Hội chứng tiền kinh

Chia sẻ: ViDili2711 ViDili2711 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:4

Thêm vào BST

Báo xấu

28
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Hội chứng tiền kinh (PMS) là tập hợp rất nhiều triệu chứng đau đớn về thể chất, tâm lý và hành vi không gây ra bởi bệnh lý thực thể, mà nó tái diễn đều đặn cùng với chu kỳ kinh nguyệt (chu kỳ buồng trứng), triệu chứng giảm dần và biến mất trong thời gian còn lại của chu kỳ kinh.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Hội chứng tiền kinh

THỜI SỰ Y HỌC, Chuyên đề SỨC KHỎE SINH SẢN, Tập 15, Số 2, Tháng 05 – 2015 Hội chứng tiền kinh Lê Văn Hiền* * Ths. BS. BV Phụ sản MêKông Lịch sử chứng*): Từ thời Hippocrates đã đề cập đến những - Tâm trạng chán nản rõ rệt* triệu chứng run rẩy, mệt mỏi và nặng đầu là - Lo âu/ căng thẳng rõ rệt* biểu hiện khởi đầu cho sự hành kinh ở người phụ nữ. Đến năm 1873 Henry Maudsley - Rối loạn cảm xúc rõ rệt đã bắt đầu kết nối những triệu chứng trước - Tức giận/ khó chịu rõ rệt* hành kinh liên quan đến hoạt động của buồng - Giảm quan tâm những hoạt động bình trứng. Năm 1953 Greene & Dalton đã giới thường* thiệu thuật ngữ “Hội chứng tiền kinh” (PMS: premenstrual syndrome).1 - Khó tập trung - Thờ ơ/ mệt mỏi Đại cương - Thay đổi sự khẩu vị/ thèm ăn Hội chứng tiền kinh (PMS) là tập hợp rất nhiều triệu chứng đau đớn về thể chất, tâm lý - Rối loạn giấc ngủ và hành vi không gây ra bởi bệnh lý thực thể, - Cảm giác ngộp, choáng mà nó tái diễn đều đặn cùng với chu kỳ kinh nguyệt (chu kỳ buồng trứng), triệu chứng - Triệu chứng về thể chất (căng ngực, đầy giảm dần và biến mất trong thời gian còn lại hơi) của chu kỳ kinh. Triệu chứng xuất hiện ở hầu hết các chu kỳ Hội chứng tiền kinh xảy ra ở khoảng 85- kinh trong năm vừa qua (hồi cứu) và ít nhất 90% phụ nữ, từ mức độ nhẹ đến nặng.6 20- 2 chu kỳ sắp tới, xảy ra ở tuần cuối trước khi 40% trường hợp có những rối loạn làm hạn hành kinh và giảm đi trong vài ngày khi bắt chế khả năng tâm thần và sinh lý và 2-3% đầu hành kinh. Triệu chứng ảnh hưởng đáng PMS nặng có mất khả năng hoạt động thật kể đến công việc, hoạt động xã hội và các sự.6 mối quan hệ. Hội chứng tiền kinh có thể gặp ở mọi lứa Định nghĩa Hội chứng tiền kinh (PMS) tuổi từ tuổi dậy thì nhưng tần suất xảy ra (ACOG - American College of Obstetricians nhiều nhất ở lứa tuổi từ >20 đến 40.6 and Gynecologists, 2000) Định nghĩa Rối loạn tâm thần tiền Ít nhất một trong những triệu chứng về thể kinh (PMDD) (DSM IV - Diagnostic and chất và cảm xúc sau đây: Statistical Manual of Mental Diseases) (4th Cảm xúc: ed. American Psychiatric Association, 1994) - Trầm cảm Rối loạn tâm thần tiền kinh khi có ≥ 5 biểu hiện sau trước khi hành kinh (Phải có 1 triệu - Giận dữ bùng nổ 14
TỔNG QUAN Y VĂN - Lo lắng góp phần làm trầm cảm tiền kinh nguyệt, - Lẫn lộn cũng như mệt mỏi, thèm ăn và vấn đề ngủ. - Khó chịu, cáu kỉnh Trầm cảm: một số phụ nữ bị hội chứng tiền kinh nặng đã không được chẩn đoán trầm - Không tiếp xúc cảm, mặc dù một mình trầm cảm không gây Thể chất ra các triệu chứng. - Căng vú Căng thẳng: stress có thể làm nặng thêm một số triệu chứng của hội chứng tiền kinh. - Đầy hơi Thói quen ăn uống thiếu chất: một số triệu - Nhức đầu chứng của hội chứng tiền kinh có liên quan - Sưng phù tay chân đến các mức thấp của sinh tố và khoáng chất. Triệu chứng trong mỗi 3 chu kỳ trước đó Có thể đóng góp khác gây nên triệu chứng (hồi cứu) và 2 chu kỳ kế tiếp, xảy ra 5 ngày nặng hơn bao gồm ăn nhiều thức ăn mặn có trước hành kinh và thuyên giảm trong 4 ngày thể gây giữ nước, uống rượu và đồ uống có hành kinh. Có rối loạn chức năng nhận dạng chứa cafein có thể gây rối loạn mức độ năng trong hoạt động xã hội hoặc kinh tế. lượng và tâm trạng. Nguyên nhân Triệu chứng hội chứng tiền kinh Hiện nay nguyên nhân chính xác gây ra hội Moos và cộng sự (1968) đã mô tả 160 triệu chứng tiền kinh nguyệt thì chưa rõ, nhưng chứng của hội chứng tiền kinh. Các triệu một số yếu tố có thể góp phần vào tình trạng chứng phân ra làm 3 nhóm:5,8 này:3 - Thể chất: căng vú, nhức đầu, đầy hơi Chu kỳ thay đổi về nội tiết tố: hội chứng tiền - Tâm lý: tâm trạng thay đổi, khó chịu, cáu kinh có liên quan đến sự mất cân bằng của gắt, trầm cảm. progesteron và estrogen trong cơ thể. Trong - Hành vi: giảm hiệu suất công việc, dễ gây những ngày trước khi hành kinh, lượng tai nạn, tự tử. estrogen giảm xuống dưới mức trung bình. Dấu hiệu và triệu chứng của hội chứng tiền Chẩn đoán kinh thay đổi với những biến động nội tiết và biến mất vào thời kỳ mang thai và mãn kinh. Hội chứng tiền kinh có rất nhiều triệu chứng, mỗi người phụ nữ sẽ có những biểu hiện khác Thay đổi hóa học trong não: một số nghiên nhau, vì vậy để chẩn đoán cần hỏi kỹ tiền sử, cứu ghi nhận hội chứng tiền kinh có thể là bệnh sử và thiết lập 1 hồ sơ cá nhân (profile) do thay đổi hóa chất serotonin ở não bộ. cho từng người bệnh.2,5 Dựa trên hồ sơ cá Serotonin điều hòa sự sản xuất các hormon nhân bác sĩ sẽ thiết lập: estrogen và progesteron. Ở phụ nữ có hội chứng tiền kinh, mức độ serotonin thấp, đưa 1. Nhật ký ghi lại những dấu hiệu, triệu đến chậm rụng trứng và mất cân bằng hai nội chứng trong ít nhất 2 chu kỳ kinh nguyệt sắp tiết tố này. Biến động của serotonin, một hóa tới. Lưu ý ngày đầu tiên xuất hiện triệu chứng chất dẫn truyền thần kinh, được cho là đóng PMS, cũng như ngày biến mất. một vai trò quan trọng ở các dạng tâm trạng, 2. Bảng câu hỏi: Vào ngày đầu tiên của chu có thể gây ra các triệu chứng của hội chứng kỳ kinh, điền vào bảng câu hỏi liên quan tiền kinh. Không đủ lượng serotonin có thể đến triệu chứng PMS trải nghiệm trong 2 15
THỜI SỰ Y HỌC, Chuyên đề SỨC KHỎE SINH SẢN, Tập 15, Số 2, Tháng 05 – 2015 tuần trước Tuy nhiên, trước khi chẩn đoán hội chứng tiền kinh cần thăm khám, siêu âm, xét nghiệm để loại trừ những bệnh lý thực thể như nhược giáp, thiếu máu, rối loạn về cảm xúc, trầm cảm không liên quan đến chu kỳ kinh,… Điều trị Không có phương pháp điều trị đặc hiệu cũng như không có phác đồ điều trị chung cho tất cả mọi người vì triệu chứng thay đổi mỗi người sẽ khác nhau. Mỗi phụ nữ cần có một nhật ký chu kỳ kinh và những triệu chứng tiền kinh của riêng mình. Dựa trên hồ sơ cá nhân này Bác sĩ sẽ có liệu trình điều trị phù hợp cho từng người. Điều trị hội chứng tiền kinh chủ yếu là điều trị triệu chứng phối hợp với điều chỉnh chế độ dinh dưỡng và lối sống.4,7 1. Điều trị triệu chứng - Thuốc chống trầm cảm: Chọn lọc các chất ức chế tái hấp thu serotonin (SSRI), trong đó bao gồm fluoxetine (Prozac, Sarafem), 2. Nội tiết điều trị paroxetin (Paxil), sertraline (Zoloft) và những loại khác, đã thành công trong việc giảm các - Thuốc viên tránh thai: thuốc viên tránh thai triệu chứng như mệt mỏi, thèm ăn, khó ngủ ngăn chặn sự rụng trứng và ổn định nội tiết và là dòng đầu tiên cho điều trị PMS. Các tố, làm giảm các triệu chứng của hội chứng thuốc này thường được thực hiện hàng ngày. tiền kinh. Một số thuốc tránh thai có thành Nhưng đối với một số phụ nữ với PMS, sử phần progestin là drospirenone, có tác dụng dụng các thuốc chống trầm cảm có thể được tương tự như spironolactone lợi tiểu, đã được giới hạn trong hai tuần trước khi hành kinh chứng minh là hiệu quả làm giảm các triệu bắt đầu. chứng thể chất và cảm xúc của hội chứng tiền kinh. - Kháng viêm Non-steroid (NSAIDs): Dùng trước hoặc lúc bắt đầu thời kỳ kinh, NSAID - Medroxyprogesterone acetate (Depo- như ibuprofen (Advil, Motrin, những loại Provera): Đối với hội chứng tiền kinh nặng, khác) hay naproxen sodium (Aleve) có thể có thể tiêm Depo-Provera. Tuy nhiên Depo- giảm triệu chứng đau bụng và đau vú. Provera có thể làm gia tăng một số triệu chứng như tăng sự thèm ăn, tăng cân, nhức - Thuốc lợi tiểu: Khi tập thể dục và hạn đầu và tâm trạng chán nản. chế lượng muối ăn không đủ để làm giảm sự tăng cân, sưng phù và đầy hơi của PMS, - GnRH agonist: Đối với rối loạn tâm thần có thể dung thuốc lợi tiểu. Spironolactone tiền kinh hoặc hội chứng tiền kinh nặng điều (Aldactone) là một thuốc lợi tiểu có thể giúp trị thất bại thuốc nội tiết tránh thai, có thể giảm một số triệu chứng của PMS. dùng GnRH agonist. Mỗi đợt điều trị có thể 16
TỔNG QUAN Y VĂN kéo dài 6 tháng – 1 năm, do vậy cần điều trị Tài liệu tham khảo bổ trợ (add back) để giảm tối thiểu những tác 1. American College of Obstetricians and dụng phụ mà đặc biệt là loãng xương. Gynecologists. Premenstrual Syndrome. Available at: http://www.acog.org/publications/patient_ 3. Điều chỉnh chế độ dinh dưỡng education/bp057.cfm. Accessed July 2010 - Chế độ ăn lành mạnh: hạn chế chất kích 2. Isabelle Carren-Le Sauter, Psychological thích (trà, cà phê, bia, rượu,..), giảm lượng Premenstrual Symptoms as a Clinical Diagnosis: An Ethical Review. muối trong chế độ ăn, hạn chế dầu, mỡ. Ăn những thức ăn lành mạnh hơn như cá, gà, 3. Loes Knaapen, George Weisz; The biomedical standardization of premenstrual syndrome, Stud. đậu, các loại hạt, mì sợi, trái cây, rau và ngũ Hist. Phil. Biol. & Biomed. Sci. 39 (2008) 120–134. cốc. 4. Meir Steiner, Premenstrual syndrome and - Chia nhỏ bữa ăn, giúp hạn chế đầy hơi. premenstrual dysphoric disorder: guidelines for management, Journal of Psychiatry & - Ăn những thức ăn chứa nhiều canxi như Neuroscience, Vol. 25, no 5, 2000, 25(5):459-68. sữa, pho mát, sữa chua. 5. Parker MA, et al. The menstrual disorder of teenagers (MDOT) study: determining the typical 4. Điều chỉnh lối sống menstrual patterns and menstrual disturbance in a large population-based study of Australian - Tập thể dục đều đặn – việc tập thể dục điều teenagers. BJOG. 2010: 11: 186-192. đặn không chỉ làm giảm các triệu chứng của 6. Tschudin S, et al. Prevalence and predictors hội chứng tiền kinh, mà còn giúp chống lại of premenstrual syndrome and premenstrual mệt mỏi. dysphoric disorder in a population-based sample. Arch Womens Ment Health. 2010; May 7 Epub - Kiểm soát stress, vì stress có thể làm cho ahead of print. hội chứng tiền kinh trở nên nặng hơn; các 7. UK Royal College of Obstetricians and liệu pháp giúp thư giãn, như yoga, thiền và Gynaecologists. Managing premenstrual xoa bóp cũng có thể hiệu quả. syndrome (PMS). Available at:http:// www.rcog.org.uk/files/rcog-corp/ - Bổ sung Magne, Kẽm, Canxi và vitamin A, PremenstrualSyndromePMSInformationForYou. D, B6, E có thể giúp làm giảm cả triệu chứng pdf. Accessed July 2010. thể thất và cảm xúc của hội chứng tiền kinh; 8. UK Clinical Knowledge Summaries. Premenstrual trong khi một số phụ nữ thì lại thấy đau vùng syndrome. Available at:http://www.cks.nhs. uk/patient_information_leaflet/premenstrual_ vú có thể làm dịu bằng cách xoa dầu hoa anh syndrome/treatment#464347000. Accessed July thảo vào buổi tối. 2010. 17