Hướng dẫn canh tác trên đất dốc

Chia sẻ: Tran Anh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:41

Thêm vào BST

Báo xấu

139
lượt xem 26
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo sách 'hướng dẫn canh tác trên đất dốc', nông - lâm - ngư, lâm nghiệp phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Hướng dẫn canh tác trên đất dốc

H−íng dÉn canh t¸c trªn ®Êt dèc TËp 4 qu¶n lý trang tr¹i S¸ch xuÊt b¶n theo tháa thuËn cña World Neighbors & Studio Driya Media vµ ®−îc Quaker Service tµi trî Ng−êi dÞch Ng« SÜ Hoµi, §«n ThÕ Phong §µo Xu©n Tr−êng, An V¨n B¶y nhµ xuÊt b¶n n«ng nghiÖp hµ néi – 1995
Pratical guide to Dryland Farming integrated farm management 2
Vµi lêi cña tæ chøc hµng xãm thÕ giíi göi ®Õn b¹n ®äc vµ bµ con n«ng d©n ViÖt Nam Chóng t«i rÊt lÊy lµm vui mõng lµ bé s¸ch " H−íng dÉn canh t¸c trªn ®Êt dèc" ®· ®−îc dÞch, in xong vµ ra m¾t víi b¹n ®äc vµ bµ con n«ng d©n ViÖt Nam Chóng t«i xin bµy tá lßng c¶m ¬n víi Quaker Service ë ViÖt Nam ®· tµi trî cho viÖc xuÊt b¶n, vµ c¶m ¬n Nhµ xuÊt b¶n n«ng nghiÖp ®· tæ chøc thµnh c«ng viÖc biªn tËp, in Ên tËp s¸ch nµy vµ giíi thiÖu víi b¹n ®äc. Bé s¸ch nµy nguyªn ®−îc viÕt trªn c¬ së kinh nghiÖm vµ ®iÒu kiÖn thùc tÕ cña Indonexia vµ ®· ®−îc Yayasan Tananua, mét tæ chøc do mét sè n«ng d©n ë Indonexia thµnh lËp, ph¸t triÓn va ®· thu kÕt qu¶ tèt ®Ñp. Chóng t«i kh«ng cã ý ®Þnh ®−a ra mét mÉu h×nh cô thÓ mµ chØ giíi thiÖu nh÷ng kinh nghiÖm thùc tÕ ®· thu ®−îc ë Indonexia ®Ó bµ con tham kh¶o, ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ vµ tuú theo t×nh h×nh cô thÓ cña ®Þa ph−ong m×nh ®Ó t×m ra nh÷ng gi¶i ph¸p thÝch hîp vµ cã hiÖu qu¶. Nh©n d©n ViÖt Nam vèn cÇn cï lao ®éng, biÕt kh¾c phôc khã kh¨n vµ cã tinh thÇn s¸ng t¹o, ch¾c ch¾n bµ con n«ng d©n ta sÏ cã c¸ch gi¶i quyÕt riªng cña m×nh. V× vËy chóng t«i còng sÏ rÊt hoan nghªnh nÕu b¹n ®äc vµ bµ con ta cã nh÷ng gãp ý, ®Ò nghÞ, nhËn xÐt hoÆc ý kiÕn trao ®æi vÒ néi dung tËp s¸ch nµy, vµ xin göi vÒ mét trong hai ®Þa chØ sau: V¨n phßng World Neighbors sè 1B ngâ 202B, §éi CÊn - Hµ néi V¨n phßng Quaker Service kh¸ch s¹n La Thµnh, §éi CÊn - Hµ néi N«ng d©n ViÖt Nam ®· tõng cã c©u tæng kÕt næi tiÕng trong viÖc canh t¸c: " NhÊt n−íc, nh× ph©n, tam cÇn, tø gièng" . Cho phÐp chóng t«i ®−îc thªm hai ý n÷a cho phï hîp víi t×nh h×nh n«ng nghiÖp hiÖn nay: NhÊt n−íc, nh× ph©n Tam cÇn, tø gièng Phßng chèng bÖnh s©u §Êt mµu ph¶i gi÷ Chóc c¸c b¹n thµnh c«ng! Tæ chøc hµng xãm thÕ giíi World neighbors 3
Lêi giíi thiÖu ViÖt Nam cã ba phÇn t− diÖn tÝch ®Êt ®ai lµ ®åi nói vµ cao nguyªn. §Êt s¶n xuÊt n«ng l©m nghiÖp ë miÒn nói vµ trung du phÇn lín lµ ®Êt dèc, kh« h¹n, ph¶i cã biÖn ph¸p canh t¸c thÝch hîp ®Ó sö dông ®Êt ®−îc bÒn v÷ng. Bé s¸ch: " H−íng dÉn canh t¸c trªn ®Êt dèc " gåm 4 tËp: - C¸c gi¶i ph¸p b¶o vÖ ®Êt vµ n−íc . - Canh t¸c theo ®−êng ®ång møc víi b¨ng c©y xanh. - Kü thuËt trång c©y - Qu¶n lý trang tr¹i. S¸ch do World Neighbors ( Tæ chøc hµng xãm thÕ giíi), Studio Driya Media vµ Yayasan Tanaua xuÊt b¶n vµ ph¸t hµnh réng r·i t¹i Indonexia . Néi dung s¸ch thÓ hiÖn chñ yÕu b»ng c¸c tranh vÏ kÌm lêi gi¶i thÝch ng¾n gän, dÔ hiÓu, ®−îc ®«ng ®¶o b¹n ®äc hoan nghªnh… Nh»m phôc vô cho c«ng t¸c khuyÕn n«ng, khuyÕn l©m, ®−îc sù ®ång ý cña World Neighbors vµ Studio Driya Media, ®−îc Quaker Service tµi trî, Nhµ xuÊt b¶n N«ng nghiÖp cho xuÊt b¶n bé s¸ch trªn b»ng tiÕng viÖt. Chóng t«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n: - Bµ Karin Eberhardt - §¹i diÖn World Neighbors, ®¹i diÖn cña Studio Driya Media, ®· cung cÊp nguyªn b¶n tiÕng Anh, b¶n dÞch tiÕng ViÖt vµ cho phÐp in bé s¸ch nµy t¹i ViÖt Nam . - Bµ Lady Borton - ®¹i diÖn Quaker Service ®· hç trî vÒ tµi chÝnh trong viÖc in Ên; - PTS Hoµng Xu©n Tý, Gi¸m ®èc " Trung t©m sinh th¸i vµ m«i tr−êng rõng" ®· gióp ®ì chØnh lý tµi liÖu cho phï hîp víi ViÖt Nam. Tr©n träng giíi thiÖu víi b¹n ®äc nhµ xuÊt b¶n n«ng nghiÖp 4
môc lôc Vµi lêi cña tæ chøc hµng xãm thÕ giíi göi ®Õn b¹n ®äc vµ bµ con n«ng d©n ViÖt Nam .................................................................3 Lêi giíi thiÖu .........................................................................................................4 Giíi thiÖu...............................................................................................................6 B¶o vÖ ®Êt vµ n−íc lµ c¬ së ®Ó canh t¸c tæng hîp ...............................................11 §é ph× cña ®Êt .....................................................................................................12 C¸c gi¶i ph¸p m« h×nh canh t¸c ..........................................................................16 VËt nu«i...............................................................................................................23 S¶n phÈm tõ c©y lín ............................................................................................28 T¸n che ................................................................................................................32 Gç ........................................................................................................................33 KÕt luËn ...............................................................................................................38 5
Giíi thiÖu Nh©n d©n trªn c¸c vïng cao ph¶i ®−¬ng ®Çu víi nhiÒu khã kh¨n. Hä th−êng xuyªn ph¶i canh t¸c trªn nh÷ng s−ên dèc, ®Êt ®ai c»n cçi, m−a kh«ng ®Òu. H¬n n÷a nhiÒu b¶n lµng vïng cao ë rÊt xa x«i hÎo l¸nh. S¶n phÈm d− thõa rÊt khã b¸n. Nh÷ng ®iÒu kiÖn nµy rÊt phæ biÕn ®èi víi n«ng d©n vïng cao vµ nh÷ng vïng b¶n kh« h¹n t¹i c¸c n−íc nhiÖt ®íi. 6
TÊt nhiªn ng−êi n«ng d©n biÕt râ nh÷ng hiÓm häa vµ nh÷ng khã kh¨n mµ hä ph¶i ®−¬ng ®Çu. Khi gÆp thÊt b¹i trong nghÒ n«ng, th× hä biÕt ph¶i lµm thÕ nµo ®Ó bï ®¾p nh÷ng mÊt m¸t nhê nh÷ng ho¹t ®éng thµnh c«ng kh¸c. ThÝ dô: TrÝch nh÷ng c©y thèt nèt mäc ë nh÷ng vïng kh« c¹n ®Ó lÊy mËt thay thÕ ng« hay lóa khi vô mïa bÞ thÊt b¸t, l−¬ng thùc dù tr÷ c¹n kiÖt. Ng−êi d©n ë c¸c lµng b¶n th−êng sö dông ®−êng ë c©y thèt nèt khi thùc phÈm khan hiÕm trong mïa kh« kÐo dµi. §−êng thèt nèt còng cã thÓ ®em b¸n khi cÇn cã tiÒn mÆt. 7
ë nh÷ng vïng kh¸c, vËt nu«i lµ nguån sinh kÕ lµm gi¶m nhÑ nh÷ng khã kh¨n do mÊt mïa g©y ra. Gia sóc ®−îc ®em b¸n ®Ó ®æi lÊy tiÒn mua ng«, g¹o vµ nh÷ng thø cÇn thiÕt kh¸c, khi mÊt mïa hay khi s¶n l−îng thu ho¹ch sót kÐm. N«ng d©n vïng cao tiÕn hµnh nhiÒu ho¹t ®éng kh¸c nhau trªn ruéng ®ång cña m×nh. Hä trång nhiÒu lo¹i c©y kh¸c nhau nh− ng«, lóa, ®Ëu, s¾n vµ khoai lang. §ång thêi hÇu hÕt n«ng d©n cßn trång rau, ch¨n nu«i gia cÇm, gia sóc vµ trång c©y ®Ó t¨ng thªm nguån thu nhËp. 8
TiÕn hµnh nhiÒu lo¹i ho¹t ®éng trang tr¹i (nh− ®· ®−îc vÏ ë h×nh trªn) gióp cho ng−êi n«ng d©n gi¶m bít nh÷ng mèi lo mÊt mïa do ®iÒu kiÖn kh¾c nhiÖt vµ khã ®o¸n tr−íc ë vïng cao. Sö dông nh÷ng gi¶i ph¸p canh t¸c tæng hîp lµ c¸ch nh»m gi¶m bít nh÷ng rñi ro trong ho¹t ®éng canh t¸c ë vïng cao. ViÖc ®a d¹ng ho¸ ho¹t ®éng trang tr¹i cã thÓ ®¸p øng ®−îc nhiÒu nhu cÇu th−êng ngµy cña c¸c gia ®×nh n«ng d©n nh−: thøc ¨n cao cÊp, cñi ®un vµ gç cho x©y dùng, cïng víi nh÷ng nhu cÇu gia dông kh¸c vµ tiÒn mÆt mua s¾m mäi thø cÇn thiÕt kh¸c. 9
Do ®iÒu kiÖn thiªn nhiªn kh¾c nghiÖt, diÖn tÝch canh t¸c h¹n hÑp, ng−êi n«ng d©n ph¶i lËp kÕ ho¹ch sö dông ®Êt mét c¸ch cÈn thËn, ®Ó tÊt c¶ nh÷ng kho¶ng trèng ®Òu ®−îc tËn dông. TÊt c¶ c¸c yÕu tè nh−: n−íc, thêi gian, søc lao ®éng ph¶i ®−îc sö dông mét c¸ch th«ng minh, bëi v× nh÷ng yÕu tè nµy sÏ quyÕt ®Þnh, liÖu thu ho¹ch mïa mµng cã ®¸p øng ®−îc nh÷ng nhu cÇu cña gia ®×nh m×nh hay kh«ng. Cuèn s¸ch nµy cã thÓ sö dông nh− mét tµi liÖu h−íng dÉn ®Ó th¶o luËn vÒ c¸ch duy tr× c¸c gi¶i ph¸p canh t¸c vµ t¨ng n¨ng suÊt c©y trång l©u dµi. §iÒu nµy cã nghÜa lµ ph¶i tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng kh¸c nhau, ®¸p øng ®−îc nhu cÇu cña gia ®×nh víi Ýt rñi ro nhÊt. Lao ®éng cÇn cï ch−a gi¶i quyÕt ®−îc toµn bé vÊn ®Ò. Ng−êi n«ng d©n ph¶i biÕt c¸ch kÕt hîp c¸c ho¹t ®éng kh¸c nhau ®Ó lµm cho trang tr¹i cã n¨ng suÊt h¬n. 10
b¶o vÖ ®Êt vµ n−íc lµ c¬ së ®Ó canh t¸c tæng hîp B¶o vÖ ®Êt vµ n−íc trªn s−ên ®åi th−êng bao gåm viÖc trång nh÷ng hµng c©y mäc nhanh trªn c¸c bËc thang. TiÕn hµnh nh÷ng c«ng viÖc b¶o vÖ ®Êt vµ n−íc cã thÓ lµm gi¶m bít " xãi mßn", t¨ng ®é mµu mì cña ®Êt, vµ gi÷ l¹i n−íc m−a ®Ó sö dông mét c¸ch hiÖu qu¶ h¬n. (Xem tËp 1 “Giíi thiÖu c¸c gi¶i ph¸p b¶o vÖ ®Êt vµ n−íc” cña bé tµi liÖu nµy) . ViÖc c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn n−ong r·y b»ng c¸ch lµm t¨ng ®é mµu mì vµ t¨ng sù thÊm n−íc cña ®Êt cã thÓ lµm t¨ng s¶n l−îng hoa mµu. NÕu b¶o vÖ ®Êt vµ n−íc mét c¸ch hîp lý sÏ cã thÓ t¨ng n¨ng suÊt c¸c lo¹i hoa mµu, vËt nu«i vµ c©y trång. TÊt c¶ nh÷ng s¶n phÈm ®ã cã liªn quan ®Õn nhau trong trang tr¹i vïng cao 11
§é ph× cña ®Êt HÇu hÕt n«ng d©n ®Òu nhËn thÊy mét thùc thÕ: ViÖc trång c©y n¨m nµy qua n¨m kh¸c, trªn cïng mét ®¸m ®Êt cuèi cïng sÏ lµm gi¶m ®é mµu mì cña ®Êt tíi møc mµ n¨ng suÊt canh t¸c kh«ng t−¬ng xøng víi c«ng søc lao ®éng. §Êt ®ai ®Ó lµm n−¬ng r·y mçi ngµy cµng trë nªn khan hiÕm vµ viÖc më mang n−¬ng r·y lµ rÊt vÊt v¶. V× vËy duy tr× ®é ph× cña ®Êt ®Ó canh t¸c l©u dµi lµ rÊt quan träng. 12
Cµnh l¸ c©y trång trªn ruéng bËc thang cã thÓ ®−îc sö dông nh− lµm " ph©n xanh" ®Ó lµm t¨ng ®é mµu mì cña ®Êt. Ph©n xanh c¶i t¹o ®Êt, lµm cho ®Êt t¬i xèp dÔ trång trät h¬n. Khi lµm ®Êt, ph©n xanh ph¶i ®−îc vïi vµo ®Êt. Khi gieo trång c©y, l¸ c©y ph©n huû vµ c¶i t¹o kÕt cÊu cña ®Êt lµm cho rÔ c©y ph¸t triÓn tèt h¬n. §iÒu nµy lµm cho c©y trång sinh tr−ëng m¹nh h¬n vµ s¶n l−îng sÏ lín h¬n. 13
Ngoµi ph©n xanh tõ l¸ c©y, cã thÓ dïng nhiÒu lo¹i vËt liÖu ®Ó t¨ng ®é ph× cña ®Êt nh− ph©n ®én, cµnh ngän c©y, c¸c lo¹i phÕ th¶i thùc vËt kh¸c vµ ph©n gia sóc. C¸c lo¹i ph©n ho¸ häc nh− ®¹m vµ NPK còng cã thÓ sö dông ®Ó bãn cho c©y trång. NÕu ruéng ®ång ®−îc b¶o vÖ b»ng nh÷ng biÖn ph¸p b¶o vÖ ®Êt vµ n−íc tèt c¸c lo¹i ph©n ho¸ häc ®¾t tiÒn nµy còng sÏ kh«ng bÞ m−a röa tr«i. 14
Tuy nhiªn, khi sö dông ph©n ho¸ häc, ®iÒu quan träng lµ ph¶i tu©n theo chØ dÉn mét c¸ch cÈn thËn, nªn sö dông bao nhiªu, sö dông ë ®©u vµ thêi gian thÝch hîp ®Ó sö dông vµo lóc nµo. NÕu nh÷ng ®iÒu chØ dÉn ®−îc tu©n thñ chÆt chÏ, th× c¸c lo¹i ph©n bãn ®¾t tiÒn nµy cã thÓ mang l¹i lîi Ých t−¬ng xøng víi chi phÝ. 15
C¸c gi¶i ph¸p m« h×nh canh t¸c Sö dông c¸c gi¶i ph¸p canh t¸c tèt trªn nh÷ng vïng ®ång ruéng mµu mì vµ t¬i xèp cã thÓ t¨ng s¶n l−îng hoa mµu mét c¸ch rÊt ®¸ng kÓ. ViÖc trång c©y víi mËt ®é phï hîp cßn cã thÓ lµm gia t¨ng s¶n l−îng c©y trång khi ®Êt ®ai ®−îc tËn dông tèt. 16
Trång c©y theo hµng cho phÐp sö dông kh«ng gian hiÖu qu¶ h¬n, ch¨m sãc theo hµng còng thuËn tiÖn h¬n. Cã thÓ tiÕt kiÖm ®−îc thêi gian lµm cá, bãn ph©n, phun thuèc trõ s©u. ë nh÷ng s−ên ®åi dèc, n¬i mµ n−¬ng v−ên ®· ®−îc c¶i t¹o b»ng c¸c gi¶i ph¸p b¶o vÖ ®Êt vµ n−íc, cÇn canh t¸c theo " ®−êng ®ång møc" nh»m tiÕp tôc h¹n chÕ xãi mßn. ( Canh t¸c theo ®−êng ®ång møc cã nghÜa lµ tÊt c¶ c¸c c©y trång mét hµng ë cïng mét ®é cao trªn s−ên ®åi). 17
§iÒu quan träng lµ ph¶i suy nghÜ cÈn thËn vÒ sè l−îng h¹t gièng cho mçi hèc. Gieo h¹t qu¸ dµy, hay gieo h¹t qu¸ th−a sÏ lµm l·ng phÝ ®é mµu mì lÉn diÖn tÝch ®Êt. MÆt kh¸c, gieo qu¸ dµy hay qu¸ nhiÒu trong mét hèc ( kÓ c¶ khi gieo víi mËt ®é ®ång ®Òu) còng sÏ lµm cho c©y sinh tr−ëng kÐm. Tèt h¬n lµ mçi hèc nªn trång chØ mét Ýt c©y, sau ®ã trång l¹i nh÷ng ®iÓm mµ c©y kh«ng mäc. Nh− vËy sÏ tiÕt kiÖm ®−îc h¹t gièng vµ b¶o ®¶m sù sinh tr−ëng cña c©y trång tèt h¬n. 18
Víi ®é mµu mì cña ®Êt ®−îc gia t¨ng vµ sù ®iÒu tiÕt cña n−íc m−a tèt h¬n, nh÷ng trang tr¹i tr−íc ®©y chØ gieo trång ®−îc mét vô trong 1 n¨m, th× nay cã thÓ t¹o ra vô thø hai nh− ng«, ®Ëu hoÆc thËm chÝ cã thÓ lµm thªm mét vô chÝnh n÷a., Nh−ng m« h×nh trång trät cã thÓ ®−îc thay ®æi nh»m tËn dông thÕ m¹nh cña ®Êt vµ n−íc ®· ®−îc c¶i t¹o trªn ®ång ruéng. ThÝ dô: l¹c hay ®Ëu cã thÓ ®−îc trång vô thø sau khi thu ho¹ch ng«, lóa. 19
HoÆc khi ®é mµu mì cña ®Êt ®−îc c¶i thiÖn vµ n−íc m−a ®−îc sö dông hiÖu qu¶ h¬n, th× s¾n cã thÓ ®−îc trång xen gi÷a c¸c loµi ngò cèc trong mïa gieo trång ®Çu tiªn. Khi trång xen nh− vËy th× cã thÓ thu ho¹ch ®−îc c¸c lo¹i s¶n phÈm kh¸c nhau t¹i c¸c thêi ®iÓm kh¸c nhau trong n¨m. 20