intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE

Hơn một phần tư thế kỷ nhận thức về “Nhà Mạc và thời đại nhà Mạc”

Chia sẻ: Cothumenhmong Cothumenhmong | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

21
lượt xem
4
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết nghiên cứu, nhìn nhận khách quan hơn, khoa học hơn về nhà Mạc nói chung và vương triều Mạc nói riêng. Để nắm chi tiết nội dung nghiên cứu mời các bạn cùng tham khảo bài viết.

Chủ đề:
Lưu

Nội dung Text: Hơn một phần tư thế kỷ nhận thức về “Nhà Mạc và thời đại nhà Mạc”

TRAOofilfKllN<br /> <br /> <br /> HON mdi PHAN Tir THC'KV NHRN THI/C VC<br /> • •<br /> "/w/t MUC vH ndi DHI NH^ MUC<br /> • • •<br /> TRAN THI VINH"<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> N hfi Mac kdo dfii 150 nflm (1527-<br /> 1677), trong dd cd 65 nflm t i n tpi<br /> vdi tfl cflch Ifi mOt vfldng trilu (1527-1592),<br /> Qua trinh nhfln thflc v l nhfl Mpc diln ra<br /> trong mdt thdi gian dai, lflc dfiu khdng mfiy<br /> kha quan do nhflng djnh kiln cd s i n dupc<br /> so vdi cac trilu dai \jf (1009-1225), Trfin ghi trong nhiing bd sii cu. Dudi ngdi but cua<br /> (1225-1400) vfl Ld Sd (1428-1627), trilu cac sfl gia phong kiln thi nhfi Mac bi coi lfl<br /> M^c t i n tai ngfin hdn, nhitng hdn nfla t h i "nhudn trieu" nen nha Mac da bi xep 5<br /> ky chfnh thflc ddng dd d Thfing Long, trieu phfin phu chfldng va cac vua nha Mac bi coi<br /> M^c da d l lpi dfi'u fi'n kha dfim ndt trong lfl nhflng ke "nghjch thfin" hofic nhflng ke<br /> ljch sii Trung dpi Vidt Nam. Nhting trflde "thoan doat"... nen nha Mac nhin chung hi<br /> kia, cfic svt gia phong kiln cung nhfl mdt sd coi lfl cd tdi vfi bj lich sfl Idn fin. Chinh tfl<br /> nhfi nghidn cflu ljch sii d thfip ky 70 cua t h i nhflng thidn kiln nhfl v^y nen nha Mac<br /> ky XX trd v l trflde da vilt, da nhin nhfln vfi khd Idng cd dfldc nhflng nhfln xdt t i t dep tfl<br /> danh gia v l nhfl Mpc ciing nhfl vfldng trilu cflc sfl gia xfla.<br /> Mac chfla that dfiy du vfi chfla thfit cdng<br /> Bat dfiu tfl nhflng thfip ky 40-50 ciia the<br /> bfing so vdi nhflng trieu dpi khflc, thflm chi<br /> ky XX, da cd mdt so tac gia (1) d l c§ip den<br /> con ha thfi'p nha Mpc, khdng coi nhfl Mac lfl<br /> VUdng trilu chfnh thflc. Trong thdi gian thdi dai nha Mac trong nghien ciiu ve lich<br /> qua, nha Mac ndi chung vfl vfldng trieu sb dfln tdc vfl xufit hien nhflng quan diem<br /> Mac ndi ridng da dfin dfin dfldc gidi nghien hofin tofin trai ngfldc nhau khi nhin nhfln<br /> cflu nhin nhfin vfl dflnh gifi lai theo tinh ve trieu dai nay. Cu the cd hai khuynh<br /> thfin mdi, khach quan hdn, khoa hpc hdn, hfldng: benh vUc vfi tin dn nha Mac.<br /> do dd vide nhdn thflc v l nha Mac da cd Khuynh hfldng bdnh vpc, than oan cho<br /> nhflng tien trien tot dep vfl nhfi Mac dfin nhfl Mac, cu the thfin oan cho M^-c Dang<br /> dfin dflpc trd v l dflng vdi vi tri cua minh. Dung, ding thdi d l cao tfnh tfch cflc nhfi't<br /> Nhcm thiJfc v l "Nhd Mac vd thdi dai djnh cua vfldng trilu Mac trong bdi canh xa<br /> nhd Mac** trvtdc t h S p k y 80 c u a t h ^ k y hdi Vidt Nam b the ky XVI, dai dien Ifi cfic<br /> XX tac gia Le Vfln Hod vfi Pham Vfin Sdn trong<br /> <br /> <br /> •PGS.TS. Vidn S^ hpc<br /> Rghian cflu Lleh sit, stf 5.2012<br /> <br /> hai tac phfim "Hd" Qui Ly - M^e Ddng cd ca gfldng m$t ciia phu nfl, da khiln cho<br /> Dung" \k "Vi$t sd tdn biin". h$u t h i phai suy ngfim khi dpc v l m^t thdi<br /> Khuynh hfldng Idn fln nhfl Mpc vfi phd "ngpy Mac" vfl hflu t h i khdng t h i khdng<br /> phan cfl nhfln Mac Dflng Dung, dpi bilu Ifi xem xdt lpi vfi nhin nhfin lpi cfli gpi Ifi<br /> Trfin Trpng Kim (2) vfi Phan Xufln Hofl (3). "ngpy trilu" mfl nhflng sfl gia phong kiln<br /> Cfic tfic gia nfiy nhin nhfin nhfl Mpc hofln xfla kia da gfln ghdp cho nhfl Mac.<br /> tofln dpa theo quan dilm ciia cflc sii thfin Dd lfl 1^ do tfl thflp ky 80 cua t h i ky<br /> thdi Ld-Trjnh vfi thdi Nguyin trong cutfn trflde, cflng vdi cdng cu^c dli mdi dfi^t nfldc,<br /> "Dai viit sd ky todn thi/", "Dai Vi^t thdng n l n sii hpc Vi^t Nam cujig cd nhfling doi<br /> sd" vfi "Vi^/ sii" thdng gidm cdOng mi^e". mdi v l tfl duy trong vide nhin nhfln lai,<br /> Nhflng, bdn cpnh nhflng ddng chii Iflu dflnh gifl lpi ljch sii, trong dd Iflu f nhilu tdi<br /> Idn fin nhfi Mpc trong nhflng bd sii cfl do nhflng trilu dpi vfl nhflng nhfln vdt ljch sfl<br /> chfnh cfic sfl thfin thdi phong kiln bidn mfi trflde kia chfla dflpc nhin nhfin vfi dfinh<br /> soan trdn dfiy, ngfldi dpc vfin tim thfi'y gifi m | t cfich thoa dflng. Trong bii canh<br /> nhflng ddng vilt dflng Iflu f thfla nhfln vl chung dd, nhfi Mac vfi ngfldi khai sfing<br /> didn mao ciia mdt thdi k^ thjnh trj vl m^t vfldng trilu Mac lfl Mac Dflng Dung lfin<br /> trilu dai dfi tflng bj coi lfl "nguy trilu" nhfl Iflpt dflpc nhfin thflc theo tinh thfin mdi, cdi<br /> trilu Mac mfi khi nhfic tdi xfi hdi Vidt Nam md hdn vfl khflch quan hdn.<br /> thdi Mac khdng ai lfl khdng bd qua chi tilt N h a n thufc v l '*Nha Mac v& thdi dai<br /> nfiy. Dd lfl sfl ki^n dfldc ghi vfio nidn hi^u nha Mac" tit nkm 1985 d e n n a m 2000<br /> Dai Chinh (thdi Mac Dflng Doanh): "ngddi Moc md dfiu cho sfl doi mdi nhfln thflc vl<br /> budn bdn vd ngddi di dddng diu di tay nhfl Mac Ifi tfl cuoi thang 12 nflm 1985<br /> khdng, ban dim khdng eo trpm cddp, trdu bfing eudc "Hdi thdo khoa hoc nhdn ky niem<br /> bb thd chdn khdng phdi dem vi, chi mdi 400 ndm ngdy mdt cua danh nhdn vdn hod<br /> thdng diem sodt mpt lan, hoac cd sinh de Nguyin Binh Khiim" t l chflc tai Hai Phdng<br /> cdng khdng thi bidt Id vdt cua nhd minh. - que hfldng cua nhfl Mac. Tai dien dfln nfiy,<br /> Trong khodng vdi ndm, dddng sd khdng cfic nhfi khoa hpc da danh gia, khfing djnh<br /> nhat cua rOi, cdng ngodi khdng ddng, v l cdng lao cua Trpng Trinh NguySn Binh<br /> thddng ddOc mila to, trong coi tam yin" (4). Khidm vfl ghi nhfln nhiSng ddng gdp ciia<br /> Hoflc trong aflch "Dai Viet thdng sd" ciia Le Nguyin Binh Khidm vdi thdi dai dng dang<br /> Qu^ Ddn, sii thfin thdi Ld-Trinh vfi bd "Vi^t sdng vfl trilu dai mfi dng gfin bd lfl thdi dai<br /> sd thdng gidm cdOng muc" ciia Quoc sii nhd Mac vk triiu dai nhd Mac. Tfl vi$c<br /> quan trilu Nguyin ciing da ghi lai m^t thi^c dflnh gifi v l nhflng ddng gdp ciia NguySn<br /> te v l Mac Dfing Dung trflde khi Idn ngdi Ifi Binh Khidm vdi thdi dai dng dang sing vfl<br /> "Idng ngddi diu hddng viDdngDun^'. trilu dai dng gfin bd, H^i thao cung ghi<br /> Chfnh tfl thpc t l nfiy cflng vdi nhflng nh4n nhdng ddng gdp tich cde cua thdi d^i<br /> thfinh tflu khdng thfi phii nh^n mfi nhfi nhd Mae vd vdang triiu Mae trong lich sH<br /> Mac da di lai trong sfl nghidp gifio ^V^ ddn tpc giai docin thdky XVI (5).<br /> khoa cfl Vidt Nam thdi phong k i l n lfl t l Nhfl v$y, bfit dfiu tfl cude Hpi thao khoa<br /> chflc thfinh cdng 22 khoa thi Tiln si chpn hpc nflm 1985, gidi khoa hpc da cd cai nhin<br /> ngfldi tai vdi nhilu gfldng mflt sang gifi nhfl cdi md han, khdch quan hOn khi xem xet<br /> Nguyin Binh Khidm, Giflp Hai... trong dd vdn di nhd Mac. Ho da gpt bd dfldc nhflng<br /> Htm mpi pnan nr me Ry..,<br /> <br /> fin tfldng khdng tdt dli vdi nhfi Mac do bj phat hidn vfl tilp c§n vdi chfln 1^ ljch sii.<br /> chi phoi bdi quan dilm cua nhflng ngfldi Lflc nfly "Nhfl Mac vfl thdi dai nhfl Mac"<br /> nghidn cflu Idp trflde vfi dfi td ra cdng bdng dflpc ddnh ddu nhd mpt sU chuydn tiep<br /> han khi ddnh gid vi nhd Mac. Vfl bfit dfiu quan trgng trong ddi sd'ng chinh tri, kinh te,<br /> tfl cude Hdi thao khoa hpc nfly, vai trb cua vdn hod ud xd hpi cua ddt nude ta d thdky<br /> nhd Mac ddn ddn ddOc khai ddy dung vi tri XVI.<br /> dich thdc cua nd. Tfl dfly, mdi quan tfim v l<br /> Trong hai nflm tilp theo (1991-1992) vfin<br /> nhfi Mac mang tfnh rdng rai hdn, tofin didn<br /> d l "Nhd Mac vd thdi dai nhd Mac" vfin dfit<br /> hdn va sau sfic hdn.<br /> trong chfldng trinh nghidn cflu cua Ban<br /> Nam 1989, tac gia Nguyin Duy Hinh Ljch sfl Co Trung dai - Vi$n Sfl hoc. Kit<br /> cung da phat bieu trdn Tap chf Nghiin cdu qua cua chfldng trinh nghidn cflu vl "Nhfl<br /> lich sd rfing: "Chung ta dd khdng coi nhd Mac vfi thdi dpi nhfl Mac" dfi dfl^c Nhfi xufit<br /> Mac tidm ngdi nhd Li, nhdng ddnh gid cho ban Khoa hpc xfi hdi cho fi'n hfinh cuin sflch<br /> dung vi nhd Mae tht chda du" (6). "Vuang triiu Mac (1527-1592)" (9). Vdi cuIn<br /> Vi vfiy, tilp theo hfldng nghidn cflu tfch sfich nfiy, ngofii nhflng ddng gdp vl kinh tl^,<br /> cpc vl nhfi Mac, vfio nflm 1991 tai Thfinh van hofi - xa hdi ciia nhfl Mac vfla dflpc<br /> phi Hi Chf Minh, Vidn Khoa hpc Xfi hdi vfi thfla nhfln thi vfldng trieu Mac cung da<br /> Sd Vftn hofl Thdng tm Thfinh pho Ho Chf dflpc ihiia nhdn Id mpt vdOng tridu chinh<br /> Minh da to chflc mot cupc "Hdi thdo khoa thdc ton tai 65 ndm (1527-1592) trong lich<br /> hpc ky niem 500 ndm sinh Danh nhdn Vdn sd Trung dai Viet Nam. Vfl sfl kidn Mac<br /> hod Nguyin Binh Khiim". Ket qua cupc Hdi Dang Dung phe bd trilu Ld - mdt trilu dai<br /> thao dflpc in thfinh ky ylu (7), trong dd cd md Mac Dang Dung tflng gfli gfim ba phfin<br /> mot loat bfli vilt ciia cac nhfi nghien cflu tfl quang ddi d l lap ra trieu dai mdi cua<br /> cung dfl nhin nhdn nhd Mac theo hddng tich ddng hp Mac khdng phai lfl mdt dieu nghjch<br /> cUc gidng nhd tinh than cua eudc Hpi thdo ly nhfl nhilu sfl thfin thdi phong kiln gfin<br /> khoa hoc cudi ndm 1985 tai Hdi Phbng. cho Mac Dflng Dung. Den dfiy, cuIn sfich<br /> Cling thdi dilm nfly, Ban Ljch sfl Co khdng dinh them vi Mac Ddng Dung (ding<br /> Trung dai thudc Vidn Sfl hpc cung triln f kiln vdi nhflng quan dilm cua gidi sii hpc<br /> khai chfldng trinh nghien cflu ridng v l nhfi tpi hai qjidc Hdi thao khoa hoc nflm 1985 vfl<br /> Mac. Kit qua nghidn cflu bfldc dfiu dfldc 1991) la nhin nhdn Mac Bdng Dung khdng<br /> cfing b l trdn mdt s i chuyen san ciia Tap chf phdi nhd mdt ke "nghieh thdn", dd ddn lue<br /> Nghien cdu Lich sd vfio nfim 1991 (8), bao Mac Ddng Dung vd vdOng triiu Mae phdi<br /> gIm nhflng lufin vfln vl: Thd chd chinh tri, ddOe trd vi dung vi tri cda minh. Nlu coi<br /> Bang giao, Lang xd, Kinh tdnSng nghiip vd Mac Dfing Dung lfl ke "thofin dopt", lfl<br /> rupng ddt, Vdn hod gido difc... trong dd mdt "nghjch thfin" vfi coi nhfi Mac lfl "ngpy<br /> so ddng gdp v l kinh tl^ cung nhfl mdt s i trilu" tflc Ifi da phu nhfin nhflng ddng gdp<br /> thflnh tflu v l vfln hoa nghd thu^t thdi Mac chung cua nhfl Mac trdn cflc linh vpc kinh<br /> bfldc dfiu da dflpc d l c|ip tdi. tM, vfin hofi, giao due vfi nghd thufit mfl nhfi<br /> Mac da Iflm dfldc cho dfl't nfldc vflo t h i ky<br /> Nhfl vfly, chi trong vdng 5 nfim, vi$c XVI (10).<br /> nghien cflu, tim hiiu, k i t lufln vfl dflnh gifi<br /> vl "Nhd Mac vd thdi dai nhd M^e" da dpt Tilp theo chfldng trinh nghien cflu ciia<br /> dfldc nhiJng thfinh tflu mdi trong qufl trinh Vidn S i hpc, Hdi Khoa hpc Ljch sul Vidt<br /> Rghlto elifu Ljch aJr. atf 5.2012<br /> <br /> Nam phli hpp v6i Vi^n Sii hpc vfi H^i d i n g mdt phfin nflo dd v l kinh t l . Hay tra lai cho<br /> Ljch sii Thflnh phtf Hai Phdng dfi t i l n nhfi Mpc nhflng ddng gdp khflch quan fiy.<br /> hflnh thdm mdt cu$c hdi thao khoa hpc nfla V l chfnh sflch dli ngoai, d gdc d | nflo<br /> v l nhfi Mpc tai huy^n Kiln Thuy (Hfii dd cd hpn chi. Nhflng khdng ndn dflnh gifl<br /> Phdng) vflo thflng 7 nflm 1994. K i t qufi nha Mpc lfl phfin qu6c. Dii sao dd cfing ehi<br /> ciia cude H^i thao dflpc cdng bl^ trong cu^n lfl flp tfnh tofln trong sfich Iflpe flng phd mfi<br /> sfich "Nhd Mg.c vd ddng ho A/pc trong Ifch thdi. Phfii d$t nhfl Mpc trong hofin canh<br /> sd" xua't ban vfio thfing 6 nflm 1996 (eau ljch flii lflc bfi'y gid. Nhfi Mpc phfii dSi phd<br /> cuIn Vuang triiu M^c 1527-1592 ciia Vi$n vdi nhilu thtf li^e phong kiln, ddi hdi phai<br /> Sii hpc niia nfim). Nhflng vflTn d l d^t ra vfi cd sfich Iflpc mIm mdng d l trfinh chiln<br /> giai quydt ciia c u | c H^i thao khoa hpc v l tranh vfl d l bao vd chii quyln cua dtft nfldc.<br /> nhfi Mpc lfin nfly vfin lfl sp tilp tuc ciia Ngofii cflc cude Hdi thfio, cac chUdng<br /> ddng mpch dfl vfi dang thu hut si^ quan trinh nghidn cflu trong m | t th|ip ky (1986-<br /> tflm ciia gidi nghidn cflu v l nhfl Mpc lflc 1994) dfi giflp cho nhfln thflc v l nhfi Mpc<br /> dd. D$c bidt cude Hdi thao nfly dfl t^p hpp tiln gfin tdi chfin 1^ khfich quan cua ljch siSt<br /> dflpc khfl ddng dao vfl khfl rdng rfii cflc nhfl thl vide nghidn cflu v l nhfl Mac cdn dflpc sp<br /> khoa hpc d i n tfl nhilu cd quan vfl cflc hd trp thdm bdi hfing lopt nhiing chflng tfch<br /> trfldng dpi hpc (11) nhflng lai cd chung m^t v l v4t ehfi't ciia thdi dai mfi trflde kia ft<br /> tieng ndi trong vi^c dfinh gifi vfi nhin nhfln ngfldi quan tfim tdi. Dd lfl nhiing kiln true<br /> v l "Nhd Mac vd vdOng triiu Mac". Cude dflc sfic v l ngdi dinh Tfly Dfing d nhfi^t Vi$t<br /> Hdi thao da thu dfldc k i t qua lfl di tdi Nam dfldc xfiy d\fng dfldi thdi Mac (13), rli<br /> nhdn thdc mdt cdch ddy du han vd ddnh hd t h i n g thflnh quflch ciia nhfl Mpc hay cdn<br /> gid mdt cdch xdc ddng hOn v l m|t giai hi$n hflu tpi n h i l u dja phfldng cflng nhfl<br /> doan ljch sut trong t i l n trinh phfit t r i l n nhflng do gIm sfl hoa lam tuydt dpp san<br /> cua dan t^c Vi$t Nam 5 nfla cuoi t h i ky xu^t vflo thdi Mpc da vfl
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2