Hòa thượng Thích Trí Hải và Quá trình vận động Chấn Hưng Phật giáo ở Miền Bắc giai đoạn 1924-1934

Nghiªn cøu T«n gi¸o. Sè 9 - 2012<br /> <br /> 26<br /> <br /> HOµ TH¦îNG THÝCH TRÝ H¶I<br /> Vµ QU¸ TR×NH VËN §éNG CHÊN H¦NG PHËT GI¸O<br /> ë MIÒN B¾C GIAI §O¹N 1924-1934<br /> L£ T¢M §¾C(*)<br /> ù thµnh c«ng cña c«ng cuéc chÊn<br /> <br /> th«ng qua viÖc tranh luËn trªn b¸o chÝ(3) ,<br /> <br /> vµ Trung Quèc do mét sè nh©n vËt tiªu<br /> <br /> chÝ h­íng cña «ng l¹i vËn ®éng chÊn<br /> <br /> S<br /> <br /> h­ng PhËt gi¸o ë Sri Lanka, Ên §é<br /> <br /> biÓu nh­ Henry Steel Olcott (1832-1907),<br /> <br /> Anagarika Dharmapala (1864-1933), ThÝch<br /> Th¸i H­ (1889-1947), v.v… khëi x­íng vµ<br /> thùc hiÖn cuèi thÕ kØ XIX vµ ®Çu thÕ kØ<br /> <br /> XX(1) ®· cã t¸c ®éng m¹nh mÏ ®èi víi PhËt<br /> gi¸o ViÖt Nam. ë ViÖt Nam, t­ t­ëng chÊn<br /> <br /> h­ng PhËt gi¸o lµ sù mong mái chung<br /> <br /> cña PhËt gi¸o ®å c¶ n­íc, xuÊt hiÖn ngay<br /> ®Çu nh÷ng n¨m 1920(2). Nh÷ng ng­êi ®Çu<br /> tiªn ®ãn nhËn vµ khëi x­íng chÊn h­ng<br /> <br /> PhËt gi¸o ë ViÖt Nam lµ c¸c vÞ t©n t¨ng,<br /> <br /> trong ®ã cã mét bé phËn kh«ng nhá lµ<br /> t¨ng sÜ trÎ.<br /> <br /> ë MiÒn B¾c, ®­¬ng thêi gäi lµ B¾c Kú,<br /> <br /> giai ®o¹n vËn ®éng chÊn h­ng PhËt gi¸o<br /> diÔn ra trong 10 n¨m, tõ n¨m 1924 ®Õn<br /> <br /> n¨m 1934, g¾n liÒn víi hai nh©n vËt PhËt<br /> <br /> gi¸o næi bËt lµ ThÝch T©m Lai vµ ThÝch<br /> TrÝ H¶i. Hä ®Òu lµ nh÷ng thanh niªn<br /> <br /> t¨ng nhiÖt huyÕt víi vËn m¹ng PhËt gi¸o<br /> ViÖt Nam trong thêi k× H¹ Nguyªn m¹t<br /> <br /> ph¸p. Hä tiªu biÓu cho 2 xu h­íng vµ<br /> c¸ch thøc vËn ®éng chÊn h­ng PhËt gi¸o<br /> <br /> víi nh÷ng ®iÓm t­¬ng ®èi kh¸c nhau.<br /> NÕu nh­ xu h­íng vËn ®éng chÊn h­ng<br /> PhËt gi¸o cña ThÝch T©m Lai chñ yÕu<br /> <br /> th× ThÝch TrÝ H¶i vµ nh÷ng ng­êi cïng<br /> <br /> h­ng PhËt gi¸o chñ yÕu b»ng c¸c viÖc<br /> lµm thùc tÕ rÊt cô thÓ, tiªu biÓu lµ sù<br /> thµnh lËp vµ ho¹t ®éng ®Çy hiÖu qu¶ cña<br /> c¸c tæ chøc PhËt gi¸o s¬ khai cña Héi<br /> PhËt gi¸o B¾c Kú.<br /> <br /> *. TS., ViÖn Nghiªn cøu T«n gi¸o.<br /> 1. Xem thªm: Lª T©m §¾c. Mét sè nh©n vËt tiªu<br /> biÓu trong phong trµo chÊn h­ng PhËt gi¸o ë Ch©u<br /> ¸ cuèi thÕ kØ XIX ®Çu thÕ kØ XX. T¹p chÝ Nghiªn cøu<br /> T«n gi¸o, sè 4/2010.<br /> 2. Theo chóng t«i, phong trµo chÊn h­ng PhËt gi¸o<br /> ë MiÒn B¾c diÔn ra ®ång thêi víi c¸c vïng miÒn<br /> kh¸c trong c¶ n­íc chø kh«ng ph¶i do c¸c nhµ s­<br /> MiÒn Nam ra ®Êt B¾c “vËn ®éng chÊn h­ng PhËt<br /> gi¸o” nh­ mét vµi ý kiÕn tr­íc ®©y tõng ph¸t biÓu,<br /> cho dï Héi Nghiªn cøu PhËt häc Nam Kú ®­îc<br /> thµnh lËp n¨m 1931, sím h¬n so víi Héi PhËt Häc<br /> An Nam ë Trung Kú (n¨m 1932) vµ Héi PhËt gi¸o<br /> B¾c Kú (n¨m 1934). Xem cô thÓ, ch¼ng h¹n: Hßa<br /> th­îng ThÝch TrÝ H¶i. Håi ký thµnh lËp Héi PhËt<br /> gi¸o ViÖt Nam. Nxb T«n gi¸o. Hµ Néi 2004;<br /> NguyÔn §¹i §ång, Lª T©m §¾c. S­ T©m Lai vµ<br /> viÖc vËn ®éng chÊn h­ng PhËt gi¸o ë ViÖt Nam<br /> ®Çu thÕ kØ XX. T¹p chÝ Nghiªn cøu T«n gi¸o, sè<br /> 6/2007; NguyÔn §¹i §ång, PhD. NguyÔn ThÞ<br /> Minh (s­u tÇm vµ biªn so¹n). Phong trµo chÊn<br /> h­ng PhËt gi¸o: t­ liÖu b¸o chÝ ViÖt Nam tõ 19271938. Nxb T«n gi¸o, 2008,v.v...<br /> 3. Xem thªm: NguyÔn §¹i §ång, Lª T©m §¾c. S­<br /> T©m Lai vµ viÖc vËn ®éng chÊn h­ng PhËt gi¸o ë<br /> ViÖt Nam ®Çu thÕ kØ XX. T¹p chÝ Nghiªn cøu T«n<br /> gi¸o, sè 6/2007.<br /> <br /> Lª T©m §¾c. Hßa th­îng ThÝch TrÝ H¶i...<br /> T­ t­ëng chÊn h­ng PhËt gi¸o xuÊt<br /> <br /> hiÖn trong suy nghÜ cña ThÝch TrÝ H¶i<br /> vµo n¨m 1924, khi «ng míi 19 tuæi. Sau 2<br /> <br /> n¨m xuÊt gia, nhµ s­ trÎ nµy nhËn ra mét<br /> thùc tÕ cña PhËt gi¸o ViÖt Nam khi ®ã<br /> r»ng, ngo¹i trõ rÊt Ýt c¸c vÞ cao t¨ng trÝ<br /> <br /> thøc, phÇn nhiÒu t¨ng ni thÊt häc, kh«ng<br /> biÕt H¸n ng÷ nªn kh«ng hiÓu kinh s¸ch<br /> <br /> PhËt gi¸o ®äc tông h»ng ngµy. Bªn c¹nh<br /> <br /> ®ã, hÇu hÕt c¸c ng«i chïa ®· bÞ biÕn t­íng<br /> kh«ng cßn thuÇn tuý PhËt gi¸o. Cho nªn,<br /> <br /> tõ n¬i thê tù ®Õn nghi thøc lÔ b¸i, kh«ng<br /> <br /> ®©u gièng ®©u. C¸c chïa thê phông kh«ng<br /> nh÷ng PhËt, Bå t¸t, mµ cßn c¶ hæ, r¾n, chã<br /> <br /> ®¸, b×nh v«i, v.v…; thê cóng ë trong nhµ<br /> <br /> kh«ng hÕt th× ®em ra c¶ ngoµi s©n, gèc<br /> c©y(4). Do ®ã, mét hÖ qu¶ tÊt yÕu lµ PhËt<br /> gi¸o ngµy cµng ®i vµo con ®­êng suy<br /> tho¸i vµ mª tÝn.<br /> <br /> Tr­íc thùc tr¹ng trªn, ThÝch TrÝ H¶i<br /> <br /> ®· vËn ®éng ch­ t¨ng vïng Lý Nh©n,<br /> tØnh Hµ Nam (n¬i «ng ®ang tu häc ë chïa<br /> TÕ C¸t) thµnh lËp Héi PhËt gi¸o ®Ó chÊn<br /> <br /> chØnh ®¹o ph¸p. Trong suèt 6 n¨m vËn<br /> <br /> ®éng (1924-1929), ý kiÕn chÊn h­ng PhËt<br /> gi¸o cña «ng ®­îc nhiÒu t¨ng sÜ t¸n<br /> <br /> ®ång. Tuy nhiªn, kh«ng Ýt ng­êi cho<br /> r»ng ®©y lµ viÖc lµm khã kh¨n, muèn<br /> thµnh c«ng ph¶i cã sù gióp ®ì cña c¸c<br /> quan chøc chÝnh quyÒn.<br /> <br /> Bëi v×, nÕu<br /> <br /> kh«ng cÈn thËn, viÖc lµm nµy cã thÓ bÞ<br /> <br /> chÝnh quyÒn thùc d©n Ph¸p ghÐp vµo téi<br /> <br /> ho¹t ®éng héi kÝn. Do vËy, mÆc dï nhiÒu<br /> ng­êi h­ëng øng nh­ng kh«ng d¸m lµm<br /> <br /> theo, thËm chÝ ngay c¶ s­ phô cña ThÝch<br /> TrÝ H¶i lµ Hßa th­îng Phæ Hµi (Tæ TÕ<br /> C¸t). Khi nhËn xÐt vÒ khÝ chÊt vµ c¸c<br /> <br /> ho¹t ®éng chÊn h­ng PhËt gi¸o cña ®Ö tö<br /> ThÝch TrÝ H¶i, Hßa th­îng còng tõng<br /> c¶nh b¸o: “Chó Êy häc hµnh vµ chÝ khÝ<br /> <br /> 27<br /> <br /> 27<br /> <br /> xem ra còng kh¸ nh­ng kh«ng khÐo sÏ<br /> nguy cho chó Êy”(5).<br /> <br /> §ang lóc gÆp khã kh¨n nh­ vËy, sùc<br /> <br /> nhí ®Õn c©u “§­¬ng nh©n bÊt nh­îng ­<br /> s­” (nghÜa lµ viÖc ph¶i, viÖc tèt, viÖc nh©n<br /> <br /> nghÜa, viÖc Ých lîi, viÖc cÇn lµm th× dï lµ<br /> <br /> ng­êi ®Ö tö còng kh«ng nh­êng thÇy),<br /> ThÝch TrÝ H¶i cµng quyÕt t©m lËp Héi<br /> <br /> PhËt gi¸o. Tuy nhiªn, tr¸nh tõ “Héi”, buéc<br /> ph¶i cã Quy ®Þnh, §iÒu lÖ vµ sù cho phÐp<br /> ho¹t ®éng cña chÝnh quyÒn thùc d©n<br /> <br /> Ph¸p, «ng cïng c¸c céng sù, trªn c¬ së<br /> <br /> pháng theo lèi tæ chøc Héi Liªn X· ë c¸c<br /> <br /> s¬n m«n tr­íc ®©y, lËp ra mét tæ chøc<br /> PhËt gi¸o cã tªn lµ “Lôc Hßa TÞnh L÷”,<br /> <br /> nghÜa lµ nh÷ng ng­êi trong s¹ch lµm b¹n<br /> cïng nhau, tu theo 6 phÐp hßa thuËn cña<br /> §øc PhËt.<br /> <br /> Khi míi ®­îc thµnh lËp, do c¸c vÞ cao<br /> <br /> t¨ng ch­a h­ëng øng, nªn thµnh viªn<br /> <br /> cao niªn nhÊt cña Lôc Hßa TÞnh L÷ lµ<br /> ThÝch TrÝ H¶i còng chØ míi 25 tuæi, sè<br /> <br /> cßn l¹i chñ yÕu tõ 15 tuæi ®Õn 18 tuæi.<br /> <br /> Thªm n÷a, do c¸c thµnh viªn rÊt tÝch cùc<br /> gióp nhau trong mäi c«ng viÖc, nªn<br /> <br /> nhiÒu vÞ cao t¨ng ®· chÕ giÔu Lôc Hßa<br /> TÞnh L÷ lµ “Héi TrÎ Con”, “Héi ChÊp T¸c”.<br /> Nh­ng dÇn theo thêi gian, cïng víi sù<br /> <br /> 4. VÒ sù ®a d¹ng ®èi t­îng thê cóng trong c¸c ng«i<br /> chïa vïng §ång b»ng B¾c Bé, xin xem thªm: Lª T©m<br /> §¾c, T¹ Quèc Kh¸nh. TÝnh hçn dung cña ng­êi ViÖt<br /> thÓ hiÖn qua ®èi t­îng thê cóng trong c¸c ng«i chïa ë<br /> Hµ Néi, T¹p chÝ Nghiªn cøu T«n gi¸o, sè 2/2003; Lª<br /> T©m §¾c. Hßa th­îng ThÝch TrÝ H¶i víi sù c¶i c¸ch<br /> n¬i thê tù trong phong trµo chÊn h­ng PhËt gi¸o ë<br /> MiÒn B¾c, trong: Ph©n viÖn Nghiªn cøu PhËt häc ViÖt<br /> Nam t¹i Hµ Néi, ViÖn Nghiªn cøu T«n gi¸o, Thµnh<br /> héi PhËt gi¸o H¶i Phßng. §¹i l·o Hßa th­îng ThÝch<br /> TrÝ H¶i (1906-1979), Nxb. T«n gi¸o, 2008.<br /> 5. Hßa th­îng ThÝch TrÝ H¶i. Håi kÝ thµnh lËp Héi<br /> PhËt gi¸o ViÖt Nam, Nxb. T«n gi¸o, Hµ Néi, 2004,<br /> tr. 7.<br /> <br /> Nghiªn cøu T«n gi¸o. Sè 9 - 2012<br /> <br /> 28<br /> lµm viÖc tÝch cùc vµ nh÷ng kÕt qu¶ cô<br /> <br /> cùc cæ ®éng c¸c n¬i, ®­îc nhiÒu hßa<br /> <br /> mét sè vÞ cao t¨ng trong tØnh Hµ Nam<br /> <br /> bµy tá mong ­íc mau chãng thµnh lËp<br /> <br /> thÓ ®¹t ®­îc, Lôc Hßa TÞnh L÷ ®· ®­îc<br /> <br /> t¸n thµnh tham gia, tiªu biÓu nh­: Hßa<br /> th­îng Th«ng ThuËn<br /> <br /> (chïa<br /> <br /> Hµ MÆc,<br /> <br /> huyÖn Lý Nh©n), Hßa th­îng Thanh L¹c<br /> (chïa<br /> <br /> VÞ<br /> <br /> Hµ,<br /> <br /> huyÖn<br /> <br /> B×nh Lôc),<br /> <br /> Hßa<br /> <br /> th­îng Thanh LÞch (chïa H¶i Trung,<br /> huyÖn H¶i HËu),v.v...<br /> <br /> th­îng vµ t¨ng ni vui vÎ h­ëng øng vµ<br /> <br /> Héi PhËt gi¸o ë MiÒn B¾c. Tuy nhiªn, mét<br /> khã kh¨n mµ Lôc Hßa TÞnh L÷ ph¶i ®èi<br /> <br /> diÖn khi ®ã lµ sù ch­a t¸n thµnh cña mét<br /> sè vÞ cao t¨ng c¸c tæ ®×nh danh tiÕng ë<br /> <br /> Hµ Néi nh­ chïa Bµ §¸, chïa Hße Nhai,<br /> chïa Liªn Ph¸i,v.v… ThÊt väng, Lôc Hßa<br /> <br /> Sau khi ph¸t triÓn ë tØnh Hµ Nam, Lôc<br /> <br /> TÞnh L÷ quay sang t×m sù hîp t¸c cña<br /> <br /> xung quanh nh­ H­ng Yªn, Th¸i B×nh,<br /> <br /> §äc b¸o Trung B¾c T©n V¨n thÊy cã<br /> <br /> Hßa TÞnh L÷ ®· dÇn lan sang c¸c tØnh<br /> <br /> phÝa c­ sÜ vµ c¸c nhµ PhËt häc.<br /> <br /> Nam §Þnh; thu hót sù tham gia cña<br /> <br /> t¸c gi¶ Lª To¹i th­êng ®¨ng bµi bµn vÒ<br /> <br /> bªn Ni giíi. §Õn lóc nµy, viÖc lµm do<br /> <br /> nhãm ®­îc biÕt «ng lµ ng­êi lu«n quan<br /> <br /> kh«ng chØ bªn T¨ng giíi mµ cßn nhiÒu vÞ<br /> ThÝch TrÝ H¶i khëi x­íng ®· thuyÕt phôc<br /> <br /> ®­îc s­ phô cña m×nh lµ Hßa th­îng Phæ<br /> Hµi. Hßa th­îng ®· vui vÎ chÊp nhËn lêi<br /> <br /> cung thØnh lµm chøng minh cho c«ng<br /> viÖc cña Lôc Hßa TÞnh L÷. Tõ ®ã, Lôc Hßa<br /> <br /> TÞnh L÷ ngµy cµng ®­îc nhiÒu vÞ cao<br /> t¨ng h­ëng øng tham gia.<br /> <br /> N¨m 1931, Héi Nghiªn cøu PhËt häc<br /> <br /> Nam Kú ®­îc thµnh lËp ë Sµi Gßn, xuÊt<br /> b¶n tê b¸o Tõ Bi ¢m. §­îc tin Héi nµy<br /> <br /> më tr­êng PhËt häc ®Ó ®µo t¹o c¸c thanh<br /> niªn t¨ng, ThÝch TrÝ H¶i liÒn viÕt th­<br /> <br /> ngay vµo Sµi Gßn hái ®iÒu kiÖn nhËp<br /> häc. Héi Nghiªn cøu PhËt häc Nam Kú<br /> tr¶ lêi r»ng, lóc ®Çu ch­a tæ chøc ®­îc<br /> <br /> ®Çy ®ñ nªn chØ míi nhËn nh÷ng häc sinh<br /> lµ ®Ö tö cña héi viªn trong b¶n Héi. N¨m<br /> <br /> 1932, Héi PhËt häc An Nam ®­îc thµnh<br /> lËp ë HuÕ, xuÊt b¶n tê<br /> <br /> b¸o Viªn ¢m.<br /> <br /> Còng trong thêi gian nµy, b¸o chÝ ë Hµ<br /> Néi vµ c¶ n­íc ®¨ng nhiÒu bµi cæ ®éng<br /> chÊn h­ng PhËt gi¸o ViÖt Nam(6).<br /> <br /> Nh÷ng tin tøc ®ã khÝch lÖ c¸c nhµ s­<br /> <br /> trÎ trong Lôc Hßa TÞnh L÷. Nhãm tÝch<br /> <br /> 28<br /> <br /> chÊn h­ng PhËt gi¸o, sau khi hái th¨m,<br /> <br /> t©m tíi ®¹o PhËt, th­êng ®äc kinh s¸ch<br /> PhËt gi¸o b»ng Ph¸p v¨n vµ H¸n v¨n, ®·<br /> <br /> dÞch vµ xuÊt b¶n cuèn PhËt häc s¬ gi¶i,<br /> ®ang lµm viÖc t¹i Së §èc lÝ Hµ Néi.<br /> Nhãm tíi gÆp «ng Lª To¹i, hai bªn trao<br /> <br /> ®æi ý kiÕn thÊy ý hîp t©m ®Çu. Th«ng<br /> qua «ng Lª To¹i, nhãm ®· gÆp «ng TrÇn<br /> <br /> V¨n Gi¸c, ng­êi Trµ Vinh, ra lµm viÖc ë<br /> <br /> Së Th­¬ng ChÝnh Hµ Néi, cïng víi bµ vî,<br /> lµ thµnh viªn cña Héi Nghiªn cøu PhËt<br /> <br /> häc Nam Kú, mé ®¹o PhËt, ¨n chay vµ thê<br /> PhËt t¹i gia. Nhãm còng ®­îc gÆp c­ sÜ<br /> <br /> ThiÒu Chöu NguyÔn H÷u Kha, mét ng­êi<br /> <br /> rÊt chuyªn ch¨m nghiªn cøu ®¹o PhËt,<br /> ®ang dÞch bé PhËt häc ®¹i tõ ®iÓn; gÆp<br /> «ng<br /> <br /> Vò §×nh Chung, ®ang<br /> <br /> lµm Héi<br /> <br /> tr­ëng Héi Liªn h÷u T­¬ng tÕ §«ng<br /> D­¬ng (Héi ¸i h÷u C«ng chøc). Sau khi<br /> <br /> nghe tr×nh bµy, tÊt c¶ nh÷ng vÞ mµ nhãm<br /> gÆp ®Òu vui vÎ t¸n thµnh vµ høa sÏ ñng<br /> hé hÕt søc cho c«ng viÖc mau ®¹t kÕt qu¶.<br /> <br /> 6. Xem thªm: NguyÔn §¹i §ång, PhD. NguyÔn ThÞ<br /> Minh (s­u tÇm vµ biªn so¹n). Phong trµo chÊn h­ng<br /> PhËt gi¸o: t­ liÖu b¸o chÝ ViÖt Nam tõ 1927-1938,<br /> Nxb. T«n gi¸o, 2008.<br /> <br /> Lª T©m §¾c. Hßa th­îng ThÝch TrÝ H¶i...<br /> <br /> 29<br /> <br /> Sau mét thêi gian trao ®æi bµn b¹c, 3<br /> <br /> hµnh vµ truyÒn b¸ s©u réng trong t¨ng<br /> <br /> ThÝch H¶i Ch©u, cïng víi 4 vÞ c­ sÜ vµ<br /> <br /> mong muèn sÏ tiÕn hµnh lËp Héi PhËt<br /> <br /> nhµ s­ lµ ThÝch TrÝ H¶i, ThÝch Th¸i Hoµ,<br /> nhµ PhËt häc gåm Lª To¹i, TrÇn V¨n<br /> <br /> Gi¸c, NguyÔn H÷u Kha, Vò §×nh Chung<br /> ®· so¹n th¶o §iÒu lÖ xin phÐp lËp Héi<br /> <br /> PhËt gi¸o vµ bÇu «ng Vò §×nh Chung<br /> <br /> lµm Héi tr­ëng. Tuy nhiªn, ý ®Þnh thµnh<br /> lËp Héi PhËt gi¸o vÉn cßn gÆp ph¶i sù<br /> ng¨n c¶n cña mét vµi vÞ cao t¨ng ë Hµ<br /> <br /> Néi giai ®o¹n nµy, nhÊt lµ Hßa th­îng<br /> <br /> §inh Xu©n L¹c, trô tr× chïa Vò Th¹ch,<br /> mét ng­êi qu¶ng giao, th©n thiÕt víi §èc<br /> <br /> lÝ Hµ Néi, Tæng ®èc Hoµng Träng Phu<br /> cïng nhiÒu quan chøc chÝnh quyÒn cao<br /> <br /> cÊp kh¸c, víi lÝ do “nÕu ®Ó cho Héi PhËt<br /> gi¸o thµnh lËp sÏ khã cho c¸c s­”, vµ<br /> “viÖc nµy ®Ó t«i hái ý kiÕn cô lín Vâ<br /> <br /> (Tæng ®èc Hoµng Träng Phu) vµ cô ThiÕu<br /> NguyÔn (Tæng ®èc NguyÔn N¨ng Quèc)<br /> xem c¸c cô b¶o sao ®·”(7).<br /> <br /> BiÕt c«ng viÖc cßn gÆp kh¸ nhiÒu trë<br /> <br /> ng¹i vµ khã kh¨n nh­ng c¸c nhµ s­ trÎ<br /> <br /> cèt c¸n cña Lôc Hßa TÞnh L÷ vÉn l­u l¹i<br /> Hµ Néi ®Ó t×m ph­¬ng c¸ch kh¸c víi ý<br /> <br /> chÝ vµ quyÕt t©m: “Còng nh­ con c¸ sèng,<br /> cµng bÞ ng­îc n­íc cµng cè tiÕn lªn, viÖc<br /> <br /> cã khã míi lµ nh÷ng viÖc cña ng­êi cã<br /> chÝ lín, thua keo nµy bµy keo kh¸c”(8).<br /> <br /> Sau khi bµn b¹c trao ®æi ý kiÕn, cuèi<br /> <br /> n¨m 1932, nhãm quyÕt ®Þnh thµnh lËp<br /> <br /> mét tæ chøc PhËt gi¸o cã tªn gäi “PhËt<br /> häc Tïng th­”, víi c¸c thµnh viªn ban<br /> <br /> ni, PhËt tö vµ quÇn chóng nh©n d©n víi<br /> <br /> gi¸o khi ®· ®­îc nhiÒu ng­êi hiÓu biÕt<br /> t¸n thµnh, nh©n duyªn ®Çy ®ñ vµ c¬ héi<br /> thuËn tiÖn.<br /> <br /> VÒ ®Þa ®iÓm, PhËt häc Tïng th­ rÊt<br /> <br /> muèn nh­ng kh«ng thÓ ®Æt trô së t¹i Hµ<br /> <br /> Néi v× nÕu ®Æt ë c¸c chïa th× kh«ng<br /> <br /> thuËn, mµ ®Æt ë t¹i gia th× kh«ng tiÖn,<br /> nªn ph¶i ®em vÒ chïa Mai X¸, tØnh Hµ<br /> Nam, n¬i ThÝch TrÝ H¶i ®ang trô tr×.<br /> <br /> ViÖc PhËt häc Tïng th­ chó träng viÖc<br /> <br /> biªn dÞch vµ phæ biÕn kinh s¸ch PhËt<br /> gi¸o ch÷ Quèc ng÷ lµ mét chñ ®Ých kh¸<br /> <br /> kh«n ngoan. Bëi v×, ë ViÖt Nam ®­¬ng<br /> thêi, do sù th¾ng thÕ cña ch÷ Quèc ng÷<br /> <br /> trong c¸c cuéc vËn ®éng canh t©n ®Êt<br /> n­íc vµ ®­îc vËn dông phæ biÕn trong<br /> <br /> c¸c ho¹t ®éng xuÊt b¶n b¸o chÝ, nªn ch÷<br /> <br /> H¸n ngµy cµng mÊt dÇn chç ®øng chÝnh<br /> thøc. Do sè ng­êi biÕt ch÷ H¸n ngµy mét<br /> <br /> suy gi¶m, ngay c¶ giíi t¨ng sÜ còng vËy,<br /> nªn viÖc phæ biÕn gi¸o lÝ, ho»ng d­¬ng<br /> PhËt ph¸p gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n.<br /> <br /> NhËn xÐt vÒ sù h¹n chÕ cña kinh s¸ch<br /> <br /> PhËt gi¸o ch÷ H¸n ë ViÖt Nam ®­¬ng<br /> thêi, ThÝch TrÝ H¶i cho r»ng: “… Song rÊt<br /> tiÕc lµ ®äc tông toµn b»ng H¸n v¨n c¶.<br /> Nªn cã nhiÒu ng­êi ®äc tông h»ng ngµy<br /> <br /> cho ®Õn thuéc lßng mµ kh«ng hiÓu lÝ ra<br /> <br /> sao, kh«ng biÕt ®äc tông ®Ó lµm g×. Trõ<br /> mét sè rÊt Ýt c¸c vÞ cao t¨ng ®¹o ®øc trÝ<br /> <br /> ®Çu, phÝa xuÊt gia gåm ThÝch Th¸i Hßa,<br /> <br /> thøc ra, cßn phÇn ®«ng tù m×nh kh«ng<br /> <br /> t¹i gia cã c¸c «ng Lª To¹i, TrÇn V¨n Gi¸c<br /> <br /> t­ lîi vµ gi¸o ho¸ cho ng­êi gi¸c ngé.<br /> <br /> ThÝch TrÝ H¶i, ThÝch H¶i Ch©u vµ phÝa<br /> vµ NguyÔn H÷u Kha. Môc ®Ých cña PhËt<br /> <br /> häc Tïng th­ lµ biªn dÞch kinh s¸ch PhËt<br /> gi¸o H¸n ng÷ ra ch÷ Quèc ng÷ ®Ó Ên<br /> <br /> 29<br /> <br /> hiÓu thÊu nghÜa lÝ ch©n chÝnh ®Ó tu hµnh<br /> Nh­ thÕ th× lµm g× mµ kh«ng ®­a nhau<br /> <br /> 7. Hßa th­îng ThÝch TrÝ H¶i. S®d, tr.14-15.<br /> 8. Hßa th­îng ThÝch TrÝ H¶i. S®d, tr.17.<br /> <br /> Nghiªn cøu T«n gi¸o. Sè 9 - 2012<br /> <br /> 30<br /> vµo con ®­êng mª tÝn dÞ ®oan, lµm ¶nh<br /> <br /> cña PhËt häc Tïng th­ trong giai ®o¹n<br /> <br /> Theo ThÝch TrÝ H¶i, tiÕng ViÖt cã<br /> <br /> vÊn ®Ò tµi chÝnh mµ cßn lµ th¸i ®é cña<br /> <br /> viÖc dÞch thuËt vµ ®äc tông kinh s¸ch<br /> <br /> ®èi víi lo¹i Ên phÈm nµy. Nh÷ng ng­êi<br /> <br /> nµy nh­ sau: “Ta th­êng truyÒn tông<br /> <br /> s¸ch b»ng ch÷ Quèc ng÷ ®· lµm cho<br /> <br /> tông chØ cÇn thµnh t©m, ®iÒu nµy lµ mét<br /> <br /> tu hµnh, kh«ng bÞ mª lÇm. Cßn nh÷ng<br /> <br /> ©m thanh vµ nh÷ng nèt rung cña nã ®·<br /> <br /> cho lµm nh­ thÕ lµ coi th­êng kinh s¸ch<br /> <br /> c¶m ®Õn sù vËt, ®Õn quû thÇn vµ kh«ng<br /> <br /> lo¹i giÊy tê kh¸c b»ng ch÷ Quèc ng÷ sau<br /> <br /> ch÷ t­îng h×nh kh«ng diÔn t¶ ®­îc<br /> <br /> bËy. Tuy gÆp mét sè trë ng¹i trong ho¹t<br /> <br /> b¾t ch­íc ®­îc tiÕng Ph¹n, tiÕng ViÖt<br /> <br /> Tïng th­ ®Òu tin t­ëng viÖc thµnh lËp<br /> <br /> chØ ®äc gÇn ®óng, cßn ta c¨n cø vµo H¸n<br /> <br /> PhËt häc Tïng th­ khi cßn ë chïa Mai<br /> <br /> h­ëng xÊu cho toµn thÓ PhËt gi¸o” .<br /> (9)<br /> <br /> ®Çu gÆp nhiÒu khã kh¨n kh«ng nh÷ng vÒ<br /> <br /> nhiÒu ­u ®iÓm h¬n so víi H¸n ng÷ trong<br /> <br /> t¨ng sÜ, c­ sÜ vµ thiÖn tÝn thËp ph­¬ng<br /> <br /> PhËt gi¸o. ¤ng gi¶i thÝch cô thÓ vÊn ®Ò<br /> <br /> t¸n thµnh, chiÕm ®a sè, cho r»ng kinh<br /> <br /> thÇn chó chØ cã PhËt míi hiÓu, ng­êi<br /> <br /> nhiÒu ng­êi hiÓu ®­îc PhËt gi¸o, biÕt lèi<br /> <br /> sai lÇm lín. Mçi vÇn th¬ vi diÖu ®ã mµ<br /> <br /> ng­êi ch­a t¸n thµnh, chiÕm thiÓu sè,<br /> <br /> ®­îc tÝnh ®óng ®Ó cã t¸c dông vµ giao<br /> <br /> PhËt gi¸o, v× còng gièng nh­ nhiÒu c¸c<br /> <br /> ph¶i lµ hoµn toµn v« nghÜa. H¸n v¨n lµ<br /> <br /> khi dïng xong th­êng bÞ vøt ®i hoÆc lµm<br /> <br /> “thanh”. Quan Háa lµ thø tiÕng kh«ng<br /> <br /> ®éng, nh­ng c¸c thµnh viªn cña PhËt häc<br /> <br /> hoµn toµn lµm ®­îc viÖc ®ã. Ng­êi Tµu<br /> <br /> Héi PhËt gi¸o ch¾c ch¾n sím thµnh c«ng.<br /> <br /> tù l¹i ®äc trÑo ra n÷a”(10).<br /> <br /> X¸, tØnh Hµ Nam, tuy kh¸ xa thµnh thÞ<br /> <br /> Tõ cuèi n¨m 1932 ®Õn ®Çu n¨m 1934,<br /> <br /> PhËt häc Tïng th­ ®· dÞch ra ch÷ Quèc<br /> <br /> ng÷ ®­îc mét sè kinh s¸ch PhËt gi¸o,<br /> trong ®ã tiªu biÓu lµ c¸c bé: Kinh §Þa<br /> <br /> T¹ng, Kinh D­îc S­, Kinh Phæ M«n, LÞch<br /> sö PhËt Tæ. Sè kinh s¸ch nµy ch¾c h¼n ®·<br /> ®­îc PhËt häc Tïng th­ c©n nh¾c kÜ<br /> <br /> l­ìng khi chän lùa phiªn dÞch ra ViÖt<br /> <br /> ng÷. Bëi v×, nh×n vµo néi dung sè kinh<br /> s¸ch ®ã, ng­êi ta thÊy, mét mÆt c¸c bé<br /> kinh §Þa T¹ng, D­îc S­, Phæ M«n phôc<br /> <br /> vô h÷u dông cho h×nh thøc tu tËp PhËt<br /> gi¸o §¹i thõa/PhËt gi¸o B¾c t«ng cña<br /> ®«ng ®¶o t¨ng sÜ, PhËt tö vµ thiÖn tÝn ë<br /> <br /> MiÒn B¾c; mÆt kh¸c, cuèn LÞch sö PhËt Tæ<br /> l¹i muèn tËp trung ph¸ bá nh÷ng kiÕn<br /> chÊp, hiÓu lÇm vÒ §øc PhËt vµ ®¹o PhËt.<br /> <br /> C«ng viÖc phiªn dÞch vµ Ên hµnh kinh<br /> <br /> s¸ch PhËt gi¸o tõ H¸n ng÷ sang ViÖt ng÷<br /> <br /> 30<br /> <br /> nh­ng vÉn thu hót ®­îc nhiÒu ng­êi<br /> <br /> mÕn mé ®¹o PhËt, trong ®ã cã c¸c häc<br /> gi¶, nhµ v¨n, nhµ b¸o nh­ TrÇn Träng<br /> <br /> Kim, Bïi Kû, Lª D­, NguyÔn V¨n VÜnh,<br /> D­¬ng B¸ Tr¹c, v.v… Khi trao ®æi vÒ viÖc<br /> thµnh lËp Héi PhËt gi¸o, c¸c vÞ nµy ®Òu<br /> cho r»ng ®ã còng lµ hoµi b·o l©u nay cña<br /> hä, lµ viÖc cÇn ph¶i lµm ngay ®Ó chÊn<br /> <br /> h­ng PhËt gi¸o ViÖt Nam. §Ó cã thÓ ph¸t<br /> triÓn c«ng viÖc, thuËn tiÖn cho viÖc giao<br /> <br /> dÞch, PhËt häc Tïng th­ cÇn ph¶i cã trô<br /> së ë Hµ Néi.<br /> <br /> Mét trong nh÷ng lÇn vÒ Hµ Néi ®Ó lo<br /> <br /> viÖc in Ên kinh s¸ch, tíi th¨m chïa Qu¸n<br /> Sø, ThÝch Th¸i Hoµ vµ ThÝch T rÝ H¶i<br /> <br /> 9. Hßa th­îng ThÝch TrÝ H¶i. S®d, tr. 4.<br /> 10. DÉn theo: ThÝch §ång Bæn. Hßa th­îng ThÝch<br /> TrÝ H¶i víi hoµi b·o nh©n gian PhËt gi¸o. T¹p chÝ<br /> Nghiªn cøu T«n gi¸o, sè 4/2006, tr. 22.<br /> <br />