Gương mặt thế giới hiện đại ( Q4 )

Chia sẻ: Thu Xuan | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:52

Thêm vào BST

Báo xấu

131
lượt xem 45
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Khi phân tích về hoạt động chuyên môn, người ta tiến hành dựa theo các nghề, sau đó người ta so sánh sự khác biệt giữa ông chủ và người làm công ăn lương và cuối cùng là dựa trên hệ thống các công việc cần trình độ tay nghề.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Gương mặt thế giới hiện đại ( Q4 )

G−¬ng mÆt thÕ giíi hiÖn ®¹i 3 PHÊÌN IV XAÄ HÖÅI http://ebooks.vdcmedia.com
G−¬ng mÆt thÕ giíi hiÖn ®¹i 4 Caác têìng lúáp xaä höåi nghïì nghiïåp Khi phên tñch vïì hoaåt àöång chuyïn mön, ngûúâi ta tiïën haânh dûåa theo caác nghïì, sau àoá ngûúâi ta so saánh sûå khaác biïåt giûäa öng chuã vaâ ngûúâi laâm cöng ùn lûúng vaâ cuöëi cuâng laâ dûåa trïn hïå thöëng caác cöng viïåc cêìn trònh àöå tay nghïì. úã Phaáp vaâo nùm 1954, Viïån thöëng kï nghiïn cûáu kinh tïë quöëc gia (INSEE) àaä soaån ra danh saách caác têìng lúáp xaä höåi nghïì nghiïåp sau àoá sûãa àöíi nùm 1980 cho phuâ húåp vúái xu hûúáng thay àöíi cuãa hoaåt àöång chuyïn mön. Nhûng viïåc phên biïåt caác têìng lúáp xaä höåi theo phûúng thûác múái vêîn tûúng àöëi giöëng vúái trûúác àêy. Tuy nhiïn, sûå khaác biïåt maâ ngûúâi ta nhêån thêëy úã àêy laâ caách phên têìng gêìn vúái hoaåt àöång chuyïn mön hún. Trûúác hïët, caách phên biïåt têìng lúáp xaä höåi theo kiïíu múái dûåa theo caác nghïì sau àoá so saánh àöëi lêåp giûäa chïë àöå laâm cöng vaâ caác hònh thûác ngoaâi chïë àöå laâm cöng, cuöëi cuâng laâ dûåa theo tön ti cêëp bêåc àaä àûúåc thiïët lêåp trong giúái laâm cöng vaâ theo haâng loaåt nhûäng cöng viïåc àoâi hoãi trònh àöå tay nghïì khaác nhau. Ngaây xûa vêën àïì töí chûác ngaânh nghïì laâ möåt vêën àïì rêët quan troång: chuã yïëu dûåa vaâo tri thûác vaâ di saãn cuãa gia àònh àïí laåi. Vêåy maâ àïën thïë kyã XIX, viïåc liïåt kï caác nghïì àaä hún hùèn vaâ cho pheáp thöëng kï àûúåc söë ngûúâi laâm möîi nghïì cuå thïí. Vïì lêu daâi maâ noái, nghïì nghiïåp seä xuêët hiïån trong phaåm vi gia àònh vaâ viïåc phên biïåt nghïì riïng vúái nghïì chung seä coân xa laå vúái logic naây. Àïën cuöëi thïë kyã XIX vaâ trong suöët thïë kyã XX nhúâ coá luêåt lao àöång maâ sûå àöëi lêåp giûäa öng chuã vaâ ngûúâi laâm cöng coân roä hún laâ mö hònh cha - con. Khi chñnh saách cöng nghiïåp hoaá phaát triïín thò caác doanh nghiïåp tû baãn lúán seä dêìn dêìn thay thïë cho nïìn saãn xuêët nhoã vaâ caác nghïì trûúác àêy. Sûå khaác biïåt giûäa öng chuã vaâ ngûúâi laâm thuï seä àûúåc quy chïë cuãa luêåt lao àöång laâm roä raâng hún. Vúái sûå ra àúâi cuãa böå luêåt lao àöång maâ haâng loaåt nhûäng cöng viïåc àûúåc cêëp bêåc hoaá theo trònh àöå tay nghïì hay theo trònh àöå àaâo taåo vaâ lûåa choån chïë àöå laâm cöng ùn lûúng. http://ebooks.vdcmedia.com
G−¬ng mÆt thÕ giíi hiÖn ®¹i 5 Caách phên chia noái trïn cuäng nhû khaái niïåm “caán böå” xuêët hiïån àïìu xuêët phaát tûâ caác phong traâo xaä höåi phaát triïín trong nhûäng nùm 1936- 1950. Tûâ khi hiïåp àõnh Matrgnon àûúåc kyá kïët vaâo nùm 1936 àaä taåo àiïìu kiïån cho tiïu chuêín hoaá viïåc laâm cuäng nhû trònh àöå nghiïåp vuå àûúåc lêåp ra vaâ dêìn dêìn àûúåc phöí biïën. Àêy chñnh laâ giai àoaån quïët àõnh àïí thiïët lêåp caác phûúng thûác phên têìng khaác nhau cho ngûúâi lao àöång thuöåc caã lônh vûåc tû nhên vaâ nhaâ nûúác trong àoá hïå thöëng tön ti thûá bêåc seä àûúåc húåp phaáp hoaá. Trong böëi caãnh àoá, nùm 1954 INSEE àaä xaác àõnh rùçng: trong hún 30 nùm, tïn goåi cuãa caác têìng lúáp xaä höåi vêîn coân vaâ cú cêëu phên tñch naây àaä àûúåc sûã duång vaâo hêìu hïët caác cuöåc àiïìu tra. Cú cêëu phên tñch àoá àaä chia xaä höåi thaânh 9 nhoám vaâ têìng lúáp khaác nhau. Caách phên chia naây kïët húåp giûäa sûå khaác biïåt giûäa ngûúâi laâm cöng theo chïë àöå vúái ngûúâi laâm ngoaâi chïë àöå vaâ àiïìu lïå cêëp bêåc cuãa chïë àöå. Nùm 1982, viïåc sûãa àöíi tïn goåi caác têìng lúáp xaä höåi àaä khöng chuá yá túái nhûäng nguyïn tùæc àaä àïì ra úã nùm 1954 (mùåc duâ möåt söë ngûúâi sûã duång tïn goåi muöën phên chia theo caách àún giaãn nhûng hoå vêîn khöng muöën nhû vêåy). Sûãa àöíi nhû vêåy chó laâm roä tïn goåi hún, coân khaái niïåm vïì têìng lúáp xaä höåi thò àöi khi laåi dûåa theo nhûäng tiïu chuêín kinh tïë (phên tñch caách àöëi xûã vúái caác têìng lúáp xaä höåi vaâ miïu taã caác nhoám viïåc laâm giöëng nhau so vúái àaâo taåo cêìn thiïët). Thiïëu cöng nhên laânh nghïì Khuãng hoaãng kinh tïë àaä laâm mêët ài khöng ñt viïåc laâm cuãa ngûúâi lao àöång, àöìng thúâi cuäng thöng qua khuãng hoaãng kinh tïë, nhiïìu viïåc laâm múái àaä xuêët hiïån. Mùåc duâ vêåy, nhûäng viïåc laâm àûúåc taåo ra sau khuãng hoaãng laåi khöng àûúåc thiïët lêåp theo hïå thöëng. Hiïån nay, vêën àïì thiïëu viïåc laâm sau khuãng hoaãng úã nhiïìu nûúác àang bõ àe doaå búãi nguy cú thiïëu cöng nhên laânh nghïì. Cuäng giöëng nhû trong thúâi kyâ khuãng hoaãng kinh tïë, úã giai àoaån sau khuãng hoaãng cuâng töìn taåi hai hiïån tûúång nhû sau: nhûäng cöng viïåc cêìn ñt trònh àöå tay nghïì, phuâ húåp vúái cú cêëu kinh tïë cuä thò bõ mêët ài trong khi nhûäng cöng viïåc do loaåi hònh kinh tïë múái taåo ra laåi khöng tòm àûúåc nhên cöng coá trònh àöå tûúng ûáng. http://ebooks.vdcmedia.com
G−¬ng mÆt thÕ giíi hiÖn ®¹i 6 Cuâng vúái nïìn kinh tïë phuåc höìi cuöëi nùm 1980, tònh hònh röìi naây rêët roä neát vaâ coá nguy cú lan röång. INSEE cho biïët: thaáng 3 nùm 1989, nhòn chung trong toaân ngaânh cöng nghiïåp, tyã lïå nhên sûå cêìn thiïët khöng tuyïín duång àûúåc trong caác doanh nghiïåp trïn 10 nhên cöng laâ nhû sau: caán böå (12,4%), thúå laânh nghïì (8,5%) vaâ chuyïn viïn (1,6%). Tûâ nùm 1980 àïën nay, nhu cêìu tuyïín caán böå khöng àûúåc àaáp ûáng àaä tùng gêëp 2 lêìn. Dûúâng nhû tònh traång naây xaãy ra trong moåi lônh vûåc. Trong trûúâng húåp bõ thêët nghiïåp, nhûäng ngûúâi lao àöång coá tay nghïì haång ûu (vaâ nhûäng ngûúâi chó thêët nghiïåp trong thúâi haån ngùæn) àïìu nhanh choáng tòm laåi àûúåc viïåc laâm. Ngûúåc laåi nhûäng ngûúâi coá trònh àöå thêëp hún (cuäng nhû ngûúâi cao tuöíi vaâ thêët nghiïåp daâi haån) rêët khoá tòm àûúåc cú may khi trúã laåi thõ trûúâng lao àöång. Yïu cêìu cöng viïåc ngaây caâng cao coá thïí gêy möëi lo lùæng cho caác cûã nhên tûúng lai. Nöîi lo súå nïìn kinh tïë bõ suy thoaái cuãa möåt ngûúâi múái töët nghiïåp khöng phaãi laâ hiïån tûúång múái vaâ cuäng khöng coá cùn cûá. Thêåt vêåy, möåt lao àöång treã khi àûúåc tuyïín duång khöng phaãi luác naâo cuäng sûã duång trònh àöå cuäng nhû àaä àûúåc àaâo taåo. Àöëi vúái möåt söë ngaânh àaâo taåo kïí caã ngaânh dõch vuå vêîn cûá bõ nguy cú mêët cên àöëi. Tuy nhiïn söë cûã nhên múái ra trûúâng luön luön thñch nghi àûúåc vúái nhûäng yïu cêìu cuãa caác doanh nghiïåp ngaây caâng khùæt khe nhû hiïån nay. Möi trûúâng vaâ sûå ö nhiïîm Nhiïìu thïë kyã qua, loaâi ngûúâi àaä cöë gùæng chinh phuåc thiïn nhiïn xung quang mònh (àïí phuåc vuå cho nhu cêìu sinh söëng). Ngaây nay, trïn haânh tinh chuáng ta vúái söë dên hún 5 tyã ngûúâi, thiïn nhiïn khöng coân phaãi chinh phuåc nûäa maâ coân phaãi giûä gòn baão vïå. úã caác nûúác cöng nghiïåp, cuöåc chaåy àua trong saãn xuêët àaä keáo theo viïåc khai thaác bûâa baäi caác nguöìn taâi nguyïn thiïn nhiïn nhû nûúác, göî, than, dêìu. Têët caã àïìu bõ khai thaác do nhu cêìu cuãa xaä höåi cöng nghiïåp ngaây caâng tùng. Vaâ do nguöìn taâi nguyïn trong nûúác khöng àaáp ûáng àuã, caác nûúác naây cêìn phaãi nhêåp nguyïn liïåu tûâ caác nûúác khaác nhêët laâ tûâ caác nûúác thïë giúái thûá 3. Têët caã caác nûúác duâ laâ cöng nghiïåp hay khöng, cuäng khöng traánh khoãi hiïån tûúång khai thaác ngaây caâng nhiïìu caác nguöìn khoaáng saãn tûâ mùåt àêët vaâ loâng àêët. Rûâng bõ taân phaá àïí lêëy göî hoùåc lêëy àêët laâm rêîy. Giïëng àûúåc àaâo lïn àïí http://ebooks.vdcmedia.com
G−¬ng mÆt thÕ giíi hiÖn ®¹i 7 lêëy nûúác hoùåc khai thaác dêìu. Caác moã than, moã sùæt, moã àöìng, moã u-ra-ni àïìu àûúåc múã cûãa khai thaác. Vò dên söë trïn haânh tinh ngaây caâng tùng, nïn hiïån nay viïåc khai thaác nguöìn taâi nguyïn thiïn nhiïn àang bùæt àêìu gùåp khoá khùn. Àïí coá àûúåc nguöìn dêìu khñ thò con ngûúâi phaãi ài tòm sêu hún hoùåc xa hún ngoaâi biïín caã. Nûúác duâng cho tûúái tiïu vaâ cung cêëp cho caác khöëi thaânh thõ lúán àang bùæt àêìu bõ thiïëu. Nhêët laâ úã chêu Phi, möåt söë khu rûáng àaä bõ truåi laâ do tïå naån khai thaác göî vaâ sau àoá bõ phaá huyã do quaá trònh di dên. Chñnh caác àaåi dûúng khöng lêu laâ nguöìn dûå trûä nûúác vö têån àöëi vúái loaâi caá thò nay àang caån kiïåt dêìn túái mûác baáo àöång. Nguyïn nhên cuãa hiïån tûúång naây laâ do viïåc àaánh bùæt caá ngaây caâng gia tùng vaâ caác vuâng ven búâ bõ ö nhiïîm. Bïn caå nh viïå c khai thaác caác nguöì n taâi nguyïn coân coá sûå taá c àöång liïn tuåc cuãa con ngûúâ i cho nïn caá c khu rûâng nhiïå t àúá i bõ thu heå p dêîn àïë n xoái moâ n àêët vaâ xa maå c hoaá. Quaá trònh têå p trung dên söë úã khu vûå c àö thõ cuâng vúá i sûå tñch tuå chêë t thaã i (raác rûúãi gia àònh, nûúác thaãi ) ngaây caâng khoá ngùn chùå n. Cuöëi cuâng, nïìn saã n xuêë t cöng nghiïåp cuä ng gêy ra muön vaân ö nhiïî m nguöì n nûúá c vaâ khöng khñ. Ngay trong nöng nghiïå p hiïå n nay viïåc sûã duå n g phên boán bûâa baä i, chùn nuöi cöng nghiïåp cuä ng trúã thaâ nh nguyïn nhên gêy ö nhiïî m. Duâ úã bêë t kyâ núi naâo trïn haâ nh tinh chuáng ta möi trûúâng thiïn nhiïn àïì u trong tònh traån g bõ àe doaå . Khöng khñ, khñ quyïín Khöng khñ maâ chuáng ta àang hñt thúã thûúâng xuyïn bõ ö nhiïîm do khoái nhaâ maáy, sûå àöët noáng cuãa nhaâ maáy àiïån vaâ khñ thaãi cuãa xe húi. Hiïån tûúång ö nhiïîm naây cuäng coá thïí goáp phêìn nguy hiïím nung noáng haânh tinh chuáng ta. Vaâo cuöëi thïë kyã qua, coá möåt söë ngaây, khöng khñ khöng thïí hñt àûúåc úã nhûäng thaânh phöë lúán cuãa nûúác Anh do coá nhiïìu khoái than. “Smog” laâ kïët quaã cuãa sûå tröån lêîn khoái vúái sûúng muâ, laâ àùåc trûng cuãa Luên Àön cho àïën nhûäng nùm 60. Trong phêìn lúán caác nûúác cöng nghiïåp, nhiïn liïåu than àûúåc thay thïë bùçng dêìu, sau àoá laâ bùçng àiïån vaâ khñ àöët thiïn nhiïn. Nhûäng nhiïn http://ebooks.vdcmedia.com
G−¬ng mÆt thÕ giíi hiÖn ®¹i 8 liïåu àûúåc thay thïë naây saåch hún rêët nhiïìu so vúái than, coá nghôa laâ ñt ö nhiïîm. Àïën mûác ngûúâi ta àaä bùæt àêìu hñt thúã thoaãi maái hún trong nhûäng àiïím dên cû múái. Nhûng coân möåt hiïån tûúång ö nhiïîm êm ó vaâ khöng coá khoái àaä xuêët hiïån vaâo nhûäng nùm 1970. Khñ thaãi cuãa xe húi, kïët húåp vúái xaå khñ cuãa öëng thöng húi laâm baäo hoaâ khöng khñ cuãa caác thaânh phöë lúán thaânh 3 loaåi khñ: ài-ö-xit lûu huyânh, mönöxit, àaåm vaâ hydro caác bua chaáy khöng hïët. Khi 3 loaåi khñ naây bõ ngûng tuå seä gêy ra möåt loaåi sûúng muâ “quang hoáa” laâm cho khöng khñ khöng coân hñt thúã àûúåc. Caác thaânh phöë nhû Los Angeles, Mexico hay A-ten thûúân g laâ naån nhên cuãa nhûäng hiïån tûúång nïu trïn. Ngûúåc laåi, khi nhûäng loaåi khñ naây bõ gioá cuöën ài coá thïí rúi xuöëng núi khaác dûúái daång “mûa axit” laâm tiïåt truâng caác höì nûúác, a xñt hoaá àêët àai vaâ têën cöng vaâo thûåc vêåt. Nhûäng trêån mûa axit naây àaä giïët chïët sûå söëng dûúái nûúác trong caác höì nûúác úã Canaàa vaâ Bùæc Myä. Ngûúâi ta cuäng àang nghi ngúâ nhûäng trêån mûa naây àaä goáp phêìn laâm taân luåi cêy rûâng nhêët laâ úã vuâng nuái Vosges, vuâng rûâng àen vaâ úã trung Êu. Àïí khùæc phuåc naån ö nhiïîm bêìu khñ quyïín àang lan röång, ngûúâi ta àaä xaác àõnh nhûäng tiïu chuêín khùæt khe hún àöëi vúái nhûäng öëng khoái nhaâ maáy vaâ khuyïn duâng xe riïng. Caác nhaâ cöng nghiïåp phaãi trang bõ cho nhaâ maáy cuãa hoå nhûäng hïå thöëng loåc khoái. Coân caác nhaâ saãn xuêët ötö thò cho ra àúâi nhûäng loaåi xe àûúåc trang bõ, bùçng öëng xaã coá chêët xuác taác àïí giaãm haâm lûúång khñ àöåc haåi. Nhûäng chiïëc xe naây thûúâng àûúåc sûã duång úã Myä vaâ Nhêåt vaâ hiïån nay àaä xuêët hiïån trïn thõ trûúâng chêu Êu. Ö nhiïîm nguöìn nûúác Nûúác saåch àang trúã thaânh nguöìn quñ hiïëm trong caác khu dên cû. Nûúác sinh hoaåt phaãi àûúåc sûã lyá trûúác khi àem ra cung cêëp cho ngûúâi dên búãi vò nûúác tûâ àaáy söng vaâ nhêët laâ tûâ caác giïëng khoan àaä bõ ö nhiïîm nghiïm troång. Caác doâng nûúác lúán úã caác khu cöng nghiïåp nghiïîm nhiïn trúã thaânh nhûäng cöëng thoaát nûúác “löå thiïn” àöí nûúác thaãi ra biïín. http://ebooks.vdcmedia.com
G−¬ng mÆt thÕ giíi hiÖn ®¹i 9 Nhûäng ngûúâi laâm cöng taác lêëy nûúác tûâ caác doâng söng àïí cung cêëp cho nhên dên trûúác khi àem nguöìn nûúác túái cho hoå phaãi xûã lyá qua maáy loåc vò ngaây nay ngoaâi nhûäng vi khuêín vaâ vi ruát gêy bïånh thöng thûúâng ngûúâi ta coân phaát hiïån thêëy trong caác nguöìn nûúác naây coá caã chêët thaãi hoaá hoåc, chêët kim loaåi nùång coá haåi vúái sûác khoãe cuãa con ngûúâi nhû: thuyã ngên, chò, chêët caát- mi. Trûúác àêy ngûúâi ta nghô rùçng nhûäng maåch nûúác ngêìm traánh àûúåc ö nhiïîm hoùåc àûúåc loåc trong loâng àêët nhûng ngaây naây nhûäng maåch nûúác ngêìm laâ phêìn dûå trûä nûúác dûúái loâng àêët cuäng àang bõ caác nguöìn nûúác trïn mùåt àêët laâm ö nhiïîm. Trong caác vuâng thêm canh cêy tröìng nhû Beauce, Picarchie, caác chêët phên àaåm hoaá hoåc chûa àûúåc cêy tröìng hêëp thu àaä ngêëm xuöëng caác maåch nûúác ngêìm dûúái daång nitúraát. Cuäng giöëng nhû vêåy, trong caác vuâng chùn nuöi cöng nghiïåp (Bretagne) phên lúån vaâ phên gia cêìm àang tñch tuå thaânh nhûäng chêët nitúraát chùèng bao lêu nûäa seä gêëm xuöëng caác maåch nûúác ngêìm vaâ seä laâm ö nhiïîm caác nguöìn nûúác cuãa giïëng khoan. Theo nhûäng tiïu chuêín cuãa cöång àöìng chêu Êu, lûúång nitúraát trong nûúác saåch quaá 50mg/lñt nïëu khöng seä gêy nguy hiïím cho sûác khoãe cuãa treã thú vaâ ngûúâi giaâ yïëu. Trong möåt söë xaä cuãa caác tónh Finistere vaâ Morbihan, ngûúâi ta àaä cêëm lêëy nûúác tûâ caác giïëng khoan. Caác loaåi phên boán hoaá hoåc coá chêët Phöët-phaát khi khöng àûúåc cêy tröìng hêëp thuå hïët seä àöí ra caác höì vaâ caác àaåi dûúng úã àoá noá seä cung cêëp chêët dinh dûúäng cho hïå thûåc vêåt söëng dûúái nûúác. Ngûúâi ta thûúâng gùåp hiïån tûúång naây trïn búâ biïín dûúái daång caát maâu vaâng xanh (coá nghôa laâ caác thûåc vêåt taão). Cuöëi cuâng, hiïån tûúång naây laâm cho caác àöång vêåt söëng dûúái nûúác chïët ngaåt. Caái giaá phaãi traã cho viïåc giaãi quyïët vêën àïì ö nhiïîm Bêy giúâ ngûúâi ta khöng coân neám raác thaãi hay àöí nûúác bêín ài nûäa maâ phaãi xûã lyá vaâ laåi sûã duång caác chêët naây. Nhûng quaá trònh naây àöi khi cuäng cêìn túái caác khoaãn chi giaãi ö nhiïîm àaä àûúåc aáp duång: caác cú quan baão vïå möi trûúâng àaä àûa ra möåt nguyïn tùæc: ngûúâi gêy ra ö nhiïîm phaãi traã giaá cho haânh àöång cuãa mònh. Ngaây 16/3/1978, khi chiïëc taâu Amoco- Cadiz bõ àùæm, http://ebooks.vdcmedia.com
G−¬ng mÆt thÕ giíi hiÖn ®¹i 10 àöí khoaãng 220.000 têën dêìu thö xuöëng biïín vuâng Bretagne thò cöng ty cuãa Myä chuã quaãn chiïëc taâu naây àöìng thúâi coân böìi thûúâng cho caã chñnh phuã Phaáp (toaâ aán Chicago ngaây 11/1/1988). Tûúng tûå nhû vêåy, caá nhên naâo àöí nûúác thaãi ra hïå thöëng cöëng thoaát nûúác vaâ àöí raác rûúãi ra ngoaâi àïí thu gom qua dõch vuå vïå sinh möi trûúâng àïìu phaãi àoáng goáp chi phñ . Hiïån nay, caác nhaâ cöng nghiïåp biïët roä rùçng: chi phñ cho trang thiïët bõ öëng khoái nhaâ maáy, hïå thöëng loåc rûãa khoái hoùåc chi phñ àïí xêy dûång vaâ àûa vaâo hoaåt àöång möåt nhaâ maáy xûã lyá nûúác thaãi laâ rêët lúán. Vaâ chi phñ cho viïåc xûã lyá chêët thaãi töën keám tuyâ theo mûác àöå àöåc haåi hoùåc tuyâ theo khoaãng caách phaãi chuyïn trúã túái trung têm xûã lyá. Bònh thûúâng, möåt chuã doanh nghiïåp khöng thïí töëng hïët chêët thaãi ra möåt khu àêìm hoùåc àöí vaâo möåt goác rûâng maâ phaó giao cho möåt baäi raác nhû möåt thûá haâng hoaá hoùåc möåt trung têm xûã lyá chêët thaãi dûúái sûå kiïím soaát chùåt cheä. Thïë nhûng, öng chuã naây phaãi traã chi phñ xûã lyá chêët thaãi. Trong àiïìu kiïå n hiïå n nay, ngûúâ i ta cho rùç ng: Coá möå t söë ngûúâ i àang tòm caách mua nhûä n g maãnh àêët reã tiïìn nhêë t laâ úã caác nûúá c thuöåc thïë giúá i thûá 3 àïí xêy dûång caác trung têm xûã lyá raác thaãi . Giöëng nhû caác nûúác giaâu, caác nûúác thïë giúái thûá 3 cuäng phaãi chi phñ cho viïåc vêån chuyïín raác thaãi àïën caác baäi raác hoùåc àïën nhûäng núi xa bùçng caác taâu trúã raác. Raác thaãi cuãa caác gia àònh cuäng coá thïí àûúåc buön baán xuyïn àaåi têy dûúng. Nhûng viïåc giaãi ö nhiïîm nguöìn nûúác vêîn thu àûúåc lúåi nhuêån cao nhêët. Caá c cöng ty phên phöëi nûúác saå ch vaâ xûã lyá nûúá c thaã i àaä trúã thaâ nh têåp àoaân lúá n trong ngaâ nh cöng nghiïå p, dõch vuå cuã a caác cöng ty naây thûå c sûå laâ cêìn thiïët . Vêën àïì giaãi ö nhiïî m khñ ga cuän g trúã thaânh vêë n àïì phûác taå p. Àïí saã n xuêët bònh xuá c taác vaâ hïå thöë ng àaá nh lûãa cho xe húi, nhaâ saã n xuêët phaãi chi mêët möåt khoaã n tiïì n rêë t lúán sau àoá bùæt khaách haâng mua xe húi phaã i http://ebooks.vdcmedia.com
G−¬ng mÆt thÕ giíi hiÖn ®¹i 11 chõu khoaã n naây. Coâ n àöë i vúái caác haäng tinh chïë nhiïn liïå u phaãi nêng cêëp nhaâ xûúãn g àïí chïë taåo xùng khöng chó giaân h cho bònh xuá c taác. Sa maåc hoaá Tûâ xa xûa caác sa maåc khöng ngûâng àûúåc múã röång vaâ nhûäng caánh rûâng nhiïåt àúái cuäng àang dêìn bõ mêët ài dûúái taác àöång cuãa con ngûúâi . Caác sa maåc àûúåc vñ nhû nhûäng keã chinh phuåc coá quyïìn uy àang ngaây caâng múã röång vuâng chiïëm àoáng. Trûúác àêy, hiïån tûúång sa maåc hoaá laâ do traái àêët noáng lïn, coân hiïån nay hiïån tûúång naây àang gia tùng do con ngûúâi khai thaác, àöët phaá rûâng bûâa baäi. Nhûäng caánh rûâng àang dêìn dêìn trúã thaânh nhûäng àöìng coã lúán vaâ sau àoá laâ nhûäng sa maåc hoang vu. Diïån tñch sa maåc Sahara àang ngaây caâng múã röång bêët chêëp nhûäng bûác tûúâng xanh cöë gùæng chen lêën tiïën vaâo sa maåc. Thêåm chñ nhûäng caánh rûâng êím ûúát trúã nïn khan hiïëm. úã Braxin nhûäng caánh rûâng nhû vêåy cuäng bõ khai hoang àïí lêëy àêët tröìng troåt cung cêëp cho caác chuã nöng. úã chêu Phi vaâ Àöng Nam aá, ngûúâi ta khai thaác nhûäng cêy göî lúán úã caánh rûâng naây àem baán sang chêu Êu vaâ Nhêåt Baãn, sau àoá dên baãn xûá laåi trúã laåi àêy sinh söëng vaâ tröìng troåt trïn nhûäng caánh àöìng tro. Cuäng nhû vêåy, úã Bó haâng nùm mêët ài nhûäng maãnh rûâng vö cuâng lúán. Ngaây nay chó úã baán cêìu Bùæc laâ ngûúâi laâ vêîn duy trò thêåm chñ múã röång diïån tñch tröìng rûâng Giaãi trñ Ngaây nay, giaãi trñ àang chiïëm möåt võ thïë quan troång. Thêåt vêåy, nùm 1994, möåt söë ngûúâi khöng söëng bùçng nguöìn thu nhêåp cuãa mònh àaä giaãm thúâi gian laâm viïåc vaâ laâm viïåc trong gia àònh àïí coá thïm thúâi gian giaãi trñ vò vúái hoå hoaåt àöång giaãi trñ cuäng laâ hoaåt àöång quan troång. Xu hûúáng tiïën túái möåt xaä höåi giaãi trñ àûúåc diïîn ra ngaây caâng bònh àùèng vïì mùåt chñnh trõ xaä höåi vaâ luön taåo àiïìu kiïån cho moåi ngûúâi tiïëp xuác vúái nhau vaâ àùåc biïåt laâ hoå tûå do sûã duång thúâi gian hún. http://ebooks.vdcmedia.com
G−¬ng mÆt thÕ giíi hiÖn ®¹i 12 Caác quan niïåm vïì hoaåt àöång giaãi trñ khöng thöëng nhêët vúái nhau àaä ài àïën möåt àõnh nghôa vïì giaãi trñ coá thïí laâ tiïu cûåc vaâ khöng cêìn thiïët. Trong thûåc tïë, caác hoaåt àöång giaãi trñ khöng phaãi laâ lao àöång chuyïn mön, khöng phaãi laâ caác cöng viïåc nöåi trúå maâ cuäng khöng phaãi laâ thúâi gian sinh hoaåt (ùn uöëng, nghó ngúi) ngûúâi ta coá thïí phên caác hoaåt àöång naây ra thaânh hai nhoám: Nhoám thûá nhêët bao göìm caác troâ chúi vaâ caác mön thïí thao, caác hoaåt àöång biïíu diïîn trûúác àaám àöng (caác trêån thi àêëu, àua taâi) diïîn ra trong moåi möi trûúâng xaä höåi. Nhoám thûá hai bao göìm caác hoaåt àöång cuãa nhûäng ngûúâi trñ thûác : hoå thûúâng xuyïn àïën caác nhaâ haát, dûå caác buöíi hoaâ nhaåc vaâ àïën caác viïån baão taâng. Sûå phên chia theo truyïìn thöëng naây àûúåc dûåa trïn hoåc thuyïët cuãa arisste luön luön duâng trong moåi xaä höåi àûúng thúâi. Caác hònh thûác giaãi trñ mang tñnh têåp thïí vaâ thuå àöång (nhû caác cuöåc thi àêëu thïí thao, caác buöíi chiïëu boáng) vaâ caác hoaåt àöång mang tñnh caá nhên cêìn nöî lûåc cao hún vïì trñ tuïå maâ khöng coá sûå caånh tranh lêîn nhau. Vò vêåy caách sûã duång thúâi gian raänh röîi laâ möåt nhên töë gêy aãnh hûúãng khöng nhoã túái phên hoaá xaä höåi. Nhûäng cöng viïåc lao àöång chên tay trong caác xaä höåi cöng nghiïåp ngaây caâng mêët ài buöåc caác giúái nam, nûä phaãi sûã duång húåp lyá thúâi gian giaãi trñ cuãa hoå àïí tûå phêìn àêìu cho sûác khoeã baãn thên. Noái chung, ngûúâi ta thûâa nhêån: caác hoaåt àöång giaãi trñ giuáp cú thïí phaát triïín khoeã maånh vaâ giaãi trñ phaãi laâ sûå vêån àöång cuãa cú thïí. Vò vêåy trong caác buöíi hoaâ nhaåc Pop ngûúâi ta thêëy giúái treã thûúâng tham gia biïíu diïîn tñch cûåc. Mùåt khaác cûá gêìn 1/2 söë thanh niïn Phaáp laåi coá 1/4 trong söë hoå coá thïí chúi möåt nhaåc cuå úã caác mûác àöå khaác nhau. Caác gia àònh thûúâng coá thaái àöå chung bùçng nhau khi lao àöång àïí trang bõ cho gia àònh laâ hoå laåi giaânh thúâi gian vaâo hoaåt àöång giaãi trñ. Tûâ nhûäng nùm 1950, do thu nhêåp cuãa ngûúâi dên tùng, caác buöíi phaát thanh truyïìn hònh vaâ maáy ghi hònh tûâ coá sûác hêëp dêîn hún. Tuy nhiïn, möåt söë ñt ngûúâi vêîn khöng cöng nhêån vö tuyïën truyïìn hònh laâ phûúng tiïån giaãi trñ nhûng hoå vêîn àùng kyá mua caác kïnh êm thanh nöíi vaâ maáy tñnh caá nhên http://ebooks.vdcmedia.com
G−¬ng mÆt thÕ giíi hiÖn ®¹i 13 vò hoå khöng phuã nhêån hoaåt àöång giaãi trñ cuãa caác phûúng tiïån kyä thuêåt. Xeát cho cuâng, vúái caác phûúng tiïån giaãi trñ trong nhaâ, ngûúâi ta laåi thñch úã nhaâ nhiïìu hún laâ ra ngoaâi. Hiïån naây àaâi radio vaâ vö tuyïën truyïìn hònh laâ nguyïn nhên chñnh dêîn àïën xu hûúáng naây. Àiïån aãnh vaâ truyïìn hònh. úã khùæp núi trïn thïë giúái vaâ ngay caã úã Phaáp, ngaânh àiïån aãnh àang caâng ngaây caâng mêët võ trñ trong khi söë lûúång maáy thu hònh xuêët hiïån ngaây möåt tùng. Ngaânh àiïån aãnh àang mêët dêìn loâng tin yïu cuãa cöng chuáng. Ngay úã Paris caác raåp chiïëu boáng cuãa caác khu phöë cuäng phaãi àoáng cûãa. Hiïån tûúång naây cuäng giöëng nhû úã caác thaânh phöë lúán khaác. Tuy nhiïn hiïån nay khaán giaã cuãa àiïån aãnh vêîn laâ nhûäng àöëi tûúång treã tuöíi. Àiïån aãnh khöng coân laâ phûúng tiïån giaãi trñ cuãa nhên dên nhû thúâi kyâ sau giaãi phoáng nûäa. Nùm 1947 ngûúâi ta tñnh coá khoaãng 412 triïåu. Nhûng múái tûâ nùm 1960 thò söë raåp chiïëu boáng àaä giaãm ài vaâ àïën nùm 1989 söë khaán giaã trong nùm chó coân 120 triïåu. úã Phaáp cuäng nhû caác nûúác khaác, raåp chiïëu haâng khöng àûúåc cöng chuáng ûa chuöång nûäa laâ àiïìu dïî hiïíu. Nùm 1968, ngaânh àiïån aãnh yá vêîn coân thu huát àûúåc 125 triïåu khaán giaã nhûng hiïån nay dûúâng nhû àang giaãm dêìn (nùm 1991, söë khaán giaã chó coân laåi 89 triïåu). Tñnh hònh úã Àûác khöng coá gò saáng suãa lùæm trong khi àoá úã Anh vaâ Myä thò coá phêìn khaã quan hún. Ngaânh saãn xuêët phim nhòn chung cuäng àang bõ sa suát, coân cöng nghiïåp àiïån aãnh cuãa Phaáp àûúåc xïëp úã võ trñ thûá 2 trïn thïë giúái sau Myä àang gùåp khaá nhiïìu thuêån lúåi. Söë lûúång phim daâi têåp tùng tûâ 151 böå phim nùm 1985 lïn túái 156 nùm 1991 sau àoá giaãm xuöëng coân 125 böå phim nùng 1997. Nhû vêåy, võ trñ nïìn àiïån aãnh ( saãn xuêët àûúåc 99 böå phim daâi têåp trong khi Àûác chó saãn xuêët àûúåc 72 böå phim daâi têåp vaâ Anh chó coá 54 böå phim. Àùåc biïåt ngaânh saãn xuêët phim cuãa Liïn Xö cuä àaä hoaân toaân suåp àöí, tûâ 156 böå phim saãn xuêët nùm 1985 giaãm xuöëng chó coân 23 böå phim nùm 1991. http://ebooks.vdcmedia.com
G−¬ng mÆt thÕ giíi hiÖn ®¹i 14 Tûâ nhûäng dûä liïåu thöng tin trïn, coá möåt cêu hoãi àùåt ra laâ liïåu coá phaãi nïìn vùn hoaá àaä bùæt àêìu chuyïín hûúáng? Chuáng ta khöng nïn kïët luêån súám nhû vêåy. Vò caác xu hûúáng vêån àöång khöng song song vúái nhau. Ngaânh truyïìn hònh vêîn àang phaát triïín maånh, ngûúâi ta vêîn öì aåt ài mua maáy thu hònh. Tûâ nùm 1960 àïën 1985 trang bõ cho caác phûúng tiïån phaát thanh vaâ truyïìn hònh tùng lïn 12 lêìn. Taåi Phaáp, söë hiïåu thöëng kï cuãa möåt cuöåc àiïìu tra cuãa Viïån thöëng kï vaâ nghiïn cûáu kinh tïë quöëc gia (INSEE) àûúåc tiïën haânh nùm 1988 cho thêëy trïn toaân quöëc coá khoaãng 60 triïåu maáy thu thanh, 20 triïåu maáy thu hònh, 7,2 triïåu kïnh êm thanh nöíi 4,5 triïåu maáy ghi hònh vaâ 9 triïåu maáy nghe nhaåc caá nhên. Nùm 1989, coá 97% söë gia àònh Phaáp coá maáy thu thanh trong àoá 77% söë höå naây nghe haâng ngaây, trung bònh möåt ngaây möåt thñnh giaã boã ra 163 phuát àïí nghe àaâi. Nïëu phên chia xaä höåi thöng qua viïåc sûã duång maáy truyïìn hònh ngûúâi ta seä tiïën haânh nhû thïë naâo? Nùm 1985, coá 93% gia àònh cöng nhên mua sùæm maáy thu hònh, söë gia àònh coá con laâ 97% cao hún 5% so vúái gia àònh caác caán böå cao cêëp. Nùm 1987, söë lûúång ti vi mua trong caác gia àònh thúå àöëc cöng cao hún so vúái gia àònh caán böå cao cêëp. Tûúng tûå ngûúâi ta thêëy trong caác nûáa tuöíi: ngûúâi cao tuöíi luön luön àûúåc trang bõ àêìy àuã maáy thu hònh do àoá, ngûúâi ta khöng àaánh giaá mûác söëng haâng ngaây thöng qua maáy thu hònh. Nùm 1989, nhòn chung lûúång maáy thu hònh vêîn tùng maånh: cûá 1000 ngûúâi dên coá 375 chiïëc ti vi (úã Myä cûá möîi ngûúâi dên trung bònh coá 0,8 chiïëc). Thúâi gian maâ ngûúâi dên giaânh àïí xem truyïìn hònh ngaây caâng nhiïìu (theo thöëng kï cuãa INSEE tiïën haânh 2 lêìn caách nhau 10 nùm: tûâ 1975- 1985). Êm nhaåc, hoaâ nhaåc vaâ àôa nhaåc. Hoaâ nhaåc àang phaãi caånh tranh gay gùæt vúái bùng nhaåc sao cheáp, àôa nhaåc vaâ caác soáng phaát thanh. Têët caã caác buöíi trònh diïîn àùåc biïåt laâ caác buöíi hoaâ nhaåc vúái http://ebooks.vdcmedia.com
G−¬ng mÆt thÕ giíi hiÖn ®¹i 15 nghi lïî cuãa ngaây höåi mang tñnh têåp thïí luön luön phaãi chõu sûå caånh tranh cuãa êm nhaåc sao cheáp. Tuy nhiïn, tûâ àêìu nhûäng nùm 1970, chi phñ cho töí chûác caác buöíi hoaâ nhaåc àùåt biïåt laâ nhaåc Rock vaâ nhaåc jazz àaä tùng. Tònh hònh naây úã Phaáp coá hûúáng laåc quan hún so vúái úã caác nûúác chêu Êu khaác vaâ úã Myä. úã nhûäng nûúác naây tûâ nùm 1980, caác buöíi hoaâ nhaåc cöí àiïín vaâ haát Opera ngaây caâng ñt ài. Hoaåt àöång cuãa caác loaåi hònh êm nhaåc cuäng giaãm so vúái trûúác àêy, nhûäng chuyïën cöng diïîn cuãa caác ca syä ngaây caâng mêët ài, chó coân caác ngöi sao êm nhaåc nöíi tiïëng múái coá cú höåi thïí hiïån taâi nùng. Nïëu trong thûåc tïë, cöng chuáng quan têm àïën àôa haát vaâ àaâi cassette thò caác hoaåt àöång êm nhaåc múái coá thïí töìn taåi àûúåc. Vaâo cuöëi nhûäng nùm 1970, thõ trûúâng àôa haát vaâ àaâi cassette àaä rúi vaâo khuãng hoaãng. Söë ngûúâi baán àôa leã giaãm, lûúång àôa phaát haânh trïn thõ trûúâng cuäng giaãm. Tònh hònh naây bõ àaão löån do sûå caånh tranh cuãa caác phûúng tiïån thöng tin àaåi chuáng, do sao cheáp àôa haát, do sûå phaát triïín cuãa cöng nghïå cho ra àúâi àôa compact. Do caånh tranh nhû vêåy, lônh vûåc êm nhaåc ngaây möåt phaát triïín. Sûå thay àöíi trong taác phêím. Hònh aãnh vaâ êm thanh mang àïën sûå àöíi thay cho taác phêím àùåc biïåt laâ saách vaâ trong tûúng lai gêìn, nhûäng cuöën saách naây vêîn khöng mêët ài, ngay caã trong nhûäng höå gia àònh coá ngên saách haån heåp nhêët. In êën vaâ phaát haânh saách baáo tùng chêåm hún so vúái lûúång tiïu thuå. Tûâ nùm 1960 àïën 1985, chó söë tiïu duâng tùng tûâ 49 àïën 130 trong khi àoá chó söë phaát haânh nùm 1985 àaåt 168 so vúái toaân böå khöëi lûúång êën phêím tiïu thuå. Baáo chñ coân phaãi xïëp vaâo haâng töìi tïå hún nûäa vúái chó söë tiïu duâng nùm 1960 laâ 80 (chó söë phaát haânh: 56) nhûng àïën nùm 1985 chó söë naây àaä laâ 122. Nïëu ngûúâi ta kïët húåp caã baáo chñ vaâ êën phêím laåi vúái nhau thò seä thêëy àûúåc tyã lïå gia tùng haâng nùm cuãa nhûäng êën phêím naây thêëp hún so vúái mûác tiïu thuå duâ xeát úã thúâi kyâ kinh tïë naâo cuäng vêåy, thúâi kyâ tùng trûúãng cuäng nhû thúâi kyâ suy thoaái hay khuãng hoaãng. http://ebooks.vdcmedia.com
G−¬ng mÆt thÕ giíi hiÖn ®¹i 16 Theo Töí chûác húåp taác vaâ phaát triïín kinh tïë (OCDE), nùm 1986, trung bònh möåt ngûúâi dên úã caác nûúác phaát triïín boã ra khoaãng 4 giúâ àöìng höì àïí àoåc saách baáo: úã aáo laâ 2,7 giúâ, Haâ Lan laâ 5,5 giúâ. Cuäng vaâo thúâi àiïím naây, úã Phaáp ngûúâi ta ûúác tñnh thúâi gian trung bònh maâ möåt ngûúâi Phaáp trïn 15 tuöíi giaânh ra àïí àoåc trong möåt tuêìn la hún 3 giúâ möåt chuát. Nhûng möåt cuöåc àiïìu tra àûúåc hoãi àïìu àang khöng coá saách àoåc. Nïëu saách baáo giaãi trñ ñt àûúåc àoåc nhû vêåy thò coá thïí cêìn phaãi ài tòm nguyïn nhên vò sao dêîn àïën hiïån tûúång naây? Thúâi gian daânh cho àoåc saách ñt nhû vêåy phêìn naâo coá nguyïn nhên tûâ giaá saách. Nhû vêåy, chó tiïu vïì giaá caã cuãa caác loaåi êën phêím húi cao möåt chuát so vúái toaân böå chó giaá tiïu thuå saãn phêím (387 so vúái 379 nùm 1985 trïn cú súã 100 cuãa nùm 1970). Trong söë nhûäng lyá do khaác coân coá möåt lyá do nûäa laâ ngûúâi ta àaä daânh thúâi gian àoá àïí xem truyïìn hònh. Àêy cuäng laâ hïå thöëng thöng tin vïì saách vúã vaâ chu trònh thûúng maåi saách vúã. Nhûng khöng thïí xaác àõnh àûúåc mûác àöå cuãa tûâng nguyïn nhên. Ngûúâi ta cuäng thûúâng cho rùçng hïå thöëng giaáo duåc trûúâng hoåc àaä bõ loaån nùng vaâ àûúåc coi nhû núi cung cêëp nguöìn thöng tin vïì saách vúã vaâ chu trònh thûúng maåi saách vúã, cung cêëp nguöìn thöng tin àa daång coá thïí àoåc vaâ thu huát hoåc sinh ham thñch àoåc. Vò vêåy hoåc sinh àaä trúã thaânh ngûúâi tiïu thuå nguöìn tin. Caác lûáa tuöíi vaâ vai troâ xaä höåi cuãa giaãi trñ. Thaá i àöå hoaâ húåp cuã a thanh niïn thûúâng laâ m giaã m ài mûác àöå phên hoaá xaä höå i: lûå a choån möåt söë troâ giaã i trñ seä mang laå i lúå i ñch cho con ngûúâ i, chùèng leä troâ giaã i trñ coá chûá c nùng saã n xuêë t chùng?. Thûåc chêët giaãi trñ thûúâng àöëi lêåp giûäa nam giúái vaâ nûä giúái, vñ duå nhû àaân öng quan têm nhiïìu àïën xe cöå, caâ phï, àaánh bùæt caá, coân phuå nûä laâ may mùåc vaâ thùm quan. Ngûúåc laåi, thanh niïn laåi nhêån thêëy trong thïí thao, phên hoaá xaä höåi theo giúái tñnh, theo têìng lúáp ñt xaãy ra hún laâ trong lao àöång, àuáng ra laâ trong thaái àöå chuyïn mön. Chñnh bùçng caác troâ giaãi trñ maâ lúáp treã àaä taåo nïn möåt têìng lúáp tûúng àöëi àöìng nhêët. Treã con àoáng möåt vai troâ quan troång trong viïåc mua sùæm thiïët bõ giaãi trñ trong gia àònh (maáy baán dêîn, maáy ghi êm, maáy http://ebooks.vdcmedia.com
G−¬ng mÆt thÕ giíi hiÖn ®¹i 17 ghi hònh). Vò vêåy nhûäng cùåp vúå chöìng nöng dên khöng coá con ñt mua sùæm trang thiïët bõ nghe nhòn hún caác cùåp vúå chöìng úã têìng lúáp xaä höåi khaác, vaâ sûå thêm huåt ngên saách seä giaãm ài àöëi vúái gia àònh khöng coá treã con vò sûå coá mùåt cuãa chuáng duâ ñt hay nhiïìu coá xu hûúáng laâm giaãm àöå mêët cên àöëi xaä höåi vùn hoaá trong lônh vûåc giaãi trñ. Trong thûåc tïë möåt söë hoaåt àöång giaãi trñ laåi coá kïët quaã sinh lúâi: vñ duå nhû may vaá vaâ viïåc vùåt trong gia àònh. Tuy nhiïn khöng phaãi trong nhûäng gia àònh giaãn dõ nhêët ngûúâi ta múái thûúâng xuyïn gùåp hiïån tûúång naây nhêët. Nhûäng kyä thuêåt viïn, quaãn àöëc phên xûúãng hoùåc cöng nhên laânh nghïì cuäng laâm caác cöng viïåc àoá. Theo àiïìu tra vïì “giaãi trñ 1998” cuãa Viïån thöëng kï nghiïn cûáu kinh tïë quöëc gia Phaáp (INSSE), hún 1/2 söë ngûúâi chuã gia àònh cuãa caác têìng lúáp xaä höåi laâm caác cöng viïåc vùåt ñt nhêët laâ möåt lêìn möîi tuêìn. Theo àiïìu tra chung, 40% gia àònh sùæm cho mònh möåt chiïëc höåp àöì vaâ 20% trang bõ möåt chiïëc baân thúå. Vêîn nhûäng lyá do nhû thïë, ñt nhêët àaä giaãi thñch àûúåc möåt phêìn taåi sao ngûúâi ta laåi may vaá ngaây caâng nhiïìu vaâ xem àoá laâ möåt hoaåt àöång saáng taåo. Vò vêåy cuäng theo tûâng nguöìn tin, hún möåt nûãa söë gia àònh coá thu nhêåp cao àïìu mua sùæm maáy khêu, tyã lïå naây thêëp hún àöëi vúái nhûäng gia àònh coá thu nhêåp thêëp. Cuöëi cuâng hoaåt àöång giaãi trñ bùçng hònh thûác viïët, àùåc biïåt laâ veä laâ àaåi diïån cuãa nhûäng mön giaãi trñ kiïëm lúâi. Hún 10% ngûúâi Phaáp haânh nghïì nghïå thuêåt taåo hònh, nûä giúái chiïëm söë àöng hún nam giúái, lúáp treã àöng hún caác lúáp tuöíi khaác. 1/6 söë caán böå nhaâ nûúác baây toã muöën theo höåi hoaå. Caác kyâ nghó. Theo thoái quen, ngûúâi ta àaä àõnh nghôa: kyâ nghó laâ rúâi núi úã trong thúâi gian 4 ngaây (chñnh xaác hún laâ 4 àïm). Kyâ nghó naây khöng giöëng vúái chuyïën ài cöng taác, hoåc têåp hay ài ùn dûúäng. Caách àõnh nghôa naây cho pheáp ta xaác àõnh àûúåc khaái niïåm vïì kyâ nghó so vúái khaái niïåm vïì du lõch: àõnh nghôa trïn bao göìm caã nhûäng chuyïën ài àïën nhûäng vuâng phi du lõch, nhêët laâ nhûäng ngaây nghó trong gia àònh. Nhûng noá laåi loaåi boã nhûäng chuyïën lûä haânh mang tñnh chêët kinh doanh. Cuöëi cuâng tûâ àõnh nghôa naây, chuáng ta phên biïåt àûúåc kyâ nghó vúái kyâ nghó cuöëi tuêìn. http://ebooks.vdcmedia.com
G−¬ng mÆt thÕ giíi hiÖn ®¹i 18 Nhûä ng ngaây nghó dûúá i hònh thûác nghó pheáp vaâ cöng taác bùæ t àêì u tûâ tñnh laän g maå n cuã a loaâi ngûúâi . Trûúá c àêy nhûän g chuyïën ài cöng taác laâ nhûäng chuyïë n ài vuå lúå i, cho àïë n cuöëi thïë kyã thûá XIX nhûäng chuyïën ài vaä n caãnh vêî n coân laâ möåt cuöå c maåo hiïí m vò trong nhûä ng chuyïë n ài naâ y, lûä khaách coá thïí gùå p ruã i ro: hoùå c do chêåm taâu xe, àûúâ ng xe cöå ñt ài laå i àûúåc hay àöå an toaân thêë p. Sûå phaá t triïí n cuã a ngaâ nh àûúâng sùæt, cuã a taâ u chaåy húi nûúác taåo àiïìu kiïån thuêå n lúå i cho giai cêëp tû saã n ài du lõch àöì ng thúâ i cuä ng taåo àiïìu kiïå n cho viïå c töí chûác thaân h lêå p caác cöng ty du lõch. Vò thïë, àïën cuöëi thïë kyã XIX, caác nhaâ tû baãn cöng nghiïåp àaä giaânh ra nhûäng thaáng heâ àïí ài àïën vuâng nöng thön sau àoá ài àïën nhûäng baäi biïín thúâi thûúång (Biarrtz do nûä hoaâng Engeánie xêy dûång nùm 1854, Deauville cuãa baá tûúác Morny xêy dûång nùm 1860). Nùm 1841, möåt ngûúâi Anh tïn laâ Thomas Cook lêìn àêìu tiïn àaä töí chûác kinh doanh thaânh cöng töët àeåp chuyïën du lõch tûâ Leicester àïën Loughbourough. Öng àaä lêåp ra nhiïìu cöng ty kinh doanh du lõch. Coân Karl Bacdeker ngûúâi Àûác thò àaä xuêët baãn nhûäng cuöën saách hûúáng dêîn du lõch. Möåt ngaânh cöng nghiïåp múái ra àúâi, ngaânh cöng nghiïåp du lõch chuyïn giúái thiïåu àõa àiïím tham quan, cung cêëp thúâi gian biïíu, phûúng tiïån àûa àoán an toaân, àõnh trûúác nhûäng traåm nghó vaâ cung cêëp luön caã baão hiïím chöëng mêët cùæp. Khaách haâng cuãa nhûäng haäng du lõch àêìu tiïn naây laâ nhûäng lûä khaách chûa tûâng ài nghó. úã Phaáp, àöëi vúái ngûúâi lao àöång, nhûäng ngaây nghó cuãa hoå chó bùæt àêìu coá tûâ khi hoå àûúåc hûúãng nhûäng ngaây nghó pheáp coá lûúng vaâo nùm 1936 nhúâ coá sûå can thiïåp cuãa mùåt trêån bònh dên. Luác naây öng Leáo Lagrange, Phoá quöëc vuå khanh àùåc traách thïí thao vaâ giaãi trñ àaä múã röång hoaåt àöång du lõch têåp thïí vaâ thïí thao. Sau àoá thúâi gian nghó tùng tûâ 15 ngaây àïën 4 tuêìn, dêìn dêìn àïën tùng lïn 5 tuêìn sau nùm 1968 vaâ sau àoá àûúåc cöng nhêån vaâo nùm 1982. Tûâ sau giaãi phoáng, nhûäng ngaây nghó úã Phaáp coá tñnh dên chuã hoaá rêët cao vaâ sau khi chñnh thûác aáp duång tuêìn nghó thûá 5 coá lûúng àöëi vúái moåi ngûúâi lao àöång thò tñnh dên chuã laåi àûúåc phaát huy thïm. Ngaây nay, coá nhiïìu xu hûúáng àang xuêët hiïån, trong quaá trònh phaát triïín, kyâ nghó àöng vêîn coân laâ dêëu hiïåu cho thêëy sûå http://ebooks.vdcmedia.com
G−¬ng mÆt thÕ giíi hiÖn ®¹i 19 bêët bònh àùèng xaä höåi. Kyâ nghó àöëi vúái thanh niïn vûâa àöåc àaáo laåi vûâa khöng phuâ húåp. Cuäng giöëng nhû kyâ nghó heâ, kyâ nghó cuöëi tuêìn seä laâm tùng thïm giaá trõ gia àònh. Cuâng vúái möåt söë chñnh saách khöng giaãi quyïët àûúåc hiïån tûúång trïn thò trong khi àoá, viïåc nghiïn cûáu vïì ngaây nghó cuäng toã ra khöng coá kïët quaã. Ai laâ ngûúâi ài nghó. Kyâ nghó coân chûa àûúåc giaânh cho têët caã moåi ngûúâi vaâ cuäng khöng bònh àùèng vúái têët caã moåi ngûúâi. Trong caác kyâ nghó, kyâ nghó àöng phên böë khöng àöìng àïìu bùçng kyâ nghó heâ. Theo möåt cuöåc nghiïn cûáu cuãa INSEE, tyã lïå trung bònh ngûúâi ài nghó àaåt 60% nùm 1992 so vúái nùm 1985 laâ dûúái 58%. Nhûng nhûäng ngûúâi ài nghó naây möåt mùåt hoå khöng ài theo caách giöëng nhau, khöng àïën cuâng möåt núi vaâ khöng ài cuâng möåt thúâi àiïím. Mùåt khaác quaá trònh gia tùng söë ngûúâi ài nghó cuäng khöng giöëng nhau giûäa caác têìng lúáp xaä höåi nghïì nghiïåp. Hiïån tûúång phên têìng xaä höåi. Caán böå cao cêëp vaâ caác nghïì tûå do àûúåc ûu àaäi vúái tyã lïå ài nghó laâ 89% nùm 1992 (tyã lïå naây laâ 86,6% nùm 1964). Thiïåt thoâi nhêët laâ ngûúâi saãn xuêët nöng nghiïåp vaâ ngûúâi lao àöång trong lônh vûåc nöng nghiïåp, nùm 1992, tyã lïå ngûúâi ài nghó chó laâ 30,6% coân nùm 1964 laåi chó coá 11,9%. Mùåc duâ quaá trònh gia tùng rêët chêåm nhûng àöëi vúái hoå nhû thïë cuäng laâ haånh phuác nhêët röìi. Caác öng chuã kinh doanh trong ngaânh cöng nghiïåp vaâ thûúng maåi cuäng coá àiïìu kiïån ài nghó ngaây caâng nhiïìu vúái tyã lïå 62% nùm 1992 so vúái nùm 1964 laâ 47,5%. Sûå xuêë t hiïå n cuã a kyâ nghó àöng gêy ra hiïå n tûúå n g múá i vïì sûå phên biïå t giûä a caá c têì n g lúá p xaä höå i . Kyâ nghó heâ vêî n laâ kyâ nghó quan troå n g nhêë t vúá i tyã lïå ngûúâ i ài nghó laâ 55,3% nùm 1992, gêë p gêì n 2 lêì n so vúá i kyâ nghó àöng (28,9%). Kyâ nghó àöng dêì n dêì n trúã thaâ n h kyâ nghó buâ , hêì u nhû kyâ nghó naâ y luön luön tûúng ûá n g vúá i möå t kyâ nghó keá p trong nùm (sûå chia nhoã kyâ nghó). Phêì n lúá n nhûä n g ngûúâ i àaä ài nghó heâ nùm trûúá c thò seä ài nghó àöng nùm sau. http://ebooks.vdcmedia.com
G−¬ng mÆt thÕ giíi hiÖn ®¹i 20 Kyâ nghó àöng naây cuäng cho thêëy hiïån tûúång phên hoaá xaä höåi giûäa nhûäng ngûúâi coá àuã thu nhêåp àïí ài nghó 2 lêìn möåt nùm àïí coá thïí tûå giaãi phoáng nhûäng raâng buöåc trong cöng viïåc vaâ nhûäng raâng buöåc khaác trong àúâi söëng haâng ngaây vúái nhûäng ngûúâi khöng coá àuã àiïìu kiïån naây. Nhòn chung trong caã nùm, thu nhêåp cuãa ngûúâi dên caâng tùng, hoå ài nghó caâng nhiïìu. Trong khi àoá vúái kyâ nghó muâa àöng thò tyã lïå ngûúâi ài nghó gêìn nhû öín àõnh vúái mûác lûúng haâng nùm laâ 100.000 frùng (tyã lïå naây tùng nïëu thu nhêåp vûúåt quaá mûác trïn) Ngûúâi ta ài nghó úã lûáa tuöíi naâo? Caâng treã ngûúâi ta ài nghó caâng thûúâng xuyïn àùåc biïåt laâ lûáa tuöíi 30-39 hoùåc dûúái 14 tuöíi. Tyã lïå ngûúâi ài nghó gia tùng àaáng kïí, söë ngûúâi trïn 70 tuöíi tùng tûâ 18% nùm 1964 àïën 37% nùm 1992. Sau àoá maäi àïën thúâi kyâ gêìn àêy, khi söë ngûúâi ài nghó giaãm dêìn theo lûáa tuöíi thò ngaây nay laåi coá xu hûúáng öín àõnh cho àïën khi hoå vïì hûu. Chûáng toã kyâ nghó àaä trúã thaânh möåt thoái quen maâ ngûúâi ta khöng thïí boã qua àûúåc. Cuöëi cuâng, thanh niïn tuöíi tûâ 14 àïën 24 coá tyã lïå ài nghó húi thêëp: hoå cuäng cho thêëy yá chñ tûå lêåp. Kyâ nghó heâ. Kyâ nghó heâ vêîn laâ kyâ nghó quan troång nhêët, nhiïìu ngûúâi thñch ra biïín vaâ cùæm traåi bùçng xe moáoc ngaây caâng phöí biïën. Muâ a heâ vêî n laâ nhûä ng ngaây nghó chñnh, nhûng thúâ i gian nghó heâ giaãm hún so vúái thúâ i kyâ nghó àöng (tûâ 25 nùm nay, söë ngaâ y nghó àöng vêî n khöng giaãm vaâ chó giaã m möåt chuát nùm 1975). Thúâi gian ài nghó. Trung bònh thúâi gian nghó heâ àang coá xu hûúáng giaãm trong moåi têìng lúáp xaä höåi, tûâ 27,2 ngaây nùm 1965 xuöëng coân 22,6 ngaây nùm 1992. Hiïån tûúång giaãm thúâi gian nghó heâ naây cuäng laâ biïíu hiïån cuãa phên hoaá xaä höåi. Kyâ nghó naây chó quan troång vúái caác caán böå cao cêëp vaâ nhûäng ngûúâi coá nghïì nghiïåp tûå do. Söë ngaây nghó cuãa hoå giaãm tûâ 34,9 ngaây nùm 1965 coân 24,4 http://ebooks.vdcmedia.com
G−¬ng mÆt thÕ giíi hiÖn ®¹i 21 ngaây nùm 1992. Caác gia àònh coá thu nhêåp cao thûúâng ài nghó heâ 30 ngaây, caác têìng lúáp trung bònh thò chó nghó 23 ngaây. Ngûúâi ta ài àêu vaâ ài nhû thïë naâo trong kyâ nghó ? Nhòn chung moåi têìng lúáp xaä höåi àïìu nghiïng vïì xu hûúáng àïën nhaâ böë meå hoùåc baån beâ (39,7% söë ngaây nghó trong nùm). Khöng coá gò ngaåc nhiïn khi thêëy caác öng chuã cuãa ngaânh cöng thûúng nghiïåp àïën nghó úã caác khaách saån àöng gêëp 4 lêìn so vúái cöng nhên. Àùåc biïåt laâ ngûúâi Phaáp ài nghó heâ, cùæm traåi bùçng xe mooác ngaây caâng àöng. Kyâ nghó heâ naây vêîn chiïëm võ trñ quan troång haâng àêìu: gêìn 1/3 söë cöng nhên, khoaãng 1/5 nhên viïn vaâ caán böå bònh thûúâng vaâ hún 1/10 söë caán böå cao cêëp cuäng muöën têån hûúãng caác kyâ nghó naây. Ngûúâi ta luön thêëy hiïån tûúång chia reä têìng lúáp xaä höåi úã nhûäng núi nghó maát: trong 5% söë ngaây nghó ngûúâi ta chó thêëy cöng nhên vaâ nhên viïn chûá hiïëm thêëy coá öng chuã naâo, söë ngûúâi ài nghó naây choån nhaâ troå nhiïìu hún laâ khaách saån. Nhaâ nghó giaânh cho caác dõp nghó heâ rêët quan troång àöëi vúái caán böå cao cêëp vaâ nhûäng ngûúâi chuã, söë ngaây nghó cuãa hoå tùng nhanh hún laâ thu nhêåp cuãa hoå. Tuy vêåy, nùm 1992 diïån tñch khu nghó cuãa têët caã caác têìng lúáp xaä höåi tùng thïm 14,1%. Ngûúâi ta laâm gò trong kyâ nghó ? ñt khi ngûúâi Phaáp laåi gheát nhûäng chuyïën ài daåo (7,7%). Biïín laâ núi thu huát nhiïìu khaách nghó hún laâ úã miïìn nuái vaâ nöng thön. Nùm 1973, cûá 100 ngaây nghó thò coá 44 ngaây úã biïín, hún 30 ngaây úã nöng thön, àïën nùm 1992 du lõch ra biïín vêîn chiïëm võ trñ söë 1 trong khi àoá nhûäng chuyïën ài vïì caác vuâng nöng thön laåi giaãm. Kyâ nghó cuöëi tuêìn. Kyâ nghó cuöëi tuêìn laâ dõp àïí caác gia àònh àoaân tuå. Möîi ngûúâi Phaáp àïìu giaânh riïng cho mònh möåt thúâi gian nghó riïng, nhûäng ngûúâi coá àiïìu kiïån àïìu rúâi gia àònh trong 2 ngaây. Nghó ngaây chuã nhêåt laâ truyïìn thöëng cuä cuãa xaä höåi, coân http://ebooks.vdcmedia.com
G−¬ng mÆt thÕ giíi hiÖn ®¹i 22 nghó thïm ngaây thûá (hoùåc thûá 2 àöëi vúái caác thûúng nhên) laâ hònh thûác múái meã. Àa söë ngûúâi Phaáp thñch ngaây nghó chuã nhêåt taåi nhaâ, àoá laâ ngaây nghó cêìn thiïët cho sûác khoeã hoùåc laâ ngaây lïî. Ngûúâi dên trong caác thaânh phöë ài nghó nhiïìu nhêët vaâ trong caác kyâ nghó cuöëi tuêìn, hoå cuäng chiïëm söë àöng nhêët. Àa söë ngûúâi ài nghó cuöëi tuêìn boã ra tûâ 2 - 4 ngaây àïí rúâi nhaâ ài hún 80km, trong nhûäng chuyïën ài thïë naây thûúâng hoå thùm anh em hoå haâng thên cêån. Cûá 7 ngûúâi ài nghó cuöëi tuêìn laåi coá 1 ngûúâi nghó úã nhaâ baån beâ hoùåc hoå haâng xa vaâ cûá 10 ngûúâi laåi coá 1 ngûúâi àïën nhaâ troå. Söë nhaâ nghó troå trong nhûäng ngaây nghó cuöëi tuêìn vaâ caác kyâ nghó khaác tùng rêët nhanh. Nhûng ài nghó úã nhaâ cha meå vêîn phöí biïën theo truyïìn thöëng. Sau àaåi chiïën thïë giúái thûá 2, coá rêët nhiïìu dên nöng thön di dên ra thaânh phöë vaâ hoå luön luön giûä caác möëi quan hïå hoå haâng bùçng caách vïì thùm quï trong nhûäng kyâ nghó cuöëi tuêìn. Nhûäng chuyïën ài nghó úã nûúác ngoaâi. Caác kyâ nghó àûúåc phên böë àïìu trong nùm: caác kyâ nghó lúán thûúâng vaâo thaáng 7 vaâ thaáng 8 vaâ söë ngûúâi nghó cao àiïím nhêët laâ vaâo thaáng 12 vaâ thaáng 4. Àa söë ngûúâi Phaáp khöng thñch ài nghó úã nûúác ngoaâi, cûá 9 ngûúâi múái chó coá 1 ngûúâi. Nhûäng ngûúâi ài nghó úã nûúác ngoaâi thûúâng laâ nhûäng gia àònh caán böå cao cêëp, nhûäng ngûúâi coá nghïì nghiïåp tûå do, tiïëp àïën laâ caá c caá n böå bònh thûúâ ng vaâ caác nhên viïn. Caác lûáa tuöí i ài nghó nhiïìu nhêë t laâ tûâ 14-24 tuöí i vaâ tûâ 40-60 tuöí i. Têìng lúáp cöng nhên chó ài nghó úã nûúác ngoaâ i khi lûåc lûúå ng lao àöång nhêå p cû úã laå i Phaáp trong kyâ nghó. Khi phên tñch núi àïën cuãa caác du khaách ài nghó úã nûúác ngoaâi, ngûúâi ta thêëy coá möåt truåc àiïím Bùæc-Nam, àêy laâ nhûäng àõa àiïím maâ ngûúâi nghó coá thïí hûúãng thuå aánh nùæng mùåt trúâi: gêìn 31% trong söë hoå àïën Têy Ban Nha, Böì Àaâo Nha vaâ Andorre, gêìn 9% àïën Italia, 6,2% àïën Hi Laåp, Thöí Nhô Kyâ vaâ caác àaão úã Àõa Trung Haãi, 5,6% àïën Anh vaâ 2,9% àïën caác nûúác Àöng Êu vaâ Liïn Xö cuä. Ngoaâi caác nûúác Têy Ban Nha, Italia http://ebooks.vdcmedia.com