Khảo sát một số yếu tố nguy cơ, chỉ số hóa sinh máu ở bệnh nhân tiền đái tháo đường

Chia sẻ: Ni Ni | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:6

Thêm vào BST

Báo xấu

74
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của bài viết nhằm khảo sát tỷ lệ một số yếu tố nguy cơ (YTNC), biến đổi nồng độ insulin, c-peptid và lipid máu ở bệnh nhân (BN) tiền đái tháo đường (ĐTĐ). Đối tượng và phương pháp: 202 BN tiền ĐTĐ chẩn đoán theo tiêu chuẩn IDF (2010) được khai thác một số YTNC, bệnh và hội chứng kèm theo.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Khảo sát một số yếu tố nguy cơ, chỉ số hóa sinh máu ở bệnh nhân tiền đái tháo đường

TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 5-2016 KHẢO SÁT MỘT SỐ YẾU TỐ NGUY CƠ, CHỈ SỐ HÓA SINH MÁU Ở BỆNH NHÂN TIỀN ĐÁI THÁO ĐƢỜNG Phan Văn Đoàn*; Hoàng Trung Vinh**; Nguyễn Văn Tiến*** TÓM TẮT Mục tiêu: khảo sát tỷ lệ một số yếu tố nguy cơ (YTNC), biến đổi nồng độ insulin, c-peptid và lipid máu ở bệnh nhân (BN) tiền đái tháo đường (ĐTĐ). Đối tượng và phương pháp: 202 BN tiền ĐTĐ chẩn đoán theo tiêu chuẩn IDF (2010) được khai thác một số YTNC, bệnh và hội chứng kèm theo. Định lượng insulin, C-peptid và lipid máu. Kết quả: một số YTNC hoặc bệnh, hội chứng kèm theo bao gồm: ít vận động: 54,5%; uống rượu: 22,8%; hút thuốc: 15,3%; tiền sử gia đình có ĐTĐ: 26,8%; rối loạn lipid máu (RLLP): 80,7%; tăng huyết áp (THA): 43,1%; hội chứng chuyển hóa (HCCH): 59,4%; bệnh tim thiếu máu cục bộ (BTTMCB): 15,3%; gout: 10,9%; thừa cân: 27,7%; béo phì: 37,6%; tăng chu vi vòng bụng: 62,9%. Tăng insulin và C-peptid tương ứng 72,3% và 89,1%. Tăng cholesterol, LDL-C, triglycerid lần lượt 69,3%; 54,0% và 48,5%; giảm HDL-C: 19,8%. Kết luận: BN tiền ĐTĐ có một số YTNC, biến đổi nồng độ insulin, C-peptid và lipid máu tương tự như trong bệnh chuyển hóa, tim mạch. * Từ khóa: Tiền đái tháo đường; Đái tháo đường týp 2; Yếu tố nguy cơ; Chỉ số sinh hoá máu. A Survey of Risk Factors and Serum Biochemical Indexes in Prediabetic Patients Summary Objectives: To survey the percentage of some risk factors, alteration of serum insulin , C-peptid and lipid concentration in prediabetic patients. Subjects and methods: 202 prediabetes patients diagnosed according to IDF Standard (2010) were examined based on their eating habits, physical activities, diseases and combined syndromes. Their insulin, C-peptide and lipid levels were also quantified. Results: The proportion of risk factors or diseases, accompanied syndromes was: less activities: 54.5%; alcohol: 22.8%; smoking: 15.3%; family history of diabetes: 26.8%; dyslipidemia: 80.7%; high blood pressure (hypertension): 43.1%; metabolic syndrome: 59.4%; ischemic heart diseases: 15.3%; gout: 10.9%; overweight: 27.7%; obese: 37.6%; increased abdominal circumference: 62.9%. C -peptide and insulin increased respectively 72.3% and 89.1%. Cholesterol, LDL-C, triglycerides accounted for 69.3%, 54.0% and 48.5% respectively; decreased HDL-C: 19.8%. Conclusion: Risk factors, alteration of serum insulin, c-peptid and lipid concentration in prediabetic patients was similar to that in cardiometeabolic diseases. * Key words: Prediabetes; Type 2 diabetes; Risk factors; Serum biochemical index. * Trường Cao đảng Y - Dược Kiên Giang ** Bệnh viện Quân y 103 *** Bệnh viện Nội tiết Trung ương Người phản hồi (Corresponding): Hoàng Trung Vinh (hoangvinh.hvqy@gmail.com) Ngày nhận bài: 22/02/2016; Ngày phản biện đánh giá bài báo: 16/05/2016 Ngày bài báo được đăng: 31/05/2016 69 TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 5-2016 ĐẶT VẤN ĐỀ Tỷ lệ BN tiền ĐTĐ ngày càng tăng trong cộng đồng. Đa số BN ĐTĐ týp 2 đều chuyển từ tiền ĐTĐ, do vậy số BN ĐTĐ đồng thời cũng gia tăng. Tiền ĐTĐ có nhiều đặc điểm tương đồng với ĐTĐ týp 2, bao gồm YTNC, cơ chế bệnh sinh, một phần tiên lượng và điều trị. Tuy vậy điểm khác biệt cơ bản của BN tiền ĐTĐ so với ĐTĐ týp 2 là bệnh có thể đảo ngược, duy trì tình trạng bệnh trong một thời gian hoặc chuyển sang ĐTĐ týp 2 trên lâm sàng. Do vậy, việc nhận biết một số YTNC, chỉ số hóa sinh máu ở BN tiền ĐTĐ làm cơ sở cho các biện pháp điều trị thích hợp, có tác dụng dự phòng hoặc làm chậm sự xuất hiện bệnh ĐTĐ týp 2. Đề tài nghiên cứu nhằm: Khảo sát tỷ lệ một số YTNC, biến đổi nồng độ insulin, C-peptid và lipid máu ở BN tiền ĐTĐ. ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 1. Đối tƣợng nghiên cứu. 202 BN tiền ĐTĐ được chẩn đoán dựa vào tiêu chuẩn của IDF (2010) thuộc địa bàn một số huyện, thành phố của tỉnh Kiên Giang từ tháng 9 - 2012 đến 10 - 2015. Thu thập đối tượng nghiên cứu theo mẫu thuận tiện. * Tiêu chuẩn lựa chọn: - BN thỏa mãn 1 trong 3 tiêu chuẩn chẩn đoán: glucose máu lúc đói 5,6 - 6,9 mmol/l; glucose máu giờ thứ 2 của nghiệm pháp dung nạp glucose đường uống (G 2) 7,8 - 11,0 mmol/l hoặc phối hợp cả 2 biểu hiện trên. - > 35 tuổi. - Có thể đã mắc một số bệnh mạn tính được xác định. 70 * Tiêu chuẩn loại trừ: - BN đã được chẩn đoán ĐTĐ các thể lâm sàng. - Đang sử dụng các thuốc ảnh hưởng đến glucose máu. - Đang mắc bệnh cấp tính hoặc mạn tính như suy gan, suy thận, suy tim. 2. Phƣơng pháp nghiên cứu. * Thiết kế nghiên cứu: tiến cứu, mô tả cắt ngang. * Nội dung nghiên cứu: + BN được hỏi tiền sử sức khỏe, một số thói quen ăn uống, sinh hoạt: mức độ hoạt động thể lực, thói quen uống rượu, hút thuốc lá, tiền sử gia đình có ĐTĐ. + Khám lâm sàng: xác định chỉ số BMI, đo huyết áp. + Xét nghiệm hóa sinh máu lúc đói định lượng glucose, insulin, C-peptid, lipid máu, HbA1c. * Các tiêu chuẩn chẩn đoán sử dụng trong nghiên cứu: + Tiêu chuẩn chẩn đoán ĐTĐ, tiền ĐTĐ, HCCH, phân loại mức độ hoạt động thể lực, xác định uống rượu, hút thuốc lá dựa theo IDF (2010). + Xác định chỉ số nhân trắc (BMI, chu vi vòng bụng) theo tiêu chuẩn của IDF dành cho người dân châu Á - Thái Bình Dương. + THA theo JNC VII. + Rối loạn lipid máu theo Hội Tim mạch Việt Nam. + Insulin: tăng khi > 11,64 µU/ml; giảm khi < 6,28 µU/ml ( X ± 2 SD). + C-peptid: tăng khi > 1,29 ng/ml; giảm khi < 0,4 ng/ml. + Xử lý số liệu theo chương trình SPSS 17.0. TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 5-2016 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN 17,30% 57,40% 25,30% PN1 PN2 PN3 Biểu đồ 1: Tỷ lệ các nhóm đối tượng theo biểu hiện chẩn đoán tiền ĐTĐ (n = 202). Nhóm 1: G0: 5,6 - 6,9 mmol/l và G2: 7,8 - 11 mmol/l. Nhóm 2: G0 5,6 - 6,9 mmol/l và G2 < 7,8 mmol/l. Nhóm 3: G0 < 5,6 mmol/l và G2: 7,8 - 11 mmol/l. - BN thuộc các nhóm có tỷ lệ tiền ĐTĐ khác nhau. - Số trường hợp phối hợp tăng glucose máu và rối loạn dung nạp glucose chiếm tỷ lệ cao nhất. - BN biểu hiện rối loạn dung nạp glucose chiếm tỷ lệ thấp nhất. Bảng 1: Phân bố tỷ lệ một số YTNC và bệnh kèm theo ở đối tượng tiền ĐTĐ (n = 202). Chung Nam (n = 67) Nữ (n = 135) YTNC p n % n % n % Ít vận động 110 54,5 42 62,7 68 50,0 > 0,05 Uống rượu 46 22,8 43 64,2 3 2,2 < 0,001 Hút thuốc 31 15,3 30 44,8 1 0,7 < 0,001 Gia đình có ĐTĐ 53 26,8 16 24,6 37 27,8 > 0,05 RLLP máu 163 80,7 55 82,1 108 80,0 > 0,05 THA 87 43,1 33 49,3 54 40,0 > 0,05 Béo phì 76 37,6 31 46,3 45 33,3 < 0,05 Bệnh tim thiếu máu cục bộ 31 15,3 10 14,9 21 15,6 > 0,05 Gout 22 10,9 20 29,8 2 1,5% < 0,001 HCCH 120 59,4 38 56,7 82 60,7 > 0,05 71 TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 5-2016 - Đối tượng thuộc nhóm nghiên cứu có một số YTNC đã được xác định với tỷ lệ khác nhau. - Trong các YTNC, RLLP máu chiếm tỷ lệ cao nhất (80,7%); thấp nhất là hút thuốc (15,3%). - Tỷ lệ uống rượu, hút thuốc và béo phì của nam cao hơn nữ có ý nghĩa thống kê. Mặc dù những người có trạng thái tiền ĐTĐ hầu hết không có các triệu chứng lâm sàng như ăn nhiều, uống nhiều, tiểu nhiều và gày sút cân, tăng glucsoe máu giới hạn, những BN này có một số biểu hiện liên quan đến cơ chế bệnh sinh, các YTNC hay gặp tương tự như ở BN ĐTĐ týp 2. Trong quá trình tiến triển, một tỷ lệ đáng kể BN chuyển sang ĐTĐ týp 2 thực thụ. Chính vì vậy, đối tượng tiền ĐTĐ cũng có những YTNC có thể thay đổi được và không thay đổi được tương tự như ở BN ĐTĐ týp 2. Trong số các YTNC của tiền ĐTĐ, thừa cân, béo, RLLP, THA vẫn gặp với tỷ lệ cao. Nhiều nghiên cứu khác tại Việt Nam về BN tiền ĐTĐ hoặc ĐTĐ týp 2 đều cho thấy, tỷ lệ BN có BMI ≥ 23 kg/m2 đều chiếm tỷ lệ cao [2, 4, 5]. Tỷ lệ BN THA trong nghiên cứu là 43,1%, nhóm BN nam có tỷ lệ THA (49,3%) cao hơn nhóm BN nữ (40,0%). Thuốc lá và rượu là yếu tố góp phần làm thúc đẩy quá trình xơ vữa động mạch và làm tăng cholesterol gây hại như LDL-C, thuốc lá còn gây đề kháng insulin làm cho đường huyết tăng cao. Các YTNC liên quan xuất hiện tiền ĐTĐ được y văn đưa ra bao gồm: ít vận động, tăng TG hoặc giảm HDL-C máu, gia đình có người mắc ĐTĐ, THA và béo phì. Tỷ lệ này lần lượt gặp trong nghiên cứu của chúng tôi là 54,5%; 80,7%; 26,8%; 43,1% và 37,6%. Trong 202 BN nghiên cứu, BN ít nhất có 1 nguy cơ, một số BN có đủ 5 nguy cơ trên. Bảng 2: Một số chỉ số nhân trắc ở đối tượng tiền ĐTĐ (n = 202). Đặc điểm Chung Nam (n = 67) Nữ (n = 135) Thiếu cân 4 (2,0%) 2 (3,0%) 2 (1,5%) Bình thường 66 (32,7%) 14 (20,9%) 52 (38,5%) Thừa cân 56 (27,7%) 20 (29,9%) 36 (26,7%) Béo phì 76 (37,6%) 31 (46,3%) 45 (33,3%) Tăng 127 (62,9%) 39 (58,2%) 88 (65,2%) Bình thường 75 (37,1%) 28 (41,8%) 47 (34,8%) 2 BMI (kg/m ) Chu vi vòng bụng - Béo phì chiếm tỷ lệ cao nhất (37,6%), thiếu cân chiếm tỷ lệ thấp nhất (2,0%). - BN tăng chu vi vòng bụng chiếm tỷ lệ cao hơn so với người bình thường (62,9% so với 37,1%). 72 TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 5-2016 Bảng 3: Kết quả xét nghiệm một số chỉ số hóa sinh máu ở đối tượng tiền ĐTĐ (n = 202). Chỉ số n % Giảm (< 6,28) 0 0 Bình thường 56 27,7 Tăng (> 11,64) 146 72,3 Giảm (< 0,41) 0 0 Bình thường 22 10,9 Tăng (> 1,29) 180 89,1 Cholesterol (mmol/l) Tăng 140 69,3 Triglycerid (mmol/l) Tăng 98 48,5 HDL-C (mmol/l) Giảm 40 19,8 LDL-C (mmol/l) Tăng 109 54,0 mạnh, p < 0,001 [8]. Như vậy, các nghiên cứu trong và ngoài nước trên BN tiền ĐTĐ đều cho kết quả tương tự. Có thể kết luận BN tiền ĐTĐ có rối loạn lipid máu kèm theo. - BN có nồng độ insulin, C-peptid ở mức tăng là chủ yếu và chiếm tỷ lệ cao. Nhiều nghiên cứu trên thế giới cho thấy, tiền ĐTĐ liên quan đến HCCH [1, 6, 7]. Các thành tố của HCCH bao gồm béo bụng, THA, tăng TG, giảm HDL-C và tăng glucose máu lúc đói. Chúng tôi gặp 62,9% BN béo bụng, 66,3% tăng TG ≥ 1,7 mmol/l, 60,4% giảm HDL-C, 53,0% BN có huyết áp ≥ 130/85 mmHg và 82,7% BN có glucose máu lúc đói ≥ 5,6 mmol/l. 59,4% BN tiền ĐTĐ có HCCH. Như vậy, trên 1/2 số BN nghiên cứu có HCCH. Những chỉ số đánh giá HCCH đều liên quan đến tình trạng béo phì. Béo phì, đặc biệt là béo phì ở nam là nguy cơ của THA, tiền ĐTĐ và ĐTĐ. - BN có tăng cholesterol, triglycerid, LDL-C dao động trong khoảng 54,0 - 69,3%. KẾT LUẬN Insulin (µU/ml) C-peptid (ng/ml) - 19,8% trường hợp giảm HDL-C. Trong nghiên cứu này, 81,2% BN tiền ĐTĐ có rối loạn ít nhất 1 thành phần lipid máu. Nồng độ trung bình các chỉ số cholesterol, TG, LDL-C ở nhóm BN tiền ĐTĐ cao hơn, nồng độ HDL-C thấp hơn nhóm chứng có ý nghĩa (p < 0,001). Khi so sánh với các tác giả trong và ngoài nước, chúng tôi thấy: kết quả này hoàn toàn tương đồng. Nghiên cứu của Trần Thị Đoàn trên 160 BN tiền ĐTĐ thấy 79,4% rối loạn ít nhất 1 thành phần lipid máu. Tỷ lệ tăng cholesterol, TG, LDL-C lần lượt là 21,2%, 51,9% và 22,5%; tỷ lệ BN tiền ĐTĐ giảm HDL-C là 40,6% [3]. Nghiên cứu của Ariel. D và CS cũng cho thấy nồng độ cholestrol, TG, LDL-C trung bình nhóm tiền ĐTĐ cao hơn, HDL-C trung bình thấp hơn nhóm chứng khoẻ Khảo sát một số YTNC, chỉ số hóa sinh máu ở 202 BN tiền ĐTĐ, chúng tôi rút ra một số kết luận sau: + Một số YTNC hoặc bệnh, hội chứng kèm theo bao gồm: ít vận động thể lực: 54,5%; uống rượu 22,8%; hút thuốc: 15,3%; tiền sử gia đình có ĐTĐ: 26,8%; rối loạn lipid máu: 80,7%; THA: 43,1%; HCCH: 59,4%; bệnh tim thiếu máu cục bộ: 15,3%; bệnh gout: 10,9%; + Biến đổi nhân trắc: thừa cân 27,7%; béo phì 37,6%; tăng chu vi vòng bụng: 62,9%. + Tăng insulin và C-peptid tương ứng 72,3% và 89,1%. + Tăng cholesterol, LDL-C, triglycerid lần lượt là 69,3%, 54,0% và 48,5%; giảm HDL-C: 19,8%. 73