Khảo sát nhu cầu chăm sóc sức khỏe người bệnh sau điều trị đột quỵ não tại khu vực thị xã Sơn Tây, Hà Nội

t¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 1-2020<br /> <br /> KHẢO SÁT NHU CẦU CHĂM SÓC SỨC KHỎE NGƯỜI BỆNH<br /> SAU ĐIỀU TRỊ ĐỘT QUỴ NÃO TẠI KHU VỰC THỊ XÃ SƠN TÂY,<br /> HÀ NỘI<br /> Hồ Văn Thạnh1; Nguyễn Biên Cương1; Vũ Văn Thà1<br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: khảo sát nhu cầu chăm sóc sức khỏe người bệnh sau điều trị đột quỵ não tại khu<br /> vực thị xã Sơn Tây, Hà Nội. Đối tượng và phương pháp: nghiên cứu 200 bệnh nhân đột quỵ<br /> não được cấp cứu và điều trị tại Bệnh viện Quân y 105, Sơn Tây từ 2017 - 2018. Kết quả:<br /> tuổi thường gặp từ 60 - 80 (110/200 bệnh nhân = 55%), tiếp theo là 40 - 59 tuổi (53/200 bệnh<br /> nhân = 26,5%). Bệnh nhân nam 60,5%, nữ 39,5%. Sau đột quỵ não để lại nhiều di chứng<br /> thường gặp như: rối loạn vận động (76,5%), rối loạn cảm giác (68,5%) và rối loạn ngôn ngữ<br /> (63%). Qua khảo sát thấy thực trạng người bệnh tuân thủ chế độ tái khám, tư vấn sức khỏe sau<br /> đột quỵ não còn thấp. 67,5% người bệnh không thực hiện chế độ tái khám sau đột quỵ não.<br /> 77,5% người bệnh thường không gọi điện cho nhân viên y tế để được tư vấn sức khỏe,<br /> 82% nhân viên y tế thường không gọi điện tư vấn sức khỏe cho người bệnh sau điều trị. 90,5%<br /> nhân viên y tế không đến nhà người bệnh thăm khám, tư vấn sức khỏe. Sau đột quỵ não,<br /> người bệnh có nhu cầu cao về chăm sóc sức khỏe, cần có người chăm sóc (52%), tái khám 77,5%,<br /> tư vấn sức khỏe 66%, điều trị 86,5%, lao động 51%, tham gia các hoạt động xã hội 73,5%.<br /> Kết luận: cần thực hiện tốt công tác chăm sóc sức khỏe người bệnh sau đột quỵ não nhằm<br /> phòng ngừa đột quỵ não tái phát, phục hồi chức năng, giúp người bệnh tái hòa nhập xã hội.<br /> * Từ khóa: Đột quỵ não; Nhu cầu chăm sóc sức khỏe.<br /> <br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ dân [3]. Ở Trung Quốc là 219/100.000<br /> dân [10]. Ở Việt Nam, theo số liệu tổng<br /> Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế hợp từ các bệnh viện có khoa thần kinh<br /> giới, đột quỵ là nguyên nhân tử vong trên toàn quốc, mỗi năm có > 200.000<br /> đứng thứ ba sau các bệnh lý về tim mạch người bị đột quỵ, hơn 50% trong số đó tử<br /> và ung thư, nhưng đứng đầu về tỷ lệ tàn vong và 90% số người sống sót sau đột<br /> tật ở người trưởng thành. Hằng năm, ở quỵ phải sống chung với các di chứng [4].<br /> châu Âu có khoảng một triệu bệnh nhân Theo thống kê của Bệnh viện Quân y 105,<br /> (BN) vào viện điều trị đột quỵ não (ĐQN) hằng năm Bệnh viện thu dung khoảng<br /> [1]. Ở Hoa Kỳ, tỷ lệ ĐQN là 794/100.000 800 BN ĐQN. Hơn một nửa số BN trên<br /> dân, 5% dân số > 65 tuổi bị ĐQN [8]. Ở sau đột quỵ có di chứng cần tiếp tục điều<br /> Nhật Bản, tỷ lệ này là 340 - 352/100.000 trị, chăm sóc, phục hồi đúng phương pháp.<br /> <br /> 1. Trường Cao đẳng Quân y 1<br /> Người phản hồi (Corresponding author): Hồ Văn Thạnh (hovanthanh1975@gmail.com)<br /> Ngày nhận bài: 30/11/2019; Ngày phản biện đánh giá bài báo: 26/12/2019<br /> Ngày bài báo được đăng: 06/01/2020<br /> <br /> 27<br /> T¹P CHÝ Y - d−îc HäC QU¢N Sù Sè 1-2020<br /> <br /> Tuy nhiên, hiện nay chưa có hệ thống 6 - 2018. Sau ra viện cư trú tại khu vực thị<br /> chăm sóc và phục hồi chức năng cho BN xã Sơn Tây, Hà Nội.<br /> ĐQN đạt chuẩn. Mặt khác, chưa có tài 2. Phương pháp nghiên cứu.<br /> liệu nào xác định nhu cầu chăm sóc sức<br /> * Thiết kế nghiên cứu:<br /> khỏe của BN sau điều trị ĐQN. Do đó,<br /> Nghiên cứu hồi cứu, mô tả cắt ngang.<br /> chúng tôi thực hiện đề tài nhằm: Khảo sát<br /> nhu cầu chăm sóc sức khỏe của BN sau * Phương pháp thu thập số liệu:<br /> điều trị ĐQN tại khu vực thị xã Sơn Tây, Sử dụng bộ câu hỏi phỏng vấn đối<br /> Hà Nội. tượng nghiên cứu, thu thập thông tin về<br /> nhân chủng học (tuổi, giới, nghề nghiệp…),<br /> ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP thông tin về nhu cầu chăm sóc sức khỏe<br /> NGHIÊN CỨU sau đột quỵ.<br /> 1. Đối tượng nghiên cứu. * Xử lý số liệu:<br /> 200 BN ĐQN được điều trị tại Bệnh Theo các phương pháp thống kê y học,<br /> viện Quân y 105 từ tháng 1 - 2017 đến bằng phần mềm SPSS 22.0.<br /> <br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN<br /> 1. Đặc điểm chung đối tượng nghiên cứu.<br /> Bảng 1: Đặc điểm nhân chủng học.<br /> Đặc điểm n Tỷ lệ (%) p<br /> <br /> Nam 121 60,5<br /> Giới tính < 0,05<br /> Nữ 79 39,5<br /> <br /> ≤ 40 0 0,0<br /> <br /> 40 - 59 53 26,5<br /> Nhóm tuổi < 0,05<br /> 60 - 79 110 55,0<br /> <br /> ≥ 80 37 18,5<br /> <br /> <br /> Kết quả cho thấy, tỷ lệ nam giới nhiều hơn nữ giới, sự khác biệt có ý nghĩa (p <<br /> 0,05). Kết quả này phù hợp với nghiên cứu của Dương Hữu Bắc (2018) [1], Nguyễn<br /> Văn Chương (2015) [3] và Nguyễn Ngọc Trìu (2014) [9] với tỷ lệ nam giới bị ĐQN lần<br /> lượt là 60,7%; 61,7% và 60,6%. Điều này được lý giải là do các yếu tố nguy cơ gây<br /> ĐQN thường gặp ở nam như tăng huyết áp, đái tháo đường, tăng lipid máu...<br /> Lứa tuổi thường gặp từ 60 - 80, tiếp theo là 40 - 59 tuổi. Theo Nguyễn Văn Chương,<br /> Nguyễn Thị Mai Dung, Nguyễn Trọng Lưu, ĐQN thường xảy ra ở lứa tuổi > 50,<br /> gặp nhiều nhất từ 60 - 79 tuổi [3, 4, 5], vì ở tuổi này, các yếu tố nguy cơ có xu hướng<br /> gia tăng, mặt khác yếu tố bảo vệ có chiều hướng suy giảm.<br /> <br /> 28<br />  t¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 1-2020<br /> <br /> Bảng 2: Triệu chứng lâm sàng ĐQN.<br /> Thể bệnh Đột quỵ nhồi máu (n = 174) Đột quỵ chảy máu (n = 26)<br /> Di chứng n Tỷ lệ % n Tỷ lệ %<br /> <br /> Rối loạn vận động 129 74,1 24 92,3<br /> <br /> Rối loạn cảm giác 115 66,1 23 88,4<br /> <br /> Rối loạn ngôn ngữ 105 60,3 21 80,7<br /> <br /> Rối loạn thị giác 50 28,7 15 57,6<br /> <br /> Rối loạn thính giác 51 29,3 12 46,1<br /> <br /> Rối loạn giấc ngủ 84 48,3 22 84,6<br /> <br /> Rối loạn tâm thần 3 1,7 4 15,3<br /> <br /> Đau đầu 86 49,4 24 92,3<br /> <br /> Giảm trí nhớ 78 44,8 21 80,7<br /> <br /> <br /> Sau ĐQN, BN có nhiều tổn thương thần kinh như rối loạn vận động; rối loạn cảm<br /> giác và rối loạn ngôn ngữ. Điều trị cứu sống tính mạng BN là ưu tiên hàng đầu; nhưng<br /> chăm sóc, phục hồi di chứng cho BN sau đột quỵ lại là mục tiêu rất quan trọng [4, 5].<br /> 2. Thực trạng tái khám, tư vấn, điều trị BN sau ĐQN.<br /> Bảng 3: Đặc điểm tái khám, tư vấn, điều trị BN sau ĐQN.<br /> Số lần Chưa lần nào (n = 200) Ít nhất 1 lần (n = 200)<br /> Nội dung n % n %<br /> <br /> BN tái khám sau điều trị ĐQN 135 67,5 65 32,5<br /> BN gọi điện cho nhân viên y tế để được<br /> 155 77,5 45 22,5<br /> tư vấn sức khỏe<br /> Nhân viên y tế gọi điện cho BN để tư<br /> 164 82 32 18<br /> vấn sức khỏe<br /> Nhân viên y tế trực tiếp đến gia đình BN<br /> 181 90,5 19 9,5<br /> để thăm khám, điều trị, tư vấn<br /> <br /> Tỷ lệ tái khám thấp so với khuyến cáo của WHO, BN cần tái khám tốt nhất<br /> 1 tháng/lần, tối thiểu 3 tháng/lần [10]. Tái khám giúp thầy thuốc nhận định tình trạng<br /> bệnh, di chứng sau ĐQN để có kế hoạch điều trị, chăm sóc và phục hồi di chứng sau<br /> ĐQN. Theo Thrift A.G (Mỹ), tỷ lệ BN sau ĐQN gọi điện cho nhân viên y tế hoặc nhân<br /> viên y tế gọi điện cho BN, người chăm sóc BN ít nhất 1 tháng/lần là 86,3%; tỷ lệ này<br /> ở Na Uy là 91,6%; Pháp 77,3% [10]. Theo WHO, tốt nhất người bệnh và nhân viên<br /> y tế nên liên lạc với nhau qua điện thoại để tư vấn sức khỏe 1 tháng/lần, tối thiểu<br /> 3 tháng/lần [10].<br /> <br /> 29<br /> T¹P CHÝ Y - d−îc HäC QU¢N Sù Sè 1-2020<br /> <br /> Theo WHO, chăm sóc BN sau ĐQN có theo là 40 - 59 tuổi (26,5%). Tỷ lệ BN nam<br /> nhiều mô hình, phương pháp, trong đó 60,5%, nữ 39,5%. Sau ĐQN để<br /> Ngành Y tế cử các đội chăm sóc ngoại lại nhiều di chứng như: rối loạn vận<br /> viện đến cộng đồng, vào tận gia đình động (76,5%); rối loạn cảm giác (68,5%)<br /> chăm sóc người bệnh sau ĐQN, đây là và rối loạn ngôn ngữ (63%).<br /> một phương pháp hiệu quả [10]. Tuy nhiên, Sau ĐQN, tỷ lệ BN tuân thủ chế độ tái<br /> thực trạng phục hồi chức năng của BN khám, tư vấn sức khỏe, điều trị thấp.<br /> điều trị ngoại trú ở khu vực thị xã Sơn Tây, 67,5% BN không thực hiện chế độ tái<br /> Hà Nội còn thấp. Cần tăng cường hoạt khám sau ĐQN, tái khám ít nhất 1 lần<br /> động chăm sóc người bệnh sau ĐQN 32,5%. BN không gọi điện cho nhân viên<br /> ngoại trú và tại cộng đồng. Tái khám, y tế để được tư vấn sức khỏe 77,5%, gọi<br /> tư vấn, điều trị BN sau ĐQN đóng vai trò ít nhất 1 lần 22,5%; nhân viên y tế không<br /> quan trọng, giúp người bệnh hồi phục, gọi điện tư vấn sức khỏe cho BN sau<br /> ĐQN 82%, gọi ít nhất 1 lần 18%. Sau ĐQN,<br /> phòng ngừa tái phát.<br /> 90,5% nhân viên y tế không trực tiếp đến<br /> 3. Nhu cầu chăm sóc sức khỏe của gia đình BN thăm khám, tư vấn sức khỏe,<br /> BN sau ĐQN. đến ít nhất 1 lần 9,5%. Sau ĐQN, BN có<br /> Nhu cầu chăm sóc sức khỏe của BN nhu cầu cao về chăm sóc sức khỏe,<br /> sau ĐQN: có người chăm sóc: 104 BN 52% BN cần có người chăm sóc, tái khám<br /> (52%); tái khám: 155 BN (77,5%); tư vấn 77,5%, tư vấn sức khỏe 66%, điều trị 86,5%,<br /> sức khỏe: 132 BN (66%); điều trị: 173 BN lao động 51%, tham gia các hoạt động<br /> (86,5%); lao động: 102 BN (51%); tham xã hội 73,5%.<br /> gia các hoạt động xã hội: 147 BN (73,5%). Cần thực hiện tốt công tác chăm sóc<br /> Kết quả này tương đồng một phần với sức khỏe BN sau ĐQN nhằm phòng ngừa<br /> các nghiên cứu trước đây về nhu cầu ĐQN tái phát, phục hồi chức năng, giúp<br /> chăm sóc sau ĐQN [5, 6]. Như vậy, phần BN tái hòa nhập xã hội.<br /> lớn BN sau ĐQN có nhu cầu tái khám,<br /> tư vấn sức khỏe, điều trị và phục hồi di TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> chứng rất lớn. Do đó, cần nỗ lực để đáp 1. Dương Hữu Bắc, Nguyễn Ngọc Anh.<br /> ứng các nhu cầu của BN, giúp BN sớm Đánh giá kết quả áp dụng quy trình điều<br /> phục hồi, phòng chống tái phát, khiếm dưỡng xử trí BN ĐQN tại Khoa Cấp cứu,<br /> Bệnh viện TWQĐ 108. Tạp chí Y Dược<br /> khuyết và trở lại với cộng đồng và xã hội.<br /> Lâm sàng 108. 2018, 13, tr.6-8.<br /> 2. Mai Hồng Bàng. Điều trị và chăm sóc<br /> KẾT LUẬN<br /> người bệnh ĐQN tại Bệnh viện TWQĐ 108.<br /> Qua nghiên cứu 200 BN ĐQN điều trị Nhà xuất bản Quân đội Nhân dân. 2017,<br /> tại Bệnh viện Quân y 105, sau ra viện tr.10-12.<br /> cư trú tại thị xã Sơn Tây, Hà Nội thấy lứa 3. Nguyễn Văn Chương. Đột quỵ não. Nhà<br /> tuổi thường gặp từ 60 - 80 (55%), tiếp xuất bản Quân đội Nhân dân. 2015, tr.37.<br /> <br /> 30<br />  t¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 1-2020<br /> <br /> 4. Nguyễn Thị Mai Dung, Nguyễn Như 8. Nguyễn Văn Thông. Đột quỵ não - Cấp<br /> Bình. Đánh giá tình hình chăm sóc và quản lý cứu, điều trị, dự phòng. Nhà xuất bản Y học.<br /> BN ĐQN tại Bệnh viện Quân y 91, Quân khu 1. 2005, tr.77.<br /> Tạp chí Y Dược Lâm sàng 108. 2018, 13, tr.2-3. 9. Nguyễn Ngọc Trìu. Công tác chăm sóc<br /> 5. Nguyễn Trọng Lưu. Tình hình chăm sóc phục hồi chức năng BN ĐQN tại Khoa Nội<br /> và quản lý BN bị tai biến mạch máu não tại Thần kinh, Bệnh viện Quân y 7, Quân khu 3.<br /> Bệnh viện Đa khoa Trà Vinh. 2010, tr.46. Hội nghị Khoa học Điều dưỡng. 2014, tr.3-8.<br /> 6. Hồ Hữu Lương. Tai biến mạch máu não. 10. Thrift A.G, McNeil J.J, Forbes A,<br /> Nhà xuất bản Y học. 1998, tr.44-67. Donnan G.A. Risk factors for cerebral<br /> 7. Lê Văn Thành. Bệnh thần kinh học. Nhà hemorrhage in the era of well-controlled<br /> xuất bản TP. Hồ Chí Minh. 1998, tr.125-144. hypertension. 1996, 27 (11), pp.2020-2025.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 31<br />