Khắc phục sự “nửa vời” của công đoàn ở Việt Nam trong phổ biến, giáo dục pháp luật cho người lao động

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:8

Thêm vào BST

Báo xấu

28
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết tập trung luận giải có hay không có sự “nửa vời” của tổ chức công đoàn trong phổ biến, giáo dục pháp luật cho người lao động, và nếu có, giải pháp nào khắc phục thực trạng này và nâng cao hiệu quả trong thực tiễn.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Khắc phục sự “nửa vời” của công đoàn ở Việt Nam trong phổ biến, giáo dục pháp luật cho người lao động

THỰC TIỄN PHÁP LUẬT kHắC pHỤC SỰ “NỬA VờI” CỦA CÔNG ĐOàN Ở VIỆT NAM TRONG pHỔ bIẾN, GIáO dỤC pHáp LUẬT CHO NGườI LAO ĐỘNG Phạm Thị Duyên Thảo TS. Khoa Luật, Đại học quốc gia Hà Nội. Thông tin bài viết: Tóm tắt: Từ khóa: Phổ biến pháp luật; công Bài viết tập trung luận giải có hay không có sự “nửa vời” của tổ đoàn; người lao động. chức công đoàn trong phổ biến, giáo dục pháp luật cho người lao động, và nếu có, giải pháp nào khắc phục thực trạng này và nâng Lịch sử bài viết: cao hiệu quả trong thực tiễn. Nhận bài : 12/03/2020 Biên tập : 19/03/2020 Duyệt bài : 22/03/2020 Article Infomation: Abstract: Keywords: law dissemination; trade This article is focused on discussions on whether or not there is union; laborers “half-way” of law dissemination and communication by Trade Union for the laborers, and if any, which solutions are to be carried Article History: out to overcome the situation and improve the effectiveness in Received : 12 Mar. 2020 practical enforcement. Edited : 19 Mar. 2020 Approved : 22 Mar. 2020 1. Có hay không sự “nửa vời” của tổ chức sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước liên Công đoàn trong phổ biến, giáo dục pháp quan đến Công đoàn, người lao động; tuyên luật cho người lao động truyền, vận động, giáo dục người lao động - Khía cạnh cơ sở pháp lý học tập, nâng cao ý thức chấp hành pháp luật...” (Điều 15). Luật Phổ biến, giáo dục pháp luật năm Giao cho tổ chức Công đoàn PBGDPL 2013 (Luật PBGDPL) quy định: Mặt trận Tổ cho người lao động ở Việt Nam là hợp lý, vì quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên có PBGDPL không chỉ là một khía cạnh mà trách nhiệm “tổ chức phổ biến, giáo dục còn là phương tiện cần thiết cho quá trình pháp luật cho hội viên, đoàn viên của tổ đại diện và bảo vệ quyền lợi cho người lao chức mình...” (Điều 29). Luật Công đoàn động của mọi tổ chức Công đoàn. Tuy nhiên, năm 2013 ghi nhận Công đoàn có nghĩa vụ ngay từ các quy định của pháp luật đã có “tuyên truyền đường lối, chủ trương, chính những bất cập, cụ thể: NGHIÊN CỨU Số 7(407) - T4/2020 LẬP PHÁP 37
THỰC TIỄN PHÁP LUẬT Thứ nhất, Tổng liên đoàn lao động chưa dừng ở việc giáo dục, làm cho pháp (TLĐLĐ) Việt Nam là đại diện và bảo vệ luật đi vào hành vi, trở thành thói quen hành quyền lợi của người lao động, còn thực hiện xử theo pháp luật. nhiều chức năng của một tổ chức chính trị - Về tổ chức, Ban Tuyên giáo của xã hội có bề dày từ lịch sử cách mạng của TLĐLĐ có nhiệm vụ: “nghiên cứu, hướng Dân tộc. Vì vậy, ngoài việc chịu trách nhiệm dẫn nội dung, biện pháp tuyên truyền, giáo tổ chức PBGDPL cho người lao động, dục chủ trương, đường lối, nghị quyết của TLĐLĐ còn có vai trò: “vận động nhân dân Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước, chấp hành pháp luật; phối hợp với cơ quan nghị quyết của Công đoàn...”. Việc triển khai nhà nước, tổ chức hữu quan PBGDPL cho cụ thể thuộc về Hội đồng Phối hợp công tác nhân dân; tham gia giám sát việc thực hiện PBGDPL của TLĐLĐ trên cơ sở phối hợp chính sách, pháp luật về PBGDPL” (Điều với các ban liên quan thuộc cơ cấu của 27). Những quy định này đã khẳng định trách TLĐLĐ. Quy định này làm cho tính chuyên nhiệm của TLĐLĐ trong PBGDPL không môn trong PBGDPL bị ảnh hưởng bởi tính phải là duy nhất dành cho người lao động. chất của hoạt động tuyên giáo, tuyên truyền. Về nội dung, theo quy định, PBGDPL Việc thiếu cơ chế cụ thể cho trách nhiệm cho người lao động phải tập trung vào các pháp lý cá nhân đối với các hành vi vi phạm quyền và nghĩa vụ của người lao động, pháp luật liên quan đến PBGDPL cho người người sử dụng lao động, pháp luật về việc lao động, thiếu cơ chế phản hồi của đối làm, an toàn, vệ sinh lao động, chế độ tiền tượng được PBGDPL, cùng việc sử dụng lương, bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo chung bộ tiêu chí đánh giá hiệu quả của hoạt hiểm thất nghiệp, pháp luật Công đoàn và động này (tại Thông tư số 03/2018/TT-BTP các quy định khác của pháp luật về lao động. ngày 10/3/2018 quy định Bộ tiêu chí đánh Quy định này cho thấy sự thiếu vắng việc giá hiệu quả công tác phổ biến, giáo dục giáo dục các kỹ năng cho người lao động, pháp luật) cho tất cả mọi loại hình PBGDPL liên quan đến nhận biết và giải quyết các cũng là những bất cập, sẽ ảnh hưởng đến tranh chấp vốn hay nảy sinh với người sử hiệu quả trong thực tiễn. dụng lao động. Đây cũng chính là nguyên Liên quan đến vai trò của Công đoàn nhân dẫn đến phần nhiều các cuộc biểu tình, trong PBGDPL, Luật PBGDPL quy định: đình công, lãn công của người lao động là TLĐLĐ có trách nhiệm: “vận động tổ chức, bất hợp pháp. cá nhân, doanh nghiệp tham gia và hỗ trợ Về hình thức PBGDPL, pháp luật quy hoạt động PBGDPL” (Điều 29) và khi định: đối với người lao động trong doanh PBGDPL cho người lao động trong các nghiệp, hình thức chủ yếu là phổ biến trực doanh nghiệp: “người sử dụng lao động có tiếp, niêm yết các quy định của pháp luật tại trách nhiệm bố trí thời gian, bảo đảm các nơi làm việc, tủ sách pháp luật, giỏ sách điều kiện cần thiết để PBGDPL; phối hợp pháp luật, tờ gấp, lồng ghép trong các hoạt với tổ chức Công đoàn tổ chức PBGDPL động văn hóa, văn nghệ. Bản thân quy định cho người lao động trong doanh nghiệp; tổ này cho thấy, hình thức chủ đạo dừng ở việc chức Công đoàn có trách nhiệm chủ trì vận phổ biến pháp luật, tức là mới làm cho đông động người lao động tìm hiểu, học tập pháp đảo người lao động biết đến pháp luật, chứ luật” (Điều 18). Sự phối hợp này là cần thiết, 38 NGHIÊN CỨU LẬP PHÁP Số 7(407) - T4/2020
THỰC TIỄN PHÁP LUẬT nhưng nó cũng ngầm định một nguy cơ khá thấy rõ tính chính trị - xã hội của tổ chức lớn, đó là sự phụ thuộc cũng như tính chất Công đoàn khi thực hiện hoạt động “chung một chiến tuyến” của Công đoàn với PBGDPL, mà đáng ra vốn phải xuất phát người sử dụng lao động, khi mà hoạt động gần hơn từ nhu cầu của người lao động, PBGDPL cho người lao động của Công trong quan hệ lao động trực tiếp của mình. đoàn được “phối hợp” và đảm bảo “các điều Điều này cũng đã được chính TLĐ thừa kiện cần thiết” từ phía người sử dụng lao nhận: “một số nội dung tuyên truyền, giáo động. dục còn nặng về lý luận, chưa sát với tình - Khía cạnh thực tiễn hình thực tiễn đất nước và sự phát triển đa Quá trình chỉ đạo PBGDPL, TLĐLĐ dạng của các loại hình Công đoàn cơ sở”1. Việt Nam chưa thực sự có nhiều chỉ đạo trực Với hình thức tư vấn pháp lý cho người tiếp, xuất phát từ nhu cầu và đặc thù của lao động - vốn được xem là mang tính từng nhóm người lao động, mà thiên nhiều “chuyên môn sâu” hơn cả trong các hình về việc cụ thể hóa các chương trình, đề án thức PBGDPL, dù hiện số lượng các trung tuyên truyền, PBGDPL của Nhà nước; tức tâm, văn phòng hoặc tổ tư vấn pháp luật là, Nhà nước có chương trình lớn nào thì được thành lập ở hầu hết Liên đoàn lao động TLĐLĐ có chương trình đó, ví dụ: Tuyên các tỉnh, thành phố, Công đoàn ngành trung truyền biển, đảo và kết quả công tác phân ương, Công đoàn Tổng Công ty trực thuộc, giới cắm mốc biên giới đất liền Việt Nam - các đơn vị trực thuộc TLĐ, nhưng chất Trung Quốc, Việt Nam - Campuchia, công lượng hoạt động còn nhiều bất cập. Việc tư tác tăng dày và tôn tạo hệ thống quốc giới vấn pháp luật “còn thụ động, chưa hướng về Việt Nam - Lào; Tuyên truyền, phổ biến và cơ sở và người lao động, chưa có sự phối giáo dục pháp luật về đảm bảo trật tự an toàn hợp chặt chẽ về chuyên môn giữa các Ban giao thông; Tuyên truyền bầu cử đại biểu chuyên đề với hoạt động tư vấn pháp luật; Quốc hội; Tuyên truyền và tổ chức các hoạt số lượng vụ việc tham gia tư vấn và bảo vệ động hướng về Đại hội phụ nữ toàn quốc... đoàn viên, người lao động trước toà án còn Đặc biệt, có những nội dung như tuyên ít, chưa đáp ứng yêu cầu của đoàn viên và truyền về lịch sử, vai trò của Công đoàn, hay người lao động”2. Điều này đến từ nhiều về các ngày lễ lớn trong năm còn được tiến nguyên nhân, trong đó có thể kể đến “số cán hành định kỳ hằng năm. Việc tuyên truyền bộ làm công tác tư vấn pháp luật chuyên này là cần thiết trong mối tương quan giữa trách ở các cấp Công đoàn còn ít, đa số là Nhà nước và công dân, nhưng nó cũng cho cán bộ kiêm nhiệm; trình độ, năng lực và 1 Chỉ thị số 01/CT-TLĐ ngày 03/4/2006 về tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 03/NQ- ĐCT về “Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục của tổ chức Công đoàn trong tình hình mới”, tr.1. 2 Nghị quyết số 04/NQ-TLĐ của Đoàn Chủ tịch Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam về “Đổi mới và nâng cao chất lượng hoạt động tư vấn pháp luật của tổ chức công đoàn trong tình hình mới”, ngày 27/12/2010, tr.2. 3 Nghị quyết số 04/NQ-TLĐ của Đoàn Chủ tịch Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam về “Đổi mới và nâng cao chất lượng hoạt động tư vấn pháp luật của tổ chức công đoàn trong tình hình mới”, ngày 27/12/2010, tr.1. NGHIÊN CỨU Số 7(407) - T4/2020 LẬP PHÁP 39
THỰC TIỄN PHÁP LUẬT kinh nghiệm của đội ngũ cán bộ làm công pháp luật cho công nhân, lao động của tác tư vấn pháp luật còn hạn chế, tỷ lệ cán người sử dụng lao động vào nội dung thoả bộ có trình độ cử nhân luật còn thấp, chưa ước lao động tập thể của doanh nghiệp”5. đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong thời kỳ đẩy Mức chỉ tiêu chưa tuyệt đối này không chỉ mạnh công nghiệp hoá - hiện đại hoá và hội phản ảnh hiệu quả của công tác PBGDPL, nhập kinh tế quốc tế”3. mà còn cho thấy sự lúng túng trong việc giải Hoạt động phối hợp của Công đoàn với quyết mối tương quan giữa sự tự giác của các chủ thể khác trong PBGDPL cho người các đoàn viên khi gia nhập Công đoàn, với lao động, đơn cử như của TLĐLĐ với Đài tính chất mệnh lệnh hành chính vốn có trong Tiếng nói Việt Nam trong quá trình tuyên hệ thống Công đoàn với tư cách là một tổ truyền về phong trào công nhân viên chức chức chính trị - xã hội thuộc hệ thống chính lao động và hoạt động Công đoàn trên Đài, trị. Cụ thể, Công đoàn hoàn toàn có thể biến lại cho thấy sự thiếu chủ động của Công hoạt động PBGDPL trở thành bắt buộc và đoàn, thể hiện ở việc “cung cấp thông tin được “thỏa ước hóa” trong các bản thỏa ước chưa được thường xuyên, liên tục, vẫn còn lao động tập thể với cơ chế pháp lý như hiện có những sự kiện do Đài Tiếng nói Việt Nam nay, thì Công đoàn lại chưa tận dụng được chủ động tiếp cận các nguồn thông tin... Các điều đó. Đây cũng chính là một sự thiếu triệt chương trình đi thực tế do TLĐLĐ Việt Nam để, dẫn đến thực trạng “một số nội dung tổ chức còn ít”4. Tức là, việc PBGDPL của tuyên truyền, giáo dục chưa đến được số Công đoàn cho người lao động, đáng ra phải đông công nhân lao động trực tiếp sản xuất được triển khai theo “đơn đặt hàng” của và làm việc phân tán, lưu động, hoặc trong TLĐLĐ, thì lại thành ra ngược lại. các doanh nghiệp dân doanh và doanh Mặc dù, PBGDPL cho người lao động nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài”6. là trách nhiệm của Công đoàn, tuy vậy, vẫn Quy trình triển khai PBGDPL hiện nay thiếu một cơ chế để hoạt động này được triển của Công đoàn là: khi có chủ trương chung khai rộng khắp và trở thành cam kết có tính hoặc có các đề án của Nhà nước về khả thi cao giữa các bên trong quan hệ lao PBGDPL, hoặc có văn bản quy phạm pháp động. Có thể nhận thấy thực trạng này qua luật mới liên quan đến người lao động, đến chỉ tiêu phấn đấu đến năm 2018 được Công đoàn, thì TLĐLĐ sẽ ban hành văn bản TLĐLĐ đề ra là: “70% trở lên số công nhân chỉ đạo triển khai trong toàn hệ thống Công lao động trong các loại hình doanh nghiệp đoàn, bắt đầu từ Ban Tuyên giáo, Hội đồng được phổ biến pháp luật; 60% trở lên số phối hợp PBGDPL cho đến Công đoàn bộ, doanh nghiệp đã thành lập Công đoàn đưa ngành, các cấp. Việc triển khai từ nội dung, nhiệm vụ tuyên truyền, phổ biến, giáo dục hình thức, thời gian, nhân lực... sẽ theo 4 Báo cáo Tổng kết Chương trình phối hợp tuyên truyền giữa Tổng Liên đoàn LĐVN và Đài Tiếng nói Việt Nam (2005 – 2009), tr.4. 5 Nghị quyết Hội nghị lần thứ tư BCH TLĐLĐVN khóa XI về nâng cao hiệu quả công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật trong công nhân, viên chức, lao động trong tình hình mới. 6 Chỉ thị số 01/CT-TLĐ ngày 03/4/2006 về tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 03/NQ- ĐCT về “Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục của tổ chức Công đoàn trong tình hình mới”. 40 NGHIÊN CỨU LẬP PHÁP Số 7(407) - T4/2020
THỰC TIỄN PHÁP LUẬT khung khổ chung được xây dựng cho toàn hình thức thích hợp. Những khía cạnh này hệ thống Công đoàn, theo phương thức của Nhóm tiêu chí khác thực chất cũng thuộc mệnh lệnh hành chính. Thực trạng này sẽ tạo phạm vi của chức năng quản lý nhà nước. nên sự đồng bộ, thống nhất cần thiết cho một Trong khi đó, Nhóm tiêu chí hiệu quả tác hệ thống các tổ chức chính trị - xã hội hoạt động của công tác PBGDPL đối với xã hội, động, nhưng chắc chắn sẽ thiếu đi tính kịp đáng ra là nhóm quan trọng nhất, thì lại chỉ thời và đáp ứng nhu cầu của từng Công đoàn được xem như một khía cạnh bình thường cơ sở, bởi mỗi ngành, lĩnh vực lao động, mỗi trong tổng thể. Thực tiễn này đã một lần nữa doanh nghiệp ngoài nhà nước có lĩnh vực lao làm bộc lộ sự khuyết thiếu của một nguyên động không hoàn toàn giống nhau, do đó mà tắc căn bản cần có của hoạt động đánh giá những thông tin đặc thù về pháp luật, những hiệu quả PBGDPL, đó là “kết hợp giữa tự kỹ năng cần thiết sẽ không được đáp ứng đánh giá với đánh giá của người thụ hưởng đúng thời điểm và trúng đối tượng. Đi liền và đánh giá của cơ quan, tổ chức có thẩm với đó là việc xây dựng các kế hoạch, triển quyền”, nên đã làm giảm hiệu lực của các khai PBGDPL ở các bộ ngành, địa phương quy định về kiểm tra, đánh giá, xử lý vi còn mang tính hình thức, chậm, nhiều khi phạm trong quá trình PBGDPL. đơn giản chỉ là sự sao chụp các bản kế hoạch - Khía cạnh đáp ứng yêu cầu của bối của cấp trên. Các bản kế hoạch cũng hầu như cảnh hội nhập quốc tế không đề cập vấn đề chịu trách nhiệm cá Địa vị pháp lý của tổ chức Công đoàn đã nhân trong quá trình triển khai công tác được Liên Hợp Quốc ghi nhận: “mọi người GDPL của các chủ thể liên quan, dẫn đến được quyền thành lập và gia nhập các Công việc quy trách nhiệm khi có vi phạm gặp khó đoàn để bảo vệ quyền lợi của mình”7, “người khăn. lao động và người sử dụng lao động, không Việc đánh giá hiệu quả công tác phân biệt dưới bất kỳ hình thức nào, đều PBGDPL của Công đoàn cho người lao không phải xin phép trước mà vẫn có quyền động cũng chưa thực sự triệt để. Cụ thể, với được tổ chức và gia nhập các tổ chức theo việc sử dụng Bộ tiêu chí gồm 5 nhóm được sự lựa chọn của mình”8. Bộ Tư pháp đưa ra, Công đoàn, đã ứng xử Ở mỗi quốc gia, địa vị pháp lý của tổ như các chủ thể khác trong hệ thống cơ quan chức Công đoàn là không giống nhau. Tuy nhà nước, là dành điểm đa số cho Nhóm tiêu nhiên, vai trò chung của Công đoàn là giúp chí thực hiện chức năng quản lý nhà nước về người lao động “duy trì hay cải thiện các PBGDPL (tối đa 30 điểm) và Nhóm tiêu chí điều kiện thuê mướn họ”9, thông qua các khác (tối đa 10 điểm) gồm thực hiện đầy đủ hoạt động như: đại diện, cung cấp lợi ích dự trách nhiệm họp báo, thông cáo báo chí về phòng, giáo dục chương trình hành động đối văn bản quy phạm pháp luật do mình chủ trì với thành viên Công đoàn. Giáo dục pháp soạn thảo và tổ chức biên soạn tài liệu bằng luật; theo đó, vốn được được xem là hoạt 7 Tuyên ngôn Nhân quyền, 1948. 8 Công ước số 87 về quyền tự do hiệp hội và về việc bảo vệ quyền được tổ chức, 1948. 9 Webb, Sidney; Webb, Beatrice (1920). History of Trade Unionism. Longmans, Green and Co. London. ch. I. NGHIÊN CỨU Số 7(407) - T4/2020 LẬP PHÁP 41
THỰC TIỄN PHÁP LUẬT động mặc nhiên trong quá trình các tổ chức lọc khắc nghiệt của thị trường lao động chất Công đoàn đại diện, bảo vệ người lao động lượng cao. Xu hướng di dân quốc tế cũng là thành viên của tổ chức mình, được tiến làm biến đổi giá trị của sức lao động. Do đó, hành trong phạm vi không gian lãnh thổ việc được “bảo vệ và thực thi pháp luật trở quốc gia, với nội dung chủ yếu liên quan đến thành rất quan trọng đối với người lao động hệ thống chính sách pháp luật của Nhà nước. trong nước, cũng như người lao động nhập Bối cảnh hội nhập quốc tế hiện nay đã đặt cư. Các kỹ năng của Công đoàn trong việc Công đoàn ở trạng thái đa dạng hơn trong tìm kiếm các yếu tố để cải thiện lao động, việc thể hiện vai trò của mình, từ đó mà tác pháp luật có thể được sử dụng để thúc đẩy động trực tiếp đến hoạt động PBGDPL của một khung pháp lý có lợi cho người lao động Công đoàn. nhập cư... Trong việc xây dựng chiến lược Trước hết, PBGDPL của tổ chức Công cho người lao động nhập cư, các Công đoàn đoàn phải làm cho người lao động tăng cần suy nghĩ về vai trò của mục tiêu giáo cường hiểu biết và có các kỹ năng vận dụng dục. Các Công đoàn có thể sử dụng các hoạt các chính sách pháp luật để thích ứng, bảo động giáo dục của họ trong các khu vực gửi vệ và thụ hưởng các quyền của mình. Bởi vì, số lượng lớn công nhân ở nước ngoài, như “Công đoàn đã trở thành một phần không một phương tiện để tiếp cận cộng đồng trực thể thiếu của xã hội công nghiệp vì họ … tìm tiếp tham gia di cư”11. Các tổ chức của người cách để người lao động trở lên nhanh nhạy lao động và của người sử dụng lao động có hơn với nhu cầu và lợi ích của chính người quyền hợp thành các liên đoàn, tổng liên lao động”10. Nhờ Công đoàn, người lao động đoàn, và mọi tổ chức, liên đoàn hoặc tổng đoàn thể được thông báo nhiều hơn, có nhiều liên đoàn đó đều có quyền gia nhập, liên kết khả năng được hưởng lợi từ các chương trình với các tổ chức quốc tế của người lao động bảo hiểm xã hội như bảo hiểm thất nghiệp và người sử dụng lao động. Người lao động và bồi thường, an toàn và sức khỏe, y tế, làm phải được đặt trong cơ hội đủ điều kiện để thêm giờ, nghỉ phép gia đình. Do đó, các góp phần cùng với Công đoàn cơ sở của hiệp hội, các Công đoàn sẽ là một tổ chức mình hiện thực hóa thời cơ. trung gian cung cấp một sự bổ sung cần thiết Những đòi hỏi từ bối cảnh hội nhập này cho các lợi ích và sự bảo vệ đã được pháp cũng đang tác động lên địa vị của tổ chức luật quy định. Công đoàn tại Việt Nam. Hiệp định Đối tác PBGDPL của Công đoàn phải giúp toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương người lao động tự hoàn thiện, nâng cao kỹ (CPTPP) mà Việt Nam là thành viên (có hiệu năng, trình độ, để đáp ứng yêu cầu và mở lực từ 14/01/2019) đã yêu cầu các quốc gia rộng liên kết với thị trường lao động ngoài thành viên phải tôn trọng và bảo đảm quyền quốc gia. Bởi vì, những thành tựu của cách của người lao động trong việc thành lập và mạng khoa học, yêu cầu của hội nhập quốc gia nhập tổ chức đại diện của người lao động tế đang đẩy người lao động vào thế bị chọn tại cơ sở. Như vậy, Tổ chức đại diện của 10 Jerry H. Bentley và Herbert F. Ziegler, Truyền thống và các cuộc gặp gỡ. 11 Vai trò mới của Liên đoàn Lao động trong kỷ nguyên toàn cầu hóa: Liên đoàn Lao động và Bảo vệ lao động di cư, Anastasia V. Kouznetsova, Phòng luật lao động, viện luật, Đại học quốc gia Viễn Đông. 42 NGHIÊN CỨU LẬP PHÁP Số 7(407) - T4/2020
THỰC TIỄN PHÁP LUẬT người lao động tại cơ sở sẽ có hai lựa chọn, hỗ trợ của người sử dụng lao động và vẫn một là, gia nhập TLĐLĐ Việt Nam; hai là, phải đảm bảo sự thống nhất của hệ thống đăng ký với chủ thể có thẩm quyền để hoạt PBGDPL của cả nước. Do đó, việc tạo lập động với tư cách là tổ chức độc lập, không một cơ chế tài chính độc lập cho Công đoàn thuộc TLĐLĐ. Điều kiện đặt ra đối với tổ do người lao động đảm bảo, là một giải pháp chức Công đoàn cơ sở chỉ là tuân thủ nghiêm hữu hiệu tạo nên sự chủ động của Công chỉnh pháp luật và các tiêu chuẩn của Tổ đoàn. Đồng thời, sớm đặt Công đoàn truyền chức Lao động quốc tế trong quá trình đại thống vào vị thế phải cạnh tranh thực sự về diện và bảo vệ quyền lợi cho người lao động, năng lực với Công đoàn cơ sở sẽ được thành mà không phải chịu sự ràng buộc về mặt tổ lập. Đây cũng sẽ là giải pháp để buộc Công chức, hành chính của hệ thống TLĐLĐ Việt đoàn phải đảm bảo cao nhất hiệu quả Nam. Trong điều kiện đó, hoạt động PBGDPL cho người lao động của mình, PBGDPL của Công đoàn truyền thống sẽ trong khi vẫn hài hòa được với các mục tiêu phải chịu áp lực lớn, đặt trong tương quan chính trị. với hiệu quả của PBGDPL của các Công - Xây dựng cơ chế đánh giá hiệu quả đoàn cơ sở và sự đánh giá của các thành viên tác động xã hội có sự tham gia của đối Công đoàn. tượng được PBGDPL Nhìn chung, có thể thấy rằng, ở Việt Hiệu quả của PBGDPL của Công đoàn Nam hiện nay, hoạt động PBGDPL của chỉ có thể thực chất khi tác động xã hội của Công đoàn cho người lao động còn mang nó được hiện thực hóa. Chủ thể đánh giá tính nửa vời, thiếu triệt để. Một trong nguyên hiệu quả sẽ khách quan nhất, nếu như đó nhân dẫn đến thực trạng này là do hoạt động chính là người lao động được PBGDPL. Do PBGDPL của Công đoàn đã bị hành chính vậy, xây dựng một cơ chế đánh giá hiệu quả hóa. Việc hành chính hóa này đã làm mất đi tác động xã hội của PBGDPL có sự kết hợp nhiều thời gian, nội dung cũng như cách hài hòa giữa tự đánh giá, đánh giá của người thức PBGDPL thực sự cần thiết cho người lao động và của chủ thể có thẩm quyền trong lao động. Đặc biệt, đã làm Công đoàn thụ bối cảnh hiện nay là cần thiết. Theo đó, các động trong việc thực hiện vai trò đại diện của nhóm tiêu chí đánh giá hiệu quả sẽ phải được mình thông qua kênh PBGDPL cho các bổ sung và sắp đặt lại vị trí ưu tiên. thành viên, và đồng thời cũng làm người lao - Tiếp tục đổi mới hình thức, nội dung động trở thành chủ thể thụ động, thiếu tiếng PBGDPL nói trong quá trình thụ hưởng các sản phẩm Tập trung nhiều hơn vào khía cạnh giáo của PBGDPL. dục pháp luật thay vì phổ biến, tuyên truyền 2. Khắc phục sự nửa vời, đảm bảo hiệu pháp luật như hiện nay. Đẩy mạnh các hình quả phổ biến, giáo dục pháp luật cho thức như tư vấn pháp luật, giáo dục kỹ năng người lao động của tổ chức Công đoàn ở sử dụng pháp luật, kỹ năng tự bảo vệ quyền Việt Nam lợi, thương lượng lợi ích, kỹ năng sử dụng - Tạo vị thế độc lập cho tổ chức Công hữu ích tổ chức Công đoàn, hoặc lựa chọn đoàn trong PBGDPL chủ thể, quy trình giải quyết tranh chấp... Công đoàn sẽ không thể PBGDPL hiệu Nội dung PBGDPL cũng cần tập trung và quả khi vẫn phải phụ thuộc vào sự phối hợp, chọn lọc hơn, phù hợp với đặc thù của từng NGHIÊN CỨU Số 7(407) - T4/2020 LẬP PHÁP 43
THỰC TIỄN PHÁP LUẬT loại người lao động. TLĐLĐ Việt Nam gần Sản phẩm của hoạt động PBGDPL là đây cũng đã ban hành Hướng dẫn Công tác một loại hàng hóa đặc biệt, hàng hóa này tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật được đo bằng nhiều tiêu chí. Hàng hóa này trong công nhân, viên chức, lao động năm cần một thị trường đặc biệt để lưu thông, đó 2020 (số 147/HD-TLĐ ngày 21/2/2020). là sự tín nhiệm, tự nguyện của người lao Hướng dẫn yêu cầu tập trung vào: các nội động khi tổ chức Công đoàn hiện thực hóa dung cơ bản của pháp luật bảo hiểm xã hội, vai trò đại diện của họ đối với người lao bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp, an toàn động. Vì vậy, sẽ rất cần thiết, nếu như tổ vệ sinh lao động có liên quan trực tiếp đến chức Công đoàn chấp nhận chi phí cao, linh người lao động; chế định về hợp đồng lao hoạt trong lựa chọn những người có chuyên động được xây dựng theo hướng tăng cường môn, kỹ năng thực sự trong từng lĩnh vực sự linh hoạt trong giao kết, thực hiện và pháp lý trong xã hội để PBGDPL cho phù chấm dứt; tăng cường tính linh hoạt, tự chủ hợp với những hình thức, nội dung cụ thể của các bên trong quan hệ lao động về tiền của quá trình PBGDPL và nhu cầu của người lương thông qua đối thoại, thương lượng; lao động, thay vì thường xuyên sử dụng đội linh hoạt, hài hòa hơn về thời giờ làm việc, ngũ nhân sự truyền thống như hiện nay. thời giờ nghỉ ngơi và làm thêm giờ; bảo vệ Nhận thức này sẽ làm thay đổi cách thức đào lao động đặc thù; linh hoạt hơn cơ chế giải tạo và sử dụng nhân sự của Công đoàn quyết tranh chấp lao động... Các tổ chức PBGDPL trong thực tiễn. Công đoàn cần triển khai thực hiện tốt Tính đặc thù trong PBGDPL của Công những yêu cầu này trong tương lai. đoàn cho người lao động đến từ hiệu quả cuối cùng của hoạt động này. Đó là, có thể - Coi PBGDPL của Công đoàn cho biến người lao động - chủ thể vốn ở vị thế người lao động là một loại dịch vụ hàng phụ thuộc vào người sử dụng lao động, hóa đặc thù thành người tạo ra sự phụ thuộc, hoặc là sự Pháp luật hiện quy định nhóm lao động cộng sinh bền vững với người sử dụng lao trong các doanh nghiệp là nhóm thuộc đối động. Sự thay đổi này đến từ kỹ năng, trình tượng PBGDPL đặc thù. Tuy vậy, cần phải độ, trách nhiệm, sự thích ứng, mức độ quốc xem xét toàn bộ hoạt động PBGDPL là một tế hóa mà người lao động có được từ quá loại dịch vụ đặc thù, để có những ứng xử đặc trình PBGDPL của tổ chức Công đoàn mà thù đối với loại hình PBGDPL này. mình là thành viên. Lợi ích bền vững sẽ đến Tính đặc thù cũng đến từ chủ thể tiến với quốc gia khi tạo được một cơ chế hỗ trợ hành PBGDPL, đó là tổ chức đại diện, bảo cho hoạt động đặc thù này đi đúng quỹ đạo vệ quyền lợi cho người lao động theo vị thế của nó. Khi đó, vị thế đại diện và bảo vệ truyền thống nhất, vốn có sự phụ thuộc vào quyền lợi cho người lao động của Công đoàn người lao động trong quá trình hình thành và sẽ là xuyên suốt và cần thiết hơn tất cả, sẽ tồn tại, ngày càng gia tăng trách nhiệm và không còn phải cân nhắc để xem nên theo vai trò dẫn dắt, định hướng người lao động. loại hình Công đoàn nào, hay có để Công Hiệu quả tác động xã hội của PBGDPL được đoàn làm thêm các chức năng khác nữa xem là thước đo cho năng lực, trách nhiệm không, trong khi các chủ thể khác trong xã và kết quả hoạt động của Công đoàn. hội có thể làm thay n 44 NGHIÊN CỨU LẬP PHÁP Số 7(407) - T4/2020