Hội chứng ống cổ tay: tiêu chuẩn chẩn đoán điện

Chia sẻ: A A | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:12

Thêm vào BST

Báo xấu

140
lượt xem 12
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo tài liệu 'hội chứng ống cổ tay: tiêu chuẩn chẩn đoán điện', y tế - sức khoẻ, y học thường thức phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Hội chứng ống cổ tay: tiêu chuẩn chẩn đoán điện

HOÄI CHÖÙNG OÁNG COÅ TAY: TIEÂU CHUAÅN CHAÅN ÑOAÙN ÑIEÄN NHAÄN XEÙT 74 TRÖÔØNG HÔÏP ÑO ÑIEÄN CÔ Nguyeãn Ngoïc Bích (1) TOÙM TAÉT Hoäi chöùng oáng coå tay (HCOCT) laø beänh lyù cheøn eùp thaàn kinh giöõa trong oáng coå tay, - raát thöôøng gaëp. Ít nhaát 1/10 daân soá coù bieåu hieän HCOCT trong cuoäc ñôøi. Veà dòch teã hoïc: Thöôøng xaûy ra ôû tuoåi 36 - 60, tæ leä nöõ / nam = 4/1. Lieân quan ñeán caùc ngheà - nghieäp phaûi duøng söùc baøn tay nhieàu hoaëc lieân tuïc hoaëc hoaït ñoäng laäp ñi laäp laïi vieäc gaáp vaø duoãi coå tay. Caùc yeáu toá thuùc ñaåy: hoaït ñoäng coå tay lieân tuïc, chaán thöông coå tay, coù thai, vieâm khôùp - daïng thaáp, beänh gout, tieåu ñöôøng… Chaån ñoaùn xaùc ñònh döïa treân nhöõng tieâu chuaån sau: - Caùc daáu hieäu EMG Thoâng soá Me DML 4,1 – 4,47 Me DML- Ul DML 1,08 - 1,22 Me DSL 3,23 – 4,2 Me DSL- Ul DSL 0,73 – 0,97 Neáu 1 trong nhöõng thoâng soá naèm trong khoaûng giôùi haïn treân, nghi ngôø beänh lyù. Neáu lôùn hôn khoaûng treân, chaéc chaén coù beänh. Trong taát caû caùc phöông tieän, EMG ñöôïc xem laø tieâu chuaån vaøng ñeå chaån ñoaùn xaùc - ñònh HCOCT. Hieäu soá thôøi gian tieàm caûm giaùc laø thoâng soá nhaïy caûm nhaát, xuaát hieän sôùm nhaát khi - beänh ôû giai ñoaïn nheï. Caùc daáu hieäu ñieän sinh lyù baát thöôøng tính trung bình treân 100 baøn tay bò HCOCT ñöôïc - nghieân cöùu laø: Caùc daáu hieäu EMG Soá trung bình ± 2 doä leäch chuaån 4,86 ± 0,34 DML 2,5 ± 0,6 Me DML – Ul DML 3,1 ± 0,6 Me DSL 1,57 ± 0,3 Me DSL – Ul DSL Phaân ñoä giai ñoaïn beänh: döïa treân phaân loaïi cuûa Padua L, chuùng toâi coù keát quaû sau: - Raát naëng: 3 ca, Naëng: 16 ca, Trung bình: 57 ca, Nheï: 24 ca EMG chuyeån töø nheï sang naëng hôn ñöôïc xem laø yeáu toá quyeát ñònh thay ñoåi phöông - phaùp ñieàu trò töø baûo toàn sang phaãu thuaät. (1) Baùc só Khoa Phuïc hoài Chöùc naêng, Beänh vieän Chaán thöông Chænh hình 1
Coù 35,1% tröôøng hôïp bieåu hieän treân EMG 2 tay, trong khi chæ bieåu hieän treân laâm saøng - 25,7%. - Coù 64,6% bieåu hieän ôû tay phaûi vaø 35,4% bieåu hieän ôû tay traùi. - Tay phaûi coù tæ leä soá ca naëng hôn tay traùi. - Coù 16,2% tröôøng hôïp bò cheøn eùp reã coå keøm theo HCOCT. - Keát quaû sau phaãu thuaät ñeàu ñöôïc chaån ñoaùn HCOCT 100%, khi theo doõi 23 ca phaãu thuaät. Söï tieán trieån sau phaãu thuaät tuøy thuoäc möùc ñoä naëng cuûa beänh, coù thoaùi hoaù myelin vaø maát sôïi truïc hay khoâng. Keát quaû theo doõi söï tieán trieån toát treân EMG cuûa 7 ca trong 6 thaùng laø: 2 tuaàn: 0/7 ca, 1 thaùng: 2/7 ca,3 thaùng: 4/7 ca, 6 thaùng: 5/7 ca. SUMMARY Nguyen Ngoc Bich - Carpal tunnel syndrome (CTS) is a compressive neuropathy of the median nerve at the wrist. It is one of the most common causes of the peripheral compressive neuropathies. At least, 1 person in 10 either develops this disorder or suffers symptom from it in his or her life. In our study, it occurs frequently in middle-aged persons (36-60 year-old) with ratio of females to males equaling 4:1. It is related to occupations using a lot of hand force or requiring repetitive activities of wrist flexion and extension. CTS is associated with a welter of illnesses and conditions such as continuously repetitive activities of wrist (typists, transcriptions, musicians, carpenters, etc…), wrist trauma, pregnancy, rheumatoid arthritis, gout, diabetes. - Electrodiagnostic criteria for CTS include as follows: Parameters of EMG Range (ms) 4,1 – 4,47 DML Me DML – UL DML 1,08 – 1,22 3,23 – 4,2 Me DSL 0,73 – 0,97 Me DSL – UL DSL One of these parameters within these ranges is considered probably abnormal, beyond these ranges certainly abnormal. Me DSL – UL DSL is a most sensitive parameter, developing early in mild phase of CTS. - Of the few tests available, only the EMG of the median nerve is considered the gold standard for the diagnosis of CTS. - Abnormal parameters of EMG measured in 100 hands with CTS as following: Parameters of EMG Mean ± 2 SD(ms) 4,86 ± 0,34 DML 2,5 ± 0,6 Me DML – UL DML 3,1 ± 0,6 DSL 1,57 ± 0,3 Me DSL – UL DSL (SD: Standard Deviation) - Classification of severity of CTS: extremely severe 3 cases, severe 16 cases, moderate 57 cases, mild 24 cases. EMG is the deciding factor in determine the shift of treatment from conservative management to surgical intervention, largely based on a shift from mildly abnormal to markedly abnormal EMG result. 2
- 35.1% of cases demonstrated abnormal EMG in both hands while clinical CTS in both hands accounted for only 25.7%. Abnormal EMG found in right hands were 64.6%, in left hands 35.4%. - Abnormal EMG in right hands was worsening than those in left hands. 16.2% of cases with CTS were accompanied by cervical neural root compression. - All 23 cases with pre-operative diagnosis of CTS were confirmed by post-operative assessment of surgeon. - The degree of improvement after operation depends on the severity of the CTS, profound demyelination or atonal loss. Follow-up of 7 cases in 6 months after operation for improvement of EMG: 2 weeks: 0/7 cases, 1 month: 2/7 cases, 3 months: 4/7 cases, 6 months: 5/7 cases. ÑAËT VAÁN ÑEÀ Hoäi chöùng oáng coå tay ñöôïc James Paget moâ taû töø giöõa theá kyû 18. Ít nhaát 1/10 ngöôøi coù bieåu - hieän hoäi chöùng oáng coå tay trong cuoäc ñôøi. Ñaây laø nguyeân nhaân nghæ vieäc lôùn nhaát laøm maát haøng trieäu ñoâla/naêm, chöa keå ñeán vieäc maát chöùc naêng baøn tay 1. Trong taát caû caùc phöông tieän chaån ñoaùn hoäi chöùng oáng coå tay, ñieän cô kyø ñöôïc xem laø höõu - ích nhaát 1. Ñieän cô keùp phaùt trieån raát nhanh choùng ôû Myõ vaø Taây Aâu töø naêm 1960 vaø cho ñeán nay ñaõ thaät söï trôû thaønh moät chuyeân ngaønh môùi cuûa y hoïc hieän ñaïi (9). Taïi Vieät Nam, coù nhieàu beänh vieän lôùn, nhieàu baùc só quan taâm ñeán lónh vöïc naøy, trong ñoù coù phaûi keå ñeán Trung Taâm Chaán Thöông Chænh Hình. Phoøng ñieän cô cuûa TTCTCH ra ñôøi töø thaùng 6/2000. Qua gaàn 2 naêm hoaït ñoäng chuùng toâi ñaõ thu ñöôïc moät soá keát quaû ñaùng khích leä. Chaån ñoaùn ñieän (EMG - electromyography ) laø phöông phaùp khaùm nghieäm chöùc naêng daãn - truyeàn daây thaàn kinh, vaø thaêm doø caùc hoaït ñoäng ñieän cuûa cô vaân baèng caùch duøng ñieän cöïc kim (9). Hoäi chöùng oáng coå tay (HCOCT) laø beänh lyù do daây thaàn kinh giöõa bò cheøn eùp trong oáng coå - tay (10). Daây thaàn kinh giöõa xuaát phaùt töø reã C5 - D1, chuû yeáu töø C5. Treân ñöôøng ñi noù coù theå bò - cheøn eùp ôû nhieàu choã, nhöng thöôøng gaëp nhaát laø ôû trong oáng coå tay. Ñaây laø beänh lyù thöôøng gaëp nhaát trong caùc beänh lyù cheøn eùp thaàn kinh ngoaïi vi (2) (10) (11). Phaàn lôùn HCOCT ñeàu ñöôïc chaån ñoaùn döïa vaøo laâm saøng, nhaát laø khi coù caû 2 trieäu chöùng - cô naêng vaø thöïc theå. Nhöng ñeå phaùt hieän sôùm, chaån ñoaùn chính xaùc, vaø bieát ñöôïc beänh ñang ôû giai ñoaïn naøo, ñeå coù höôùng ñieàu trò ñuùng ñaén, thì cho ñeán nay, theo y vaên, chaån ñoaùn ñieän vaãn laø phöông phaùp caän laâm saøng duy nhaát. Ngoaøi ra, phöông phaùp naøy coøn giuùp ta chaån ñoaùn phaân bieät vôùi moät soá beänh khaùc cuõng coù beänh caûnh töông töï, bieát ñöôïc khaû naêng phuïc hoài dieãn tieán nhö theá naøo sau thôøi gian phaãu thuaät, vaø tieân löôïng tröôùc ñöôïc toån thöông coù theå xaûy ra ôû chi khaùc khi chöa coù bieåu hieän laâm saøng (12) . Chuùng toâi xin trình baøy nhöõng nghieân cöùu veà caùc thoâng soá chaån ñoaùn ñieän treân ngöôøi bình - thöôøng, töø ñoù ñöa ra nhöõng tieâu chuaån chaån ñoaùn HCOCT vaø treân cô sôû ñoù nhaän xeùt 74 tröôøng hôïp coù HCOCT veà laâm saøng cuõng nhö bieåu hieän ñieän cô. ÑOÁI TÖÔÏNG VAØ PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU Ñoái töôïng nghieân cöùu: Tieâu chuaån choïn beänh: - Thôøi gian 6 thaùng töø 01/10/2001 ñeán 31/3/2002, ñeán khaùm taïi phoøng ño ñieän cô cuûa TTCTCH. 3
Khaûo saùt 43 ngöôøi bình thöôøng (thöïc hieän treân moät soá nhaân vieân cuûa trung taâm vaø thaân - nhaân beänh nhaân). Töø ñoù tìm giôùi haïn bình thöôøng, suy ra khoaûng ranh giôùi giöõa bình thöôøng vaø beänh lyù. - Caùc thoâng soá naøy cuõng ñöôïc thöïc hieän treân 74 beänh nhaân ñöôïc laâm saøng nghi laø hoäi chöùng oáng coå tay. Beänh nhaân chæ ñöôïc coi laø bò HCOCT khi coù ít nhaát 1 trieäu chöùng laâm saøng keát hôïp vôùi ít nhaát 1 trieäu chöùng chaån ñoaùn ñieän. - Daây thaàn kinh giöõa vaø thaàn kinh truï ñöôïc khaûo saùt ñoàng thôøi vôùi nhau, nhaèm muïc ñích so saùnh, vì trong HCOCT, daây giöõa bò cheøn eùp, trong khi daây truï khoâng bò aûnh höôûng gì. - Moät vaøi tröôøng hôïp sau phaãu thuaät giaûi eùp thaàn kinh giöõa trong thôøi gian treân. Tieâu chuaån loaïi tröø: - Taát caû caùc beänh nhaân coù thoâng soá ñieän sinh lyù trong khoaûng bình thöôøng ñöôïc loaïi tröø chaån ñoaùn HCOCT vaø loaïi tröø khoûi nhoùm nghieân cöùu. - Loaïi tröø nhöõng tröôøng hôïp khoâng ñöôïc laøm EMG tröôùc moå hoaëc laøm taïi nôi khaùc, ôû nhöõng beänh nhaân ñöôïc theo doõi sau phaãu thuaät. Phöông phaùp nghieân cöùu: hoài cöùu moâ taû tröôøng hôïp beänh. Trang thieát bò nghieân cöùu: • Maùy Nicolet Viking IV, saûn xuaát taïi Myõ, naêm 1999. • Duøng doøng ñieän 1 chieàu, thôøi khoaûng cuûa moãi kích thích khoaûng 0,2 ms. Cöôøng ñoä kích thích ñeå ghi ñaùp öùng vaän ñoäng cuûa cô treân toái ña, thoâng thöôøng 15 – 30 mA. Cöôøng ñoä kích thích caûm giaùc thaáp hôn, khoaûng 4 – 7 mA. Kyõ thuaät: Ghi thôøi gian tieàm vaän ñoäng ngoaïi vi (9): • Ñieän cöïc kích thích laø löôõng cöïc, khoaûng caùch giöõa 2 cöïc khoaûng 2 cm, cöïc aâm ñaët treân thaân daây thaàn kinh ôû coå tay, gaàn saùt neáp gaáp coå tay. • Caëp ñieän cöïc ghi: ÔÛ khoái cô oâ moâ caùi (khi kích thích daây giöõa), vaø oâ moâ uùt (khi kích thích daây truï). Trong ñoù ñieän cöïc hoaït ñoäng ñaët ôû buïng cô, ñieän cöïc ñoái chieáu ñaët ôû gaân cô, choã khôùp ñoát baøn - ngoùn. 4
Thôøi gian tieàm vaän ñoäng ngoaïi vi laø khoaûng thôøi gian tính töø luùc coù kích thích ñieän vaøo - daây cho tôùi luùc ghi ñöôïc ñaùp öùng co cô. Daây giöõa Daây truï Ghi ñaùp öùng caûm giaùc (9): Kích thích ñieän vaøo nhaùnh rieâng ngoùn tay cuûa daây giöõa (ngoùn troû) vaø daây truï (ngoùn uùt) - Ñaët ñieän cöïc ghi caûm giaùc ôû treân thaân daây thaàn kinh töông öùng ôû coå tay. - Thôøi gian tieàm caûm giaùc laø thôøi gian tính töø luùc kích thích, tôùi luùc ghi ñöôïc ñieän theá caûm - giaùc. Daây giöõa naèm trong oáng coå tay bò cheøn eùp, coøn daây truï naèm ngoaøi khoâng bò, neân ta khaûo saùt treân 2 daây naøy ñeå so saùnh. Khi so saùnh cuøng moät thoâng soá treân 2 daây, töùc laáy thôøi gian tieàm cuûa daây giöõa tröø ñi cuûa daây truï, seõ coù moät thoâng soá nhaïy hôn. Nhö vaäy ñeå khaûo saùt HCOCT ta khaûo saùt 4 yeáu toá: DML Thôøi gian tieàm vaän ñoäng daây giöõa - Distal Motor Latency Median DML- Ulnar DML Hieäu soá giöõa - truï thôøi gian tieàm vaän ñoäng DSL Thôøi gian tieàm caûm giaùc daây giöõa - Distal Sensory Latency Median DSL- Ulnar DSL Hieäu soá giöõa - truï thôøi gian tieàm caûm giaùc 5
KEÁT QUAÛ VAØ BAØN LUAÄN Tieâu chuaån chaån ñoaùn: Khaûo saùt treân 43 ngöôøi bình thöôøng, keát quaû cuûa taùc giaû gaàn töông ñöông vôùi cuûa caùc taùc giaû khaùc: Caùc daáu hieäu EMG Taùc giaû Nguyeãn Höõu Coâng Mayer Kimura (10) (7) (15) 3,46 ± 0,61 3,2 ± 0,6 3,6 ± 0,8 DML 3,36 ± 0,74 0,51 ± 0,35 1 Me DML – Ul DML 0,8 ± 0,28 DSL 2,58 ± 0,65 2,71 ± 0,48 2,5 - 4 2,82 ± 0,6 0,49 ± 0,3 0,5 Me DML – Ul DML 0,5 ± 0,16 ( Soá trung bình ± 2 ñoä leäch chuaån ) Nhö vaäy khoaûng giôùi haïn beänh lyù cuûa caùc thoâng soá vôùi möùc yù nghóa töø 95% cho tôùi 98% (trung bình +2 hoaëc 3 laàn ñoä leäch chuaån) laø nhö sau vaø so saùnh vôùi caùc taùc giaû khaùc: Caùc daáu hieäu EMG Taùc giaû Nguyeãn Höõu Mayer Kimura Coâng (10) (7) (15) DML 4,1 – 4,47 4,08 – 4,38 3,8 - 4,1 4,4 - 4,8 1,20 – 1,55 Me DML- Ul DML 1,08 - 1,22 3,19 – 3,43 3,42 - 3,72 3,42 - 3,72 DSL 3,23 – 4,2 0,79 – 0,93 Me DSL- Ul DSL 0,73 – 0,97 Töùc laø: Neáu coù moät thoâng soá naèm trong khoaûng giôùi haïn beänh lyù nhö baûng treân thì ta goïi laø möùc giôùi haïn giöõa bình thöôøng vaø beänh lyù. Neáu moät trong caùc thoâng soá lôùn hôn giôùi haïn baûng treân thì chaéc chaén beänh lyù. Ta thaáy, khoaûng giôùi haïn bình thöôøng vaø beänh lyù cuûa chính taùc giaû vaø cuûa caùc taùc giaû trong nöôùc cuõng nhö ngoaøi nöôùc ñeàu gaàn töông ñöông. Chuùng toâi hy voïng trong töông lai seõ coù nhöõng nghieân cöùu hôïp taùc ña trung taâm ñeå ñöa ra moät thoâng soá chuaån treân toaøn quoác. Töø caùc thoâng soá coù treân ngöôøi bình thöôøng, chuùng toâi khaûo saùt söï bieán ñoåi cuûa nhöõng thoâng soá naøy treân ngöôøi bò HCOCT. Trong 74 ngöôøi bò HCOCT, coù 26 ngöôøi bò 2 tay, do vaäy toång coäng coù 100 baøn tay. Beänh nhaân chæ ñöôïc coi laø bò HCOCT khi coù ít nhaát 1 trieäu chöùng laâm saøng keát hôïp vôùi ít nhaát 1 trieäu chöùng chaån ñoaùn ñieän (ít nhaát 1 trong caùc thoâng soá vöôït quaù ngöôõng 98% cuûa ngöôøi bình thöôøng). - Caùc daáu hieäu ñieän sinh lyù baát thöôøng cuûa chuùng toâi tính trung bình treân 100 baøn tay bò HCOCT. Caùc daáu hieäu EMG Taùc giaû Goyal (13) 4,76 ± 1,4 DML 4,86 ± 0,34 Me DML – Ul DML 2,5 ± 0,7 3,54 ± 0,82 DSL 3,1 ± 0,6 Me DSL – Ul DSL 1,57 ± 0,3 Tæ leä caùc daáu hieäu ñieän sinh lyù baát thöôøng treân 100 baøn tay bò HCOCT - 6
Taùc giaû Nguyeãn Höõu Coâng (10) Caùc daáu hieäu EMG Baát thöôøng Giôùi Bình Baát Giôùi Bình haïn thöôøng thöôøng haïn thöôøng 70 26 4 89,0% 8 1 DML 70% 78 13 9 95,5% 4 0 Me DML- Ul DML 78% 67 23 10 88,8 9 1 DSL 67% 89 11 0 98,9 1 0 Me DSL- Ul DSL 89% Ghi chuù: Trong 100 baøn tay ñöôïc khaûo saùt, coù 3 tröôøng hôïp khoâng ñaùp öùng khi kích thích vaän ñoäng daây giöõa vaø 19 tröôøng hôïp khoâng coù ñaùp öùng caûm giaùc daây giöõa, bieåu hieän ñoù ñeàu ñöôïc xeáp vaøo coät beänh lyù. TOÙM LAÏI: Qua khaûo saùt treân 43 ngöôøi bình thöôøng vaø 100 baøn tay HCOCT cuûa taùc giaû vaø so saùnh vôùi caùc taùc giaû khaùc trong nöôùc cuõng nhö nöôùc ngoaøi, chuùng toâi ruùt ra ñöôïc tieâu chuaån chaån ñoaùn HCOCT laø: Caùc daáu hieäu EMG Taùc giaû DML 4,1 – 4,47 Me DML – Ul DML 1,08 - 1,22 DSL 3,23 – 4,2 Me DSL – Ul DSL 0,73 – 0,97 Neáu coù moät thoâng soá trong khoaûng giôùi haïn treân goïi laø möùc giôùi haïn giöõa bình thöôøng vaø beänh lyù. Neáu moät trong caùc thoâng soá lôùn hôn baûng treân thì chaéc chaén beänh lyù. Chaån ñoaùn möùc ñoä beänh: Theo Padua L: (4) Raát naëng: Khoâng coù ñaùp öùng vaän ñoäng vaø caûm giaùc. Naëng: Khoâng coù ñaùp öùng caûm giaùc, DML baát thöôøng. Trung bình: DML baát thöôøng, DSL baát thöôøng. Nheï: DSL baát thöôøng, DML bình thöôøng. Theo phaân ñoä treân, tæ leä phaàn traêm theo töøng möùc ñoä cuûa chuùng toâi vaø cuûa Padua L khoâng coù söï khaùc bieät nhieàu: Möùc ñoä Taùc giaû Padua L (4) Soá baøn tay Tæ leä phaàn traêm 3 3% 3,9% Raát naëng 16 16% 18,2% Naëng 57 57% 46,7% Trung bình 24 24% 31,2% Nheï 7
Raát naëng Naëng Bình thöôøng Trung bình Löu yù: Khi daây giöõa bò cheøn eùp raát naëng ôû oáng coå tay, seõ khoâng coù ñaùp öùng vaän ñoäng treân khoái cô oâ moâ caùi. Thöc teá chuùng toâi coù 3 ca. Tröôøng hôïp naøy caàn phaân bieät giöõa cheøn eùp daây giöõa raát naëng ôû oáng coå tay vaø keát noái baát thöôøng töø giöõa sang truï ôû vuøng caúng tay. Neáu coù keát noái baát thöôøng treân, cô oâ oâ caùi do caû 2 daây truï vaø giöõa chi phoái hoaëc rieâng daây truï chi phoái. Tröôøng hôïp naøy cuõng cho ñaùp öùng yeáu ôùt vaø DMl cuõng keùo daøi giaû taïo, deã laàm vôùi HCOCTmöùc ñoä raát naëng. Chaån ñoaùn phaân bieät baèng caùch: kích thích daây truï ôû coå tay phía truï, cuõng thaáy coù ñaùp öùng co cô maïnh ôû khoái cô oâ moâ caùi, vaø khi kích thích daây giöõa ôû treân khuyûu seõ cho ñaùp öùng co cô oâ moâ caùi bình thöôøng. Noái keát naøy goïi laø dò daïng Martin - Gruber (3) (8) (10). Chæ ñònh phöông phaùp ñieàu trò: • Nghieân cöùu cuûa chuùng toâi gaëp nhieàu khoù khaên, vì chöa thoáng keâ ñöôïc nhöõng tröôøng hôïp ñieàu trò HCOCT, neân chöa ñöa ra chæ ñònh ñieàu trò thích ñaùng cho nghieân cöùu cuûa rieâng mình. • Theo Mark Steele (6): 8
Nheï: ñieàu trò chính laø nghæ ngôi, khaùng vieâm non - steroid, baát ñoäng baèng neïp ôû tö theá - trung gian vì gaáp duoãi coå tay ñeàu gaây taêng aùp löïc trong oáng coå tay. Ban ñaàu neïp ban ñeâm, chuyeån sang ban ngaøy khi caàn. Khuyeán khích cöû ñoäng caùc ngoùn. - Trung bình: + Tieâm corticoid / lidocain laøm giaûm trieäu chöùng taïm thôøi ôû nhöõng tröôøng hôïp trô vôùi ñieàu trò baûo toàn, tuy nhieân thöôøng hay taùi phaùt. Bieän phaùp naøy thöôøng duøng cho nhöõng beänh nhaân coù choáng chæ ñònh phaãu thuaät. + Ñieàu trò chính goàm giaûi phoùng daây chaèng ngang coå tay. - Naëng vaø raát naëng: chæ ñònh phaãu thuaät tuyeät ñoái. Theo Amadio PC (1): • Baûo toàn: Möùc ñoä nheï: B6 + neïp coá ñònh + tieâm corticoid. Phaãu thuaät: Möùc ñoä naëng vaø raát naëng. Neáu baûo toàn thaát baïi chuyeån sang phaãu thuaät giaûi phoùng d/c ngang coå tay. EMG laø yeáu toá quyeát ñònh chuyeån töø baûo toàn sang phaãu thuaät, döïa treân söï bieán ñoåi treân EMG chuyeån töø nheï sang naëng hôn. AÛnh höôûng treân chi khaùc: • Tæ leä beänh nhaân coù chi khaùc bò aûnh höôûng bieåu hieän treân laâm saøng vaø EMG. Bieåu hieän EMG Bieåu hieän LS 1 tay 2 tay 1 tay 2 tay 48/74 26/74 55/74 19/74 Soá ca Tæ leä phaàn traêm 64,9% 35,1 % 74,3% 25,7% Theo taùc giaû: tæ leä beänh nhaân bò 2 tay treân EMG chieám 35,1% cao hôn treân laâm saøng 25,7%. Theo Greeberg WM (14): coù BN bieåu hieän laâm saøng 1 tay, nhöng laïi coù baát thöôøng treân EMG 2 tay. Theo Daniel Dumitru (4) : 61% BN coù HCOCT 2 beân. Theo Goyal V (13) : 91,1% beänh nhaân bò 2 tay. • So saùnh tæ leä 2 tay: Tay phaûi Tay traùi 31/48 17/48 Soá ca 64,6 % 35,4% Tæ leä phaàn traêm Theo taùc giaû : Tay phaûi 64,6% nhieàu hôn tay traùi 35,4%. Theo Daniel Dumitru (3) : Beân phaûi thöôøng nhieàu hôn chieám tæ leä 72,1%. Theo Padua (4) : Phaûi / Traùi = 1,8/1. So saùnh möùc ñoä naëng giöõa 2 tay ôû nhöõng BN bò 2 beân. • Tay phaûi Tay traùi 2/26 (7,7%) 1/26 (3,8%) Raát naëng 4/26 (15,4%) 2/26 (7,7%) Naëng Trung bình 15/26 (57,7%) 11/26 (42,3%) 9
5/26 (19,2%) 12/26 (46,2%) Nheï Theo taùc giaû: soá löôïng beänh nhaân raát naëng, naëng, trung bình ñeàu chieám tæ leä cao hôn ôû tay phaûi. Theo Daniel Dumitru (3): beân phaûi thöôøng naëng hôn beân traùi. Beänh lyù khaùc ñi keøm: Tæ leä beänh nhaân coù HCOCT keøm cheøn eùp reã coå. HCOCT ñôn thuaàn HCOCT keøm cheøn eùp reã coå 62/74 12/74 Soá ca 83,8 % 16,2 % Tæ leä phaàn traêm Theo Daniel Dumitru (3), coù khaû naêng bò cheøn eùp reã coå keøm theo HCOCT, neân khoâng theå loaïi tröø cheøn eùp reã coå khi ñaõ xaùc ñònh HCOCT. Cuõng phuø hôïp vôùi nghieân cöùu cuûa chuùng toâi, tæ leä beänh nhaân coù cheøn eùp reå coå keøm theo HCOCT chieám tæ leä 16,2%. Caùc nguyeân nhaân thöôøng gaëp: Caùc nguyeân nhaân Soá ca Tæ leä % 28 ca 37,8% Hoaït ñoäng coå tay lieân tuïc 19 ca 25,7% Gaõy xöông, chaán thöông coå tay 14 ca 18,9% Vieâm khôùp daïng thaáp Vieâm gaân 5 ca 6,8% 4 ca 5,4% Coù thai (gaây cheøn eùp TK giöõa) 3 ca 4,1% Tieåu ñöôøng 1 ca 1,4% Beänh gout Ñaùnh giaù keát quaû sau phaãu thuaät: • So saùnh keát quaû EMG vaø keát quaû sau phaãu thuaät: Trong 100 baøn tay coù HCOCT treân, chuùng toâi theo doõi ñöôïc keát quaû ngay sau phaãu thuaät 23 baøn tay (17 beänh nhaân). Nhöõng beänh coøn laïi khoâng moå vì nhöõng lyù do khaùc nhau nhö: BN nheï khoâng coù chæ ñònh phaãu thuaät, BN khoâng ñoàng yù moå, BN ñöôïc moå taïi nôi khaùc maø chuùng toâi khoâng theo doõi ñöôïc. Keát quaû phaãu thuaät cuûa 23 baøn tay treân laø 100% tröôøng hôïp ñeàu coù HCOCT. • Theo Daniel Dumitru (3) vaø Michael J. Aminoff (8), caûi thieän daãn truyeàn vaän ñoäng vaø caûm giaùc laø moät daáu hieäu phuïc hoài, sau phaãu thuaät giaûi aùp daây chaèng ngang coå tay thì daãn truyeàn thaàn kinh coù theå caûi thieän trong 30 phuùt. Nhöng neáu coù thoaùi hoùa myelin vaø maát sôïi truïc, phaãu thuaät khoâng laøm giaûm thôøi gian daãn truyeàn ngay. Thôøi gian ñeå phuïc hoài myelin vaø taùi taïo sôïi truïc khi ñöôïc giaûi eùp töông ñoái daøi, thôøi gian caûi thieän daãn truyeàn thöôøng töø vaøi tuaàn ñeán vaøi thaùng. Maëc duø coù söï phuïc hoài hoaøn toaøn, nhöng moät soá beänh nhaân vaãn coøn coù bieåu hieän roái loaïn daãn truyeàn thaàn kinh, ñaëc bieät khi coù toån thöông thoaùi hoùa myelin naëng vaø maát sôïi truïc. Toån thöông sôïi truïc caøng naëng thì söï phuïc hoài caøng keùm. Möùc ñoä caûi thieän tuøy thuoäc ñoä naëng cuûa beänh. Phuø hôïp vôùi nghieân cöùu cuûa chuùng toâi, khi theo doõi trong thôøi gian töø 2 tuaàn ñeán 6 thaùng thì söï phuïc hoài coù söï tieán trieån daàn daàn, coù nhöõng tröôøng hôïp coù tieán trieån toát treân laâm 10
saøng nhöng chöa coù bieåu hieän treân EMG. Trong 23 baøn tay ñöôïc phaãu thuaät treân chuùng toâi theo doõi ñöôïc 7 baøn tay (7 beänh nhaân), vôùi söï tieán trieån nhö sau: 2 tuaàn 1 thaùng 3 thaùng 6 thaùng 0/7 ca 2/7 ca 4/7 ca 5/7 ca EMG 1/7 ca 3/7 ca 5/7 ca 6/7 ca Laâm saøng Ñaùnh giaù veà dòch teã hoïc: • Tuoåi: Theo taùc giaû : tuoåi trung bình 48 ± 12 , tuoåi 36 – 60 chieám tæ leä 89%. Theo Goyal (13) : 44,21 ± 10,29 , tuoåi thaáp nhaát 24 cao nhaát 66. Theo Padua L(4) : tuoåi trung bình 51,4. • Giôùi: Theo taùc giaû : Nöõ / nam = 4/1. Theo Daniel Dumitru (3), ôû Myõ : Nöõ / nam = 3/1. Theo Padua L(4) : Nöõ / nam = 5,5/1. • Ngheà nghieäp: + Theo taùc giaû: Duøng söùc tay nhieàu hoaëc lieân tuïc hoaëc hoaït ñoäng laäp ñi laäp laïi vieäc gaáp vaø duoãi coå tay nhö: goõ vi tính, chôi nhaïc, coâng vieäc thuû coâng, ñoùng goùi haøng, thôï moäc. coâng nhaân nhaø maùy: chieám tæ leä 91%. + Theo Michael J. Amino (8): lieân quan ñeán ngheà nghieäp hoaït ñoäng coå tay nhieàu: chieám 87%. Ñoä nhaïy caûm vaø ñaëc hieäu: Theo Amadio PC (1), moät soá sôïi thaàn kinh coù theå bình thöôøng trong 1 daây thaàn kinh bò toån thöông, do ñoù test daãn truyeàn thaàn kinh coù theå bình thöôøng. Ñieàu ñoù coù nghóa laø neáu coù moät cheøn eùp thaàn kinh thì test daãn truyeàn thaàn kinh coù theå bình thöôøng, hay noùi caùch khaùc, coù theå moät test daãn truyeàn thaàn kinh bình thöôøng thì khoâng loaïi tröø cheøn eùp thaàn kinh, nhö vaäy ñoä nhaïy caûm seõ khoâng cao. Do ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa chuùng toâi choïn laø toaøn boä HCOCT treân laâm saøng vaø ít nhaát moät baát thöôøng treân EMG, neân khoâng tính ñöôïc ñoä nhaïy caûm vaø ñaëc hieäu. Tuy nhieân theo caùc taùc giaû treân theá giôùi ñoä nhaïy caûm cuûa EMG trong HCOCT laø: 75% theo Goyal (13). 75% theo Amadio PC (1). 77% theo Padua L (4). Nhöõng kyõ thuaät hieän ñaïi chaån ñoaùn hcoct hieän nay: • CT, MRI cho pheùp tìm nguyeân nhaân toån thöông trong oáng coå tay (16). • Nhöõng naêm gaàn ñaây, sieâu aâm taàn soá cao ñaùnh giaù caáu truùc thaàn kinh giöõa vaø oáng coå tay (16). • Trong taát caû caùc phöông tieän, chæ coù EMG ñöôïc xem laø tieâu chuaån vaøng ñeå chaån ñoaùn xaùc ñònh HCOCT, tuy nhieân EMG coøn coù giôùi haïn veà ñoä chính xaùc, caàn coù chuyeân gia kinh nghieäm vaø bieát giaûi thích caùc keát quaû (16). KEÁT LUAÄN VAØ PHÖÔNG HÖÔÙNG Chaån ñoaùn ñieän laø phöông phaùp duy nhaát cuï theå hoùa nhöõng bieán ñoåi beänh lyù trong • HCOCT thaønh nhöõng con soá cuï theå, ñeå töø ñoù coù chaån ñoaùn xaùc ñònh chính xaùc, phaân ñoä theo töøng giai ñoaïn cuûa beänh, phaân bieät nhöõng beänh caûnh thaàn kinh gioáng nhö HCOCT, ñöa ñeán höôùng ñieàu trò ñuùng ñaén, traùnh ñöôïc cuoäc phaãu thuaät khoâng caàn thieát. 11
Chaån ñoaùn ñieän coøn giuùp tieân löôïng tröôùc khaû naêng xaûy ra ôû chi khaùc, vaø theo doõi dieãn tieán sau phaãu thuaät. Tuy nhieân, vì lyù do caùc phöông tieän choáng nhieãu cuûa TTCTCH chöa hoaøn chænh, ñöa ñeán • keát quaû chöa ñöôïc chuaån xaùc. Hy voïng trong töông lai phoøng ñieän cô cuûa chuùng toâi seõ ñöôïc trang bò hoaøn chænh hôn. TAØI LIEÄU THAM KHAÛO Amadio PC: The mayoclinic and carpal tunnel syndrome, Mayoclin Porch 67; 1992, 1. pp 42 – 48. Bodofsky EB: Median nerve compression at the wrist, Electromyography Clinical 2. Neurophysiology, 2001, pp 451 – 456. Daniel Dumitru: Carpal Tunnel Syndrome, Electrodiagnostic Medicine; pp 867 – 875. 3. Padua L: Neurophysilogical classification of carpal tunnel syndrome: assessment of 600 4. symptomatic hands, Ital. J Neural SCI; 1997 Jun, 18(3): pp 145 – 50. Pfeiffer GB, Gelberman RH, Boys JH, Rydevik R: The history of carpal tunnel 5. syndrome, J Hand Surge (Br) 13: pp 28 – 34, 1987. Mark Steele: Carpal Tunnel Syndrome, Medicine Journal, July 5 2001, Volume 2, 6. number 7. Mayer RF: Nerve conduction studies in man, Neurology; 1963, 13: pp 1021. 7. Michael J. Amino: Carpal tunnel syndrome, Electromyography in clinical practice, Third 8. edition; pp 405 – 418. Nguyeãn Höõu Coâng: Khaùm daãn truyeàn thaàn kinh, beänh heä thaàn kinh ngoaïi vi. Chaån ñoaùn 9. ñieän vaø beänh lyù thaàn kinh cô; 1998, tr. 26 – 37 vaø tr. 154 – 155. Nguyeãn Höõu Coâng, Voõ Hieàn Haïnh: Hoäi chöùng oáng coå tay, moät soá tieâu chuaån chaån ñoaùn 10. ñieän. Taøi lieäu khoa hoïc sinh hoaït khoa hoïc kyõ thuaät laàn 2; 1997, tr. 16 – 21. Nguyeãn Quang Quyeàn: Xöông khôùp chi treân, baøi giaûng giaûi phaãu hoïc, taäp I ; 1988, 11. tr. 78 – 83. Giacchi M.: Carpal tunnel syndrome incidence in a genneral population, Neurology; 12. 2002, pp 289 – 294. Goyal V.: Electrophysiological evaluation of 140 hands with carpal tunnel syndrome, J 13. Assoc. Physicians India, 2001 Nov, 49, 1070 -3. Greenberg WM: Median nerve compression at the wrist, electromyogr Cline 14. Neurophysiol 2001 Dec, 41 (8), pp 451 – 456. Kimura J.: the carpal tunnel syndrome: localization of conduction abnormalities within 15. the distal segment of the median nerve. Brain 102: 619, 1979. Vixen B. Adrian, Doha Lee: Diagnosis of carpal tunnel syndrome, Radiological Clinics 16. of North America, Volume 37 Number 4 July 1999. W. Bruce Conolly: Acolour Atlas of treatment for carpal tunnel syndrome; 1997, 30. 17. 12