Kĩ năng hợp tác trong học tập của sinh viên trường Đại học Sư phạm Hà Nội

JOURNAL OF SCIENCE OF HNUE<br /> Educational Sci., 2017, Vol. 62, No. 1A, pp. 120-124<br /> This paper is available online at http://stdb.hnue.edu.vn<br /> <br /> DOI: 10.18173/2354-1075.2017-0037<br /> <br /> KĨ NĂNG HỢP TÁC TRONG HỌC TẬP CỦA SINH VIÊN<br /> TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI<br /> <br /> Nguyễn Minh Hải<br /> Viện Nghiên cứu Sư phạm, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội<br /> <br /> Tóm tắt. Bài báo đề cập đến thực trạng kĩ năng hợp tác trong học tập của sinh viên trường<br /> Đại học Sư phạm Hà Nội (ĐHSPHN) trong đó bao gồm các vấn đề: Một số khái niệm cơ<br /> bản về kĩ năng hợp tác; kết quả khảo sát thực trạng kĩ năng hợp tác trong học tập của sinh<br /> viên; các yếu tố ảnh hưởng đến kĩ năng hợp tác trong học tập của sinh viên sư phạm.<br /> Từ khóa: Kĩ năng, kĩ năng hợp tác trong học tập, sinh viên.<br /> <br /> 1.<br /> <br /> Mở đầu<br /> <br /> Hợp tác trong công việc nói chung và trong học tập nói riêng có ý nghĩa to lớn trong cuộc<br /> sống hiện đại, nhất là trong bối cảnh nước ta đang hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, đòi hỏi<br /> mỗi người lao động phải có kĩ năng hợp tác mới đáp ứng được chất lượng và hiệu quả lao động.<br /> Có thể nói, hợp tác là một trong những giá trị sống cần thiết đối với con người.<br /> Trên bình diện lí luận, vấn đề hợp tác, học tập hợp tác, kĩ năng hợp tác của học sinh, sinh<br /> viên đã được nghiên cứu bởi các tác giả như Nguyễn Cảnh Toàn [10], Nguyễn Hữu Châu [4], Đặng<br /> Thành Hưng [5]. . . . Ở góc độ nghiên cứu thực tiễn đã có các công trình nghiên cứu vấn đề này của<br /> các tác giả Nguyễn Ngọc Trang [11], Nguyễn Thị Quỳnh Phương [9]. . .<br /> Yêu cầu đổi mới dạy học ở đại học hiện nay là tăng cường xemine, thảo luận nhóm, tiến<br /> hành các bài tập nghiên cứu. . . . Điều đó đòi hỏi sinh viên cần có những kĩ năng hợp tác để cùng<br /> nhau giải quyết những vấn đề và nhiệm vụ học tập. . .<br /> Thực tiễn sư phạm cho thấy, việc hình thành và phát triển kĩ năng học tập nói chung, kĩ<br /> năng hợp tác trong học tập nói riêng cho sinh viên sư phạm còn nhiều hạn chế, chưa được quan<br /> tâm đúng mức. Điều đó ảnh hưởng không nhỏ đến kết quả học tập của sinh viên cũng như chất<br /> lượng dạy học sau này khi ra trường của họ. Trong khi đó, kĩ năng hợp tác trong học tập của sinh<br /> viên sư phạm nằm trong tiêu chuẩn 5 cần hình thành cho sinh viên trong đào tạo nghề - đó là năng<br /> lực phát triển cá nhân [3]. Bởi vậy, việc nghiên cứu thực trạng kĩ năng hợp tác trong học tập của<br /> sinh viên sư phạm là một trong những căn cứ cần thiết để có những biện pháp phát triển những kĩ<br /> năng này cho sinh viên.<br /> Ngày nhận bài: 20/12/2016. Ngày nhận đăng: 24/2/2017.<br /> Liên hệ: Nguyễn Minh Hải, e-mail: hoangminhnguyenf26th@gmail.com<br /> <br /> 120<br /> <br /> Kĩ năng hợp tác trong học tập của sinh viên trường Đại học Sư phạm Hà Nội<br /> <br /> 2.<br /> 2.1.<br /> <br /> Nội dung nghiên cứu<br /> Một số khái niệm cơ bản<br /> <br /> 2.1.1. Hợp tác<br /> Hợp tác là nhu cầu tất yếu của con người, các nghiên cứu của R.Jonhson và D. Jonhson [6]<br /> đều khẳng định, hợp tác quyết định sự thành bại của mỗi cá nhân trong xã hội. Bởi vậy có thể hiểu,<br /> hợp tác là cùng chung sức, hỗ trợ, giúp đỡ lẫn nhau trong một công việc nào đó nhằm đạt được<br /> mục đích chung.<br /> <br /> 2.1.2. Hợp tác trong học tập<br /> Hợp tác trong học tập là phương thức hay chiến lược học tập dựa trên sự hợp tác giữa các cá<br /> nhân người học nhằm đạt được mục đích học tập chung của nhóm trên cơ sở có sự nỗ lực chung,<br /> chia sẻ các nguồn lực, kết quả và lợi ích học tập.<br /> <br /> 2.1.3. Kĩ năng hợp tác trong học tập<br /> Kĩ năng hợp tác trong học tập là khả năng thực hiện có kết quả một hành động học tập dựa<br /> trên những tri thức, kinh nghiệm đã có của người học vào việc giải quyết các nhiệm vụ học tập<br /> chung của nhóm trên cơ sở có sự phụ thuộc tích cực, sự tương tác trực diện và trách nhiệm cá nhân<br /> cao của mỗi thành viên.<br /> * Cấu trúc của kĩ năng hợp tác trong học tập của sinh viên (4 nhóm kĩ năng):<br /> Nhóm kĩ năng tham gia công việc học tập nhóm; nhóm kĩ năng xây dựng và duy trì sự tin<br /> tưởng lẫn nhau; nhóm kĩ năng giao tiếp học tập nhóm; nhóm kĩ năng giải quyết mẫu thuẫn, bất<br /> đồng.<br /> - Nhóm kĩ năng tham gia công việc trong quá trình học tập hợp tác gồm các biểu hiện:<br /> + Xác định được vị trí, vai trò của các cá nhân trong quá trình hợp tác.<br /> + Đảm nhiệm được các vai trò khác nhau trong quá trình hợp tác.<br /> + Phối hợp cùng nhau để giải quyết các nhiệm vụ học tập.<br /> + Tự đánh giá được bản thân.<br /> + Gắn trách nhiệm cá nhân với trách nhiệm chung khi thực hiện nhiệm vụ học tập.<br /> - Nhóm kĩ năng xây dựng và duy trì sự tin tưởng lẫn nhau có các biểu hiện:<br /> + Bày tỏ sự ủng hộ người khác bằng ánh mắt, cử chỉ, điệu bộ, nét mặt.<br /> + Chủ động giúp đỡ và yêu cầu bạn giúp đỡ mình trong học tập.<br /> + Nhận xét ý kiến bạn khác trong quá trình học tập.<br /> + Giải thích ý kiến của mình.<br /> + Khuyến khích, động viên các bạn khác cùng hợp tác.<br /> + Tôn trọng ý kiến người khác.<br /> - Nhóm kĩ năng giao tiếp trong học tập hợp tác gồm các biểu hiện:<br /> + Thảo luận, tranh luận có tổ chức.<br /> + Biết lắng nghe, tiếp thu ý kiến nhận xét, phê bình của bạn.<br /> + Cầu thị, học hỏi các bạn khác.<br /> + Thuyết phục bạn thừa nhận ý kiến hợp lí của mình.<br /> + Trình bày vấn đề mạch lạc, rõ ràng, thuyết phục.<br /> 121<br /> <br /> Nguyễn Minh Hải<br /> <br /> + Trao đổi, thống nhất ý kiến hoặc chấp nhận ý kiến trái ngược.<br /> + Cùng chịu trách nhiệm trong quá trình hợp tác.<br /> + Chía sẻ kinh nghiệm của mình với bạn trong học tập.<br /> - Nhóm kĩ năng giải quyết mẫu thuẫn, bất đồng có các biểu hiện:<br /> + Kiềm chế bực tức trong quá trình tương tác với bạn.<br /> + Phát hiện mâu thuẫn trong quá trình hợp tác.<br /> + Xử lí bất đồng một cách hợp lí, tế nhị.<br /> + Phản đối ý kiến của bạn một cách nhẹ nhàng, không chỉ trích.<br /> + Ra quyết định phù hợp trong các tình huống học tập.<br /> + Cùng nhau tìm cách giải quyết mâu thuẫn nảy sinh trong học tập.<br /> <br /> 2.2.<br /> <br /> Thực trạng kĩ năng hợp tác trong học tập của sinh viên trường ĐHSPHN<br /> <br /> Nghiên cứu kĩ năng hợp tác trong học tập được tiến hành trên 185 sinh viên đang học năm<br /> thứ 3 tại các khoa: khoa văn, khoa hóa, khoa giáo dục đặc biệt trong năm học 2016-2017 của<br /> trường ĐHSPHN. Điều tra được tiến hành bằng phiếu trưng cầu ý kiến sinh viên, dự giờ dạy học<br /> trên lớp, nhận xét của giảng viên. Cách tính điểm cho các mức độ biểu hiện của từng kĩ năng như<br /> sau: Không bao giờ (1 điểm); Hiếm khi (2 điểm); Thỉnh thoảng (3 điểm); Thường xuyên (4 điểm);<br /> Rất thường xuyên (5 điểm).<br /> Bảng 1: Kĩ năng hợp tác trong học tập của sinh viên trường ĐHSPHN<br /> TT<br /> Các nhóm kĩ năng<br /> ĐTB<br /> ĐLC<br /> Thứ bậc<br /> Kĩ năng tham gia công việc trong quá trình học<br /> 1<br /> 3,80<br /> 0,44<br /> 1<br /> tập hợp tác<br /> 2<br /> Kĩ năng xây dựng và duy trì sự tin tưởng lẫn nhau<br /> 3,75<br /> 0,45<br /> 2<br /> 3<br /> Kĩ năng giao tiếp trong học tập<br /> 3,69<br /> 0,41<br /> 3<br /> 4<br /> Kĩ năng giải quyết mâu thuẫn, bất đồng<br /> 3,52<br /> 0,48<br /> 4<br /> Chung Kĩ năng hợp tác<br /> 3,69<br /> 0,36<br /> Kết quả nghiên cứu cho thấy, nhìn chung kĩ năng hợp tác trong học tập của sinh viên sư<br /> phạm đạt ở mức trung bình (ĐTB= 3,69). Tuy nhiên, trong đó nhóm kĩ năng tham gia công việc<br /> trong quá trình học tập hợp tác đạt ở mức cao nhất (ĐTB= 3,80), còn nhóm kĩ năng giải quyết mâu<br /> thuẫn bất đồng đạt ở mức thấp nhất (ĐTB= 3,52). Qua việc dự các giờ học trên lớp của sinh viên,<br /> chúng tôi cũng nhận thấy các em còn lúng túng nhiều mỗi khi phải giải quyết các mâu thuẫn, khác<br /> biệt ý kiến phát sinh khi thực hiện nhiệm vụ học tập. Trao đổi với giảng viên, nhiều thầy cô cho<br /> rằng, kĩ năng hợp tác trong học tập của sinh viên còn thiếu hụt và yếu do nhiều nguyên nhân, trong<br /> đó có nguyên nhân giảng viên chưa thực sự chú trọng việc dạy học hợp tác cho sinh viên trong<br /> quá trình giảng dạy. Điều đó cho thấy, cần phải có những biện pháp phù hợp nhằm phát triển kĩ<br /> năng hợp tác trong học tập nói chung và kĩ năng giải quyết mâu thuẫn, bất đồng của sinh viên mới<br /> đáp ứng được yêu cầu đổi mới đào tạo nghề trong nhà trường sư phạm cũng như hoạt động nghề<br /> nghiệp trong tương lai của họ ở nhà trường phổ thông.<br /> <br /> 2.3.<br /> <br /> Các yếu tố ảnh hưởng đến kĩ năng hợp tác trong học tập của sinh viên sư<br /> phạm<br /> <br /> Trong quá trình học tập, có nhiều yếu tố ảnh hưởng đến kĩ năng hợp tác của sinh viên sư<br /> phạm. Tuy nhiên, mức độ ảnh hưởng của các yếu tố này là khác nhau.<br /> 122<br /> <br /> Kĩ năng hợp tác trong học tập của sinh viên trường Đại học Sư phạm Hà Nội<br /> <br /> TT<br /> 1<br /> 2<br /> 3<br /> 4<br /> 5<br /> 6<br /> 7<br /> 8<br /> 9<br /> 10<br /> 11<br /> 12<br /> 13<br /> 14<br /> 15<br /> 16<br /> <br /> Bảng 2: Các yếu tố ảnh hưởng đến kĩ năng hợp tác<br /> trong học tập của sinh viên Trường Đại học Sư phạm Hà Nội<br /> Mức độ ảnh hưởng (%)<br /> Thứ Không<br /> Ảnh<br /> Ảnh<br /> ĐTB ĐLC<br /> Các yếu tố ảnh hưởng<br /> bậc<br /> ảnh<br /> hưởng hưởng<br /> hưởng<br /> ít<br /> nhiều<br /> Sự tự tin của sinh viên<br /> 2,95 0,27<br /> 1<br /> ,5<br /> 4,1<br /> 95,3<br /> Sự tích cực tham gia học tập của sinh<br /> 2,92 0,25<br /> 2<br /> 1,6<br /> 5,7<br /> 92,7<br /> viên<br /> Thời lượng học tập trên lớp của sinh<br /> 2,25 0,34<br /> 13<br /> 5,2<br /> 64,8<br /> 30,1<br /> viên<br /> Phương pháp giảng dạy của giảng<br /> 2,67 0,54<br /> 5<br /> 1,6<br /> 30,1<br /> 68,4<br /> viên<br /> Kĩ năng giao tiếp của giảng viên và<br /> 2,76 0,51<br /> 4<br /> 2,1<br /> 20,2<br /> 77,7<br /> sinh viên<br /> Nội dung thông tin của giảng viên<br /> 2,59 0,48<br /> 8<br /> 5,7<br /> 30,6<br /> 63,7<br /> trình bày<br /> Hình thức tổ chức hoạt động dạy của<br /> 2,67 0,60<br /> 5<br /> 1,0<br /> 31,1<br /> 67,9<br /> giảng viên<br /> Phong thái, cử chỉ, lời nói của giảng<br /> 2,27 0,50<br /> 12<br /> 9,3<br /> 53,9<br /> 36,8<br /> viên<br /> Thái độ cảm xúc của giảng viên và<br /> 2,54 0,62<br /> 10<br /> 2,1<br /> 42,0<br /> 56,0<br /> sinh viên<br /> Sự tôn trọng lẫn nhau giữa giảng viên<br /> 2,77 0,54<br /> 3<br /> 1,6<br /> 20,7<br /> 77,7<br /> và sinh viên<br /> Giảng viên thiếu thời gian hướng dẫn<br /> 2,33 0,47<br /> 11<br /> 10,4<br /> 47,2<br /> 42,5<br /> sinh viên tương tác với nhau<br /> Giảng viên chưa biết cách rèn kĩ năng<br /> 2,58 0,66<br /> 9<br /> 4,7<br /> 33,2<br /> 62,2<br /> hợp tác cho sinh viên<br /> Sinh viên chưa quen với việc hợp tác<br /> 2,62 0,59<br /> 6<br /> 2,6<br /> 33,2<br /> 64,2<br /> trong học tập<br /> Sinh viên không có nhiều cơ hội để<br /> 2,62 0,53<br /> 6<br /> 4,1<br /> 30,1<br /> 65,8<br /> thực hành kĩ năng hợp tác<br /> Giảng viên chưa chú trọng rèn kĩ năng<br /> 2,60 0,56<br /> 8<br /> 1,0<br /> 38,3<br /> 60,6<br /> hợp tác cho sinh viên<br /> Cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học<br /> 2,11 0,52<br /> 14<br /> 16,6<br /> 56,0<br /> 27,5<br /> <br /> Kết quả nghiên cứu cho thấy yếu tố “sự tự tin của sinh viên” có ảnh hưởng nhiều nhất đến<br /> kĩ năng hợp tác trong học tập của sinh viên sư phạm (ĐTB= 2,95). Tiếp đến là các yếu tố “sự tích<br /> cực tham gia học tập của sinh viên” (ĐTB= 2,92); “sự tôn trọng lẫn nhau giữa giảng viên và sinh<br /> viên” (ĐTB= 2,77). Yếu tố ảnh hưởng ít nhất là “cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học” (ĐTB=<br /> 2,11). Tiếp theo là các yếu tố “thời lượng học tập trên lớp của sinh viên” (ĐTB= 2,25); “phong<br /> thái, cử chỉ, lời nói của giảng viên” (ĐTB= 2,27). Như vậy có thể nói, các yếu tố ảnh hưởng nhiều<br /> nhất đến kĩ năng hợp tác trong học tập của sinh viên sư phạm đều là các yếu tố chủ quan thuộc về<br /> sinh viên và giảng viên.<br /> 123<br /> <br /> Nguyễn Minh Hải<br /> <br /> 3.<br /> <br /> Kết luận<br /> <br /> Kết quả nghiên cứu trên sinh viên một số khoa của trường ĐHSPHN cho thấy, kĩ năng hợp<br /> tác trong học tập của sinh viên mới chỉ đạt ở mức trung bình. Trong các yếu tố ảnh hưởng đến kĩ<br /> năng hợp tác trong học tập của sinh viên sư phạm thì sự tự tin; sự tích cực tham gia học tập của<br /> sinh viên; sự tôn trọng lẫn nhau giữa giảng viên và sinh viên là những yếu tố có ảnh hưởng nhiều<br /> nhất đến kĩ năng hợp tác trong học tập của sinh viên. Theo chúng tôi, để nâng cao kĩ năng hợp tác<br /> trong học tập cho sinh viên sư phạm, giảng viên cần chú trọng hơn nữa việc dạy học hợp tác để<br /> rèn luyện kĩ năng hợp tác cho sinh viên trong quá trình học tập, cần “kích hoạt” hơn nữa sự tự tin,<br /> sự chủ động tích cực tham gia học tập của sinh viên<br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> [1]<br /> [2]<br /> <br /> Bộ giáo dục và đào tạo, 2009. Chuẩn nghề nghiệp giáo viên THCS, giáo viên THPT.<br /> Bộ giáo dục và đào tạo, 2013. Chuẩn đầu ra trình độ đại học khối ngành sư phạm đào tạo<br /> giáo viên Trung học phổ thông.<br /> [3] Đinh Quang Báo (chủ biên), 2016. Chương trình đào tạo giáo viên đáp ứng yêu cầu đổi mới<br /> giáo dục phổ thông, Nxb Đại học Sư phạm.<br /> [4] Nguyễn Hữu Châu, 2005. Những vấn đề cơ bản về chương trình và quá trình dạy học, Nxb<br /> Giáo dục.<br /> [5] Đặng Thành Hưng, 2006. Dạy học hiện đại – lí luận, biện pháp, kĩ thuật, Nxb Giáo dục.<br /> [6] Johnson D.W, Johnson R, Holubec E, 1998a. Cooperation in the classroom (6th edn). Edina<br /> MN: Interation Book Company.<br /> [7] Nguyễn Thu Tuấn, 2016. Đổi mới chương trình và phương thức đào tạo giáo viên theo hướng<br /> phát triển năng lực nghề nghiệp đáp ứng chương trình giáo dục mới. Kỉ yếu Hội thảo "Trường<br /> sư phạm trong phát triển năng lực nghề nghiệp cho giáo viên phổ thông đáp ứng chương trình<br /> giáo dục mới", Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, trang 27.<br /> [8] Phan Trọng Ngọ, 2015. Nghiên cứu cơ sở lí luận và thực tiễn của việc đổi mới đào tạo giáo<br /> viên, đáp ứng yêu cầu giáo dục phổ thông trong thời kì Công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội<br /> nhập quốc tế, Đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ, Mã số: B2011-17-CT-01.<br /> [9] Nguyễn Thị Quỳnh Phương, 2011. Biện pháp rèn luyện kĩ năng hợp tác cho sinh viên sư<br /> phạm trong dạy học nhóm, Tạp chí Giáo dục, Số 271, trang 17.<br /> [10] Nguyễn Cảnh Toàn (chủ biên) 2004. Học và dạy cách học, Nxb Đại học Sư phạm.<br /> [11] Nguyễn Ngọc Trang, 2016. Thiết kế bộ công cụ đánh giá năng lực học tập hợp tác trong dạy<br /> học dựa vào dự án cho sinh viên. Tạp chí Giáo dục, Số 381, trang 31.<br /> ABSTRACT<br /> Hanoi National University for Education students’ cooperative skills in learning<br /> Nguyễn Minh Hải<br /> Institute of Educational Research, Hanoi National University of Education<br /> The article represents the Hanoi National University of Education students’ cooperative<br /> skills in learning including following issues: several basic concepts of cooperative skills; the results<br /> of the survey on the status of students’ cooperative skills; factors that affect students’ cooperative<br /> skills.<br /> Keywords: Skills, cooperative skills in learning, students.<br /> <br /> 124<br /> <br />