Khoá luận tốt nghiệp Quản trị nhân lực: Thực trạng và giải pháp thu hút số lượng người tham gia Bảo hiểm xã hội tự nguyện trên địa bàn tỉnh Hưng Yên

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:70

Thêm vào BST

Báo xấu

20
lượt xem 12
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của khoá luận "Thực trạng và giải pháp thu hút số lượng người tham gia Bảo hiểm xã hội tự nguyện trên địa bàn tỉnh Hưng Yên" nhằm tìm hiểu đề tài chỉ ra những ưu điểm, nhược điểm, chỉ ra nguyên nhân dẫn tới ưu, nhược điểm trong công tác thu hút số lượng người tham gia BHXH tự nguyện tại Tỉnh Hưng Yên; Xuất phát từ thực trạng và nhu cầu đề xuất các giải pháp, khuyến nghị đối với các cấp các ngành liên quan nhằm mục tiêu thu hút số lượng lớn người tham gia BHXH tự nguyện trên địa bàn tỉnh Hưng Yên.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Khoá luận tốt nghiệp Quản trị nhân lực: Thực trạng và giải pháp thu hút số lượng người tham gia Bảo hiểm xã hội tự nguyện trên địa bàn tỉnh Hưng Yên

BỘ NỘI VỤ TRƯỜNG ĐẠI HỌC NỘI VỤ HÀ NỘI KHOA QUẢN TRỊ NGUỒN NHÂN LỰC KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP THU HÚT SỐ LƯỢNG NGƯỜI THAM GIA BẢO HIỂM XÃ HỘI TỰ NGUYỆN TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH HƯNG YÊN Khóa luận tốt nghiệp ngành : Quản trị nhân lực Giảng viên hướng dẫn : Th.s Trần Tuấn Phong Sinh viên thực hiện : Phạm Thị Thu Thủy Mã số sinh viên : 1805QTNA067 Khóa : 2018 - 2022 Lớp : Quản trị nhân lực 18A Hà Nội - 2022
LỜI CAM ĐOAN Với kiến thức, kĩ năng được học tập và rèn luyện tại Trường Đại học Nội vụ Hà Nội, cùng với việc tham khảo tại một số tài liệu như sách, báo, tạp chí. Dưới sự hướng dẫn của Th.s Trần Tuấn Phong. Tôi xin cam đoan khóa luận này là công trình nghiên cứu của riêng cá nhân tôi, do tôi tự nghiên cứu, đọc, tìm hiểu tài liệu, tổng hợp và thực hiện. Nội dung lý thuyết trong khóa luận tôi có sử dụng một số tài liệu tham khảo như đã trình bày trong phần tài liệu tham khảo. Các số liệu và những kết quả trong khóa luận là trung thực và chưa được công bố trong bất kỳ một công trình nào khác. Nếu có bất kì vấn đề gì tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm./. Hưng Yên, ngày tháng 04 năm 2022 Sinh viên Phạm Thị Thu Thủy
LỜI CẢM ƠN Trong thời gian học tập tại Trường Đại học Nội vụ Hà Nội và khi nghiên cứu thực hiện đề tài, bản thân tội đã nhận được sự giúp đỡ rất lớn và vô cùng quý báu của các đơn vị, tập thể và các cá nhân, tôi xin trân thành cảm ơn. Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu nhà trường, cùng các Thầy (Cô) giáođã tận tình giúp đỡ, tạo mọi điều kiện cho tôi có kiến thức, kĩ năng để thực hiện đề tài. Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới Ths. Trần Tuấn Phong - người đã dành nhiều thời gian và tâm huyết, tận tình hướng dẫn chỉ bảo cho tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và thực hiện đề tài. Tôi xin chân thành cảm ơn cơ quan Bảo hiểm xã hội tỉnh Hưng Yên đã cung cấp những thông tin cần thiết và giúp đỡ tôi trong quá trình nghiên cứu và thực hiện đề tài./. Tôi xin chân thành cảm ơn! Hưng Yên, ngày tháng 04 năm 2022 Sinh viên Phạm Thị Thu Thủy
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Stt Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ 1 BHXH Bảo hiểm xã hội 2 NLĐ Người lao động 3 NSDLĐ Người sử dụng lao động 4 MLTT Mức lương tối thiểu 5 CNTT Công nghệ thông tin 6 HĐND Hội đồng nhân dân 7 UBND Ủy ban nhân dân 8 ASXH An sinh xã hội 9 BHYT Bảo hiểm Ytế
DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 1.1. So sánh sự khác biệt cơ bản về BHXH tự nguyện và BHXH bắt buộc. ...................................................................................................................13 Sơ đồ 1.2. Sơ đồ cơ cấu kinh tế năm 2021 của tỉnh Hưng Yên ................34 Sơ đồ 1.3. Sơ đồ bộ máy tổ chức của BHXH tỉnh Hưng Yên. .................36 Bảng 1.4. Số lượng người tham gia BHXH tự nguyện 2019-2021 .........38 Bảng 1.5. So sánh mức tăng số người tham gia BHXH tự nguyện năm 2020 với năm 2021 ..................................................................................................40
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ......................................................................................................2 LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................3 DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ................................................................................4 DANH MỤC BẢNG BIỂU .......................................................................................5 PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................................1 1. Lý do chọn đề tài ................................................................................................1 2. Lịch sử nghiên cứu ............................................................................................3 3. Mục tiêu nghiên cứu ..........................................................................................6 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ....................................................................6 5. Giả thuyết và nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................6 6. Phương pháp nghiên cứu ..................................................................................8 7. Kết cấu khóa luận ..............................................................................................9 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ CƠ SỞ PHÁP LÝ VỀ BẢO HIỂM XÃ HỘI TỰ NGUYỆN ..........................................................................................................10 1.1. Một số khái niệm cơ bản ..............................................................................10 1.1.1. Khái niệm an sinh xã hội. .......................................................................10 1.1.2. Khái niệm bảo hiểm xã hội ....................................................................10 1.2. Tổng quan về BHXH tự nguyện ..................................................................11 1.2.1. Đặc điểm của BHXH tự nguyện ............................................................11 1.2.2. So sánh sự giống và khác nhau cơ bản giữa BHXH tự nguyện và BHXH bắt buộc ............................................................................................................13 1.2.3. Bản chất và vai trò của BHXH tự nguyện ..............................................16 1.2.4. Các yếu tố tác động đến việc tham gia BHXH tự nguyện .....................18 1.3. Quy định của pháp luật Việt Nam về BHXH tự nguyện ..........................23 1.3.1. Hệ thống văn bản quy phạm pháp luật ...................................................23
1.3.2. Đối tượng tham gia .................................................................................25 1.3.3. Tài chính của quỹ bảo hiểm xã hội tự nguyện .......................................25 1.3.4. Các chế độ được hưởng, điều kiện hưởng và mức hưởng khi tham gia BHXH tự nguyện .............................................................................................26 1.4 Ý nghĩa của BHXH tự nguyện. .....................................................................31 Tiểu kết chương 1 ....................................................................................................32 Chương 2. THỰC TRẠNG TÌNH HÌNH THAM GIA BẢO HIỂM XÃ HỘI TỰ NGUYỆN TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH HƯNG YÊN ..........................................33 2.1. Khái quát về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội tỉnh Hưng Yên ............33 2.2. Tổng quan về Bảo hiểm xã hội tỉnh Hưng Yên ..........................................35 2.3. Thực trạng thu hút số lượng người tham gia BHXH tự nguyện trên địa bàn tỉnh Hưng Yên ..............................................................................................37 2.3.1. Số người tham gia BHXH tự nguyện trên địa bàn tỉnh ..........................37 2.3.2. Các yếu tố tác động đến thu hút số lượng người tham gia BHXH tự nguyện trên địa bàn tỉnh Hưng Yên .................................................................41 2.4. Đánh giá công tác triển khai bảo hiểm xã hội tự nguyện tại tỉnh Hưng Yên ........................................................................................................................43 2.4.1. Thành tựu ...............................................................................................43 2.4.2. Hạn chế, tồn tại .......................................................................................44 2.4.3. Nguyên nhân ..........................................................................................45 Chương 3. MỘT SỐ GIẢI PHÁP THU HÚT NGƯỜI THAM GIA BHXH TỰ NGUYỆN TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH HƯNG YÊN .................................................47 3.1. Định hướng của nhà nước về bảo hiểm xã hội tự nguyện ........................47 3.1.1. Định hướng của Đảng và Nhà nước .......................................................47 3.1.2. Định hướng của tỉnh Hưng Yên .............................................................49
3.2. Một số khuyến nghị thu hút người tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện trên địa bàn tỉnh Hưng Yên................................................................................50 3.2.1. Đối với BHXH Việt Nam .......................................................................50 3.2.2. Đối với BHXH tỉnh Hưng Yên ..............................................................51 3.2.3. Đối với người dân...................................................................................52 3.3 Một số giải pháp thu hút số lượng người tham gia BHXH tự nguyện trên địa bàn tỉnh Hưng Yên. .......................................................................................53 Tiểu kết chương 3 ....................................................................................................56 KẾT LUẬN ..............................................................................................................57 TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................1 PHỤ LỤC ...................................................................................................................3
PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trong điều kiện nền kinh tế thị trường ở nước ta hiện nay, chính sách bảo hiểm xã hội luôn là vấn đề rất được Đảng và Nhà nước quan tâm và xác định đây là một trong những chính sách xã hội cơ bản và là trụ cột của an sinh xã hội (ASXH) nhằm đảm bảo thu nhập, đời sống cho hàng triệu người lao động cùng các đối tượng hưởng các chế độ BHXH.Chỉ thị số 15 CT/TW (1997) Bộ Chính trị đã xác định: “Bảo hiểm xã hội là một chính sách lớn của Đảng và Nhà nước góp phần bảo đảm ổn định đời sống cho người lao động, ổn định chính trị, trật tự an toàn xã hội, thúc đẩy sự nghiệp xây dựng đất nước, bảo vệ Tổ quốc”. Nền kinh tế nước ta đang chuyển mạnh sang cơ chế thị trường, các thành phần kinh tế đan xen lẫn nhau, các quan hệ lao động cũng trở nên đa dạng và phức tạp hơn. Do vậy, chính sách BHXH không ngừng được sửa đổi, bổ sung cho phù hợp với từng thời kỳ phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Bảo hiểm xã hội là sự bảo đảm thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập của người lao động khi họ bị giảm hoặc mất thu nhập do ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, thất nghiệp, hết tuổi lao động hoặc chết, trên cơ sở đóng vào quỹ bảo hiểm xã hội. Bảo hiểm xã hội ra đời khá sớm và được coi là “lưới” đầu tiên trong hệ thống an sinh xã hội, điều tiết hệ thống các chính sách trong hệ thống an sinh xã hội. Hiện nay, ngoài chính sách bảo hiểm xã hội bắt buộc, người lao động có thể tham gia BHXH tự nguyện nếu không thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc, việc tham gia BHXH tự nguyện góp phần đảm bảo ASXH. Mặt khác, mức độ đảm bảo quyền an sinh là một tiêu chí quan trọng đánh giá trình độ phát triển của một quốc gia, dân tộc. Luật BHXH Việt Nam ra đời, có hiệu lực từ năm 2007, riêng chính sách BHXH tự nguyện được áp dụng từ năm 2008. Đây là đạo luật đầu tiên ở Việt Nam thể chế hóa mức cao một nhu cầu rất cơ bản về ASXH của con người (bao gồm BHXH bắt buộc, BHXH tự nguyện, bảo hiểm thất nghiệp), trong đó BHXH tự nguyện là chính sách an sinh áp dụng cho đối tượng là người lao động 1
không thuộc phạm vi tham gia BHXH bắt buộc. Ngày 20/11/2014, Quốc hội khóa XIII đã thông qua Luật BHXH số 58/2014/QH13 để sửa đổi bổ sung Luật BHXH năm 2006 quy định về chính sách BHXH bắt buộc và BHXH tự nguyện, có hiệu lực từ ngày 01/01/2016. Theo đó, chính sách BHXH tự nguyện đã mở rộng về đối tượng tham gia, phương thức đóng, mức đóng và chế độ hưởng nhằm mở rộng, nâng cao quyền tham gia, thụ hưởng chính sách cho đông đảo nhân dân lao động vì mục tiêu an sinh cho mọi người lao động khi về già. Bên cạnh đó, đồng hành cùng với người lao động, từ ngày 01/01/2018, Nhà nước sẽ hỗ trợ tiền đóng cho người tham gia BHXH tự nguyện theo tỉ lệ phần trăm (%) tháng đóng theo mức chung hộ nghèo của khu vực nông thôn. Nghị định số: 134/2015/NĐ-CP ngày 29/12/2015 của Chính Phủ quy định: người tham gia BHXH tự nguyện thuộc hộ nghèo được hỗ trợ 30%, người thuộc hộ cận nghèo được hỗ trợ 25% và các đối tượng khác được hỗ trợ 10% mức chunghộ nghèo khu vực nông thôn. Hưng Yên là một tỉnh nhỏ, dân số khoảng 1.269.090 người, dân số thành thị là 209.726 người chiếm 16,53%, dân số nông thôn là 1.059.364 người chiếm khoảng 83,47%. Số liệu trên cho thấy tại Hưng Yên người dân thuộc vùng nông thôn chiếm đa số 83,47%, mức độ phát triển công nghiệp còn nhiều hạn chế và không đồng đềunên đối tượng tham gia BHXH bắt buộc còn thấp và đối tượng tham gia BHXH tự nguyện càng hạn chế hơn. Từ số liệu trên có thể thấy mức độ tham gia BHXH tự nguyện trên địa bàn Tỉnh Hưng Yên là cần thiết, có vai trò đặc biệt quan trọng trong việc đảm bảo mức ASXH, an toàn xã hội. Tuy nhiên, hiện nay số lượng người tham gia BHXH tự nguyện còn thấp và gặp nhiều khó khăn. Nhận thức được vai trò, ảnh hưởng của vấn đề trên, tác giả đã lựa chọn đề tài: “Thực trạng và giải pháp thu hút số lượng người tham gia Bảo hiểm xã hội tự nguyện trên địa bàn tỉnh Hưng Yên” làm nội dung nghiên cứu của khóa luận tốt nghiệp, với mong muốn khái quát thực trạng tình hình tham gia BHXH tự nguyện trên địa bàn tỉnh Hưng Yên, qua đó chỉ ra những kết quả đạt được, hạn chế tồn tại cần khắc phục và đề xuất một số giải pháp thu hút số người tham gia BHXH tự nguyện trên địa bàn tỉnh. 2
2. Lịch sử nghiên cứu Trong những năm qua, việc phát triển đối tượng tham gia BHXH tự nguyện đã và đang được Đảng và Nhà nước ta quan tâm và coi trọng nhằm mục tiêu xây dựng, hoàn thiện một hệ thống an sinh xã hội bền vững. Chính sách BHXH trong đó có chính sách BHXH tự nguyện là một trụ cột chính của hệ thống an sinh. Do vậy, đã có nhiều tác giả nghiên cứu về chính sách này: Đề tài: “Các giải pháp thực hiện BHXH tự nguyện đối với lao động thuộc khu vực nông, ngư và tiểu thủ công nghiệp”, do Trần Quốc Toàn, Lê Trường Giang nghiên cứu năm 2001. Công trình có ý nghĩa khoa học và xã hội rất lớn, phù hợp với xu thế mở rộng đối tượng tham gia BHXH, góp phần mở rộng mạng lưới và loại hình BHXH.Đề tài đã nghiên cứu, tổng hợp và hệ thống hoá theo logic, hợp lý, chặt chẽ những vấn đề lý luận khoa học về BHXH tự nguyện như nguyên tắc đoàn kết, tương trợ giữa những người tham gia BHXH tự nguyện và vai trò của Nhà nước trong việc hỗ trợ quỹ và bảo toàn, phát triển quỹ BHXH tự nguyện. Ngoài ra, đề tài còn đi sâu nghiên cứu, phân tích việc thực hiện BHXH nông dân ở Nghệ An trên các giác độ quy định về chính sách; về tổ chức thực hiện thu, chi, quản lý đối tượng và tổ chức bộ máy; về an toàn quỹ, tức là đảm bảo khả năng chi trả và cân đối quỹ; về đảm bảo giá trị thực tế tiền lương hưu từ nguồn của BHXH tự nguyện và một số vấn đề khác. Đề tài: “Thực trạng BHXH khu vực phi chính thức ở Việt Nam” do Đổng Quốc Đạt nghiên cứu năm 2008 đã đánh giá thực trạng và các nguyên nhân chủ yếu dẫn đến người lao động chưa tham gia BHXH tự nguyện như: Thu nhập thấp, chưa có tiết kiệm và tích lũy; thiếu hiểu biết và không có thông tin về chính sách, chế độ BHXH, không muốn tham gia vì chưa tin tưởng vào hoạt động BHXH hoặc việc thanh toán chế độ BHXH phức tạp. Trên cơ sở đó tác giả đã đưa ra một số giải pháp như cải cách thủ tục hành chính, phối hợp 5 chương trình BHXH tự nguyện với các chương trình mục tiêu quốc gia khác và tăng cường công tác thông tin tuyên truyền 3
nâng cao nhận thức của người lao động đã tìm hiểu khá sâu về khu vực phi chính thức, về lực lượng lao động. Đề tài:“An sinh Xã hội khu vực phi chính thức: Cần xác định bảo hiểm xã hội là lưới quan trọng” do 02 tác giả Bùi Sỹ Tuấn - Đỗ Minh Hải (Viện Khoa học Lao động và Xã hội) nghiên cứu năm 2012 phi chính thức tại Việt Nam, theo đó nhấn mạnh khu vực phi chính thức không chịu sự điều chỉnh của các Bộ Luật có liên quan đến tổ chức và lao động và đánh giá các nguyên nhân chính tại sao theo điều tra khảo sát thì nhu cầu người lao động có nhu cầu tham gia BHXH tự nguyện rất lớn nhưng số lượng người lao động tham gia BHXH tự nguyện còn thấp. Một số nguyên nhân như: thu nhập thấp, thời gian đóng kéo dài, trình độ học vấn, công tác tuyên truyền chưa đến gần với người dân, truyền thống và tập quán của Việt Nam là người già được con cháu chăm lo nuôi dưỡng nên ít quan tâm đến vấn đề BHXH cho bản thân. Trên cơ sở đó hai tác giả cũng đề xuất một số giải pháp để tạo điều kiện thuận lợi cho khu vực phi chính thức tham gia BHXH tự nguyện. Đề tài: “Giải pháp phát triển đối tượng tham gia BHXH tự nguyện của lao động khu vực phi chính thức trên địa bàn thành phố Cần Thơ” do Trần Văn Minh (BHXH thành phố Cần Thơ) và các cộng sự nghiên cứu thực hiện năm 2016. Đề tài đã hệ thống hóa và xác lập cơ sơ sở lý luận về phát triển đối 6 tượng tham gia BHXH tự nguyện, trên cơ sở đó khảo sát, đánh giá thực trạng thực hiện trên địa bàn thành phố từ đó xây dựng hệ thống các nhóm giải pháp phát triển đối tượng tham gia BHXH đồng thời nhóm tác giả đã đưa ra các đề xuất kiến nghị đến cơ quan có thẩm quyền để hoàn thiện và tổ chức thực hiện tốt chính sách BHXH tự nguyện, đạt mục tiêu về phát triển BHXH theo tinh thần Nghị quyết 21-NQ/TW. Đề tài: “Nghiên cứu các giải pháp nhằm quản lý và phát triển đối tượng tham gia BHXH trong các doanh nghiệp trên địa bàn thành phố Hà Nội”, Tiến sỹ Phạm Đình Thành, Viện Khoa học bảo hiểm xã hội, Bảo hiểm xã hội Việt Nam làm chủ nhiệm, năm 2016. Đề tài đã giới thiệu những vấn đề chung về bảo hiểm xã hội bắt buộc, thuế thu nhập cá nhân và đặc điểm các doanh nghiệp, việc làm, thu nhập của 4
người lao động trên địa bàn thành phố Hà Nội. Đánh giá thực trạng công tác quản lý tham gia bảo hiểm xã hội và thuế thu nhập cá nhân của người lao động tại các doanh nghiệp trên địa bàn thành phố Hà Nội. Từ đó đề xuất các giải pháp nhằm quản lý và phát triển số người tham gia bảo hiểm xã hội trong các doanh nghiệp trên địa bàn thành phố Hà Nội. Đề tài: “Khảo sát lao động phi chính thức” của Viện Khoa học Lao động và Xã hội, năm 2017 chỉ ra rằng Lao động phi chính thức là một bộ phận lớn thứ hai trong tổng lực lượng lao động, Lao động phi chính thức có những đặc điểm rất đa dạng và đặc thù riêng về lao động, việc làm đồng thời rất “nhạy cảm” trước những thay đổi của kinh tế, xã hội và thị trường lao động. Tình trạng việc làm dễ bị tổn thương: công việc và thu nhập bấp bênh và không ổn định, điều kiện làm việc kém, không có hợp đồng lao động nên không được bảo vệ bởi hệ thống pháp luật về lao động; không được tham gia bảo hiểm xã hội nên không được đảm bảo về việc làm và thu nhập khi gặp rủi ro trong việc làm và cuộc sống, nhất là không có thu nhập khi hết tuổi lao động... Trong khi đó Lao động cao tuổi, phụ nữ, người có chuyên môn kỹ thuật thấp chiếm tỷ trọng rất cao trong nhóm Lao động phi chính thức. Lao động phi chính thức cần được đối xử một cách bình đẳng trong các chính sách lao động, việc làm và an sinh xã hội. Nghiên cứu chỉ khảo sát tại Hà Nội và Nghệ An đã chọn mẫu mang tính đại diện khu vực thành thị và khu vực nông thôn nhưng chưa chỉ ra lý do tại sao chọn địa phương đó. Hiện nay, tại Việt Nam và trên thế giời đã có rất nhiều bài viết, đề tài nghiên cứu về vấn đề BHXH tự nguyện. Tuy nhiên, các nghiên cứu nêu trên chưa thực hiện giải quyết những tồn tại và hạn chế trong việc thu hút số lượng người tham gia BHXH tự nguyện nói chung và tại tỉnh Hưng Yên nói riêng. Ngoài ra, các bài viết, đề tài nghiên cứu cũng chưa xem xét, nghiên cứu cụ thể, chi tiết các yếu tố đặc thù của tỉnh Hưng Yên như: Dân cư, tình hình phát triển kinh tế xã hội, mức sống, mức thu nhập trung bình của người dân, truyền thống trồng trọt và sản xuất nông sản đặc thù và sự tồn tại của các làng nghề truyền thống lâu đời như mây tre đan, làng nghề sản xuất long nhãn, mật ong…đây chính là cơ sở tiền đề để phát triển và thu hút đối 5
tượng tham gia BHXH tự nguyện. Do vậy, đề tài: “Thực trạng và giải pháp thu hút số lượng người tham gia Bảo hiểm xã hội tự nguyện trên địa bàn tỉnh Hưng Yên” là một đề tài mới, không trùng lặp với các đề tài đã được nghiên cứu trước đây. 3. Mục tiêu nghiên cứu Nghiên cứu thực trạng tình hình tham gia BHXH tự nguyện trên địa bàn tỉnh Hưng Yên. Tìm hiểu các nội dung về số lượng người tham gia, số quỹ thu được, tình hình thu hút BHXH tự nguyện trên địa bàn; Qua việc nghiên cứu và tìm hiểu đề tài chỉ ra những ưu điểm, nhược điểm, chỉ ra nguyên nhân dẫn tới ưu, nhược điểm trong công tác thu hút số lượng người tham gia BHXH tự nguyện tại Tỉnh Hưng Yên; Xuất phát từ thực trạng và nhu cầu đề xuất các giải pháp, khuyến nghị đối với các cấp các ngành liên quan nhằm mục tiêu thu hút số lượng lớn người tham gia BHXH tự nguyện trên địa bàn tỉnh Hưng Yên. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu a. Đối tượng nghiên cứu Quy định của Luật BHXH về chính sách BHXH tự nguyện, các văn bản có liên quan đến thu hút số lượng người tham gia BHXH tự nguyện tại tỉnh Hưng Yên. Thực trạng công tác triển khai chính sách thu hút số lượng người tham gia BHXH tự nguyện trên địa bàn tỉnh Hưng Yên. b. Phạm vi nghiên cứu Về nội dung: Hoạt động thu hút số lượng người tham gia BHXH tự nguyện trên địa bàn tỉnh Hưng Yên. Về không gian: Tỉnh Hưng Yên. Về thời gian: Giai đoạn từ năm 2019-2021. 5. Giả thuyết và nhiệm vụ nghiên cứu 6
a. Giả thuyết nghiên cứu Việc thu hút BHXH tự nguyện tại Hưng Yên còn gặp nhiều hạn chế do mức thu nhập dân cư của tỉnh Hưng Yên chưa cao. Người dân chưa nhận thức đầy đủ về lợi ích và vai trò của BHXH tự nguyện. BHXH tự nguyện ở Hưng Yên có rất nhiều cơ hội để phát triển bởi các đặc thù của tỉnh như: Mật độ dân cư khá đông đúc; tập trung nhiều khu công nghiệp lớn; người dân có thu nhập ổn định bởi có đa dạng việc làm từ các khu công nghiệp, từ làng nghề truyền thống, từ sản xuất nông nghiêp đặc thù có hiệu quả kinh tế cao; người dân có rất nhiều cơ hội việc làm mang tính chất thời vụ mang lại thu nhập cao và ổn định; Ngoài BHXH tự nguyện thì sự cạnh tranh của các loại hình đầu tư khác khá gay gắt điển hình như bảo hiểm nhân thọ và tích trữ vàng hay gửi tiết kiệm ngân hàng. Do vậy, BHXH tự nguyện cần phải đầu tư cho công tác truyền thông, tuyên truyền về lợi ích, vai trò tới người dân nhằm thu hút người dân tham gia BHXH tự nguyện b. Nhiệm vụ nghiên cứu Khái quát chung cơ sở lý luận, cơ sơ pháp lý về BHXH tự nguyện; Nghiên cứu thực trạng thu hút số lượng người tham gia BHXH tự nguyện trên địa bàn tỉnh Hưng Yên; Từ thực trạng chỉ ra ưu, nhược điểm của công tác thu hút người tham gia BHXH tự nguyện, xác định nguyên nhân của những hạn chế, tồn tại và ảnh hưởng của những hạn chế đến quá trình thu hút số lượng người tham gia BHXH tự nguyện trên địa bàn tỉnh Hưng Yên; Đề xuất giải pháp, đưa ra các khuyến nghị nhằm tăng tính cạnh tranh và thu hút số lượng người tham gia BHXH tự nguyện trên địa bàn tỉnh Hưng Yên. 7
6. Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp tổng hợp số liệu: Tác giả đã thu thập số liệu từ nhiều nguồn khác nhau, phục vụ cho nghiên cứu, thống kê. Các số liệu thu thập được xử lý, tập hợp thành các bảng biểu, nhằm phân tích đánh giá tình hình thực tiễn. Phương pháp tổng hợp số liệu đã đưa ra được các con số chính xác về số lượng người tham gia, số quỹ thu được, số người tăng mới qua các năm của BHXH tự nguyện trên địa bàn tỉnh Hưng Yên. - Phương pháp so sánh: Sử dụng phương pháp so sánh nhằm xác định xu hướng, mức biến động của các hoạt động, chỉ tiêu, phản ánh sự thay đổi của vấn đề nghiên cứu, giúp cho việc phân tích tài liệu được khoa học, khách quan, chính xác, phản ánh đúng nội dung cần nghiên cứu. Phương pháp này được dùng để so sánh mức độ biến động số lượng người tham gia BHXH tự nguyện trên địa bàn tỉnh Hưng Yên. Từ số liệu so sánh phản ánh sự được mức tăng, giảm người tham gia qua các năm từ 2019 - 2021. - Phương pháp thống kê tài liệu: Phương pháp này thống kê chi tiết toàn bộ số liệu thu được qua quá trình nghiên cứu thực trạng tại địa bàn điều tra, thông qua số liệu đã thu thập được tiến hành đánh giá, phân tích và đề xuất được giải pháp phù hợp. Việc thống kê tài liệu đóng góp rất lớn trong quá trình nghiên cứu đề tài: “Thực trạng và giải pháp thu hút số lượng người tham gia BHXH tự nguyện trên địa bàn tỉnh Hưng Yên”. Giúp cho quá trình nghiên cứu được thuận lợi, đưa ra các số liệu rõ ràng, chân thực, chính xác và tăng tính thuyết phục của khóa luận. - Phương pháp giả thuyết: Là phương pháp nghiên cứu đối tượng bằng cách dự đoán bản chất của đối tượng và tìm cách chứng minh dự đoán đó. Đề ra giả thuyết nhằm tăng tính thuyết phục cho việc nghiên cứu, đưa ra các giải thuyết dựa theo thực tế. Đối với khóa luận 8
tốt nghiệp này việc đưa ra giả thuyết về tình hình tham gia BHXH tự nguyện trên địa bàn tỉnh Hưng Yên đã giúp tác giả có cơ sở thực tiễn tại địa bàn Tỉnh qua đó phục vụ tốt hơn cho mục đích nghiên cứu. 7. Kết cấu khóa luận Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của khóa luận bao gồm 3 chương: Chương 1. Cơ sở lý luận và quy định pháp lý về Bảo hiểm xã hội tự nguyện. Chương 2. Thực trạng tình hình tham gia Bảo hiểm xã hội tự nguyện trên địa bàn tỉnh Hưng Yên. Chương 3. Một số giải pháp thu hút người tham gia Bảo hiểm xã hội tự nguyện trên địa bàn tỉnh Hưng Yên. 9
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ CƠ SỞ PHÁP LÝ VỀ BẢO HIỂM XÃ HỘI TỰ NGUYỆN 1.1. Một số khái niệm cơ bản 1.1.1. Khái niệm an sinh xã hội. An sinh xã hội là: Hệ thống các cơ chế, chính sách phương pháp của xã hội nhằm trợ giúp thành viên trong xã hội đối phó với các rủi do, các cú sốc về kinh tế, xã hội làm cho họ bị suy giảm hoặc mất nguồn thu nhập do ốm đau, thai sản, tai nạn, bệnh nghề nghiệp già cả không còn sức lao động hoặc nhưng nguyên nhân khác quan khiến rơi vào hoàn cảnh nghèo khổ và cung cấp các dịch vụ sức khỏe cho cộng đồng thông qua mạng lưới BHXH, BHYT và trợ giúp xã hội. (Giáo trình nhập môn An sinh xã hội – Trường đại học Lao động- Xã hội) Theo định nghĩa của Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO), an toàn xã hội là: “Sự bảo vệ của xã hội đối với các thành viên của mình thông qua một loạt các biện pháp công cộng, để đối phó với khó khăn về kinh tế xã hội do bị ngừng hoặc bị giảm nhiều về thu nhập, gây ra bởi ốm đau, mất khả năng lao động, tuổi già và chết, việc cung cấp chăm sóc y tế và trợ cấp cho các gia đình đông con”. 1.1.2. Khái niệm bảo hiểm xã hội Bảo hiểm là một trong các phương pháp được con người nghĩ đến từ lâu, bên cạnh các phương pháp phổ biến khác để đối mặt với các rủi ro như phòng ngừa, cứu trợ… Tuy nhiên, càng ngày bảo hiểm càng được coi là một phương pháp, công cụ hữu ích và giữ một vai trò quan trọng nhằm giúp con người phòng ngừa và vượt qua những trở ngại rủi do trong cuộc sống nhờ các đặc tính vững mạnh về khả năng tài chính, đáp ứng nhanh, kịp thời nhu cầu đòi hỏi của con người. Ngoài ra, BHXH cũng được biết đến với vai là một trong những công cụ đắc lực trợ giúp cho lực lượng lao động trong công cuộc cách mạng và xây dựng đất nước. Cơ chế thực hiện bảo hiểm xã hội hiện nay là cơ chế ba bên: Nhà nước - 10
Người sử dụng lao động - Người lao động trên cơ sở những đóng góp cam kết của người sử dụng lao động và người lao động cho một bên thứ ba là cơ quan nhà nước tiến hành hoạt động bảo hiểm (Cơ quan Bảo hiểm xã hội từ Trung ương đến địa phương). Bảo hiểm xã hội là một trong những nội dung quan trọng của an toàn xã hội hay an sinh xã hội. Khái niệm bảo hiểm xã hội: “Bảo hiểm xã hội là sự bảo đảm thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập của người lao động khi họ bị giảm hoặc mất thu nhập do ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, hết tuổi lao động hoặc chết, trên cơ sở đóng vào quỹ bảo hiểm xã hội”. (Khoản 1, Điều 3, Luật Bảo hiểm xã hội năm 2014). Bảo hiểm xã hội có hai hình thức cơ bản: - Bảo hiểm xã hội bắt buộc: “Loại hình bảo hiểm xã hội do Nhà nước tổ chức mà người lao động và người sử dụng lao động phải tham gia”. (Điều 3, Luật Bảo hiểm xã hội năm 2014) - Bảo hiểm xã hội tự nguyện là: “Loại hình bảo hiểm xã hội do Nhà nước tổ chức mà người tham gia được lựa chọn mức đóng, phương thức đóng phù hợp với thu nhập của mình và Nhà nước có chính sách hỗ trợ tiền đóng bảo hiểm xã hội để người tham gia hưởng chế độ hưu trí và tử tuất”. (Điều 3, Luật Bảo hiểm xã hội năm 2014). 1.2. Tổng quan về BHXH tự nguyện 1.2.1. Đặc điểm của BHXH tự nguyện Bảo hiểm xã hội tự nguyện là một bộ phận của chính sách BHXH, về cơ bản nó có những đặc điểm của BHXH nói chung. Ngoài ra, do tính chất đặc thù nên bảo hiểm xã hội tự nguyện còn mang những đặc điểm riêng đặc thù: Việc tham gia hay không tham gia là hoàn toàn tự nguyện. Người tham gia được lựa chọn mức đóng, phương thức đóng phù hợp với nhu cầu và khả 11
năng tài chính của mình. So với BHXH bắt buộc, cơ chế hoạt động của BHXH tự nguyện linh hoạt và mềm dẻo hơn. Đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện thường không phải là người có quan hệ lao động (làm việc trong khu vực chính thức), mà là những người lao động tự do không phát sinh quan hệ lao động, nông dân…Những người này thường chiếm tỷ trọng lớn trong lực lượng lao động xã hội, đặc biệt là đối với những nước đang phát triển. Họ thường có trình độ học vấn và năng lực chuyên môn thấp, việc làm bấp bênh, không ổn định, thu nhập thấp… Do vậy, để những đối tượng này tiếp cận được với chính sách BHXH tự nguyện, thì Nhà nước cần phải xây dựng chính sách phù hợp, đặc biệt cần có sự hỗ trợ một phần phí BHXH tự nguyện cho các đối tượng tham gia, nhất là trong những giai đoạn đầu triển khai, kết hợp với đó là các chương trình hội thảo, tuyên truyền phổ biến chính sách giúp các đối tượng chưa hiểu, chưa tham gia hoặc các đối tượng đã tham gia nhưng chưa hiểu rõ bản chất và quyền lợi được hưởng. Qua đó, làm sáng tỏ các ý kiến thắc mắc, tiếp thu những ý kiến đóng góp tích cực để hoàn thiện và phát triển sâu rộng hơn. Tuy nhiên, bước đầu vẫn là tập trung vào tăng số lượng, khi số lượng tăng đến một ngưỡng nhất định đảm bảo mức an sinh cơ bản sẽ tiếp tực tiến hành nhằm tăng chất lượng của BHXH tự nguyện. Nguồn tài chính để hình thành quỹ BHXH tự nguyện chủ yếu do người tham gia đóng góp. Những người này thường có thu nhập thấp và số người ban đầu tham gia chưa nhiều, cho nên quỹ thường bị hạn hẹp. Để có nguồn quỹ đáp ứng được yêu cầu hoạt động, cần phải có nhiều biện pháp tích cực như: - Hình thức tuyên truyền phong phú, linh hoạt. - Giải thích cặn kẽ đầy đủ để vận động các tổ chức kinh tế, xã hội, cá nhân hảo tâm ủng hộ quỹ, các nguồn tài trợ khác và sự đóng góp và bảo trợ của Nhà nước cho quỹ khi cần thiết. - Nâng cao nhận thức của người dân về lợi ích của BHXH tự nguyện. 12