Tập sách “Vết son thời gian” gồm hai phần, phần đầu là hồi ký của đồng chí Hải Liên, một trong bốn đồng chí thành lập Chi bộ 3-2, chi bộ đầu tiên của trại giam tù binh Pleiku. Cùng tham khảo nội dung phần 1 để nắm được nội dung chi tiết nhé các bạn!
AMBIENT/
Chủ đề:
Nội dung Text: Hồi ký - Vết son thời gian: Phần 1
- 895.9228303
V258S
HẢILIEN
VẾT SON THÒI GIAN
(7 C ẳ l k ỷ )
SỞ VĂN HÓA TH Ô N G TIN
BẢO TÀNG TỈNH GIA LAI
m ồ i1999
- & _vj U M ỹJ>
sltẨSKS HẢI LIÊN
W son
ằT thờ i GlfiN
('cỉòèi k ỉg )
Ịx ịM Q Ậ & lí
í n ụ yc y ;ÊM
ỉ MI N ' ■ D i
V » ^V
H
s ở V Ă N H Ó A T H Ô N G TIN
BẢO TÀNG TÍNH GIA LAI
N ă m 1999
- LỜ I GIỚI THIỆU
Trong hai cuộc khảng chiến trường k ỳ đầy gian k h ổ
nhưng sáng ngòi chủ nghĩa anh hùng cách m ạng của
dân tộc ta, có không ít những cán bộ đảng viên, những
chiến sĩ yêu nước đã đấu tranh anh dủng vầ giữ vững k h í
tiết cách m ạng trong nhũng hoàn cảnh vô cùng khắc
nghiệt, dưói sự đản áp dã man của kẻ thù, đặc biệt là
trong nhà tù đ ế quốc.
Gia Lai nói riêng và khấp miền Nam nói chung, đ ế
quốc M ỹ và bọn tay sai Nguy quyền đả lập nhiều nhà tù
nhằm khống chế và tiêu diệt các lực lượng cách mạng.
Tại thị xã Pleiku ngoài trung tâm cải h ũấn (nay là di
tích lịch sử Nhà lao Pleiku), chúng còn lập trại giam tù
binh Pleiku từ năm 1966 đến 1972 để đàn áp phong trào
cách mạng. Từ đó đến nay đả gần ba mươi năm trôi qua,
nhưng tinh thân đâu tranh kiên cường bất khuất của các
cựu tù chinh trị trại giam tù binh Pleiku vẫn m ãi m ải là
vết son thòi gian không bao giờ phai m ờ trong lịch sử
đâu tranh cách m ạng của tỉnh nhả.
Nhân dịp k ỷ niệm 69 năm ngày thảnh lập Đảng Cộng
sần Việt Nam (3-2-1930 - 3-2-1999) Sở Văn hóa Thông
tin và Bảo tàng tinh cho ra m ắ t bạn đọc tập sách “Vết
son thòi gian” cứa đồng chí H ải Liên vả m ột sô'anh chị
3
- em cựu tù chính trị của trại giam tù binh Pleiku vói
mục đích giáo dục truyền thống cho thê hệ trẻ, đồng thời
ơỊii nhớ công, on thầm lặng của các cựu tù chính trị trong
cuộc chiến không cân sức giữa chôh lao tù, đóng góp tư
liệu cho lịch sử đâu tranh cúa địa phưong.
Tập sách “Vết son thòi gian”gồm hai phần, phần đầu
là hồi k v của đồng chí Hải Liên, m ột trong bốn đồng chí
thành lập Clũ bộ 3-2, chi bộ đầu tiên của trại giam tù
binh Pleiku.
Đồng chí Hải Liên tên thật là Nguyễn Hải Liên vào
chiến trường mang tên Phạm Liêu Châu. Khi bị bắt lấy
tên là Ngiiyễn Liêng.
Từ năm 1954 đến 1964 ỉà diễn viên chuyên nghiệp
Đoản dân ca kịch Liên khu V. Năm 1965 vào Liên khu V
xâv dựng Đoàn Văn công khu ỉàm Phó Trưởng đoàn.
Bị địch bắt ngày 13-9-1966 tại Bình Định. Từ 1966
đến 1973 bị giam ỞPỈeiku và Phú Quốc. Được trao trả
tại Thạch Hán ngày 18-2-1973 và ra Bắc. Đến tháng 4-
1975 trở lại miền Nam tiếp tục chiến đâu.
Từ 1978 -1980 được cử đi học đạo diễn tại Bungãri,
ỉà Phó Giám đốc Sở Văn hóa Thông tin Thuận H ải từ
1987 - 1991. Từ 1992 là Tinh ủy viên, Giám đốc Sờ Văn
hóa thông tin Ninh Thuận. Năm 1997 nghỉ hưu.
Hiện đông chí Hải Liên lả Chủ tịch Hội Văn nghệ dân
gian tinh Ninh Thuận - đả 2 lân đoạt giải thưởng quốc
gia ve sưu tàm, nghiên cứu von vắn nghệ dân gian. Người
'bạn đời cũng là người đồng chí của Hải Liên là nghệ sì
UXỈ t ú Phạm Thị Hữu ích (tên trong t ù là Nguyễn Hồng
4
- Châu), là ngiĩòi dẫn đầu đoàn tù binh trong cuộc đấu
tranh chống đàn áp tháng 1-1967 tại trại giam tù binh
Pỉeiku.
Vói ỉ ôi viết theo trinh tự thòi gian, đồng chí Hải Liên
đã tái hiện lên từng trang viết một thòi đen tối nhưng
anh hùng của những chiến sĩ kiên trung đả “ sống cùng
Đảng, chết không ròi Đảng” ở trại giam tù binh Pỉeiku
vào nhữngnảm 1966 - 1972.
Phần hai là một sô'hồi ký, chuyện k ể của các anh chị
em nguyên là tù bừứi ở trại giam tù binh Pleiku.
Dưới những góc độ khác nhau, từng tác giả đã khai
thác một vấn đề, một khía cạnh trong thời gian bị địch
giam giữ ở trại giam tù binh Pỉeiku, nhưng tất thảy đều
toát lên phong trào và tinh thần đấu tranh không m ệt
mỏi vói một niềm tin iất thắng dưới sự ỉảnh đạo của cơ
sở Đảng trong trại giam .
Vì ỉ ả hồi k ý và thòi gian sự việc diễn ra đả khá lâu
nên không thê không có những sai sót, mong bạn đọc
ỉưọìig thứ.
Xin trân trọng giói thiệu cùng’bạn đọc
VŨ NGỌC BỈNH
Tỉnh úy viên,
Giám đốc Sở Văn hóa Thông tin - Gia Lai
- 6
- M ở t ể ĩtở
Tôi là một Đảng viên - nghệ sĩ trước khi roi vào tay
giặc tại Gò Loi thuộc xã Ân Tường, huyện Hoài Ân, tỉnh
Bình Định ngày 13 tháng 9 năm 1966. Cùng bị Sư đoàn
không vận số I của Mỹ vây bắt sáng hôm ấy còn có cả vợ
tôi là Nguyễn Hồng Châu (tên ngoài đời là Phạm Thị
Hữu ích - Nghệ sĩ ưu tú) và các đồng chỉ, đồng nghiệp
khác là Nguyễn Kim Iiùng (tên trong tù là Nguyễn Kim
Anh) Nguyễn Cung Nghinh (tên trong tù là Hồ Thủv)-
Nghệ sĩ ưu tú; Lưu Hạnh, (tên trong tù là Nguyễn Lưu)-
Nghệ sĩ ưu tú; Phạm Hữu Thành - Nghệ sĩ ưu tú; Trưcrng
Văn Trí (tên t r o n g ' tù là Trương Văn Định), Lâm Thị
Iiồng Ân (tên trong tù là Lâm Hồng Hải), Đoàn Phận
(tên trong tù là Đoàn Tiên Phong'); Võ Sĩ Thừa, Đoàn
Văn Na và Nguyền Thành Châu.
Có lẽ trong suốt thòi kỳ đấu tranh chống đế quốc của
dân tộc ta chưa bao giờ có một đon vị văn công gồm nhiều
nghệ sĩ, diễn viên có tên tuổi như vậy cùng một lúc bị
đích băt câm tù. Đây là một bước ngoặt lóiì lao của Đoàn
Văn công nhân dân giải phóng miền Trung Trung bộ và
7
- của từng thấnh viên bị địch bắt, đã tạo nên nhiều số
phận khác nhau bắt đầu từ ngày 13 tháng 9 năm ấy cho
đến mãi hôm nay...
Cầm bút viết những dòng này, tôi kính cẩn đốt lên
nén hương lòng để tưởng nhớ, tiếc thương hai đồng chí
Nguyễn Kim Hùng - nguyên là Bí thư Đảng ủy đầu tiên
của trại giam Pleiku, đồng chí Đoàn Phận là Đảng viên -
nhạc công đã qua ãời sau năm 1975 do hậu quả của những
cực hình ở trại giam và chuồng cọp khu B2, B5 Phú Quốc
gây ra. Xin tưcmg niệm các đồng chí nam, nữ tù binh ở
Pleiku đã hy sinh tại trại giam và các noi khác. Đặc biệt
đôi vói bốn ngàn tù binh đã hy sinh do tội ác tày tròi của
địch mà trực tiếp là bọn tay sai quân cảnh Ngụy, tôi xin
được chia buồn vói hàng vạn thân nhân và cầu mong cho
trên ba ngàn hài cốt của các liệt sĩ sóm được tìm thấy đề
đưa các anh về Nghĩa trang liệt sĩ Dưoìig Đông!.
Là một Nghệ sĩ - Đảng viên bình thưòìig, nhưng tôi là
một trong những tù binh tưoììg đôi biết chuyện, lại được
kê tục trách nhiệm của đồng chí Nguyễn Kim Hùng để
lại, đầu môi trong nhiều mối quan hệ vói các tổ chức cơ
sở Đảng ngày ây, lại có thuận lọi được sông ở trại giam
này từ tháng 1 năm 1967 đến tháng 1 năm 1969, nên
không thể thoái thác yêu cầu của Ban liên lạc tù chính
trị tinh Gia Lai về việc kể lại quá trình đấu tran h và tồn
tại cua anh chị em tù binh ở trại giam này vào những
8
- n ăm ác liệt nhất của chiến trường miền Trung - Trung
bộ. Tuy vậy, đã hơn ba mươi năm qua, lại trả i qua hơn
bốn năm máu, lửa, khốc liệt ở đảo tù Phú Quốc; hơn
nữa, việc trong tù không phải cái gi cũng được biết,
nên không thể không có thiếu sót, thậm chí nhầm lẫn về
thòi gian. Rất mong bạn đọc và n h ất là các đồng chí
trong cuộc lưọtig thứ cho tôi nêu những' điều ây có the
xảy ra.
Trại giam tù binh Pleiku là một trạ i giam tù binh
lớn thuộc vùng* hai chiến th u ật của Ng-ụy. Đây là một trạ i
tạm giam để phân hóa tù binh, hoàn chỉnh hồ sơ trước
khi đày ra trại giam tập trung, lớn n h ấ t ở Đảo P hú
Quốc do Bộ Quôc phòng Ngụy quản lý. Tuy là một trại
tạm giam nhưng mãi đến năm 1972 trạ i này mói không
sử dụng nữa. Có người bị bắt từ năm 1966, bị giam tại
đây, mãi đến năm 1972 mới được ra tù. Số tù binh nam,
nữ đã qua trại giam Pleiku, kể cả trạ i I và trại II - mói
đưọ'c sử dụng vào giũa năm 1967 - lên đến trên bốn ngàn
người, trong đó có khoảng 50 nữ tù binh. T hành phần tù
binh gồm các chiên sĩ ở miền Bắc vào, một số cán bộ tập
kêt về ở các tỉnh, lực lượng bộ đội địa phương, dân quân
du kích và dân thưcmg ở các vùng giải phóng tỉnh Quảng*
Ngãi, Bình Định, Phú Yên, K hánh Hòa, Kon Tum, Đak
Lak, Gia Lai, Ninh Thuận, Bình Thuận. Do đặc điểm nói
tren, nên tổ chức Đảng, Đoàn ở trạ i giam không ổn định
đưọc lâu dài. Duy chỉ có nử tù binh không bị đưa ra đảo
9
- Phú Quốc nên chúng giam ở đây từ cuổi năm 1966 đến
tháng 4 năm 1968 mói đưa tất cả xuống trại giam Phú
Tài tỉnh Bình Định sau nhiều cuộc đâu tranh của chị em
mà địch cho lả “bọn cứng dầu nhất” ở trại giam này. Vì
vậy trong nhiều trang hồi ký của tôi sẽ nói đến phong-
trào và tinh thần đấu tranh của các chị vói những dòng
đậm nét hơn cả vì đó là sự thực, vì các chị là đội xung
kích tin cậv của Đảng bộ từ năm 1967 đến đầu năm 1968.
Một điều nửa tôi thây cần phải nói đó là: 0 trại giam,
anh chị em gọi tôi là “Liêng y tá”. Chính công việc y tá
này mà tôi đã được giao nhiều nhiệm vụ quan trọng của
Đảng ủy trong' nhà lao và có mối quan hệ m ật thiết vói
“đội xung kích” đã nêu trên. Tuy nhiều cơ sở Đảng và
Đoàn ở đây không tồn tại được lâu dài, nhưng- đây là
một “lóp học vỡ lòng” rất quan trọng sau bước ngoặt lớn
của tùng số phận Đảng viên, Đoàn viên không may bị
địch bắt để trở thành những hạt giông tốt trong các Đảng
bộ ở các trại giam Phú Quốc, Phú Tài, Cần Tho’, Biên
Hòa sau này. Riêng tổ Đảng phụ nữ ở trại giam Pleiku,
sau này đã trở thành một chi bộ, rồi phát triển thành
một Đảng ủy tại trại giam Phú Tài, Biên Hòa cho đến
ngày trao trả. Vì vậy sự ra đòi của chi bộ đầu tiên, rồi
phát triển thành một đảng bộ trên 20 chi bộ vói gần 250
Đảng viên, hơn 400 Đoàn viên ở trại giam tù binh Pleiku
đã tạo thanh một chô dựa tinh thần, noi cung cấp hành
tiang va vũ khí mói, tuy thô sơ nhưng củng' cô được
10
- niềm tin để bước vào một trận địa mói đầy gian lao, thử
thách đang ở phía trước.
X
X X
Chỉ còn hai năm nữa, th ế kỷ thứ hai mươi sẽ lùi lại
phía sau. Nếu tính từ thòi điểm cuối cùng của thê kỷ thứ
hai mươi, quay trỏ’lại 70 nám về trước, sẽ đúng vào năm
mà Đảng Cộng sản Việt Nam ra đòi. Trong thòi gian ấy,
Đảng Cộng sản Việt Nam đã vững' tay chèo lái con
thuyền Cách mạng Việt Nam vưọt qua không- biết bao
nhiêu ghềnh thác để ghé bến Độc lập dân tộc rồi tiếp tục
tiến ra đại dưoìig Xã hội chủ nghĩa - Cộng sản chủ nghĩa
hạnh phúc. Riêng trong giai đoạn cách m ạng dân tộc kéo
dài 30 năm, Đảng và nhân dân Việt Nam đã viết nên
những trang- sử vẻ vang nhất, anh hùng' nhất, ngòi sáng'
vinh quang' n hất cho dân tộc và cả loài người tiến bộ.
Chúng tôi, lớp ngưòi đi sau từ năm 1945, đến nay tuổi
cũng- đã xẻ chiều. Ngại rằng sẽ không kịp, nêu không
mạnh dạn viết lên những trang hồi ký về một thòi đen
tối của nhiều số phận “Sông cùng Đảng, chết không'rời
Đảng...” ở trại giam tù binh Pleiku vào những năm 1966-
1972. Chúng tôi, mà những người trong' đội ngủ xung
kích lúc ây là những nữ tù binh, những chiến si lực lượng
vủ trang- và cán bộ chính trị ở phòng 6 của trạ i cải huân
Trang' đên trại giam tù binh Pleiku vào giữa năm
n
- 1968, sẽ là những nhân vật trung tâm được nhắc đến
trong bài Hồi ký của tôi. Đấy cũng là những dòng tri ân,
những lời thán phục của tù binh Pleiku đối với các chị,
các anh - những ngxrời phụ nữ anh hùng, những cán bộ
chiến sĩ cách mạng anh hùng.
Mong rằng tập hồi ký gồm nhiều bài của chúng- tôi sẽ
đến được vói đồng bào, với các anh, các chị còn sông và
sẽ để lại một hạt bột màu tấm bé trong bức tranh toàn
cảnh của tù binh cách mạng và của Đảng Cộng sản Việt
Nam anh hùng.
12
- N guyễn H ải L iên
- “LIỄU CHI BỘ”
Cũng giống như nhiều người đã đi qua chiên tranh
giữ nưó'c, tôi cứ bị lòng mình thôi thúc, buộc phải đi tìm
lại đồng đội và dấu vết của chiến trường xưa. Đi thì tôn
tiền, tôn sức nhung: cái được thi lón lao vồ hạn. Dường
như thiếu nó, tôi sẽ bị khô héo đi và chết sóm trong nỗi
ân hận, ai hoài. Sau chiến tranh, trong những ngưòi
may mắn còn sông, tôi bị bệnh viêm gan, viêm phổi, suy
thận, thấp khớp, m ắt lòa... Nhiều đồng chí; bè bạn của
tôi đã “ra đi” ngay sau khi đất nước mói hòa bình, ở độ
tuổi sáu mưoi. Thế mà đến nay, tôi đã 65 tuổi, vẫn còn
rong ruổi. Có lẽ cái “chất dinh dưỡng” phi vật thể ấy đã
giúp cho tôi vưọt lên trên tuổi sáu mưoi chăng! Vì vậy
đến nay - tôi vẫn còn tiếp tục đi tìm dĩ vãng theo con
đưòììg vô tình trùng hợp vói con đường mà nhà văn Chu
Lai đã đi qua.
Ngưòi tôi tìm gặp vào năm 1995 là một nữ tù binh, tên
cô là Cao Thị Liễu (tên trong tù là Nguyền Thị Lan) - cô
vừa là một chiến sĩ đường dây, một nữ tù binh kiên cường
vừa là một trong những ân nhân của tôi và đồng đội hồi
còn bị giam ở trại giam tù binh Pleiku từ năm 1967. số
là nhân cuộc hội thảo về trại giam tù binh Phú Quốc, tôi
được tỉnh Kiên Giang mời dự ngay trên hòn đảo này.
Tình cờ, hỏi thăm đổng chí Dũng' - Bí thư Huyện ủy
Diên Khánh tinh Khánh Hòa - người cùng về dự trong'
14
- Đồng chíCao Thị
ẩVũ tù binh kết nạp vào Đàng Pleiku
- cuộc hội thảo, tôi mói biết người mà tôi đã tìm kiếm lâu
nay - cô Lan - vẫn còn sống và đang cư trú tại thị trấn
ấy. Nhờ anh Dũng cho xe đi, tôi đã đến được cổng nhà
của người mà tôi tìm gặp. Cánh cổng song sắt màu xanh
đứng giữa hai trụ xây bằng gạch, chỉ cao đến cổ, không
che đưọ’ một vườn táo nhỏ, xanh tươi, án ngữ trưó’ m ặt
c c
nhà. Tôi nghĩ: Ngày còn ở trong nhà lao của Mỹ - ng*ụy,
cô ấy bảo quê cổ ở Ninh Hòa kia mà? Hay đây là nhà ở
phía quê chồng? Tôi đã đoán đúng, chúng tôi vào nhà. Cô
Liễu từ nhà dưói đi lên. Thoáng nhìn, tôi đả nhận ra cô,
nhưng cô nhìn tôi như những ngưòi khách lạ. Tuy vậy,
do thái độ của tôi nên ánh m ắt của cô dừng lại ở tôi kỷ
hơn, rồi nhìn về một phía xa xăm, lục tìm lại trong ký ức
dĩ vãng. Một lúc sau, cô bỗng' reo lên như một đứa trẻ:
“Anh Liên phải không?”. Tôi gật đầu. Gưctag m ặt cô vụt
hiện lên những nét buồn tủi, làm tắ t ngay ánh hào quang
hồng sáng từ đôi m ắt vui mừng đột khỏi vừa mới lóe
lên. Yên lặng một vài giây, sắc m ặt cô lại biến đổi, vui
dần lên:
- Tròi ơi!... Hiện nay anh ở đâu? Bọn em tìm anh mãi!
Cứ tưỏng là anh đã nằm lại ngoài đảo kia rồi! - Những
tiêng cuôi cùng của cô ưót đẫm nước m ắt, những giọt
đau buồn cho thân phận chứ không phải niềm thương
cảm của cô dành cho tôi.
Tôi vân yên lặng chưa nói được gì vì cổ cũng nghẹn
lại. Cô Liễu đứng lên, đi về phía tủ. Cánh cửa tủ được
lõ
- mở ra. Không phải lục tìm gì, cô lây ra cho tôi xem một
chiếc khăn thêu bằng vải diềm bâu.
- Anh có nhớ chiếc khăn này không? - Cô hỏi tôi.
Hổi ở trong tù, hầu hết nam, nữ tù binh đều biết
thêu khăn, thêu m ặt gối. Có lẽ đây là một chiếc khăn
thẽu để kỷ niệm ngày ấy mà cô Liễu còn giữ đến bây giờ.
- Anh nhớ! Tôi trả lòi.
- Anh có biết chữ ký này của ai không? Cô vừa hỏi vừa
chỉ vào góc khăn bên trái.
Tôi nhìn kỹ chiếc khăn và bỗng giật mình như một
người có tội vừa bị người ta đưa ra vật chứng. Gần ba
mươi năm đã trôi qua, nhiều cuộc đấu tranh sông' còn
của tù binh vói địch, nhiều lần thảm sát đẫm máu của
địch liên tiếp xảy ra từ 1967 đến 1972 ở trại giam tù
binh đảo Phú Quốc đã làm cho đầu óc tôi mụ mị đi chăng
mà không kịp nhớ ra chiếc khăn đáng nhớ này. Tôi tự
lên án minh nhưng' vẫn im lặng vì xâu hổ.
- Năm kia, em định vào Thuận Hải tìm anh vì nghe
tin anh đang ở một đoàn văn công nào đó. Nhưng cũng
có tin là anh đã chết ở ngoài đảo rồi, nên em phải tìm đến
anh Thơ để xác minh hộ em, vì chữ ký trong khăn này có
thể là của anh hoặc của anh Thơ.
Gặp lại người củ, nhìn kỹ lại một lần nữa chiếc khăn
xưa trong tiêng nói của ngirời đồng chí, đến bây giờ ký ức
thị giác đã đánh thức dậy tấ t cả và tôi đã cảm nhận rõ
ràng vê cái quên đáng tội của mình. Không hiểu tại sao
16
Thêm vào BST
Báo xấu
Download
Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ
