I. Ph n m đuầ ở ầ
1. Lý do ch n đ tài: ọ ề
Xu t phát t th c t gi ng d y, các bài t p áp d ng đnh lu t Ôm cho các đo nấ ừ ự ế ả ạ ậ ụ ị ậ ạ
m ch trong V t lý 9 đu r t phong phú và đa d ng. M i bài là 1 d ng khác nhau, tuyạ ậ ề ấ ạ ỗ ạ
nhiên trong quá trình gi ng d y, tôi nh n th y r ng h c sinh đa s y u v k năngả ạ ậ ấ ằ ọ ố ế ề ỹ
phân tích đ cũng nh cách phân bi t các lo i m ch đi n đ có h ng s d ng ki nề ư ệ ạ ạ ệ ể ướ ử ụ ế
th c đ vào gi i bài t p đó. Ngoài ra vi c s ti t bài t p đc b trí trong ch ng cònứ ể ả ậ ệ ố ế ậ ượ ố ươ
ít nên r t h n ch v m t th i gian đ d y cho h c sinh trên l p.ấ ạ ế ề ặ ờ ể ạ ọ ớ
N u gi i đc bài t p s giúp h c sinh kh c sâu h n ki n th c đã h c và đc bi t ế ả ượ ậ ẽ ọ ắ ơ ế ứ ọ ặ ệ
là bi t v n d ng ki n th c v t lý đ gi i quy t nh ng nhi m v c a h c t p và gi i ế ậ ụ ế ứ ậ ể ả ế ữ ệ ụ ủ ọ ậ ả
thích đc nh ng hi n t ng v t lý có liên quan đn cu c s ng. Khi gi i bài t p v t ượ ữ ệ ượ ậ ế ộ ố ả ậ ậ
lý h c sinh ph i v n d ng các thao tác t duy, so sánh, phân tích, t ng h p, khái quát ọ ả ậ ụ ư ổ ợ
hoá...Đ xác đnh b n ch t v t lý c a t ng bài t p, t đó m i ch n l a các công th c ể ị ả ấ ậ ủ ừ ậ ừ ớ ọ ự ứ
sao cho phù h p v i t ng bài t p. ợ ớ ừ ậ
Vì th , vi c h ng d n h c sinh đ gi i bài t p v t lý cho h c sinh là vi c r t c n ế ệ ướ ẫ ọ ể ả ậ ậ ọ ệ ấ ầ
thi t nh m nâng cao hi u qu c a đào t o. Xu t phát t quan đi m trên nên tôi đã ế ằ ệ ả ủ ạ ấ ừ ể
ch n đ tài nghiên c u là: ọ ề ứ “H ng d n h c sinh gi i bài t p áp d ng đnh lu t Ôm ướ ẫ ọ ả ậ ụ ị ậ
cho các đo n m ch c a v t lý l p 9”.ạ ạ ủ ậ ớ
2. M c tiêu, nhi m v c a đ tài ụ ệ ụ ủ ề
- H c sinh có kĩ năng phân tích đ, n m đc yêu c u c a đ.ọ ề ắ ượ ầ ủ ề
- Tránh các l i sai th ng g p khi gi i m ch đi n.ỗ ườ ặ ả ạ ệ
- Phân bi t các lo i m ch đi n, cách m c m ch đi n và cách gi i các d ng bài c aệ ạ ạ ệ ắ ạ ệ ả ạ ủ
đnh lu t Ôm cho các đo n m ch trong v t lý 9.ị ậ ạ ạ ậ
3. Đi t ng nghiên c uố ượ ứ
- Kĩ năng nh n bi t, phân tích bài t p đnh lu t Ôm cho các đo n m ch c a v t lý 9.ậ ế ậ ị ậ ạ ạ ủ ậ
4. Gi i h n ph m vi nghiên c uớ ạ ạ ứ
- Các d ng bài t p đnh lu t Ôm cho các đo n m ch c a v t lý 9.ạ ậ ị ậ ạ ạ ủ ậ
- H c sinh kh i 9 c a tr ng Trung H c C S Lê Văn Tám xã Bình Hòa, huy n ọ ố ủ ườ ọ ơ ở ệ
Krông Ana, t nh Đăklăk.ỉ
- Th i gian: năm h c 2015 - 2016ờ ọ
5. Ph ng pháp nghiên c u ươ ứ
- Ph ng pháp nghiên c u.ươ ứ
- Ph ng pháp tr c quan.ươ ự
- Ph ng pháp th ng kê. ươ ố
- Ph ng pháp đi u tra, đánh giá k t qu .ươ ề ế ả
II. Ph n n i dungầ ộ
1. C s lý lu n: ơ ở ậ
Bên c nh vi c đi m i ph ng pháp d y h c thì vi c t ch c gi i bài t p cũng r t ạ ệ ổ ớ ươ ạ ọ ệ ổ ứ ả ậ ấ
quan tr ng đi v i h c sinh, nó tr thành m t vi c không còn xa l v i các em n a mà ọ ố ớ ọ ở ộ ệ ạ ớ ữ
nó tr thành ng i b n đng hành cùng các em h c sinh xuyên su t quá trình h c trên ở ườ ạ ồ ọ ố ọ
l p, chính các em đã làm m i cách gi i bài t p, t o nên nh ng gi h c sôi n i, mang ớ ớ ả ậ ạ ữ ờ ọ ổ
l i hi u qu cao trong d y h c.ạ ệ ả ạ ọ
Nhi m v c a giáo viên là ph i truy n đt cho h c sinh nh ng ki n th c c b n, cóệ ụ ủ ả ề ạ ọ ữ ế ứ ơ ả
h th ng v ch ng Đi n h c. Đnh lu t Ôm không ch đc h c m i ch ng trìnhệ ố ề ươ ệ ọ ị ậ ỉ ượ ọ ở ỗ ươ
V t lí 9 mà còn đc h c xuyên su t trong các c p sau này. Do đó, vi c gi i bài t p ậ ượ ọ ố ấ ệ ả ậ ở
ph n đnh lu t Ôm áp d ng cho các đo n m ch trong m t ti t h c có vai trò h t s cầ ị ậ ụ ạ ạ ộ ế ọ ế ứ
quan tr ng trong vi c giúp h c sinh n m v ng đc ki n th c cũ và lĩnh h i thêmọ ệ ọ ắ ữ ượ ế ứ ộ
ki n th c m i m t cách d dàng và nhanh chóng h n. Qua vi c gi i bài t p này giúpế ứ ớ ộ ễ ơ ệ ả ậ
h c sinh đào sâu ki n th c nhi u h n và giúp h c sinh ôn t p h th ng hoá ki n th cọ ế ứ ề ơ ọ ậ ệ ố ế ứ
ph n này.ở ầ
ch ng Đi n h c ph n đnh lu t Ôm này có nhi u d ng bài t p, liên quan trongỞ ươ ệ ọ ầ ị ậ ề ạ ậ
đi s ng th c t r t nhi u, nh ng nhi u em khi h c ph n này còn m h , khó hi u,ờ ố ự ế ấ ề ư ề ọ ầ ơ ồ ể
khó v n d ng vào bài t p, cho nên k t qu h c t p c a h c sinh y u h n đi.ậ ụ ậ ế ả ọ ậ ủ ọ ế ẳ
Qua vi c h ng d n h c sinh gi i bài t p chúng ta c n làm rõ vi c phân bi t cácệ ướ ẫ ọ ả ậ ầ ệ ệ
lo i m ch đi n, cách m c m ch đi n và cách gi i là c n thi t nh t. Giúp cho h c sinhạ ạ ệ ắ ạ ệ ả ầ ế ấ ọ
tìm ra h ng gi i quy t bài t p ph n này.ướ ả ế ậ ầ
2. Th c tr ngự ạ
Trong quá trình quan sát h c sinh gi i bài t p, tôi nh n th y r ng có r t nhi u emọ ả ậ ậ ấ ằ ấ ề
v n ch a n m đc nh ng đi l ng th ng xuyên có m t trong bài t p v đnh lu tẫ ư ắ ượ ữ ạ ượ ườ ặ ậ ề ị ậ
Ôm, nh các đi l ng: I, U, R. Nhi u em không nh rõ tên cũng nh đn v c aư ạ ượ ề ớ ư ơ ị ủ
nh ng đi l ng này nên các em hay tóm t t sai bài toán d n đn bài gi i c a các emữ ạ ượ ắ ẫ ế ả ủ
cũng sai theo.
Ngoài ra do ch a n m v ng các công th c cho t ng đo n m ch c th (nh đo nư ắ ữ ứ ừ ạ ạ ụ ể ư ạ
m ch n i ti p và đo n m ch song song) và ch a phân bi t đc m ch đi n nh thạ ố ế ạ ạ ư ệ ượ ạ ệ ư ế
nào đc g i là m ch đi n n i ti p? cũng nh m ch đi n nh th nào g i là m chượ ọ ạ ệ ố ế ư ạ ệ ư ế ọ ạ
đi n song song? nên d n đn tình tr ng các em th ng xuyên gi i sai đi v i các d ngệ ẫ ế ạ ườ ả ố ớ ạ
m ch n i ti p và song song.ạ ố ế
Bên c nh đó kh năng phân tích đ c a các em còn y u. Do đó c n nâng cao khạ ả ề ủ ế ầ ả
năng t duy, phân tích và n m đc yêu c u đ đ ch t l ng trong vi c gi i bài t pư ắ ượ ầ ề ể ấ ượ ệ ả ậ
t t h n.ố ơ
2.1. Thu n l i - Khó khănậ ợ
a. Thu n l iậ ợ
- Ngoài sách giáo khoa ra thì h c sinh còn có sách bài t p giúp cho các em có đi u ki nọ ậ ề ệ
h th ng các ki n th c và cũng nh đ kh c sâu các b c gi i bài t p. Bên c nh đó ệ ố ế ứ ư ể ắ ướ ả ậ ạ
vi c đc ti p c n công ngh thông tin s m nên h c sinh cũng d dàng tìm tòi đc ệ ượ ế ậ ệ ớ ọ ễ ượ
các cách làm, các d ng m ch đi n cũng nh h ng đi gi i quy t m t bài toán thông ạ ạ ệ ư ướ ả ế ộ
qua Internet d dàng h n, giúp các em t h c hi u qu .ễ ơ ự ọ ệ ả
- T t c h c sinh có th làm đc khi đc h ng d n.ấ ả ọ ể ượ ượ ướ ẫ
b. Khó khăn:
- H c sinh th ng nh m l n công th c gi a hai đo n m ch m c n i ti p và m c song ọ ườ ằ ẫ ứ ữ ạ ạ ắ ố ế ắ
song là do ch a xác đnh rõ cách m c m ch đi n.ư ị ắ ạ ệ
- H c sinh đc đ không kĩ, phân tích m ch đi n ch a chính xác, ch a bi t cách ọ ọ ề ạ ệ ư ư ế
đi, ch a n m đc yêu c u c a đ nên d n đn vi c gi i bài t p b sai.ổ ư ắ ượ ầ ủ ề ẫ ế ệ ả ậ ị
2.2. Thành công – H n chạ ế
a. Thành công:
- H c sinh nâng cao kh năng phân tích m ch đi n, nh n d ng đc các lo i m ch ọ ả ạ ệ ậ ạ ượ ạ ạ
đi n và s d ng các công th c phù h p.ệ ử ụ ứ ợ
- H c sinh ch đng tìm ki n th c, phát tri n kh năng t duy, phát huy đc năng l cọ ủ ộ ế ứ ể ả ư ượ ự
các em m c cao h n.ở ứ ơ
- Phát huy tính t giác, đc l p c a h c sinh trong vi c gi i bài t p.ự ộ ậ ủ ọ ệ ả ậ
b. H n ch :ạ ế
- M t s em h c y u nên vi c gi i bài t p còn g p khó khăn, gi i bài t p sai.ộ ố ọ ế ệ ả ậ ặ ả ậ
2.3. M t m nh – m t y u:ặ ạ ặ ế
a. M t m nhặ ạ
- H c sinh n m v ng ki n th c v đnh lu t Ôm, đã bi t phân lo i đc các lo iọ ắ ữ ế ứ ề ị ậ ế ạ ượ ạ
m ch đi n nên vi c gi i quy t 1 bài toán tr nên d dàng h n.ạ ệ ệ ả ế ở ễ ơ
- H c sinh t giác, đc l p trong vi c tham kh o các bài toán trên m ng cũng nh cácọ ự ộ ậ ệ ả ạ ư
sách tham kh o giúp các em t gi i quy t đc các bài toán.ả ự ả ế ượ
b. M t y uặ ế
- M t s em còn th đng trong vi c gi i bài t p, kh năng phân tích đ cũng nhộ ố ụ ộ ệ ả ậ ả ề ư
nh n d ng t ng lo i m ch đi n còn yêu, ch a có ý th c t giác trong vi c lĩnh h iậ ạ ừ ạ ạ ệ ư ứ ự ệ ộ
ki n th c cũng nh các bài toán tham kh o nên khi các em g p d ng bài toán đó các emế ứ ư ả ặ ạ
không th gi i đc.ể ả ượ
2.4. Các nguyên nhân – các y u t tác đng:ế ố ộ
- Th vi n có nhi u sách tham kh o, thu n l i cho giáo viên cũng nh h c sinh trongư ệ ề ả ậ ợ ư ọ
vi c tham kh o các d ng bài t p m iệ ả ạ ậ ớ .
- Tinh th n h p tác, làm vi c c a t t c h c sinh.ầ ợ ệ ủ ấ ả ọ
- V n d ng ki n th c lý thuy t vào gi i bài t p.ậ ụ ế ứ ế ả ậ
- K t qu ph thu c vào: ý th c t giác cũng nh năng l c c a h c sinh, th i gian vàế ả ụ ộ ứ ự ư ự ủ ọ ờ
d ng bài t p.ạ ậ
2.5. Phân tích, đánh giá các v n đ v đ tài th c tr ng mà đ tài đt ra.ấ ề ề ề ự ạ ề ặ
Nh đã nói ph n th c tr ng, vi c h c sinh không nh và n m v ng các công ư ở ầ ự ạ ệ ọ ớ ắ ữ
th c c a t ng đo n m ch, không phân bi t đc các lo i m ch đi n cũng nh kh ứ ủ ừ ạ ạ ệ ượ ạ ạ ệ ư ả
năng phân tích đ còn y u là nguyên nhân d n đn các em gi i sai bài t p.ề ế ẫ ế ả ậ
Do đó đ tài này tôi s ch ra nh ng ch các em th ng hay gi i sai, nh ng ch ở ề ẽ ỉ ữ ỗ ườ ả ữ ỗ
mà các em còn th ng hay v p đ t đó các em nh n ra đc mà s a ch a. Vi c này ườ ấ ể ừ ậ ượ ử ữ ệ
đòi h i các em ph i có s c g ng, kiên trì. Vì ch khi các em bi t mình sai ch nào ỏ ả ự ố ắ ỉ ế ở ỗ
thì các em m i t s a sai cho mình đc. ớ ự ử ượ
Ngoài ra trong đ tài này tôi cũng s h ng cho h c sinh cách phân tích 1 bài toán, ề ẽ ướ ọ
đ khi gi i bài toán các em s không b sai sót, thi u các d ki n cũng nh bi t cách sể ả ẽ ị ế ữ ệ ư ế ử
d ng các công th c phù h p v i d ki n đã cho đ làm đúng yêu c u c a bài.ụ ứ ợ ớ ữ ệ ể ầ ủ
Do đó, h c sinh c n đc nâng cao kĩ năng phân tích đ và cách phân lo i các m chọ ầ ượ ề ạ ạ
đi n đ có th gi i bài t p.ệ ể ể ả ậ
3. Gi i pháp, bi n pháp:ả ệ
3.1. M c tiêu c a gi i pháp, bi n pháp:ụ ủ ả ệ
a. M c tiêu c a gi i pháp:ụ ủ ả
- H c sinh nh n bi t đc các d ng m ch đi n, n m đc yêu c u c a đ và gi iọ ậ ế ượ ạ ạ ệ ắ ượ ầ ủ ề ả
đc các bài t p v đnh lu t Ôm cho các đo n m ch trong v t lý 9.ượ ậ ề ị ậ ạ ạ ậ
- Phát tri n kh năng t duy, phát huy đc năng l c các em m c cao h n.ể ả ư ượ ự ở ứ ơ
- Phát huy tính t giác, đc l p c a h c sinh trong vi c gi i bài t p.ự ộ ậ ủ ọ ệ ả ậ
b. Bi n pháp:ệ
- Giáo viên l a ch n các d ng bài t p phù h p v i năng l c h c sinh, c ng c l i ki nự ọ ạ ậ ợ ớ ự ọ ủ ố ạ ế
th c, h ng d n h c sinh cách làm bài t p.ứ ướ ẫ ọ ậ
- Giao nhi m v cho t ng cá nhân, nhóm, t nhi m v c n th c hi n và th i gian hoànệ ụ ừ ổ ệ ụ ầ ự ệ ờ
thành bài t p đó.ậ
- Ki m tra, đánh giá ch t l ng và k năng gi i bài t p c a h c sinh.ể ấ ượ ỹ ả ậ ủ ọ
3.2. N i dung, cách th c hi n các gi i pháp, bi n phápộ ự ệ ả ệ
Đ giúp h c sinh t khám phá và lĩnh h i ki n th c, đc bi t là giúp cho h c sinh ể ọ ự ộ ế ứ ặ ệ ọ
n m ch c và kh c sâu ki n th c m t cách b n v ng các ki n th c ph i coi tr ng đnắ ắ ắ ế ứ ộ ề ữ ế ứ ả ọ ế
cách s d ng các b c gi i bài t p.ử ụ ướ ả ậ
Giáo viên ph i tính đc toàn b k ho ch cho vi c s d ng bài t p trong m t ti tả ượ ộ ế ạ ệ ử ụ ậ ộ ế
h c c th nh sau:ọ ụ ể ư
+ L a ch n bài t p nêu v n đ s d ng trong ti t bài t p nghiên c u ki n th c m iự ọ ậ ấ ề ử ụ ế ậ ứ ế ứ ớ
nh m kích thích h ng thú h c t p và phát tri n t duy c a h c sinh.ằ ứ ọ ậ ể ư ủ ọ
+ L a ch n bài t p c ng c ki n th c lý thuy t, cung c p thêm hi u bi t trong th c tự ọ ậ ủ ố ế ứ ế ấ ể ế ự ế
đi s ng có liên quan.ờ ố
+ L a ch n bài t p đi n hình nh m h ng d n h c sinh v n d ng ki n th c đã h cự ọ ậ ể ằ ướ ẫ ọ ậ ụ ế ứ ọ
đ gi i quy t bài t pvà nh m hình thành các b c gi i bài t p chung cho m i lo i bàiể ả ế ậ ằ ướ ả ậ ỗ ạ
t p.ậ
+ L a ch n bài t p đ ki m tra đánh giá ch t l ng và k năng gi i bài t p c a h cự ọ ậ ể ể ấ ượ ỹ ả ậ ủ ọ
sinh.
3.2.1. H ng d n gi i bài t p V t Lí:ướ ẫ ả ậ ậ
Đ gi i đc bài t p, khâu quan tr ng nh t là h c sinh ph i thu c công th c và đnể ả ượ ậ ọ ấ ọ ả ộ ứ ơ
v c a t ng đi l ng trong công th c. N u không thu c công th c h c sinh s g p ị ủ ừ ạ ượ ứ ế ộ ứ ọ ẽ ặ
r t nhi u khó khăn trong vi c gi i bài t p v t lý. Nh v y h th ng l i các công th c ấ ề ệ ả ậ ậ ư ậ ệ ố ạ ứ
tr c khi b t tay vào đ gi i bài t p v t lý là vi c r t c n thi t. ướ ắ ể ả ậ ậ ệ ấ ầ ế
* Xây d ng lý thuy t v Đnh lu t Ôm cho các đo n m ch ự ế ề ị ậ ạ ạ
a) Phát bi u Đnh lu t Ôm:ể ị ậ
C ng đ dòng đi n ch y qua dây d n t l thu n v i hi u đi n th đt vào hai đuườ ộ ệ ạ ẫ ỉ ệ ậ ớ ệ ệ ế ặ ầ
dây d n và t l ngh ch v i đi n tr c a dây.ẫ ỉ ệ ị ớ ệ ở ủ
I =
b) Công th c c a đnh lu t Ôm:ứ ủ ị ậ
Trong đó:
- I là c ng đ dòng đi n, đn v là Am pe (A).ườ ộ ệ ơ ị
- U là hi u đi n th , đn v là Vôn (V).ệ ệ ế ơ ị
- R là đi n tr , đn v là Ôm ( ).ệ ở ơ ị Ω
c) Công th c c a các đo n m ch:ứ ủ ạ ạ
* Đo n m ch n i ti p:ạ ạ ố ế
- C ng đ dòng đi n trong đo n m ch:ườ ộ ệ ạ ạ
I = I1 = I2 = I3 = …..
- Hi u đi n th trong đo n m ch:ệ ệ ế ạ ạ
U = U1 + U2 + U3 + …..
- Đi n tr t ng đng trong đo n m ch:ệ ở ươ ươ ạ ạ
Rtđ = R1 + R2 + R3 + …..
- Hi u đi n th gi a hai đu m i đi n tr t l thu n v i đi n tr đó. ệ ệ ế ữ ầ ỗ ệ ở ỉ ệ ậ ớ ệ ở
* Đo n m ch song song :ạ ạ
- C ng đ dòng đi n trong đo n m ch:ườ ộ ệ ạ ạ
I = I1 + I2 + I3 + …..
- Hi u đi n th trong đo n m ch:ệ ệ ế ạ ạ
U = U1 = U2 = U3 = …..
- Đi n tr t ng đng trong đo n m ch:ệ ở ươ ươ ạ ạ
=
- C ng đ dòng đi n ch y qua m i đi n tr t l ngh ch v i đi n tr đó:ườ ộ ệ ạ ỗ ệ ở ỉ ệ ị ớ ệ ở