sím x©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt cña c¬ chÕ x· héi ë ViÖt Nam Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng níc ta c¸c h×nh thøc kinh tÕ vµ ph¬ng ph¸p qu¶n lý kinh tÕ thÞ trêng ®îc sö dông nh mét c«ng cô ph¬ng tiÖn ®Ó ®¹t tíi nÒn kinh tÕ t¨ng trëng cao, bÒn v÷ng, æn ®Þnh nh»m môc tiªu "d©n giµu, níc m¹nh", gãp phÇn ph¸t huy mäi tiÒm n¨ng, søc lùc trong x· héi, t¹o ®iÒu kiÖn cho mçi c¸ nh©n lµm giµu 51
cho m×nh vµ cho toµn x· héi §ång thêi víi viÖc khai th¸c triÖt ®Ó nh÷ng mÆt tÝch cùc, nh÷ng lîi thÕ cña kinh tÕ thÞ trêng chóng ta kh¾c phôc, ng¨n ngõa, h¹n chÕ nh÷ng mÆt tiªu cùc ph¸t sinh tõ mÆt tr¸i cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng; võa kÝch thÝch søc s¶n xuÊt gi¶i phãng søc s¶n xuÊt, võa b¶o vÖ lîi Ých cña nh©n d©n vµ n©ng cao ®Þa vÞ lµm chñ cña ngêi lao ®éng, vËn dông c¸c quy luËt cña thÞ trêng ®Ó kiªn tr× thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi vµ c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n phï hîp víi tõng bíc t¨ng trëng kinh tÕ, t¹o ®iÒu kiÖn c«ng b»ng trong ph¸t triÓn con ngêi Ph¸t triÓn c«ng b»ng lµ sù ph¸t triÓn cho mäi tÇng líp nh©n d©n cã ®iÒu kiÖn ®Ó tham gia vµ ®îc hëng nh÷ng thµnh qu¶ t¬ng xøng víi søc lùc, kh¶ n¨ng vµ trÝ tuÖ cña hä bá ra, b¶o ®¶m c¬ b¶n c¬ héi cña ngêi d©n tham gia c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ - x· héi II.3.2. §Æc trng vÒ thÓ chÕ kinh tÕ ThÓ chÕ kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa lµ thÓ chÕ cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ tù do, tù chñ kinh doanh theo ph¸p luËt. Kinh tÕ thÞ trêng níc ta tån t¹i nhiÒu h×nh thøc së h÷u, nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ. C¸c 52
thµnh phÇn kinh tÕ võa c¹nh tranh, võa liªn kÕt, hîp t¸c víi nhau nh»m ph¸t triÓn ®¹t tr×nh ®é x· héi ho¸ cao. Trong ®ã khu vùc kinh tÕ Nhµ níc cã vai trß chñ ®¹o trong mét sè lÜnh vùc vµ mét sè kh©u quan träng cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®Õn sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa cña ®Êt níc. C¸c thµnh phÇn kinh tÕ cã sù c¹nh tranh b×nh ®¼ng, mçi thµnh phÇn nh vËy cã xu híng ph¸t triÓn kh¸c nhau, lîi Ých kh¸c nhau thËm chÝ ®èi lËp nhau. V× thÕ Nhµ níc ph¶i cã biÖn ph¸p h¹n chÕ xu híng ph¸t triÓn tù ph¸t, vµ ®Þnh híng cho nã ph¸t triÓn theo x· héi chñ nghÜa C¸c thµnh phÇn kinh tÕ trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng níc ta tån t¹i ba lo¹i h×nh së h÷u c¬ b¶n: së h÷u toµn d©n, së h÷u tËp thÓ vµ së h÷u t nh©n. Tõ ba h×nh thøc së h÷u ®ã h×nh thµnh nªn nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ, nhiÒu h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh. Do ®ã kh«ng chØ ra søc ph¸t triÓn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ thuéc chÕ ®é c«ng h÷u, mµ cßn ph¶i khuyÕn khÝch ph¸t triÓn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ thuéc së h÷u t nh©n ®Ó h×nh thµnh nÒn kinh tÕ thÞ trêng réng lín bao gåm c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ thuéc chÕ ®é c«ng h÷u, c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ t doanh, c¸c h×nh thøc hîp t¸c liªn doanh gi÷a trong vµ ngoµi níc, c¸c h×nh thøc ®an xen vµ th©m 53
nhËp vµo nhau gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®Òu cã thÓ tham gia thÞ trêng víi t c¸ch chñ thÓ thÞ trêng b×nh ®¼ng II.3.3. §Æc trng vÒ c¬ chÕ qu¶n lý Trong qu¶n lý ®iÒu hµnh c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ph¶i b¶o ®¶m cho c¸c ho¹t ®éng cña thÞ trêng diÔn ra theo nguyªn t¾c thÞ trêng, tøc lµ phï hîp víi quy luËt gi¸ trÞ, quy luËt cung cÇu, c¹nh tranh, h¹n chÕ tèi ®a c¸c mÖnh lÖnh hµnh chÝnh kh«ng cÇn thiÕt. MÆt kh¸c, ph¶i lµm tèt kÕ ho¹ch ho¸ ë tÇm vÜ m« vµ c¸c ho¹t ®éng ®Þnh híng cã hÖ thèng chÝnh s¸ch kinh tÕ phï hîp ®Ó ®iÒu tiÕt híng dÉn thÞ trêng theo c¸c môc tiªu kinh tÕ vÜ m« ®· chän Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng hiÖn ®¹i, Nhµ níc tham gia vµo c¸c qu¸ tr×nh kinh tÕ lµ xu híng kh¸ch quan. Nhng kh¸c víi b¶n chÊt cña Nhµ níc t s¶n, Nhµ níc ta lµ Nhµ níc cña d©n, do d©n vµ v× d©n díi sù l·nh ®¹o cña §¶ng Céng S¶n. NÒn kinh tÕ Êy ®¹t díi sù l·nh ®¹o cña §¶ng Céng S¶n, díi sù qu¶n lý cña Nhµ níc X· héi chñ nghÜa ViÖt Nam nh»m h¹n chÕ, kh¾c phôc nh÷ng thÊt b¹i cña thÞ trêng thùc hiÖn c¸c môc tiªu x· héi, nh©n ®¹o mµ b¶n th©n thÞ trêng kh«ng lµm ®îc 54