Kết quả bước đầu điều trị ngộ độc rượu tại khoa hồi sức tích cực chống độc Bệnh viện Thống Nhất

Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 19 * Số 5 * 2015<br /> <br /> <br /> KẾT QUẢ BƯỚC ĐẦU ĐIỀU TRỊ NGỘ ĐỘC RƯỢU TẠI KHOA HỒI SỨC<br /> TÍCH CỰC CHỐNG ĐỘC BỆNH VIỆN THỐNG NHẤT<br /> Nguyễn Thị Thảo Sương*, Hoàng Văn Quang*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mở đầu: Các trường hợp ngộ độc rượu nặng và nguy hiểm là do ngộ độc các rượu khác ngoài Ethanol như<br /> Methanol là một loại cồn công nghiệp gây tử vong cao. Việc chẩn đoán và điều trị ngộ độc rượu đặc biệt là<br /> Methanol còn gặp nhiều khó khăn.<br /> Mục tiêu: Xác định đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng của ngộ độc rượu.<br /> Phướng pháp nghiên cứu: Báo cáo hàng loạt ca.<br /> Kết quả: Từ 05/2011 đến 9/2014 có 06 trường hợp ngộ độ rượu nặng được đưa vào nghiên cứu. Tất cả đều<br /> giới nam, tuổi từ 30 – 64 tuổi. 66,7% bệnh nhân có rối loạn tri giác, suy hô hấp và có giảm thị lực. Thiểu niệu có<br /> 3 ca (50%). Tụt huyết áp và nôn ói có 2 ca (33,3%) và không có trường hợp nào có co giật. pH 6,96 ± 0,16; PO2<br /> 168,05 ± 132,63; PCO2 22,2 ± 15,32; HCO3 6,63 ± 8,28; Anion Gap 33,97 ± 12,82. Thời gian nằm viện (ngày) :<br /> 2,33 ±1,21. Can thiệp điều trị: 100% bệnh nhân có bù Bicarbonate, 66,7% bệnh nhân có thở máy và lọc máu liện<br /> tục và có 1 ca (16,7%) có dung thuốc vận mạch. Kết quả điều trị có 2 trường hợp tử vong (33,3%).<br /> Kết luận: Ngộ độc rượu và nhất là ngộ độc Methanol là một cấp cứu nặng nề và có tỷ lệ tử vong cao<br /> (33,3%). Bệnh nhân có rối loạn tri giác, giảm thị lực và suy hô hấp chiếm tỷ lệ cao (66,7%), cận lâm sàng cho thấy<br /> có toan chuyển hóa nặng và tăng khoảng trống Anion. Điều trị bù Bicarbonate tích cực và lọc máu liên tục cần<br /> thực hiện sớm.<br /> Từ khóa: ngộ độc, ethanol, methanol.<br /> ABSTRACT<br /> PRIMARY RESULTS OF ALCOHOL POISONING TREATMENT<br /> IN INTENSIVE CARE UNIT AT THONG NHAT HOSPITAL<br /> Nguyen Thi Thao Suong, Hoang Van Quang<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Supplement of Vol. 19 - No 5 - 2015: 180 - 183<br /> <br /> Background: Cases of severe alcohol poisoning and dangers are due to poisoning other alcohol such as<br /> methanol - an industrial alcohol, which cause high mortality. The diagnosis and treatment of alcohol intoxication<br /> are difficult, especially Methanol.<br /> Objective: Define the features of clinical and laboratory of alcohol poisoning.<br /> Result: From 05/2011 to 9/2014, there were 06 cases of severe alcohol toxic. All of them were male, aged 30-<br /> 64 years old. 66.7% of patients with disorders of consciousness, respiratory failure and decreased vision. Oliguria<br /> accounted 50% (3 cases). Hypotension and nausea accounted 33.3% (2 cases) and nobody had convulsions. pH<br /> 6.96 ± 0.16; PO2 168.05 ± 132.63; PCO2 22.2 ± 15.32; 6.63 ± 8.28 HCO3; Anion Gap 33.97 ± 12.82. Duration of<br /> treatment (days): 2.33 ± 1.21. 100% of patients had been added Bicarbonate, 66.7% of patients with ventilator and<br /> continuous dialysis. There was 1 case (16.7%) who taken vasopressin. Results of treatment: mortality of rate was<br /> 33.3%.<br /> <br /> <br /> * Khoa HSTC Bệnh viện Thống Nhất – TP. HCM<br /> Tác giả liên lạc: BS. Nguyễn Thị Thảo Sương ĐT: 0914160285 Email: thaosuongnguyen162@yahoo.com<br /> <br /> 180 Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Thống Nhất năm 2015<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 19 * Số 5 * 2015 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Conclusion: Alcohol poisoning is a emergency and had a high mortality rate (33.3%). Patients with<br /> disorders of consciousness, decreasing of vision and respiratory distress acounted 66.7%. Characters of laboratory<br /> showed severe metabolic acidosis and increased anion gap. Added Bicarbonate and continuous dialysis to perform<br /> early.<br /> Key words: poisoning, ethanol, methanol.<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> Ở nước ta hàng năm có khoảng trên 1000 ca Thiết kế nghiên cứu<br /> ngộ độc rượu và trên 20 người tử vong (thống kê Báo cáo hàng loạt ca bệnh<br /> Bộ Y Tế). Loại rượu (hay cồn) để uống có tên là<br /> rượu ethylic, hoặc ethanol hoặc ethyl alcohol và<br /> Thời gian nghiên cứu<br /> nhất thiết phải là loại rượu được sản xuất riêng Từ tháng 05/2011 đến tháng 9/2014<br /> và đạt tiêu chuẩn để uống. Các trường hợp ngộ Đối tượng nghiên cứu<br /> độc rượu nặng và nguy hiểm là do ngộ độc các Tất cả bệnh nhân được chẩn đóan ngộ độc<br /> rượu khác ngoài ethanol, uống quá nhiều rượu nặng được điều trị tại khoa Hồi sức Tích<br /> ethanol hoặc ngộ độc ethanol có chấn thương, cực và chống độc, bệnh viện Thống Nhất.<br /> biến chứng.<br /> Đo lường các biến<br /> Ngày nay do lợi nhuận mà nhiều người đã<br /> - Chẩn đoán: lời khai, triệu chứng LS, CLS,<br /> sử dụng methanol,một loại cồn công nghiệp để<br /> nồng độ rượu trong máu.<br /> thay thế cho ethanol hoặc khi Methanol pha lẫn<br /> trong rượu. Ngộ độc Methanol gây tử vong cao, - Một số định nghĩa:<br /> do methanol bị men alcohol dehydrogenase oxy + Đánh giá mức độ ngộ độc: Glasgow, nồng<br /> hóa thành formaldehyde, sau đó formaldehyde độ rượu/máu, toan chuyển hóa.<br /> bị men acetaldehyde dehydrogenase oxy hóa + Đo lường các biến: Tuổi, giới, huyết áp, ion<br /> thành acid formic. Acid formic gây toan chuyển đồ, đường máu, KMĐM<br /> hóa, mù mắt và tử vong (Anderson, 1994). + Huyết áp trung bình: HAtb= HA ttr + 1∕3(<br /> Tại VN, 10 - 2008 Bệnh viện Chợ Rẫy nhận HAtt – HAttr)<br /> cấp cứu 31 ngộ độc rượu Methanol trong đố có -Biến kết cục (outcome): Thời gian nằm viện,<br /> 11 trường hợp tử vong, 6-2009 tại thị xã Sađéc 8 số lượng sodium bicarbonate (SBH) cần bù, kết<br /> trường hợp tử vong trong 14 ca ngộ độc<br /> quả điều trị: tử vong và sống.<br /> methanol. Việc chẩn đoán và điều trị ngộ độc<br /> rượu methanol còn gặp nhiều khó khăn, do chẩn KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU<br /> đoán ban đầu từ tuyến dưới còn chậm trễ hoặc Từ 05/2011 đến 9/2014 có 06 trường hợp ngộ<br /> xét nghiệm chẩn đoán xác định còn nhiều nơi độ rượu nặng được đưa vào nghiên cứu. Tất cả<br /> chưa làm được. đều giới nam, tuổi từ 30 – 64, đều có tiền căn<br /> Tại bệnh viện Thống Nhất từ 05-2011 đến nghiện rượu.<br /> tháng 9- 2014,chúng tôi gặp 6 trường hợp ngộ Bảng 1: Đặc điểm lâm sàng<br /> độc rượu, trong đó 4 bệnh nhân tới bệnh viện đã Đặc điểm Kết quả n (%)<br /> được cứu sống. Nhân trường hợp này chúng tôi Rối loạn tri giác 4 (66,7)<br /> muốn bàn luận thêm về ngộ độc rượu, đặc biệt là Suy hô hấp 4 (66,7)<br /> Giảm thị lực 4 (66,7)<br /> ngộ độc methanol. Qua đó có thể nhận biết sớm<br /> Thiểu niệu 3 ( 50)<br /> ngộ độc methanol để cấp cứu kịp thời, cứu sống Tụt huyết áp 2 (33,3)<br /> người bệnh, cũng như tuyên truyền cho người Nôn ói 2 (33,3)<br /> dân phòng tránh ngộ độc rượu methanol. Triệu chứng thần kinh ( co giật) 0 (0)<br /> <br /> <br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Thống Nhất năm 2015 181<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 19 * Số 5 * 2015<br /> <br /> Huyết áp trung bình: 89,44 ± 36,23 trường hợp giảm thị lực, trong 4 ca này nghĩ do<br /> Thể tích nước tiểu 633,33 ± 326,59 ngộ dộc Methanol. Có 2 trường hợp có biểu hiện<br /> nôn ói, không có trường hợp nào bị hạ đường<br /> Bảng 2: Kết quả cận lâm sàng<br /> huyết.<br /> Đặc điểm Kết quả TB ± ĐLC Có 2 trường hợp tụt huyết áp (33,3%), trong<br /> Ure 4,25 ± 1,38 đó có 1 trường hợp phải sử dụng thuốc vận<br /> Creatinine 134,67 ± 36,93<br /> mạch. Có 4 trường hợp (66,7%) nhập viện với<br /> Glucose 13,9 ± 7,5<br /> Kali 4,60 ± 0,87<br /> tình trạng suy hô hấp phải thở máy xâm lấn hỗ<br /> pH 6,96 ± 0,16 trợ.<br /> PO2 168,05 ± 132,63 Về kết quả cận lâm các trường hợp nhập<br /> PCO2 22,2 ± 15,32 viện đều có biểu hiện suy thận cấp nhẹ với<br /> HCO3 6,63 ± 8,28<br /> Creatinin 134,67 ± 36,73, thiểu niệu với thể tích<br /> BE -24,08 ± 10,25<br /> Anion Gap 33,97 ± 12,82 nước tiểu trung bình trong 24h là 633,33 ± 326,59,<br /> Áp lực thẩm thấu máu 297,77 ± 3,37 kali máu 4,6±0,87. Áp lực thẩm thấu máu trung<br /> Ceton niệu 1,75 ± 2,52 bình 297,77 ± 3,37.<br /> Nồng độ ethanol 229,77 ± 68,88<br /> Cả 06 trường hợp xét nghiệm khí máu động<br /> Kết quả điều trị mạch đều có biểu hiện toan chuyển hóa nặng với<br /> Thời gian nằm viện (ngày) : 2,33 ±1,21 tăng khoảng trống anion, với pH 6,96 ± 0,16,<br /> Phương pháp điều trị nồng độ HCO3 là 6,63 ± 8,28 với AG 33,97 ± 12,82.<br /> Điều trị Kết quả n (%) Nồng độ ceton niệu là 1,75 ± 2,52.<br /> Thở máy 4 (66,7) Nồng độ axít formic liên quan đến mức độ<br /> Lọc máu 4 (66,7)<br /> toan máu và tăng khoảng trống anion. Tỷ lệ tử<br /> Bù bicarbonate 6 (100)<br /> vong và các triệu chứng thị giác có liên quan đến<br /> Thuốc vận mạch 1 (16,7)<br /> mức độ toan máu. Theo tác giả Coulter CV và<br /> Lượng bicarbonate bù 430 ± 333,54<br /> cộng sự khoảng trống anion tăng và pH máu<br /> Kết quả: thấp kết hợp với sự gia tăng tỷ lệ tử vong(4,2)<br /> Đặc điểm Kết quả n (%)<br /> Tử vong 2 (33,3)<br /> Lượng sodium bicarbonat (SBH) trung bình<br /> Sống 4 (66,7) cần bù là 430 ± 333,54 mmol , cả 06 trường hợp<br /> ngộ độc methanol đều được bù SBH đúng chỉ<br /> BÀN LUẬN<br /> định. Trong đó có 4 trường hợp toan chuyển hóa<br /> Từ 05/2011 đến 9/2014 có 06 trường hợp ngộ nặng phải lọc máu cấp cứu (66,7%).<br /> độ rượu nặng được đưa vào điều trị tại khoa Kết cục điều trị: về thời gian điều trị trung<br /> HSTCCĐ, bệnh viện Thống Nhất. Tất cả các bình là 2,33 ±1,21. Có 02 bệnh nhân tử vong,<br /> trường hợp nhập viện đều là nam giới, với tuổi chiếm tỉ lệ 33,3%. Đây là 2 trường hợp nhập viện<br /> trung bình là 46,83 ± 14,68. Nồng độ rượu<br /> trễ sau 12h, suy hô hấp, toan máu nặng không<br /> ethanol trung bình là 299,77 ± 68,88 và chưa định đáp ứng với điều trị lọc máu, trong đó có 01<br /> lượng được nồng độ methanol máu do hiện nay trường hợp rối loạn huyết động phải sử dụng<br /> các bệnh viện chưa làm được xét nghiệm đo thuốc vận mạch. Tuy nhiên trong nhóm ngộ độc<br /> nồng độ methanol trong máu. này có 3 trường hợp phải thở máy do suy hô<br /> Trong nhóm ngộ độc có 04 trường hợp bị rối hấp; toan chuyển hóa nặng nhưng bệnh hồi<br /> loạn tri giác, đánh giá theo thang điểm Glasgow phục tốt sau khi được điều trị lọc máu ngắt<br /> 12,83 ± 1,94, không có trường hợp nào có biểu quãng, và rút được nội khí quản sau 01 ngày thở<br /> hiện triệu chứng thần kinh như co giật. Có 4 máy.<br /> <br /> <br /> 182 Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Thống Nhất năm 2015<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 19 * Số 5 * 2015 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> KẾT LUẬN của người bệnh để có chỉ định lọc máu kịp thời,<br /> cứu sống bệnh nhân.<br /> Ngộ độc rượu và nhất là ngộ dôc Methanol<br /> là một cấp cứu nặng nề và có tỷ lệ tử vong cao TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> (33,3%). Bệnh nhân có rối loạn tri giác, giảm thị 1. Anderson IB (1994). Methanol Poisoning & Drug Overdose. 2nd<br /> lực và suy hô hấp chiếm tỷ lệ cao (66,7%), cận Edition. Prentice-Hall International, New Jersey. 215-216.<br /> 2. Duffull SB, Coulter CV, Farquhar SE, McSherry CM, Isbister GK,<br /> lâm sàng cho thấy có toan chuyển hóa nặng và (2011), Methanol and ethylene glycol acute poisonings -<br /> tăng khoảng trống Anion. Điều trị bù predictors of mortality. Clin Toxicol (Phila). 49(10) 2011:90-160.<br /> Bicarbonate tích cực và lọc máu cần thực hiện 3. Nassif M, Otepka H (2010). Overdosage. In: Hemant Godara<br /> (Editors). The Washington Manual of Medical Therapeutics.<br /> sớm, đặc biệt khi người bệnh có toan chuyển hóa Wolters Kluwer Lippincot Williams & Wilkins. Philadelphia.<br /> nặng, có ảnh hưởng đến các tạng như nhìn mờ 31st Edition , 577- 579.<br /> 4. Phạm Ngọc Trung, Nguyễn Thị Bích Phượng (2012). So sánh<br /> và suy thận. Qua đây chúng ta cần phổ biến sâu<br /> ngộ độc rượu ethanol và methanol, khoa HSTCCĐ. Kỷ yéu<br /> rộng cho cộng đồng đặc biệt là những người bệnh viện An Giang, 2012; 101-105.<br /> nghiện rượu biết được sự nguy hiểm của ngộ<br /> độc rượu, cần nhận biết sớm dấu hiệu ngộ độc Ngày nhận bài báo: 01/07/2015<br /> để vào viện kịp thời, và đối với khoa cấp cứu cần Ngày phản biện nhận xét bài báo: 15/07/2015<br /> nhận định chính xác tình trạng, dấu hiệu nặng Ngày bài báo được đăng: 20/10/2015<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Thống Nhất năm 2015 183<br />