Khái niệm hiện đại hóa - Trần Hữu Quang

X· héi häc sè 2 (90), 2005 103<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Kh¸i niÖm hiÖn ®¹i hãa∗<br /> <br /> TrÇn H÷u Quang<br /> <br /> <br /> Trong c¸c hÖ thèng chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi cña ViÖt Nam hiÖn<br /> nay, cã hai tõ then chèt l©u nay xuÊt hiÖn th−êng xuyªn trªn c¸c v¨n b¶n, ®ã lµ<br /> “c«ng nghiÖp hãa” vµ “hiÖn ®¹i hãa”. XÐt vÒ mÆt ng÷ nghÜa, “c«ng nghiÖp hãa”<br /> (industrialisation) lµ mét kh¸i niÖm chñ yÕu thiªn vÒ lÜnh vùc kinh tÕ häc. MÆc dï<br /> c«ng nghiÖp hãa vÉn lµ mét qu¸ tr×nh lu«n lu«n ®−îc giíi nghiªn cøu x· héi häc quan<br /> t©m v× nã cã nh÷ng t¸c ®éng hÕt søc to lín vÒ mÆt x· héi, nh−ng nh·n giíi x· héi häc<br /> chó ý h¬n tíi kh¸i niÖm “hiÖn ®¹i hãa” (modernisation), v× kh¸i niÖm nµy chøa ®ùng<br /> nh÷ng néi hµm mang tÝnh kinh tÕ-x· héi, v¨n hãa-x· héi, vµ thiÕt chÕ-x· héi s©u<br /> réng h¬n. Thùc ra, qu¸ tr×nh hiÖn ®¹i hãa còng ®· mÆc nhiªn bao hµm trong nã qu¸<br /> tr×nh c«ng nghiÖp hãa, vèn th−êng diÔn ra song song víi qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa. VËy<br /> thÕ nµo lµ hiÖn ®¹i hãa ?<br /> “HiÖn ®¹i” ®èi lËp víi “truyÒn thèng” ?<br /> ThuËt ng÷ "modern” (hiÖn ®¹i) xuÊt hiÖn tõ thêi Phôc h−ng ë ch©u ¢u, lóc<br /> ®Çu th−êng ®−îc hiÓu theo nghÜa ®èi lËp víi thuËt ng÷ “cæ x−a” (ancient) hay “truyÒn<br /> thèng” (traditional). Ph¶i ®îi ®Õn Hegel th× ng−êi ta míi thÊy cã mét sù ph©n tÝch<br /> nghiªm cÈn vµ s©u s¾c nhÊt vÒ th©n phËn cña “con ng−êi hiÖn ®¹i” : ®ã lµ con ng−êi<br /> ®Æt lÞch sö tr−íc mÆt m×nh, vµ ®Æt m×nh tr−íc lÞch sö, vµ suy t−ëng xem cã sù hßa<br /> hîp gi÷a hai c¸i nµy víi nhau hay kh«ng. §Æc tr−ng cña tÝnh hiÖn ®¹i (modernity)<br /> theo Hegel lµ ë chç con ng−êi tù ®Æt m×nh vµo trong lÞch sö mét c¸ch cã ý thøc.1<br /> VÒ sau, ng−êi ta th−êng hiÓu “hiÖn ®¹i hãa” theo nghÜa lµ qu¸ tr×nh chuyÓn<br /> biÕn tõ x· héi cæ truyÒn sang x· héi hiÖn ®¹i, xÐt trong mÊy lÜnh vùc nh− sau. [a]<br /> HiÖn ®¹i hãa vÒ mÆt chÝnh trÞ lµ ph¸t triÓn c¸c ®Þnh chÕ chÝnh trÞ chñ yÕu, nh− c¸c<br /> chÝnh ®¶ng, nghÞ viÖn, quyÒn bÇu cö, tøc lµ nh÷ng ®Þnh chÕ t¹o ®iÒu kiÖn cho ng−êi<br /> d©n cã thÓ tham gia vµo qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh. [b] HiÖn ®¹i hãa vÒ mÆt v¨n hãa<br /> ®−îc thÓ hiÖn chñ yÕu trong qu¸ tr×nh thÕ tôc hãa (secularisation) vµ h×nh thµnh t−<br /> t−ëng quèc gia d©n téc. [c] HiÖn ®¹i hãa vÒ mÆt kinh tÕ (kh«ng ®ång nhÊt víi kh¸i<br /> <br /> <br /> ∗<br /> Bµi viÕt nµy ®−îc thùc hiÖn trong khu«n khæ §Ò tµi cÊp nhµ n−íc KX.02.10 mang tªn “C¸c vÊn ®Ò x· héi cña<br /> qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa vµ hiÖn ®¹i hãa ë ViÖt Nam: Mét x· héi häc vÒ sù biÕn ®æi x· héi vµ v¨n hãa”.<br /> 1<br /> Xem Roger Scruton, A Dictionary of Political Thought, London, Pan Press, 1982, trang 302-303.<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 104 Kh¸i niÖm hiÖn ®¹i hãa<br /> <br /> niÖm c«ng nghiÖp hãa) lµ qu¸ tr×nh diÔn ra nh÷ng thay ®æi s©u s¾c vÒ mÆt kinh tÕ,<br /> nh− ngµy cµng gia t¨ng møc ®é ph©n c«ng lao ®éng, sö dông c¸c kü thuËt qu¶n trÞ,<br /> c¸c c«ng nghÖ míi, vµ sù lín m¹nh cña c¸c hÖ thèng th−¬ng m¹i vµ c¸c ph−¬ng tiÖn<br /> giao dÞch th−¬ng m¹i. [d] Cßn hiÖn ®¹i hãa vÒ mÆt x· héi th× ®−îc thÓ hiÖn qua hiÖn<br /> t−îng gia t¨ng sè ng−êi biÕt ch÷, hiÖn t−îng ®« thÞ hãa, sù suy gi¶m cña c¸c lo¹i<br /> quyÒn lùc cæ truyÒn, vµ sù xuÊt hiÖn cña xu h−íng c¸ nh©n (individualism). TÊt c¶<br /> nh÷ng thay ®æi võa kÓ ®−îc coi nh− n»m trong qu¸ tr×nh ngµy cµng biÖt dÞ hãa<br /> (differentiation) vÒ mÆt x· héi vµ vÒ mÆt cÊu tróc.2<br /> NhiÒu t¸c gi¶, ch¼ng h¹n nh− Eisenstadt vµ Rostow, ®· sö dông thuËt ng÷<br /> “hiÖn ®¹i hãa” ®Ó chØ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña c¸c x· héi hiÖn ®¹i b¾t ®Çu tõ thêi kú<br /> c¬ khÝ hãa vµ c«ng nghiÖp hãa. Qu¸ tr×nh nµy cã nh÷ng ®Æc tr−ng nh− “níi láng c¸c<br /> ranh giíi gi÷a c¸c giai cÊp x· héi, ph¸t triÓn lÜnh vùc gi¸o dôc, n¶y sinh nh÷ng kiÓu<br /> quan hÖ th−¬ng l−îng míi trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp, më réng quyÒn bÇu cö, ph¸t<br /> triÓn c¸c dÞch vô x· héi, v.v...”.3<br /> Hai c¸i bÉy vÒ quan ®iÓm<br /> Tuy nhiªn, cã hai c¸i bÉy mµ ng−êi ta cÇn chó ý tr¸nh r¬i vµo khi nãi ®Õn<br /> hiÖn ®¹i hãa. Tr−íc hÕt lµ c¸i bÉy coi c¸c x· héi T©y ph−¬ng nh− lµ mÉu mùc, lµ hÖ<br /> qui chiÕu mµ c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn ph¶i noi theo. Së dÜ cã sù ngé nhËn nµy lµ v×<br /> qu¸ tr×nh hiÖn ®¹i hãa còng nh− c¸c lý thuyÕt vÒ hiÖn ®¹i hãa ®Òu phÇn lín xuÊt<br /> ph¸t tõ ch©u ¢u. Trong tiÕng Anh, ng−êi ta th−êng gäi c¸i bÉy nµy b»ng c¸i tõ<br /> “eurocentric”, t¹m dÞch lµ xu h−íng lÊy ch©u ¢u lµm trung t©m. C¸i bÉy thø hai còng<br /> dÔ m¾c ph¶i lµ : khi nãi tíi hiÖn ®¹i hãa, ng−êi ta cã xu h−íng lÊy x· héi hiÖn t¹i, lÊy<br /> con ng−êi hiÖn t¹i lµm chuÈn mùc ®Ó nh×n nhËn vµ ®¸nh gi¸ c¸i qu¸ khø, coi c¸i hiÖn<br /> t¹i hay c¸i “míi” nh− lµ c¸i g× ®èi lËp víi c¸i “cò” ®Ó phñ nhËn c¸i “cò” mét c¸ch ®¬n<br /> thuÇn, vµ cho r»ng chØ cã c¸i hiÖn t¹i hay c¸i “míi” míi lµ c¸i hîp lý vµ ®óng ®¾n.<br /> §©y lµ xu h−íng th−êng ®−îc gäi lµ “ethnocentric”, nghÜa lµ xu h−íng coi m×nh lµ<br /> trung t©m, lµ c¨n cø ®Ó ph¸n ®o¸n nh÷ng c¸i kh¸c víi m×nh.4<br /> ChÝnh v× ®iÒu nµy mµ chóng t«i cho r»ng, trong c¸c thao t¸c ph©n tÝch, chóng<br /> ta kh«ng nªn ®èi lËp mét c¸ch m¸y mãc thuËt ng÷ “hiÖn ®¹i” víi thuËt ng÷ “truyÒn<br /> thèng”, v× lµm nh− vËy sÏ kh«ng thÓ hiÓu ®−îc trän vÑn c¶ hai thuËt ng÷ nµy, mµ l¹i<br /> cµng kh«ng thÓ lý gi¶i ®−îc thùc t¹i x· héi vèn phøc t¹p h¬n nhiÒu so víi c¸ch nh×n<br /> gi¶n l−îc vÒ x· héi b»ng c¸ch v¹ch ra mét ®−êng ranh giíi ph©n chia m¸y mãc gi÷a<br /> “truyÒn thèng” vµ “hiÖn ®¹i”.<br /> <br /> 2<br /> Xem Nicholas Abercrombie et al., The Penguin Dictionary of Sociology, London, Penguin Books, 1988,<br /> trang 158-159.<br /> 3<br /> Allan Bullock et al. (ed.), The Fontana Dictionary of Modern Thought, London, Fontana Press, 1990,<br /> trang 540.<br /> 4<br /> Xem thªm Nicholas Abercrombie et al., s¸ch ®· dÉn, trang 159 ; Peter S.J. Chen, “Modernization in<br /> Singapore : Changing Values and the Individual” (Working paper No. 10, 1972), Peter S.J. Chen, “Asian<br /> Values in Modernizing Society : A Sociological Perspective” (Working paper No. 51, 1976), tãm t¾t trong<br /> quyÓn Chan Kwok Bun, Ho Kong Chong (ed.), Explorations in Asian Sociology, Singapore, Chopmen<br /> Publishers, 1991, trang 97-99.<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br />  TrÇn H÷u Quang 105<br /> <br /> <br /> Lý thuyÕt vµ thùc tiÔn cña sù ph¸t triÓn<br /> Cho ®Õn nay, hÇu hÕt giíi häc gi¶ nghiªn cøu vÒ sù ph¸t triÓn ®Òu thõa nhËn<br /> r»ng lu«n lu«n cã mèi quan hÖ t−¬ng thuéc hÕt søc chÆt chÏ gi÷a sù tiÕn bé vÒ mÆt x·<br /> héi vµ sù ph¸t triÓn vÒ mÆt kinh tÕ.5<br /> Nh−ng ng−êi ta l¹i th−êng kh«ng ®ång ý víi nhau khi b¾t tay vµo viÖc gi¶i<br /> thÝch c¸c qu¸ tr×nh chuyÓn biÕn x· héi. VÒ mÆt lý thuyÕt, ng−êi ta th−êng cã hai xu<br /> h−íng chÝnh : mét lµ c¸c lý thuyÕt thiªn vÒ sù qu©n b×nh (equilibrium), vµ hai lµ c¸c<br /> lý thuyÕt thiªn vÒ sù bÊt qu©n b×nh, tïy theo ng−êi ta quan niÖm x· héi lµ mét tæng<br /> thÓ tù nã mang tÝnh chÊt qu©n b×nh, hay ng−îc l¹i, nhÊn m¹nh h¬n ®Õn nh÷ng m©u<br /> thuÉn vµ xung ®ét vèn lu«n lu«n tån t¹i trong x· héi.6 Trong lÜnh vùc kinh tÕ häc,<br /> ng−êi ta thÊy cã hai xu h−íng lý thuyÕt lín th−êng tranh c·i nhau, ®ã lµ xu h−íng<br /> cho r»ng nªn ¸p dông chÝnh s¸ch tù do hãa vµ ®Ó cho thÞ tr−êng tù nã ®iÒu chØnh, vµ<br /> xu h−íng cho r»ng cÇn cã sù can thiÖp cña nhµ n−íc ®Ó ®¶m b¶o sù qu©n b×nh cña<br /> thÞ tr−êng. Trong lÜnh vùc x· héi häc, luËn ®Ò thiªn vÒ sù qu©n b×nh ®−îc thÓ hiÖn<br /> chñ yÕu th«ng qua tr−êng ph¸i th−êng gäi lµ chøc n¨ng luËn, vèn quan niÖm sù ph¸t<br /> triÓn cña x· héi lµ mét qu¸ tr×nh tiÕn hãa, tiÖm tiÕn. Cßn nh÷ng ng−êi theo luËn ®Ò<br /> thiªn vÒ sù bÊt qu©n b×nh th× l¹i chó träng h¬n tíi nh÷ng quan hÖ xung ®ét vµ m©u<br /> thuÉn trong x· héi vµ quan niÖm r»ng chÝnh ®©y míi lµ nguyªn nh©n vµ ®éng lùc<br /> thùc sù cña qu¸ tr×nh chuyÓn biÕn x· héi.<br /> LÞch sö diÔn tiÕn cña c¸c x· héi thùc ra v« cïng phøc t¹p vµ ®a d¹ng. Cã<br /> nh÷ng m« h×nh lý thuyÕt gi¶i thÝch sù ph¸t triÓn tá ra phï hîp víi mét sè khu«n khæ<br /> x· héi nµo ®ã, nh−ng l¹i kh«ng ®øng v÷ng khi ¸p dông vµo nh÷ng khu«n khæ x· héi<br /> kh¸c, hay trong nh÷ng bèi c¶nh lÞch sö kh¸c. Do ®ã, kh«ng Ýt m« h×nh lý thuyÕt sau<br /> khi ®−îc ®−a ra mét thêi gian th−êng bÞ nh÷ng thùc tÕ míi kh¸m ph¸ sau nµy phñ<br /> nhËn vµ b¸c bá.<br /> Talcott Parsons, ch¼ng h¹n, ®· ®Ò xuÊt luËn ®iÓm cho r»ng qu¸ tr×nh c«ng<br /> nghiÖp hãa lµm cho m« h×nh gia ®×nh më réng bÞ ph¸ vì vµ bÞ thay thÕ bëi m« h×nh<br /> gia ®×nh h¹t nh©n.7 Bëi lÏ, theo «ng, trong x· héi hiÖn ®¹i, gi¸o dôc cã xu h−íng ph¸t<br /> triÓn m¹nh h¬n ë bªn ngoµi khu«n khæ gia ®×nh, vÞ thÕ x· héi-nghÒ nghiÖp th−êng<br /> ®−îc thñ ®¾c trong ®êi sèng x· héi h¬n lµ ®−îc thõa kÕ tõ cha sang con, tÝnh di ®éng<br /> vÒ mÆt ®Þa lý ngµy cµng gia t¨ng... LËp luËn nµy tho¹t nh×n cã vÎ hîp lý, nh−ng<br /> ng−êi ta khã mµ gäi ®ã lµ mét qui luËt phæ qu¸t cã hiÖu lùc ë bÊt cø n¬i ®©u. ThÝ dô ë<br /> NhËt B¶n, theo c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu cña Ezra Vogel, nhµ kinh doanh nµo muèn<br /> tuyÓn dông nh©n c«ng th−êng ph¶i th−¬ng l−îng tr−íc víi gia ®×nh cña c¸c c«ng<br /> nh©n nµy. ChÝnh hÖ thèng liªn ®íi trong gia ®×nh gióp cho nhµ kinh doanh t×m ®−îc<br /> 5<br /> Xem Bert F. Hoselitz, Aspects sociologiques de la croissance Ðconomique, Strasbourg, Tendances<br /> actuelles, 1971, trang 29.<br /> 6<br /> Xem Henri Mendras, Michel ForsÐ, Le changement social. Tendances et paradigmes, Paris, Armand<br /> Colin, 1983, trang 127.<br /> 7<br /> Xem Raymond Boudon, La place du dÐsordre. Critique des thÐories du changement social, Paris, Presses<br /> Universitaires de France, 1984, trang 90-91.<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 106 Kh¸i niÖm hiÖn ®¹i hãa<br /> <br /> ®ñ sè ng−êi mµ m×nh cÇn, vµ ®ång thêi còng ®¶m b¶o cho c«ng ty lßng trung thµnh<br /> vµ tinh thÇn t«n träng hîp ®ång cña c¸c c«ng nh©n. Nh− vËy cã nghÜa lµ trong tr−êng<br /> hîp nµy, qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa cµng cñng cè c¸c mèi liªn hÖ ®oµn kÕt trong gia<br /> ®×nh më réng, chø kh«ng hÒ lµm chóng suy yÕu ®i, v× chÝnh ®©y lµ nguån trî lùc ®Çy<br /> hiÖu qu¶ cho viÖc tuyÓn dông vµ sö dông c«ng nh©n.8<br /> Mét lý thuyÕt kh¸c cho r»ng khi mµ kh¶ n¨ng tiÕt kiÖm vµ tÝch lòy cña d©n c−<br /> cßn yÕu ít, th× kh«ng thÓ cã ®Çu t− ; mµ kh«ng cã ®Çu t−, th× n¨ng suÊt lao ®éng<br /> kh«ng thÓ t¨ng lªn, do ®ã thu nhËp cña ng−êi d©n dËm ch©n t¹i chç, vµ hÖ qu¶ lµ<br /> kh¶ n¨ng tiÕt kiÖm tiÕp tôc yÕu ít. Theo lý thuyÕt nµy, chØ cã thÓ tho¸t ra khái c¸i<br /> vßng luÈn quÈn ®ã nÕu cã ®−îc sù trî gióp hoÆc nguån lùc tõ bªn ngoµi. ThÕ nh−ng,<br /> lÞch sö ph¸t triÓn cña n−íc Anh vµo thÕ kû XVIII hay cña NhËt B¶n vµo thÕ kû XIX<br /> ®· cho thÊy lý thuyÕt nµy kh«ng ®óng.<br /> Tr−íc ®©y còng tõng cã lý thuyÕt cho r»ng, ®Ó cã thÓ ph¸t triÓn, tho¹t tiªn<br /> ph¶i cã mét “t− b¶n x· héi” (overhead capital, thÝ dô hÖ thèng ®−êng s¸, ph−¬ng<br /> tiÖn giao th«ng...), bëi v× nÕu kh«ng, thÞ tr−êng sÏ bÞ bã hÑp trong ph¹m vi ®Þa<br /> ph−¬ng; nhu cÇu ë ®Þa ph−¬ng th−êng chØ cã giíi h¹n nhÊt ®Þnh nªn kh«ng thóc<br /> ®Èy s¶n xuÊt gia t¨ng m¹nh mÏ ®−îc. Nh−ng Argentina lµ mét tr−êng hîp cho thÊy<br /> lý thuyÕt nµy kh«ng æn, v× vµo cuèi thÕ kû XIX, ®Çu thÕ kû XX, nÒn kinh tÕ<br /> Argentina t¨ng tr−ëng hÕt søc ngo¹n môc mµ vÉn kh«ng cÇn ®Õn sù ph¸t triÓn cña<br /> c¸c ph−¬ng tiÖn giao th«ng.9<br /> NhiÒu lý thuyÕt kinh tÕ häc th−êng dùa trªn ®Þnh luËt cung-cÇu ®Ó ®i ®Õn<br /> quan niÖm cho r»ng, t¹i mét quèc gia nµo ®ã, së dÜ h×nh thµnh ®−îc mét tÇng líp c¸c<br /> nhµ kinh doanh vµ ph¸t triÓn ®−îc kinh tÕ, chñ yÕu lµ do xuÊt hiÖn nh÷ng nhu cÇu<br /> nµo ®ã t¹i quèc gia ®ã. E. Hagen ®· phª ph¸n quan niÖm nµy c¨n cø trªn mét sè c«ng<br /> tr×nh nghiªn cøu cô thÓ cña m×nh : «ng ta ®−a ra mét lý thuyÕt x· héi vÒ ph¸t triÓn<br /> kinh tÕ, vµ cho r»ng ®óng lµ sù ph¸t triÓn kinh tÕ phÇn lín ®i ®«i víi sù h×nh thµnh<br /> cña mét tÇng líp doanh nh©n. ThÕ nh−ng, theo «ng, kh«ng ph¶i cø hÔ cã nhu cÇu vÒ<br /> giÇy dÐp ch¼ng h¹n th× tù kh¾c sÏ ra ®êi mét ngµnh s¶n xuÊt giÇy dÐp m¹nh. Nhu<br /> cÇu tiÒm n¨ng cã thÓ lµ mét hoµn c¶nh thuËn lîi cho sù xuÊt hiÖn cña mét ngµnh s¶n<br /> xuÊt, nh−ng kh«ng ph¶i lµ mét ®iÒu kiÖn ®ñ ®Ó dÉn ®Õn qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa.<br /> §Ó gi¶i thÝch ®−îc sù h×nh thµnh tÇng líp doanh nh©n nãi riªng vµ sù ph¸t triÓn<br /> kinh tÕ nãi chung, theo Hagen, ng−êi ta cßn cÇn ph¶i nghiªn cøu c¸c ®iÒu kiÖn x· héi<br /> trong ®ã diÔn ra c¸c qu¸ tr×nh nµy.10<br /> ChÝnh v× tÝnh chÊt phøc t¹p cña ®èi t−îng nghiªn cøu, nªn lý thuyÕt nµo còng<br /> cã nh÷ng giíi h¹n cña nã. Trong lÜnh vùc x· héi, ph¶i thõa nhËn lµ khã mµ nãi ®−îc<br /> r»ng cã thÓ t×m ra ®−îc nh÷ng “qui luËt” mang tÝnh chÊt phæ qu¸t thùc sù, nghÜa lµ<br /> cã thÓ ¸p dông cho bÊt cø x· héi nµo vµo bÊt cø thêi ®¹i lÞch sö nµo. Bëi lÏ mçi x· héi<br /> <br /> 8<br /> Xem Raymond Boudon, s¸ch ®· dÉn, trang 90-91.<br /> 9<br /> Xem Raymond Boudon, s¸ch ®· dÉn, trang 91-92.<br /> 10<br /> Xem Raymond Boudon, s¸ch ®· dÉn, trang 94.<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br />  TrÇn H÷u Quang 107<br /> <br /> ®Òu tù nã hÕt søc phøc t¹p, vµ ®Òu mang nh÷ng ®Æc ®iÓm hÕt søc ®Æc thï ®−îc qui<br /> ®Þnh bëi nh÷ng bèi c¶nh lÞch sö kinh tÕ-x· héi cô thÓ nhÊt ®Þnh. Trong phÇn lín c¸c<br /> tr−êng hîp, c¸c nhµ nghiªn cøu khoa häc x· héi th−êng chØ cã thÓ ph¸t hiÖn ra<br /> nh÷ng xu h−íng ph¸t triÓn cña mét thùc t¹i x· héi nhÊt ®Þnh, vµ th−êng giíi h¹n<br /> nhiÖm vô cña m×nh vµo viÖc cè g¾ng ph¸c th¶o ra mét c¸i khung lý thuyÕt ®Ó gi¶i<br /> thÝch cho chÝnh c¸i thùc t¹i x· héi mµ m×nh ®ang kh¶o s¸t ®ã.<br /> X· héi kh«ng bao giê lµ mét thùc tÕ tÜnh t¹i, x· héi lu«n lu«n lµ mét qu¸<br /> tr×nh. Vµ ch©n lý - c¸i mµ ng−êi lµm c«ng t¸c khoa häc lu«n ®i t×m - còng gièng nh−<br /> ®−êng ch©n trêi, cø cµng ®i tíi th× nã cµng kh«ng ngõng lïi xa m·i m·i.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Trªn gi¸ s¸ch cña nhµ X· héi häc<br /> (TiÕp theo trang 129)<br /> <br /> • NguyÔn Ngäc TuÊn: Nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ x· héi vµ m«i tr−êng vïng<br /> ven c¸c ®« thÞ lín trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn bÒn v÷ng. Nxb Khoa häc x·<br /> héi. Hµ Néi - 2003. 382 tr.<br /> • TR¦¥NG TH×N: Nghi lÔ thê cóng tæ tiªn. Nxb Hµ Néi - 2004. 255 tr.<br /> • TrÇn V¨n tïng: TÝnh hai mÆt cña toµn cÇu hãa. Nxb ThÕ giíi. Hµ Néi -<br /> 2002. 203 tr.<br /> • Dù ¸n Sphere: HiÕn ch−¬ng nh©n ®¹o vµ c¸c tiªu chuÈn øng phã th¶m<br /> häa. Hµ Néi - 2004. 339 tr.<br /> • Ng©n hµng ph¸t triÓn ch©u ¸: ChÝnh s¸ch cña ng©n hµng vÒ d©n téc<br /> b¶n ®Þa. Hµ Néi - 1998. 30 tr.<br /> • Tæng côc thèng kª: Major socio - economic information<br /> obtained from ten large scale survey in period 1998 - 2000/ T−<br /> liÖu kinh tÕ - x· héi chän läc tõ kÕt qu¶ 10 cuéc ®iÒu tra quy m« lín 1998<br /> - 2000. Nxb Thèng kª. Hµ Néi - 2001. 1162 tr.<br /> • V¨n Phßng quèc héi: B¸o c¸o nghiªn cøu vÒ kÕ ho¹ch c«ng t¸c lËp<br /> ph¸p thùc thi hiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i song ph−¬ng ViÖt Nam - Hoa Kú.<br /> Nxb ChÝnh trÞ Quèc gia. Hµ Néi - 2003. 281 tr.<br /> • Trung t©m Khoa häc x· héi vµ Nh©n V¨n Quèc Gia: T− duy ph¸t<br /> triÓn hiÖn ®¹i: Mét sè vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn. Nxb Khoa häc x· héi. Hµ<br /> Néi - 2003. 670 tr.<br /> • V¨n hãa d©n téc: Mét sè vÊn ®Ò ®æi míi néi dung qu¶n lý nhµ n−íc vµ<br /> ph−¬ng thøc c«ng t¸c d©n téc. Nxb V¨n hãa D©n téc. Hµ Néi - 2003. 310 tr.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br />