Khuyến nông chăn nuôi bò sữa - Phần 7: Chăn nuôi bò sinh sản và bê

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:11

Thêm vào BST

Báo xấu

87
lượt xem 15
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Khi bò cái đã thành thục sinh dục con vật biểu hiện động dục theo chu kỳ. Chu kỳ này bao gồm các sự kiện để chuẩn bị cho việc giao phối, tinh và mang thai. Nếu sự mang thai không xảy chu kỳ lại đ-ợc lặp đi lặp lại. Một chu kỳ sinh nh- vậy đ-ợc tính từ lần động dục này đến lần động dục tiếp theo. Thời gian của một chu kỳ động dục ở bò trung bình là 21 ngày, dao động trong khoảng 18-24 ngày. Chu lỳ động dục của bò đ-ợc chia thành 4...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Khuyến nông chăn nuôi bò sữa - Phần 7: Chăn nuôi bò sinh sản và bê

PhÇn 7: Ch¨n nu«i bß sinh s¶n vµ bª Chu kú ®éng dôc cña bß nh- thÕ nµo? Khi bß c¸i ®· thµnh thôc sinh dôc con vËt cã biÓu hiÖn ®éng dôc theo chu kú. Chu kú nµy bao gåm c¸c sù kiÖn ®Ó chuÈn bÞ cho viÖc giao phèi, thô Rông trøng HËu ®éng tinh vµ mang thai. NÕu sù mang thai kh«ng x¶y ra, chu kú l¹i ®-îc lÆp ®i lÆp l¹i. Mét chu kú sinh dôc §éng dôc Yªn tÜnh nh- vËy ®-îc tÝnh tõ lÇn ®éng dôc nµy ®Õn lÇn TiÒn ®éng ®éng dôc tiÕp theo. Thêi gian cña mét chu kú ®éng dôc ë bß trung b×nh lµ 21 ngµy, dao ®éng trong kho¶ng 18-24 ngµy. Chu lú ®éng dôc cña bß ®-îc chia thµnh 4 giai ®o¹n: tiÒn ®éng dôc, ®éng dôc (chÞu ®ùc), hËu ®éng dôc vµ yªn tÜnh.
Khi nµo th× bß c¸i t¬ b¾t ®Çu ®éng dôc vµ nªn cho phèi ë løa tuæi nµo? Tuæi xuÊt hiÖn ®éng dôc (thµnh thôc sinh dôc) phô thuéc vµo gièng, chÕ ®é ch¨m sãc, nu«i d-ìng... vµ cã thÓ biÕn ®éng tõ 8-20 th¸ng tuæi hoÆc h¬n. Sù thµnh thôc tÝnh dôc xuÊt hiÖn sím h¬n rÊt nhiÒu tr-íc khi kÕt thóc ph¸t triÓn c¬ thÓ. Sù xuÊt hiÖn thµnh thôc sinh dôc vµ viÖc ®-a gia sóc c¸i vµo sinh s¶n sím hay muén ¶nh h-ëng ®Õn tuæi ®Î løa ®Çu cña chóng. Tuy nhiªn, còng kh«ng nªn ®-a bß t¬ vµo sinh s¶n qu¸ sím, v× g©y ¶nh h-ëng kh«ng tèt ®Õn ph¸t triÓn c¬ thÓ vµ bÇu vó cña chóng. ChØ nªn tiÕn hµnh phèi gièng sau khi xuÊt hiÖn 2-3 chu kú ®éng dôc ®Çu tiªn vµ khèi l-îng c¬ thÓ b»ng 2/3-3/4 khèi l-îng c¬ thÓ cña gia sóc tr-ëng thµnh. Cô thÓ, ë bß t¬ h-íng s÷a, nªn ®-a vµo phèi gièng khi khèi l-îng c¬ thÓ ®¹t 300-320kg. Lµm thÕ nµo ®Ó ph¸t hiÖn bß c¸i ®éng dôc? Th¶ bß ra b·i ch¨n hoÆc mét kho¶ng trèng ®Ó quan s¸t c¸c dÊu hiÖu ®éng dôc. Tèt nhÊt lµ quan s¸t vµo s¸ng sím vµ chiÒu tèi. Cã thÓ quan s¸t thÊy c¸c dÊu hiÖu ®éng dôc sau ®©y: - ¢m hé s-ng vµ Èm -ít, niªm m¹c ®-êng sinh dôc xung huyÕt vµ kh«ng dÝnh. - Tõ cæ tö cung ch¶y ra dÞch trong suèt vµ dÎo. Cã thÓ thÊy dÞch 1-2 ngµy tr-íc khi ®éng dôc thùc sù. - L«ng ë phÇn m«ng xï lªn.
Nh÷ng biÕn ®æi vÒ hµnh vi nµo cña bß c¸i cã thÓ thÊy khi nã ®éng dôc ? - Bån chån, mÉn c¶m, hay chó ý ®Õn sù xuÊt hiÖn cña ng-êi hay cña gia sóc kh¸c. - Kªu rèng, ®Æc biÖt lµ vµo ban ®ªm. - NÕu quan s¸t vµo ban ®ªm thÊy gia sóc ë t- thÕ ®øng trong khi nh÷ng con kh¸c n»m. - Nh¶y lªn nh÷ng con kh¸c nh-ng ch-a chÞu ®ùc. - §øng yªn khi cã mét gia sóc kh¸c nh¶y lªn (chÞu ®ùc). - LiÕm vµ hóc ®Çu lªn nh÷ng con kh¸c. - HÝt vµ ngöi c¬ quan sinh dôc cña con kh¸c. - ¡n kÐm ngon miÖng vµ s¶n l-îng s÷a cã thÓ gi¶m. Lóc nµo th× dÉn tinh cho bß ? §Ó x¸c ®Þnh chÝnh x¸c thêi ®iÓm phèi tinh thÝch hîp cÇn quan s¸t vµ theo dâi kü khi bß c¸i ®éng dôc. Lóc míi ®éng dôc bß c¸i kh«ng ®øng yªn khi cã con bß kh¸c nh¶y lªn th× kh«ng nªn phèi. Khi bß c¸i ®øng yªn, kh«ng bá ch¹y (chÞu ®ùc) nÕu cã mét con kh¸c nh¶y lªn vµ thÊy niªm dÞch ©m ®¹o ch¶y ra ®Æc h¬n th× cã thÓ phèi tinh, nh-ng h¬i sím vµ tû lÖ thô thai thÊp. ThÝch hîp nhÊt phèi tinh vµo kho¶ng thêi gian tõ gi÷a giai ®o¹n chÞu ®ùc ®Õn 6 giê sau khi kÕt thóc chÞu ®ùc. §Ó qu¸ thêi ®iÓm nµy lµ muén vµ kh«ng thu ®-îc tû lÖ thô thai cao. Trong thùc tÕ s¶n xuÊt, viÖc theo dâi nh- trªn kh«ng dÔ dµng, v× vËy ng-êi ta th-êng ¸p dông mét quy t¾c S¸ng- ChiÒu: quan s¸t c¸c dÊu hiÖu ®éng dôc 2 lÇn trong mét ngµy, nÕu thÊy bß c¸i ®éng dôc vµo buæi s¸ng th× phèi vµo lóc chiÒu tèi,
cßn nÕu thÊy ®éng dôc vµo chiÒu tèi th× phèi vµo s¸ng sím ngµy h«m sau. Cã thÓ tiÕn hµnh phèi tinh lÆp l¹i 12 giê sau lÇn phèi thø nhÊt. Kho¶ng c¸ch løa ®Î cña bß s÷a nh- thÕ nµo lµ tèt? Kho¶ng c¸ch løa ®Î lµ kho¶ng thêi gian gi÷a lÇn ®Î tr-íc vµ lÇn ®Î tiÕp sau. Th«ng th-êng chu kú khai th¸c s÷a cña bß s÷a lµ 10 th¸ng, 2 th¸ng c¹n s÷a, do vËy kho¶ng c¸ch gi÷a 2 løa ®Î lý t-ëng cña bß s÷a lµ 12 th¸ng. §Î Chöa l¹i C¹n s÷a §Î Sau ®Î (3 th¸ng) Thêi gian mang thai (9 th¸ng) Chu kú khai th¸c s÷a C¹n s÷a (10 th¸ng) (2 th¸ng) Kho¶ng c¸ch løa ®Î chñ yÕu lµ do thêi gian cã chöa l¹i sau khi ®Î quyÕt ®Þnh, bëi v× ®é dµi thêi gian mang thai lµ mét h»ng sè sinh lý vµ kh«ng thÓ rót ng¾n ®-îc).
Bß s¾p ®Î cã nh÷ng biÓu hiÖn g×? BiÓu hiÖn râ nhÊt lµ bông sÖ xuèng, d©y ch»ng m«-khum nh·o g©y hiÖn t-îng “sôt m«ng” (hai bªn gèc du«i sôt xuèng). ¢m hé sa xuèng, s-ng mäng, niªm dÞch ch¶y ra nhiÒu, trong suèt. BÇu vó c¨ng, con cao s¶n cã thÓ cã s÷a ®Çu ch¶y ra. §u«i th-êng cong lªn. Bß hay cã hiÖn t-îng gi÷ g×n, t×m chç réng r·i tho¸ng ®¶ng hay chç kÝn ®¸o ®Ó ®øng nh»m tr¸nh nh÷ng con kh¸c. Bß cã hiÖn t-îng ®øng n»m kh«ng yªn, kÌm theo rÆn ®Î, cµng gÇn lóc ®Î th× tÇn sè rÆn cµng t¨ng. Con vËt hay ®i tiÓu vÆt, l-ng lu«n lu«n cong ë t- thÕ rÆn. Qu¸ tr×nh rÆn ®Î cã thÓ kÐo dµi 30 phót ®Õn 1 giê. Th-êng sau khi vì èi 1 giê th× thai ra. CÇn lµm g× ®Ó hé lý bß ®Î? ChuÈn bÞ dông cô ®ì ®Î, buång ®Î vµ còi bª. Dïng cá kh« s¹ch lãt nÒn dµy 3-5 cm. §Ó bß ë ngoµi, dïng n-íc s¹ch pha thuèc tÝm 0,1% röa s¹ch toµn bé phÇn th©n sau cña bß. Sau ®ã lau kh« vµ s¸t trïng b»ng dung dÞch crezin 1%. Dïng b«ng cån s¸t trïng bé phËn sinh dôc bªn ngoµi (mÐp ©m m«n). Sau ®ã cho bß vµo buång ®Î ®· cã chuÈn bÞ s½n, cã cá vµ n-íc uèng ®©y ®ñ. Khi bß ®Î cÇn ®Ó bß yªn tÜnh, tr¸nh ng-êi vµ bß kh¸c qua l¹i. Khi bß c¸i b¾t ®Çu rÆn ®Î ng-êi ®ì ®Î cã thÓ cho tay vµo ®-êng sinh dôc kiÓm tra chiÒu h-íng t- thÕ cña thai. Thai trong t- thÕ b×nh th-êng th× ®Ó cho gia sóc mÑ tù ®Î. NÕu thai trong t- thÕ kh«ng b×nh th-êng th× nªn söa sím nh- ®Èy thai, xoay thai vÒ t- thÕ chiÒu h-íng b×nh th-êng ®Ó cho gia sóc mÑ sinh ®Î ®-îc dÔ dµng h¬n.
Khi m«i ®Çu thai ®· lät ra ngoµi mÐp ©m m«n mµ cßn bÞ phñ mµng èi th× ph¶i xÐ r¸ch mµng èi vµ lau s¹ch n-íc nhên dÝnh ë mòi thai ®Ó cho thai dÔ thë. Sau khi bß ®Î cÇn lµm g× víi bª? Ngay sau khi bª lät lßng mÑ, nhanh chãng dïng tay mãc s¹ch nhít ë miÖng vµ hai lç mòi ®Ó tr¸nh cho bª ng¹t thë. Dïng r¬m hay bao t¶i s¹ch lau qua nhít bÈn. Bãc mãng cho bª. NÕu thÊy bª cã triÖu chøng bÞ ng¹t thë th× ph¶i lµm h« hÊp nh©n t¹o cho bª. §Ó cho bß mÑ liÕm s¹ch bª con. Tr-êng hîp bß mÑ liÕm ch-a s¹ch hoÆc kh«ng liÕm th× lÊy mét Ýt muèi r¾c lªn trªn m×nh bª ®Ó kÝch thÝch bß mÑ liÕm, nÕu kh«ng ®-îc th× dïng kh¨n lau s¹ch. C¾t rèn cho bª. C©n bª tr-íc khi cho bó. Cho bª bó trùc tiÕp s÷a ®Çu cña chÝnh mÑ nã cµng sím cµng tèt, chËm nhÊt lµ 1 giê sau khi ®Î. NÕu bª kh«ng tù bó ®-îc míi v¾t s÷a ®Çu cho bó b»ng b×nh cã
nóm vó cao su. Tr-êng hîp bß mÑ kh«ng cho s÷a ®Çu th× cho bª s¬ sinh uèng s÷a ®Çu nh©n t¹o hay uèng s÷a ®Çu cña con mÑ kh¸c míi ®Î gÇn ®ã nhÊt. C¾t rèn cho bª b»ng c¸ch nµo? Tr-íc khi c¾t d©y rèn, ph¶i vuèt s¹ch m¸u ë d©y rèn cho vÒ phÝa bông bª con. S¸t trïng d©y rèn cÈn thËn b»ng dung dÞch cån i-èt 5%. Dïng kÐo ®· s¸t trïng c¾t rèn c¸ch thµnh bông chõng 8-10cm vµ s¸t trïng chç c¾t rèn b»ng cån i-èt 5%. NÕu c¾t d©y rèn qu¸ ng¾n dÔ bÞ viªm phóc m¹c. NÕu c¾t d©y rèn qu¸ dµi th× dÔ bÞ nhiÔm trïng v× d©y rèn kÐo lª d-íi nÒn chuång lµ c¸i kho ®Ó vi trïng c- tró vµ x©m nhËp vµo. V× sau khi thai ra ngoµi, m¹ch m¸u ë rèn ®ãng kÝn l¹i mét c¸ch nhanh chãng cho nªn khi xö lý c¾t hoÆc bÊm cuèng rèn kh«ng ph¶i cÇm m¸u vµ nh- vËy th× n¬i ®øt rèn chãng kh«, mau rông rèn vµ phßng vi trïng x©m nhËp vµo. Do ®ã d©y rèn bª con kh«ng cÇn thiÕt ph¶i th¾t tr-íc khi c¾t.
CÇn lµm g× víi bß mÑ sau khi ®Î? §èi víi bß mÑ do mÊt nhiÒu n-íc nªn ph¶i cho uèng n-íc muèi hay chÝnh n-íc èi cña nã. Hai ba giê sau cho ¨n ch¸o lo·ng. Röa s¹ch phÇn th©n sau cña bß mÑ b»ng n-íc s¹ch cã pha thuèc tÝm 0,1% hay dïng crezin 1%. Dïng cá kh« x¸t m¹nh lªn cë thÓ bß ®Î ®¶m b¶o cho tuÇn hoµn l-u th«ng. Kh«ng cho bß mÑ n»m nhiÒu ®Ò phßng b¹i liÖt sau khi ®Î. KiÓm tra s÷a ®Çu, nÕu s÷a tèt th× cho bª bó. Th-êng sau khi ®Î 4-6 giê th× nhau thai ra hÕt. KiÓm tra thËt kü xem nhau thai cã b×nh th-êng hay kh«ng. NÕu qu¸ 12 giê mµ nhau kh«ng ra th× ph¶i gäi c¸n bé thó y can thiÖp. Cã thÓ lµm cho nhau ra nhanh h¬n b»ng c¸ch treo vËt nhÑ 400-500g vµo ®Çu cuèng nhau. Yªu cÇu chÊt l-îng vµ khèi l-îng s÷a cho bª bó? S÷a ®Çu dïng cho bª ®Õn ®©u th× v¾t ®Õn ®ã. S÷a ®Çu ph¶i ®¶m b¶o vÖ sinh, nh-ng tuyÖt ®èi kh«ng dïng nhiÖt ®Ó xö lý v× dÔ g©y ®«ng vãn. Kh«ng ®-îc cho bª bó s÷a vó viªm. S÷a ph¶i cã nhiÖt ®é thÝch hîp, tèt nhÊt lµ 35-37oC. S÷a cµng l¹nh th× kh¶ n¨ng ®«ng vãn ë d¹ mói khÕ cµng kÐm nªn sÏ khã tiªu ho¸. L-îng s÷a mçi lÇn cho bó kh«ng ®-îc qu¸ 8% so víi khèi l-îng bª. L-îng s÷a cho bó mçi ngµy b»ng 1/5-1/6 khèi l-îng s¬ sinh. Th«ng th-êng th¸ng dÇu cho bª bó 5 lÝt s÷a/ngµy, sau ®ã mçi th¸ng cã thÓ gi¶m ®i 1kg s÷a/ngµy. Sè lÇn cho bª bó b»ng sè lÇn v¾t s÷a mÑ. Th-êng lóc ®Çu cho bó 3-4 lÇn/ngµy, vÒ sau gi¶m xuèng.
Cho bª bó s÷a b»ng c¸ch nµo? Cã thÓ cho bª bó trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp: - Cho bó trùc tiÕp: Sau khi ®Î bª ®-îc trùc tiÕp bó mÑ hµng ngµy. L-îng s÷a bª bó kh«ng hÕt sÏ ®-îc v¾t. Th-êng c¸ch nµy ¸p dông khi bß cã tËp tÝnh lµm mÑ cao, chØ tiÕt s÷a khi cã con bó. - Cho bó gi¸n tiÕp: Khi ®Î t¸ch con ra ngay, sau ®ã v¾t s÷a ®Çu cho vµo b×nh cã nóm vó cao su. Sau mét vµi ngµy cho bó b×nh b¾t ®Çu chuyÓn sang tËp cho bª uèng s÷a trong x«. Ph-¬ng ph¸p tËp: röa s¹ch tay vµ ng©m vµo trong s÷a, thß 2 ngãn tay lªn lµm vó gi¶. Tay kia Ên mâm bª xuèng cho ngËm mót 2 ®Çu ngãn tay. S÷a sÏ theo kÏ ngãn tay lªn. Lµm vµi lÇn nh- vËy bª sÏ quen vµ tù uèng s÷a.
Ch¨m sãc qu¶n lý bª nh- thÕ nµo? - Bª s¬ sinh cÇn ®-îc nu«i trong còi c¸ thÓ. Thêi gian nu«i bª trong còi nµy chØ cho phÐp trong 30 ngµy ®Çu. Hµng ngµy cho bª xuèng còi ®Ó ®-îc vËn ®éng tù do trong 3-4 giê, th-êng mïa hÌ s¸ng vµo lóc 8-10 giê, chiÒu tõ 3-5 giê, mïa ®«ng chËm h¬n 30 phót. - Mçi ngµy s¸t trïng rèn cho bª mét lÇn b»ng c¸c dung dÞch s¸t trïng ®Õn khi rèn kh« míi th«i. - Hµng ngµy ph¶i kiÓm tra t×nh h×nh søc khoÎ bÖnh tËt cña bª, vÖ sinh tiªu ®éc chuång nu«i vµ còi bª. Mïa ®«ng treo rÌm che chuång nu«i ®Ó bª ®-îc Êm, mïa hÌ ph¶i tho¸ng m¸t. Cung cÊp ®Çy ®ñ ¸nh s¸ng cho bª.
ChÞu tr¸ch nhiÖm xuÊt b¶n Lª V¨n ThÞnh Phô tr¸ch b¶n th¶o BÝch HoA Tr×nh bµy b×a Anh dòng Nhµ XuÊt b¶n N«ng nghiÖp D14 - Ph-¬ng Mai - §èng §a - Hµ Néi §T: 8.523887 - 8.521940 - Fax: 04.5.760748 Chi nh¸nh Nhµ XuÊt b¶n N«ng nghiÖp 58 NguyÔn BØnh Khiªm - QuËn I - Tp. Hå ChÝ Minh §T: 8.297157 - 8.299521 - Fax: 08.9.101036 In 1.015 b¶n khæ 13  19cm. ChÕ b¶n vµ in t¹i X-ëng in NXBNN. GiÊy chÊp nhËn ®¨ng ký KHXB sè do Côc XuÊt b¶n cÊp ngµy . In xong vµ nép