Kĩ Thuật tiện - bài 1 - Vận hành bảo dưỡng máy tiện vạn năng

Chia sẻ: Lý Thanh Phong | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:54

Thêm vào BST

Báo xấu

2.093
lượt xem 589
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Máy tiện ren vít vạn năng là loại máy tiện thông dụng nhất hiện nay ở nước ta. Máy có thể gia công được rất nhiều loại chi tiết như: tròn xoay, các bề mặt định hình, cắt ren, khoan, khoét, ta-rô, bàn ren...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Kĩ Thuật tiện - bài 1 - Vận hành bảo dưỡng máy tiện vạn năng

Bμi 1 VËn hμnh vμ b¶o d−ìng m¸y tiÖn v¹n n¨ng M¸y tiÖn ren vÝt v¹n n¨ng lμ lo¹i m¸y tiÖn th«ng dông nhÊt hiÖn nay ë n−íc ta. M¸y cã thÓ gia c«ng ®−îc rÊt nhiÒu lo¹i chi tiÕt nh− : Trßn xoay, c¸c bÒ mÆt ®Þnh h×nh, c¾t ren, khoan, khoÐt, ta- r«, bμn ren... N−íc ta hiÖn nay ®· s¶n xuÊt ®−îc c¸c lo¹i nh−: T613, T616, T630, T6M16, T6M12... Cã ®é chÝnh x¸c cao, tuy cã cÊu t¹o kh¸c nhau nh−ng chóng ®Òu cã nguyªn lý gièng nhau vμ ®−îc cÊu t¹o bao gåm: - Th©n m¸y. - Hép trôc chÝnh. - Bμn dao. - ô ®éng I. Th©n m¸y Th©n m¸y lμ bé phËn quan träng cña m¸y tiÖn, bëi trªn th©n m¸y cã l¾p ®Æt c¸c bé nphËn di tr−ît nh−: bμn dao däc, ô ®éng, gi¸ ®ì.... II. Hép trôc chÝnh Hép trôc chÝnh lμ n¬i mμ trªn ®ã cã c¬ cÊu ®iÒu khiÓn c¸c cÊp ®é tèc ®é cña m¸y tiÖn. Bé phËn quan träng nhÊt cña hép trôc chÝnh lμ trôc chÝnh vμ c¸c æ ®ì trôc chÝnh. Trôc chÝnh cã cÊu t¹o lμ trôc rçng ®Ó cã thÓ ®−a ph«i dμi qua trôc chÝnh, ®Çu tr−íc cña trôc chÝnh bªn trong cã lç c«n ®Ó l¾p mòi t©m tr−íc, phÝa ®Çu ngoμi cã ren ®Ó l¾p m©m cÆp vμo mÆt c«n ®Ó ®Þnh vÞ m©m cÆp, trªn mÆt c«n cã l¾p then ®Ó truyÒn m« men xo¾n, kÑp chÆt m©m cÆp b»ng lai èc ren ®−îc l¾p trªn cæ trôc chÝnh. iii. Bμn tr−ît xe dao Bμn tr−ît dao lμ bé phËn l¾p vμ di tr−ît trªn b¨ng tr−ît cña m¸y.Bμn tr−ît dao thùc hiÖn chuyÓn ®éng ch¹y dao däc vμ ch¹y dao ngang. Trªn bμn tr−ît dao gåm cã: Bμn tr−ît däc, bμn tr−ît ngang, bμn tr−ît däc trªn (tr−ît däc phô) vμo æ g¸ dao. Bμn tr−ît däc: Di tr−ît trªn sèng tr−ît dÉn h−íng cña b¨ng m¸y theo chiÒu däc, thùc hiÖn ch¹y dao däc tù ®éng nhê hép xe dao, hoÆc ch¹y dao däc b»ng tay khi quay tay quay th«ng qua bé truyÒn thanh r¨ng – b¸nh r¨ng. Bμn tr−ît ngang: Di tr−ît trªn sèng tr−ît ®u«i Ðn cña bμn tr−ît däc theo H×nh 1. Bµn tr−ît xe dao trªn m¸y tiÖn ph−¬ng ngang, thùc hiÖn ch¹y dao -1-
ngang tù ®éng nhê hép xe dao hoÆc ch¹y dao ngang b»ng tay khi quay tay th«ng qua c¬ cÊu vÝt me- ®ai èc ngang. Bμn tr−ît däc trªn: Cã thÓ quay xung quanh trôc cña nã khi níi láng hai ®ai èc ë hai bªn bμn quay ®ång thêi cã thÓ tÞnh tiÕn tr−ît däc trªn sèng tr−ît ®u«i Ðn cña bμn quay trßn. æ g¸ dao: æ dao ®−îc g¸ trªn bμn tr−ît däc trªn vμ cã thÓ quay xung quanh trôc cña æ dao ®Ó ®Þnh vÞ dao. T¸c dông dïng ®Ó kÑp chÆt dao tiÖn trong qu¸ tr×nh c¾t gät. Khi g¸ l¾p dao ph¶i chó ý ®iÒu chØnh ®é cao cña l−ìi c¾t ngang víi t©m m¸y (t©m trôc chÝnh). iv. ô ®éng ô ®éng cña m¸y tÞªn ®−îc ®Æt trªn b¨ng tr−ît dÉn h−íng cña b¨ng m¸y vμ di tr−ît däc theo b¨ng m¸y, ô ®éng dïng ®Ó l¾p c¸c mòi chèng t©m (cè ®Þnh vμ xoay ) ®Ó ®ì c¸c chi tiÕt gia c«ng kÐm v÷ng, ®ång thêi cßn ®Ó g¸ c¸c lo¹i mòi khoan, khoÐt, mòi doa... v. Sö dông m¸y tiÖn Häc sinh chØ ®−îc phÐp sö dông m¸y sau khi ®· ®−îc häc H×nh 2- MÆt c¾t ô ®éng m¸y tiÖn kü vÒ néi quy an toμn lao ®éng, 1- th©n ô ®éng ; 2- nßng ô ®éng ; 3- kÑp nßng ô ®éng ; c¸ch ®iÒu khiÓn m¸y. 4- vÝt me ; 5, 17, 26- ®ai èc ; 5, 9- bÝch ; 7, 10, 21- vÝt ; Ph¶i thùc hiÖn c¸c yªu cÇu 8- æ bi chÆn ; 11- tay quay ; 12- v« l¨ng ; 13 dÉn vÒ trang thiÕt bÞ b¶o hé lao h−íng nßng ô ®éng ; 14, 16- bu l«ng ; 15- ®ai èc ®iÒu ®éng míi ®−îc sö dông m¸y. chØnh ; 18- vÝt h·m ; 19- b¹c ; 20- trôc lÖch t©m ; 22- vÊu kÐo ô ®éng ; 23- bµn tr−ît ; 24- ®ßn kÑp ; 25- vÝt Trong qu¸ tr×nh sö dông h·m ; 27- tay ®ßn ; 28- thanh kÐo ; 29- ®ai èc ®iÒu m¸y ph¶i cã sù h−íng dÉn cña chØnh. gi¸o viªn thùc hμnh. NÕu kh«ng ph¶i nhiÖm vô kh«ng ®−îc phÐp sö dông m¸y tiÖn vi. VËn hμnh m¸y tiÖn 1. §iÒu chØnh tèc ®é cña trôc chÝnh §Ó thùc hiÖn ®−îc qu¸ tr×nh c¾t gät th× m¸y tiÖn ph¶i cã c¸c chuyÓn ®éng t−¬ng ®èi gi−a dao c¾t vμ chi tiÕt gia c«ng theo mét quy luËt nhÊt ®Þnh ®Ó t¹o nªn c¸c bÒ mÆt gia c«ng (t¹o h×nh). VÒ mÆt kü thuËt c«ng nghÖ trong m¸y tiÖn cã hai chuyÓn ®éng c¬ b¶n ®ã lμ:chuyÓn ®éng cña truc chÝnh vμ chuyÓn ®éng cña ch¹y dao. -2-
ChuyÓn ®éng cña trôc chÝnh lμ chuyÓn ®éng do ®éng c¬ cña m¸y tiÖn t¹o nªn th«ng qua hép tèc ®é ®Ó cã vßng quay trªn trôc chÝnh. Trªn m¸y tiÖn cÇn g¹t ë hép tèc ®é cña ®éng c¬ cã ghi c¸c tèc ®é cña truc chÝnh, t−¬ng øng víi c¸c ®−êng tuyÕn a &b trªn tay g¹t cña ô tr−íc m¸y tiÖn. §Ó ®iÒu chØnh ®−îc tèc ®é cña trôc chÝnh, ng−êi thî ph¶i chó ý ®Õn tay g¹t, cÇn g¹t sao cho chóng ¨n khíp chÝnh x¸c vi trÝ ®−îc lùa chän. 2. §iÒu chØnh c¸c chuyÓn ®«ng ch¹y dao * ChuyÓn ®éng ch¹y dao däc ( b−íc tiÕn däc) ChuyÓn ®éng ch¹y dao däc lμ chuyÓn ®éng tÞnh tiÕn cã ph−¬ng song song víi ®−êng t©m cña m¸y vμ do bμn xe dao th−c hiªn. ViÖc lùa chän tèc ®é cña bμn dao däc dùa vμo yªu cÇu, tÝnh chÊt vμ ®Æc ®iÓm gia c«ng cña chi tiÕt. Trªn m¸y tiÖn ®· cã b¶ng b−íc tiÕn däc t−¬ng øng víi nã lμ viÖc ®iÒu chØnh c¸c vÞ trÝ tay g¹t b−íc tiÕn trªn m¸y Ngoμi ra, trªn m¸y tÞªn cã bμn tr−ît däc phô dïng tay ®Ó ®iÒu chØnh l−îng ch¹y dao däc trong mét sè tr−êng hîp cÇn thiiÕt. * ChuyÓn ®éng ch¹y dao ngang (b−íc tiÕn H×nh 3 ngang) ChuyÓn ®éng ch¹y dao ngang lμ chuyÓn ®éng tÞnh tiÕn cã ph−¬ng vu«ng gãc víi ®−êng t©m cña m¸y vμ do bμn xe dao thùc hiÖn. H×nh 4. ChuyÓn ®éng ch¹y dao ngang -3-
Bμi 2 Sö dông c¸c lo¹i ®å g¸ th«ng dông I. M©m cÆp M©m cÆp dïng ®Ó kÑp chÆt vμ cè ®Þnh c¸c chi ntiÕt gia c«ng. M©m cÆp ®−îc l¾p trªn ®Çu trôc chÝnh th«ng qua bÒ mÆt c«n ®Þnh vÞ vμ ren trªn ®Çu trôc chÝnh. M©n cÆp cña m¸y tiÖn cã nhiÒu lo¹i nh−ng ng−êi ta thõng cã hai lo¹i chÝnh: M©n cÆp kh«ng dù ®Þnh vμ m©m cÆp tù ®Þnh t©m. 1. M©m cÆp kh«ng tù ®Þnh t©m M©m cÆp kh«ng tù ®Þnh t©m lμ m©m cÆp cã c¸c chÊu dÞch chuyÓn h−íng t©m ®éc lËp víi nhau trong c¸c vμnh cña m©m cÆp, ë vÞ trÝ mçi chÊu cã nöa ®ai èc ¨n khíp víi vÝt me, mét ®Çu cña vÝt me cã lâ vu«ng ®Ó c¾m ch×a vÆn. Khi vÆn vÝt me th× chÊu cÆp t−¬ng øng sÏ dÞch chuyÓn h−íng t©m. M©m cÆp kh«ng tù ®Þnh t©m chñ yÕu dïng ®Ó kÑp chÆt c¸c chi tiÕt gia c«ng cã H×nh 5. M©m cÆp kh«ng h×nh d¹ng kh«ng ®èi xøng hoÆc ®Ó kÑp chÆt gia c«ng tù ®Þnh t©m 4 chÊu c¸c chi tiÕt lÖch t©m. 2. M©m cÆp tù ®Þnh t©m M©m cÆp tù ®Þnh t©m lμ m©m cÆp dïng ®Ó kÑp chÆt c¸c chi tiÕt gia c«ng d¹ng trßn xoay. Khi kÑp chÆt chi tiÕt gia c«ng cã t©m trïng víi t©m cña trôc chÝnh. M©m cÆp tù ®Þnh t©m cã c¸c lo¹i m©m cÆp 2 chÊu, 3 chÊu, 4 chÊu, 6 chÊu. Nh−ng th«ng th−êng m©m cÆp 3 chÊu ®−îc sö dông nhiÒu nhÊt. M©m cÆp tù ®Þnh t©m ®−îc cÊu t¹o gåm: B¸nh r¨ng c«n nhá, b¸nh r¨ng c«n lín, ®Üa r¨ng vμ chÊu cÆp. M©m cÆp tù ®inh t©m cã hai bé chÊu ®ã lμ: Bé chÊu thuËn vμ bé chÊu ng−îc. ChÊu thuËn dïng ®Ó ®Þnh vÞ vμ kÑp chÆt chi tiÕt gia H×nh 6. M©m cÆp tù ®Þnh t©m 3 chÊu c«ng cã ®−êng kÝnh kh«ng qua lín. ChÊu ng−îc dïng ®Ó ®Þnh vÞ vμ kÑp chÆt chi tiÕt gia c«ng cã ®−êng kÝnh lín, c¸c mÆt bËc cña chÊu lμ mÆt chÆn ch¾c ch¾n cho chi tiÕt gia c«ng. Mét sè tr−êng hîp m©m cÆp tù ®Þnh t©m chØ sö dông mét bé chÊu cho c¶ ch©u thuËn vμ chÊu ng−îc. Trªn chÊu cÆp th−êng ®−îc ®ãng sè thø tù 1,2 vμ 3 ®èi víi m©m cÆp 3 chÊu hoÆc 1,2,3 vμ 4 ®èi víi m©m cÆp 4 chÊu, hoÆc 1,2,3,4,5 vμ 6 ®èi víi m©m cÆp 6 chÊu. -4-
Trong mét sè tr−êng hîp bÒ mÆt chi tiÕt gia c«ng ®· ®−îc gia c«ng tinh th× ng−êi ta th−êng sö dông lo¹i chÊu cÆp mÒm ( ChÊu cÆp ch−a nhiÖt luyÖn ) ®Ó cÆp chi tiÕt gia c«ng nh»m ch¸nh lμm háng bÒ mÆt cña chi tiÕt. ii. Mòi t©m Mòi t©m dïng ®Ó g¸ ®Æt c¸c chi tiÕt kÐm cøng v÷ng hoÆc c¸c chi tiÕt trôc dμi cã khoan t©m ë hai ®Çu, hoÆc c¸c chi tiÕt ®ßi hái cã ®é chÝnh x¸c cao vÒ g¸ ®Æt còng nh− ®ång t©m gi÷a c¸c bÒ mÆt. tuú theo cÊu t¹o, c«ng dông th−êng cã c¸c lo¹i mòi t©m sau: H×nh 8. Mòi t©m cè ®Þnh 1. Mòi t©m cè ®Þnh 1. BÒ mÆt c«n lµm viÖc Mòi t©m cè ®Þnh th−êng 2. PhÇn chu«i dao dïng ë ô ®énghoÆc ®Çu trôc chÝnh... Sö dông khi gia c«ng víi tèc ®é c¾t gät thÊp. Mòi t©m cè ®Þnh ®−îc bao gåm hai phÇn: BÒ mÆt c«n lμm viÖc cã gãc c«n lμ 600 vμ chu«i c«n (®Ó l¾p vμo lßng ô ®éng hoÆc trôc chÝnh) ®−îc chÕ t¹o theo hÖ c«n tiªu chuÈn c«n mãc (sè c«n 2,3,4,5,6) Víi gãc c«n b»ng 1026. 2. Mòi t©m xoay Mòi t©m xoay th−êng ®Ó gia c«ng víi tèc ®é c¾t gät lín vμ còng ®−îc l¾p ë lç c«n ô ®éng hoÆc ®Çu trôc chÝnh. CÊu t¹o cña mòi t©m xoay nh− h×nh 130 bao gåm hai phÇn: BÒ mÆt c«n lμm viÖc cã gãc c«n lμ 600 vμ xoay ®−îc do ®−îc l¾p chÆt víi vßng trßn cña æ bi ®ì chÆt 3 æ bi. PhÇn chu«i c«n còng ®−îc chÕ t¹o hÖ c«n tiªu chuÈn c«n moãc. H×nh 9. Mòi t©m xoay 1. N¾p che ; 2. æ ®ì h−íng kÝnh ; 3. æ chÆn 4. Th©n cã ®u«i c«n; 5. Mòi t©m 6. C«n moãc sè 5 7. æ bi ®òa 3. Mòi t©m ng−îc -5-
Mòi t©m ng−îc lμ lo¹i mòi t©m kh«ng tiªu chuÈn, dïng ®Ó g¸ ®Æt c¸c chi tiÕt gia c«ng cã kÝch th−íc nhá, cã ®Çu t©m ngoμi vμ c¾t gät víi l−îng d− nhá. Mòi t©m ng−îc còng bao gåm mòi t©m cè ®Þnh vμ mòi t©m xoay. 4. Mòi t©m cã khÝa nh¸m Khi gia c«ng c¸c chi tiÕt h×nh trô rçng (èng), ng−êi ta sö dông mòi t©m cã khia nh¸m (l¾p ë ®Çu trôc chÝnh ) vμ mòi t©m h×nh nãn côt (l¾p ë phÝa ô ®éng). iii. BÇu kÑp, tèc kÑp 1. BÇu cÆp BÇu cÆp lμ mét dông cô ®Ó g¸ ®−îc sö dông trong qu¸ tr×nh gia c«ng trªn m¸y tiÖn. BÇu cÆp ®−îc g¸ trªn nßng ô ®éng (nh− chu«i c«n) ®Ó g¸ kÑt c¸c lo¹i mòi khoan, H×nh 10. Mòi t©m ng−îc vµ c¸ch g¸ ®Æt khoÐt, doa... §Ó gia c«ng lç. CÊu t¹o cña bÇu cÆp nh− h×nh 12. 2. Tèc kÑp Tèc kÑp lμ mét dông cô ®ì g¸ chuyªn dïng ®Ó truyÒn m« mem quay cho chi tiÕt gia c«ng ®−îc g¸ trªn 2 mòi t©m th«ng qua m©m ®Èy tèc hay ®u«i tèc. Th«ng th−êng cã hai lo¹i tèc kÑp ®ã lμ: Tèc kÑp ®u«i th¼ng vμ tèc kÑp ®u«i cong. H×nh 13. C¸c lo¹i tèc kÑp -6-
iv. Gi¸ ®ì, trôc g¸ 1. Gi¸ ®ì Gi¸ ®ì dïng ®Ó ®ì nh»m t¨ng cøng v÷ng cho chi tiÕt gia c«ng d¹ng trô dμi hoÆc nh÷ng chi tiÕt ®Æc biÖt nÆng. Gi¸ ®ì dïng trªn m¸y tiÖn th−êng sö dông hai d¹ng, gi¸ ®ì cè ®Þnh vμ di ®éng cã bÒ mÆt tiÕp xóc víi chi tiÕt gia c«ng lμ chèt tú hay con l¨n. * Gi¸ ®ì cè ®Þnh H×nh 14. CÊu t¹o gi¸ ®ì (Luy - nÐt) tÜnh Gi¸ ®ì cè ®Þnh dïng ®Ó ®ì 1. th©n d−íi; 2. th©n trªn; 3. ®ai èc h·m; 4. vÝt chØnh; 5, 7. c¸c chi tiÕt gia c«ng cã kÝch con l¨n; 6. gi¸ ®ì con l¨n; 8. c¬ cÊu kÑp th−íc lín hoÆc nh÷ng chi tiÕt cÇn gia c«ng ë mÆt ®Çu hoÆc gia c«ng lç (Khoan, khoÐt, doa vμ lç tiÖn). Gi¸ ®ì cè ®Þnh ®−îc g¸ cè ®Þnh trªn b¨ng m¸y b»ng c¸c Bu-L«ng * Gi¸ ®ì di ®éng Gi¸ ®ì di ®éng dïng ®Ó ®ì c¸c chi tiÕt gia c«ng cã kÝch th−íc nhá, cã chiÒu s©u c¾t nhá. Lo¹i gi¸ ®ì di ®éng ®−îc b¾t chÆt víi bμn xe giao trong qu¸ tr×nh gia c«ng di chuyÓn theo dao. 2. Trôc g¸ Trôc g¸ dïng ®Ó ®Þnh vÞ vμ kÑp chÆt chi tiÕt gia c«ng nhê ®ai èc vμ vßng ®Öm. Trôc g¸ ®−îc l¾p vμo trôc chÝnh nhê bÒ mÆt c«n trªn nßng ô ®éng, bÒ mÆt trô trªn trôc g¸ cã t¸c dông ®Þnh vÞ chi tiÕt gia c«ng. H×nh 18. Trôc g¸ -7-
Bμi 3 §Æc ®iÓm cña qu¸ tr×nh c¾t khi tiÖn I. Lùc c¾t 1. C¸c lùc t¸c dông trong qu¸ tr×nh c¾t - Khi c¾t gät, dao t¸c dông lªn chi tiÕt gia c«ng mét lùc c¾t th× ng−îc l¹i chi tiÕt gia c«ng còng t¸c dông lªn dao t−¬ng ®−¬ng nh−ng ng−îc chiÒu. - §Ó thùc hiÖn ®−îc c«ng viÖc c¾t gät ph¶i t¸c dông mét lùc R sao cho R ph¶i : + Th¾ng ®−îc søc c¶n cña kim läai( giíi h¹n bÒn cña kim lo¹i ) ®Ó taä ra qu¸ tr×nh biÕn d¹ng cña vËt liÖu t¹o thμnh phoi : T¹o ra qu¸ tr×nh biÕn d¹ng ®μn håi. biÕn d¹ng dÎo, ph¸ hñy vËt liÖu ®Ó t¹o thμnh phoi. + Th¾ng ®−îc lùc ma s¸t trªn c¸c bÒ mÆt lμm viÖc cña dao( ph«i víi mÆt sau, phoi víi mÆt tr−íc), th¾ng ®−îc lùc uèn cña phoi. R > FδB + Fmsf + Fmsdao Trong ®ã : FδB : Giíi h¹n bÒn cña kim lo¹i. Fmsf : Lùc ma s¸t gi÷a ph«i víi mÆt sau cña dao. Fmsdao : Lùc ma s¸t gi÷a mÆt tr−íc cña dao vμ phoi. - Lùc c¾t ®−îc ph©n tÝch lμm ba thμnh phÇn: Px, Py, Pz. Theo ba trôc täa ®é x, y, z trong kh«ng gian trong ®ã. + Lùc Pz cã ph−¬ng vu«ng gãc víi mÆt tr−íc cña dao vμ lμ lùc c¼n c¾t gät ( lùc ®Ó ph¸ vì sù liªn kÕt c¶u kim lo¹i ). Nã ®−îc gäi lμ lùc tiÕp tuyÕn ( lùc c¾t chÝnh ), cã gi¸ trÞ lín nhÊt trong ba lùc thμnh phÇn. Ph¶n lùc Pz cña nã lμ lùc Pz’ t¸c ®éng tõ phÝa dao lªn ph«i, c¶n trë chuyÓn ®éng quay cña ph«i t¹o nªn m« men c¾t gät (N. m). Pz.D M c¾t gät = 2 x1000 Trong ®ã: Pz = Pz’ D/2: B¸n kÝnh chi tiÕt gia c«ng(mm) 1000: HÖ sè quy ®æi tõ mm ra m. Muèn c¾t gät ®−îc th× m« men xo¾n cña ®éng c¬ vμo trôc chÝnh ph¶i v−ît qu¸ m« men c¾t gät. H×nh 19 -8-
+ Lùc Px cã ph−¬ng n»m ngang lμ lùc h−íng trôc hay lùc b−íc tiÕn cã h−íng ng−îc víi h−íng chuyÓn ®éng tiÕn cña dao, lμm c¶n chuyÓn ®éng tiÕn cña dao nªn nã cßn ®−îc gäi lμ lùc ch¹y dao. + Lùc Py cã ph−¬ng däc theo trôc cña dao, ®Èy dao ra khái ph«i vμ t¸c dông vμo bu l«ng trªn æ dao. Ph¶n lùc Py ®Èy ph«i. Nã ®−îc gäi lμ ph¸p tuyÕn hay lùc h−íng kÝnh. C¸c lùc Px, Py, PZ vu«ng gãc víi nhau tõng ®«i mét tæng hîp lùc c¶n c¾t gät R lμ tæng h×nh häc cña chóng. Theo trÞ sè vμ theo h−íng cña nã b»ng ®−êng chÐo cña h×nh hép ch÷ nhËt cã ba c¹nh lμ ba lùc thμnh phÇn. R = Px 2 + Py 2 + Pz 2 II. C«ng suÊt vμ m« men c¾t gät 1. C«ng suÊt C«ng suÊt tiªu hao trong qu¸ tr×nh c¾t gät( c«ng suÊt h÷u Ých ) = c«ng suÊt tiªu hao cho chuyÓn ®éng chÝnh cña m¸y ( chuyÓn ®éng quay cña trôc chÝnh). Pz.v (kw) Nh÷u Ých = 60.1000 Trong ®ã: Pz lùc c¶n (N) cßn v lμ vËn tèc (m/p) Nh−ng thùc tÕ kh«ng ph¶i toμn bé c«ng suÊt cña ®éng c¬ ®−îc sö dông trong qu¸ tr×nh c¾t gät ( c«ng h÷u Ých ) mμ thùc tÕ nã chØ bÞ hao tæn ë nhiÒu kh©u nh−: TruyÒn ®éng qua ®ai truyÒn , æ ®ì trôc, truyÒn ®éng cña c¸c b¸nh r¨ng......V× vËy muèn x¸c ®Þnh ®−îc c«ng suÊt cÇn thiÕt cña ®éng c¬ ph¶i tÝnh ®Õn hÖ sè h÷u Ých cña tÊt c¶ xÝch truyÒn ®éng m¸y (η = 0, 740,85). N®éng c¬ = Nh÷u Ých / η 2. M« men c¾t gät §Ó qu¸ tr×nh c¾t gät diÔn ra b×nh th−êng th× m« men xo¾n trªn trôc chÝnh do ®éng c¬ ®iÖn t¹o ra ph¶i th¾ng ®−îc m« men c¾t. NghÜa lμ: Mtrôc chÝnh > Mc¾t gät Trong c¬ häc th× Mtrôc phô thuéc vμo c«ng suÊt N truyÒn ®Õn trôc chÝnh chÝnh vμ tÇn sè quay cña trôc. M ≈ 10.000N/n (N.m) Trong ®ã : N : C«ng suÊt truyÒn ®éng ®Õn trôc chÝnh n : Sè vßng quay trong mét phót Pz '.D Mμ Mc¾t gät = 2.1000 -9-
Do ®ã ®Ó m¸y lμm viÖc b×nh th−êng th× c«ng suÊt cña m¸y ph¶i tháa m·n ®iÒu kiÖn : 10.000 N Pz '.D = 2 x1000 n * ý nghÜa: Nghiªn cøu lùc c¾t, c«ng suÊt vμ m« men c¾t gät ®Ó x¸c ®Þnh chÕ ®é c¾t sao cho hîp lý . NghÜa lμ khi gia c«ng trªn m¸y tiÖn cÇn ph¶i lùa chän chÕ dé c¾t sao cho tËn dông ®−îc hÕt c«ng suÊt cña m¸y vμ tuæi thä cña dao ph¶i ®¶m b¶o chÊt l−îng gia c«ng víi gi¸ thμnh thÊp nhÊt vμ t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn an toμn lao ®éng. III. §é mßn vμ tuæi thä cña dao 1. HiÖn t−îng mßn dao Trong qu¸ tr×nh gia c«ng trªn mÆt tr−íc cña phoi, dao mμi thμnh vÕt lâm cã chiÒu s©u ht qu¸ tr×nh mμi mßn tiÕp tôc lμm r·nh réng ra vμ cã thÓ tiÕn ®Õn l−ìi c¾t råi ph¸ hñy nã. Nh−ng thùc tÕ Ýt khi x¶y ra tr−êng hîp nμy v× dao ®· ®−îc mμi l¹i tr−íc do mÆt sau bÞ mßn. MÆt kh¸c vÕt lßm lμ t¨ng gãc tr−íc t¹o ®iÒu kiÖn trong qu¸ tr×nh gät ®−îc dÔ dμng. Do cã ma s¸t víi mÆt c¾t gät cña ph«i lªn mÆt sau cña dao bÞ mμi mßn. DiÖn tÝch bÞ mμi mßn ë mÆt sau cña dao ®−îc ®Æc tr−ng bëi chiÒu cao hs, hs t¨ng ma s¸t cμng lín, dao cμng bÞ nung nãng nhiÒu vμ cμng bÞ nhanh mßn. MÆt sau mßn cμng nhiÒu lμm cho l−ìi c¾t bÞ ph¸ hñy. 2. Nguyªn nh©n - Do c¸c h¹t kim lo¹i cña phoi cøng trùc tiÕp lμm x−íc bÒ mÆt lμm viÖc cña dông cô c¾t. ThÓ hiÖn rÊt râ khi gia c«ng gang v× gang cã kh¶ n¨ng lμm mμi mßn c¸c mÆt lμm viÖc cña dông cô c¾t víi tèc ®é nhanh ( nguyªn nh©n nμy g©y nªn sù mμi mßn ). - C¸c h¹t kim lo¹i cña dông cô c¾t khi bÞ nung nãng mÒm ra råi dÝnh b¸m vμo phoi vμ mÆt c¾t gät cña ph«i. NhiÖt nung nãng cμng cao th× qu¸ tr×nh dÝnh b¸m vμ mμi mßn dao diÔn ra cμng nhanh ( nguyªn n©n nμy g©y nªn sù mßn nhiÖt ) - Dao bÞ mßn kh«ng ®Òu, ë giai ®o¹n ®Çu c¸c vÕt lâm trªn l−ìi c¾t vμ líp oxy máng do nguyªn nh©n nhiÖt luyÖn ®Ó l¹i trªn c¸c mÆt cña dao nhanh chãng bÞ mμi mßn (nguyªn nh©n nμy g©y nªn hiÖn t−îng mßn ch¹y rμ ) TiÕp ®ã chiÒu cao hs cao t¨ng dÇn ®Òu theo thêi gian giai ®o¹n nμy gäi lμ mßn æn ®Þnh. Khi chiÒu cao hs ®¹t tíi gi¸ trÞ max dao tiÕp tôc bÞ nung nãng sÏ lμm t¨ng hs ®ét ngét vμ ph¸ hñy l−ìi c¾t ( hiÖn t−îng mßn ph¸ hñy). §Ó l−ìi c¾t kh«ng bÞ ph¸ hñy cÇn mμi l¹i dao sím h¬n ( khi hs ®¹t tíi trÞ sè cho phÐp ) Hs cho phÐp ®−îc x¸c ®Þnh theo “ sæ tay thî tiÖn trÎ “ 3. Tuæi thä cña dao Thêi gian lμm viÖc cña dao ®Õn ®é mßn cho phÐp ( h cho phÐp ) gäi lμ tuæi thä cña dao ( ®é bÒn cña dao) Ký hiÖu: T phót - 10 -
Hay T lμ thêi gian lμm viÖc cña dao ®Õn lóc ph¶i mμi l¹i Khi dao mßn ®Õn ®é mßn cho phÐp viÖc mμi l¹i dao gäi lμ mμi c−ìng bøc. - 11 -
Bμi 4 Dao tiÖn i. KÕt cÊu cña dao tiÖn KÕt cÊu cña dao tiÖn ®−îc tr×nh bμy ë ( h×nh 22), trong ®ã phÇn c¾t gät bao gåm c¸c bÒ mÆt sau. - MÆt tr−íc cña dao – lμ bÒ mÆt phoi ®−îc tho¸t ra trong qu¸ tr×nh c¾t. - MÆt sau chÝnh lμ mÆt dao ®èi diÖn víi bÒ mÆt ®ang gia c«ng cña chi tiÕt - MÆt sau phô lμ mÆt dao ®èi diÖn víi bÒ mÆt ®· gia c«ng cña chi tiÕt Th«ng th−êng c¸c mÆt nãi trªn lμ nh÷ng mÆt ph¼ng. Giao tuyÕn cña chóng t¹o thμnh c¸c l−ìi c¾t cña dao. - L−ìi c¾t chÝnh lμ giao tuyÕn H×nh 22. C¸c bé phËn thuéc phÇn c¾t cña dao tiÖn ngoµi gi÷a mÆt tr−íc vμ mÆt sau chÝnh cña dao. L−ìi c¾t thùc hiÖn nhiÖm vô c¾t chñ yÕu trong qu¸ tr×nh tiÖn. - L−ìi c¾t phô lμ giao tuyÕn gi÷a mÆt tr−íc vμ mÆt sau phô cña dao. Trong qu¸ tr×nh tiÖn mét phÇn cña l−ìi c¾t phô tham gia c¾t gät. Dao tiÖn cã thÓ cã mét l−ìi c¾t phô nh− dao tiÖn trô ngoμi ( h×nh 22) hoÆc cã hai l−ìi c¾t phô nh− dao c¾t r·nh, c¾t ®øt. - Mòi dao lμ giao ®iÓm gi÷a l−ìi c¾t chÝnh vμ l−ìi c¾t phô. Mòi dao cã thÓ nhän (b¸n kÝnh r = 0) hoÆc cã b¸n kÝnh r. (TrÞ sè b¸n kÝnh mòi dao th−êng chän trong kháang tõ 0,4 – 2,4 mm). ii. Th«ng sè h×nh häc cña dao tiÖn ë tr¹ng th¸I tÜnh * §Ó x¸c ®Þnh c¸c gãc ®é cña dao tiÖn, cÇn ph¶i x¸c ®Þnh c¸c mÆt ph¼ng täa ®é sau. - MÆt ph¼ng ®¸y (mÆt ph¼ng c¬ së ) lμ mÆt ph¼ng vu«ng gãc víi vÐc t¬ tèc ®é c¾t t¹i ®iÓm ®ang xÐt n»m trªn l−ìi c¾t chÝnh, mÆt ph¼ng ®¸y th−êng trïng víi mÆt ph¼ng tú cña th©n dao (dao tiÖn vμ dao bμo), cßn ®èi víi dao xäc mÆt ph¼ng ®¸y th¼ng gãc víi mÆt tú cña th©n dao. - MÆt ph¼ng c¾t gät lμ mÆt ph¼ng ®−îc t¹o bëi ph−¬ng cña l−ìi c¾t chÝnh th¼ng vμ vÐc t¬ tèc ®é c¾t Vct t¹i ®iÓm ®ang xÐt cña l−ìi c¾t chÝnh, cßn khi l−ìi - 12 -
c¾t chÝnh cong, mÆt ph¼ng c¾t ®−îc t¹o thμnh bëi ®−êng tiÕp tuyÕn víi l−ìi c¾t chÝnh t¹i ®iÓm ®ang xÐt vμ vÐc t¬ tèc ®é c¾t t¹i ®iÓm ®ã. Do ®ã mÆt ph¼ng c¾t gät lu«n lu«n vu«ng gãc víi mÆt ph¼ng ®¸y. - TiÕt diÖn chÝnh (mÆt c¾t chÝnh) lμ mÆt ph¼ng vu«ng gãc víi mÆt ph¼ng c¾t gät vμ ®i qua mét ®iÓm n»m trªn l−ìi c¾t chÝnh. XÐt trªn mÆt ph¼ng ®¸y, th× tiÕt diÖn chÝnh lμ mÆt ph¼ng th¼ng gãc víi h×nh chiÕu cña l−ìi c¾t chÝnh trÓn mÆt ph¼ng ®¸y. - TiÕt diÖn phô ( mÆt c¾t phô ) lμ mÆt ph¼ng th¼ng gãc víi h×nh chiÕu cña l−ìi c¾t phô trªn mÆt ph¼ng ®¸y. BÒ mÆt ®ang gia c«ng BÒ mÆt ch−a gia c«ng BÒ mÆt ®· gia c«ng H×nh 23. C¸c bÒ mÆt trªn chi tiÕt gia c«ng H×nh 24. MÆt ph¼ng ®¸y (mÆt ph¼ng c¬ së) * C¸c th«ng sè h×nh häc cña dao tiÖn ë tr¹ng th¸i tÜnh XÐt c¸c gãc cña dao tuyÕn ë tr¹ng th¸i tÜnh , tøc lμ xÐt c¸c gãc cña dao mμ kh«ng kÓ ®Õn ¶nh h−ëng cña chuyÓn ®éng ch¹y dao vμ vÐc t¬ tèc ®é c¾t chØ lμ mét kh¸i niÖm quy −íc v× khi ®ã kh«ng cã chuyÓn ®éng. Khi kh«ng kÓ tíi ¶nh h−ëng cña chuyÓn ®éng ch¹y dao th× vÐc t¬ tèc ®éc ¾t Vc cã ph−¬ng trïng víi vÐc t¬ tèc ®é vßng Vn. C¸c gãc cña dao ®−îc xÐt trªn hai tiÕt diÖn. - 13 - H×nh 25. MÆt ph¼ng c¾t gät
TiÕt diÖn chÝnh N – N, ta cã c¸c gãc chÝnh, vμ tiÕt diÑn phô N1 – N1 cã c¸c gãc phô. a. Gãc tr−íc γ Lμ gãc t¹o bëi mÆt tr−íc cña dao vμ mÆt ph¼ng ®¸y, hoÆc gãc ®−îc t¹o bëi mÆt tr−íc cña dao vμ mÆt ph¼ng th¼ng gãc víi mÆt ph¼ng c¾t gät, ®o trong tiÕt diÖn chÝnh. Gãc tr−íc th−êng ®−îc chän trong kho¶ng γ = - 50 ÷ 400. Gãc tr−íc cã t¸c dông b¶o ®¶m cho phoi tho¸t ra dÔ dμng, tøc lμ gi¶m sù biÕn d¹ng cña phoi vμ gi¶m ma s¸t gi÷a phoi vμ mÆt tr−íc cña dao. Gi¸ trÞ cña gãc tr−íc phô thuéc vμo vËt liÖu gia c«ng, vËt liÖu lμm dao vμ tÝnh chÊt gia c«ng ( tiÖn th«, tiÖn tinh ). Khi gãc tr−íc nhá, phoi tho¸t ra khã kh¨n vμ bÞ uèn cong nhiÒu lμm t¨ng lùc c¶n c¾t gät, g©y ra rung ®éng vμ lμm gi¶m chÊt l−îng bÒ mÆt gia c«ng Khi tiÖn cã va ®Ëp lín b»ng dao hîp kim cøng cÇn chän l−ìi c¾t ©m ®Ó b¶o vÖ l−ìi dao khái bÞ ph¸ háng v× dao hîp kim cøng cã ®é gißn cao. H×nh 26. Gãc tr−íc cña dao hîp kim cøng b. Gãc sau chÝnh α Lμ gãc ®−îc t¹o bëi mÆt c¾t gät vμ mÆt sau chÝnh cña dao trong tiÕt diÖn chÝnh. Gãc sau th−êng ®−îc chän trong kho¶ng α = 40 ÷ 120. §èi víi dao thÐp giã th−êng chän trong kho¶ng α = 60 ÷ 120 , dao hîp kim cøng th−êng ®−îc chän trong kho¶ng α = 40 ÷ 120. Gãc sau cã t¸c dông gi¶m ma s¸t gi÷a mÆt sau cña dao víi bÒ mÆt ®ang gia c«ng. Khi chän gãc sau cÇn ph¶i chó ý tíi ®iÒu kiÖn t¶n nhiÖt, ®é bÒn cña mòi dao vμ gi¶m sù ma s¸t víi bÒ mÆt gia c«ng. Khi gia c«ng vËt liÖu dÎo , do vËt liÖu cã tÝnh ®μn håi cao, ®Ó gi¶m ma s¸t víi bÒ mÆt gia c«ng cÇn chän gãc sau lín. Khi gia c«ng vËt liÖu gißn cÇn chän gãc sau nhá ®Ó t¨ng ®é bÒn cho mòi dao vμ t¨ng kh¶ n¨ng dÉn nhiÖt. c. Gãc s¾c β Lμ gãc ®−îc t¹o bëi gi÷a mÆt tr−íc vμ mÆt sau chÝnh cña dao ®o trong tiÕt diÖn chÝnh. Khi c¾t vËt liÖu mÒm ( nh− nh«m Al) gãc s¾c β ®−îc chän trong kho¶ng β = 40 ÷ 5 0 0 0 - 14 -
Khi c¾t vËt liÖu dÎo ( nh− thÐp C45) gãc s¾c β ®−îc chän trong kho¶ng β = 55 ÷ 7 5 0 0 Khi c¾t vËt liÖu gißn gãc s¾c β ®−îc chän trong kho¶ng β = 750 ÷ 850 d. Gãc c¾t δ Lμ gãc ®−îc t¹o gi÷a mÆt tr−íc vμ mÆt ph¼ng c¾t gät. Gãc s¾c vμ gãc c¾t ®−îc tÝnh theo biÓu thøc: β = 900 - α - γ ; δ = 9 0 0 - γ. Tõu biÓu thøc trªn cã thÓ thÊy, nÕu gãc c¾t nhá h¬n 900 th× gãc tr−íc d−¬ng, cßn nÕu gãc c¾t lín h¬n 900 th× gãc tr−íc ©m. e. Gãc nghiªng chÝnh ϕ Lμ gãc ®−îc t¹o bëi h×nh chiÕu cña l−ìi c¾t chÝnh trªn mÆt ph¼ng ®¸y vμ ph−¬ng ch¹y dao, khi chiÒu s©u c¾t kh«ng thay ®æi, nÕu gãc nghiªng ϕ cã gi¸ trÞ nhá th× chiÒu dμi cña l−ìi c¾t trùc tiÕp tham gia c¾t gät t¨ng, lμm t¨ng kh¶ ¨ng truyÒn nhiÖt, bÝªn d¹ng cña phoi gi¶m vμ lμm t¨ng tuæi thä cña dao. Khi gãc nghiªng ϕ cã gi¸ trÞ lín , chiÒu dμi l−ìi c¾t trùc tiÕp tham gia c¾t gät gi¶m lμm gi¶m kh¶ n¨ng truyÒn nhiÖt cña dao, dÉn ®Õn tuæi thä cña dao gi¶m vμ sù biÕn d¹ng cña phoi t¨ng. Gãc nghiªng chÝnh ϕ, ®èi víi dao thÐp giã th−êng ®−îc chän trong kho¶ng α = 300 – 900. Th«ng th−êng chän gãc nghiªng ϕ = 450 §èi víi dao hîp kim cøng víi m¶nh hîp kim ®−îc kÑp chÆt b»ng c¬ khÝ th× gãc nghiªng chÝnh ®−îc chän trong kho¶ng α = 450 – 107,50 f. Gãc nghiªng phô ϕ Lμ gãc ®−îc t¹o bëi h×nh chiÕu cña l−ìi c¾t phô trªn mÆt ph¼ng ®¸y vμ ph−¬ng ch¹y dao. Khi gia c«ng th« gãc nghiªng phô ®−îc chän trong kho¶ng α = 100 – 150, cßn khi gia c«ng tinh gãc nghiªng phô trong kho¶ng α = 50 – 100. Riªng ®èi víi dao tiÖn ®Çu cong gãc nghiªng phô th−êng chän lμ ϕ = 450 T¸c dông chñ yÕu cña gãc nghiªng phô lμ gi¶m ma s¸t gi÷a l−ìi c¾t phô víi bÒ mÆt ®· gia c«ng. g. Gãc mòi dao ε Lμ gãc ®−îc t¹o bëi h×nh chiÕu cña l−ìi c¾t chÝnh vμ l−ìi c¾t phô trªn mÆt ph¼ng ®¸y. Gi¸ trÞ cña mòi dao ®−îc x¸c ®Þnh tõ biÓu thøc : ϕ + ϕ’ +ε =1800 h. Gãc n©ng (nghiªng ) cña l−ìi c¾t chÝnh λ. Lμ gãc t¹o bëi l−ìi c¾t chÝnh vμ h×nh chiÕu cña nã trªn mÆt ph¼ng ®¸y. T¸c dông chñ yÕu cña gãc n©ng λ lμ thay ®æi h−íng tho¸t phoi (h×nh 2-26) vμ t¨ng ®é bÒn cña mòi dao. Khi gãc n©ng λ cã gÝa trÞ ©m, phoi tho¸t gia vÒ phÝa bÒ mÆt ®· gia c«ng, khi ®ã phoi sÏ cμo x−íc bÒ mÆt ®· gia c«ng , v× vËy khi gia - 15 -
c«ng tinh kh«ng nªn chän gãc n©ng λ cña l−ìi c¾t chÝnh cã gi¸ trÞ ©m. Khi tiÖn cã va ®Ëp, ®Ó t¨ng ®é bÒn cho mòi dao nªn chän gãc n©ng λ cã gÝ trÞ ©m. Khi gãc n©ng cã gi¸ trÞ d−¬ng, phoi tho¸t ra vÒ phÝa mÆt ch−a gia c«ng. Tr−êng hîp nμy phï hîp khi tiÖn tinh vμ tiÖn víi l−îng d− ph©n bè ®Òu. i. Gãc tr−íc phô γ1 Lμ gãc gi÷a mÆt tr−íc vμ mÆt ph¼ng ®¸y ®o trong tiÕt diÖn phô. k. Gãc sau phô α1 Lμ gãc gi÷a mÆt sau phô vμ mÆt ph¼ng c¾t gät ®o trong tiÕt diÖn phô. III. Ph©n lo¹i dao tiÖn Tïy theo c«ng dông mμ dao tiÖn ®−îc ph©n ra lμm c¸c lo¹i sau: I. Dao tiÖn ngoμi Dao tiÖn ngoμi gåm cã dao tiÖn ®Çu th¼ng (h×nh 27a), dao tiÖn ®Çu cong ( h×nh 27b). Lo¹i dao nμy võa cã thÓ tiÖn trô ngoμi võa cã thÓ v¹t mÆt ®Çu. Trong dao tiÖn ngoμi cã chia ra dao tiÖn trô suèt vμ dao tiÖn trô bËc, trong hai kiÓu dao nμy cßn ®−îc chÕ t¹o dao tiÖn tr¸i vμ dao tiÖn ph¶i ii. Dao tiÖn mÆt ®Çu Dao tiÖn mÆt ®Çu gåm cã hai lo¹i: Dao v¹t mÆt ®Çu cong, vμ dao v¹t mÆt ®Çu th¼ng. Dao v¹t mÆt ®Çu ngoμi c«ng dông chñ yÕu ®Ó v¹t mÆt ®Çu, cßn cã thÓ dïng ®Ó tiÖn trô suoots, ®Æc biÖt lμ dao v¹t mÆt ®Çu cong. PhÇn c¾t cña dao v¹t mÆt ®Çu còng ®−îc chÕ t¹o tõ hai lo¹i vËt liÖu chÝnh lμ: ThÐp giã vμ thÐp hîp kim cøng. iii. Dao tiÖn lç Dao tiÖn lç th−êng cã hai lo¹i: Dao tiÖn lç suèt ( lç th«ng ) ®−îc thÓ hiÖn ë vμ dao tiÖn lç bËc (lç kh«ng th«ng) ®−îc thÓ hiÖn ë h×nh. Nh×n chung dao tiÖn lç th−êng cã kÝch th−íc nhá h¬n dao tiÖn ngoμi vμ còng cã phÇn c¾t ®−îc chÕ t¹o tõ thÐp giã vμ tõ hîp kim cøng. iv. Dao c¾t r∙nh vμ c¾t ®øt Lo¹i dao nμy chñ yÕu dïng ®Ó c¾t ®øt hoÆc c¾t r·nh ngoμi vμ c¾t r·nh trong trªn c¸c chi tiÕt h×nh trô. Dao c¾t r·nh th−êng ®−îc chÕ t¹o theo ba kiÓu : Dao c¾t ®èi xøng, dao c¾t ph¶i vμ dao c¾t tr¸i ¾t chÝnh trùc tiÕp tham gia c¾t gät t¨ng. Dao c¾t r·nh vμ c¾t ®øt còng cã phÇn c¾t ®−îc chÕ t¹o tõ thÐp giã vμ tõ hîp kim cøng - 16 -
H×nh 27. C¸c lo¹i dao tiÖn - 17 -
IV. Mμi dao tiÖn Trong qu¸ tr×nh c¾t gät, dao th−êng bÞ mμi mßn vμ ®Õn thêi ®iÓm nμo ®ã sù mμi mßn cña dao ®¹t tíi ®é mμi mßn cho phÐp th× ph¶i mμi dao l¹i. Sù mμi l¹i dao chØ sö dông cho c¸c lo¹i dao tiÖn ®−îc chÕ t¹o tõ thÐp giã hoÆc tõ cña c¸c m¶nh hîp kim cøng ®−îc hμn trùc tiÕp vμo c¸n dao, cßn ®èi víi dao tiÖn dïng m¶nh hîp kim cøng ®−îc kÑp chÆt trªn th©n dao khi bÞ mμi mßn, chØ cÇn më c¬ cÊu kÑp chÆt vμ xoay m¶nh hîp kim ®Ó sö dông l−ìi c¾t chÝnh kh¸c ch−a tham gia c¾t gät cña m¶nh hîp kim, khi tÊt c¶ c¸c l−ìi c¾t cña m¶nh hîp kim ®· tham gia c¾t gät, lóc ®ã míi tiÕn hμnh thay m¶nh hîp kim míi. Mμi s¾c dao tiÖn cã thÓ ®−îc tiÕn hμnh trªn m¸y mμi hai ®¸ v¹n n¨ng hoÆc trªn m¸y chuyªn dïng. Dao hîp kim cøng ®−îc mμi tinh trªn m¸y mμi kim c−¬ng hoÆc trªn m¸y mμi sö dông ph−¬ng ph¸p mμi ®iÖn hãa. §¸ mμ ®Ó mμi s¾c dao tiÖn th−êng cã hai lo¹i: §¸ mμi oxit nh«m vμ ®¸ mμi carbide silic. §¸ mμi «xit nh«m cã tÝnh dai tèt vμ t−¬ng ®èi s¾c nh−ng ®é cøng thÊp, v× vËy dïng ®Ó mμi dao thÐp giã. §¸ mμi carbide silic cã ®é cøng cao, tÝnh n¨ng c¾t gät tèt, nh−ng t−¬ng ®èi gißn v× vËy dïng ®Ó mμi dao hîp kim cøng. Khi mμi s¾c dao tiÖn cÇn ph¶i tu©n thñ theo mét tr×nh tù nhÊt ®Þnh. 1. Tr×nh tù mμi s¾c dao tiÖn a. Mµi mÆt sau chÝnh Tr−íc khi mμi cÇn ®iÒu chØnh khe hë gi÷a bÖ tú cña m¸y mμi víi m¸y mμi sao cho khe hë nμy kh«ng qu¸ 3mm. Tay tr¸i cÇm ë phÝa th©n dao, tay ph¶i cÇm ë phÝa trªn gÇn víi phÇn c¾t gät, ®Æt dao lªn bÖ tú sao cho c¸c ngãn cña tay ph¶i tùa vμo bÖ tú nh»m cè ®Þnh dao trong qu¸ tr×nh mμi.Trôc th©n dao t¹o víi trôc ®¸ mμi mét gãc ®óng b»ng gãc nghiªng chÝnh cña dao cÇn mμi (®èi víi bÖ tú kh«ng ®iÒu chØnh ®−îc gãc nghiªng phï hîp víi gãc sau cÇn mμi), sau ®ã Ên nhÑ dao vμo ®¸ mμi ®Ó mμi mÆt sau chÝnh. Trong qu¸ tr×nh mμi c¸c ngãn tay cña bμn tay ph¶i kh«ng ®−îc rêi khái bÖ tú, ®ång thêi dao ®−îc dÞch chuyÓn däc trôc ®¸ mμi ®Ó mμi hÕt chiÒu réng cña ®¸ mμi ®¶m b¶o cho ®¸ mßn ®Òu. b. KiÓm tra gãc sau chÝnh sau khi mµi Gãc sau chÝnh cña dao sau khi mμi d−îc kiÓm tra b»ng th−íc hoÆc b»ng d−ìng mμi dao. Dao vμ d−ìng kiÓm tra ®−îc ®Æt trªn bμn ph¼ng, ¸p mÆt sau chÝnh võa míi mμi vμo c¹nh nghiªng cña d−ìng mμi dao trªn ®ã cã ghi trÞ sè gãc sau cÇn kiÓm tra, quan s¸t khe hë gi÷a mÆt sau cña dao víi c¹nh nghiªng cña d−ìng, nÕu gãc sau ®−îc mμi ®óng khe hë nμy kh«ng cã, lóc ®ã mÆt sau chÝnh tiÕp xóc khÝt víi c¹nh nghiªng cña d−ìng kiÓm tra. NÕu mÆt sau chÝnh kh«ng tiÕp xóc khÝt víi c¹nh cña d−ìng kiÓm tra th× ph¶i mμi l¹i mÆt sau chÝnh cho tíi kho tiÕp xóc khÝt víi c¹nh nghiªng cña d−ìng kiÓm tra. c. Mµi mÆt sau phô Sau khi kiÓm tra gãc sau chÝnh cña dao ®¹t yªu cÇu míi b¾t ®Çu mμi mÆt sau phô. Tay ph¶i cÇm ë phÝa th©n dao, tay tr¸i cÇm ë phÝa trªn gÇn víi phÇn c¾t gät, tiÕp theo ®Æt dao lªn bÖ tú sao cho trôc th©n dao t¹o víi trôc ®¸ mμi mét gãc - 18 -
b»ng gãc nghiªng phô cÇn mμi, c¸c ngãn tay cña bμn tay tr¸i tùa vμo bÖ tú, ®iÒu chØnh cho dao nghiªng xuèng phÝa d−íi mét gãc b»ng gãc sau phô cÇn mμi, Ên nhÑ dao vμo ®¸ mμi ®Ó mμi mÆt sau phô Trong qu¸ tr×nh mμi ®èi víi dao thÐo giã ph¶i th−êng xuyªn lμm nguéi , kh«ng ®−îc ®Ó ®Çu dao bÞ ch¸y ®á, lμm nguéi ®é cøng cña vËt liÖu lμm dao d. KiÓm tra gãc sau phô b»ng d−ìng mµi dao KiÓm tra gãc nghiªng phô t−¬ng tù nh− kiÓm tra gãc nghiªng chÝnh Gãc sau chÝnh cña dao sau khi mμi d−îc kiÓm tra b»ng th−íc hoÆc b»ng d−ìng mμi dao. Dao vμ d−ìng kiÓm tra ®−îc ®Æt trªn bμn ph¼ng, ¸p mÆt sau chÝnh võa míi mμi vμo c¹nh nghiªng cña d−ìng mμi dao trªn ®ã cã ghi trÞ sè gãc sau cÇn kiÓm tra, quan s¸t khe hë gi÷a mÆt sau cña dao víi c¹nh nghiªng cña d−ìng, nÕu gãc sau ®−îc mμi ®óng khe hë nμy kh«ng cã, lóc ®ã mÆt sau chÝnh tiÕp xóc khÝt víi c¹nh nghiªng cña d−ìng kiÓm tra. NÕu mÆt sau chÝnh kh«ng tiÕp xóc khÝt víi c¹nh cña d−ìng kiÓm tra th× ph¶i mμi l¹i mÆt sau chÝnh cho tíi kho tiÕp xóc khÝt víi c¹nh nghiªng cña d−ìng kiÓm tra. h. Mµi mÆt tr−íc Mμi mÆt tr−íc víi gãc tr−íc γ vμ gãc n©ng λ cña l−ìi c¾t chÝnh. Tr−íc tiªn dïng tay tr¸i cÇm ë phÝa trªn g¾n víi phÇn c¾t gät, dao ®−îc tú lªn ngãn tay trá vμ ngãn tay gi÷a cña tay tr¸i, tay ph¶i cÇm ë phÝa d−íi phÇn th©n dao §Æt dao lªn bÖ tú sao cho ngãn trá vμ ngãn gi÷a cña tay tr¸i tùa vμo bÖ tú ®Ó cè ®Þnh dao trong qu¸ tr×nh mμi. NÕu mμi gãc n©ng cña l−ìi c¾t chÝnh b»ng kh«ng th× ®iÒu chØnh cho trôc th©n dao song song víi trôc ®¸ mμi. Tïy theo gãc tr−íc ®−îc mμi víi gi¸ trÞ d−¬ng hay ©m mμ ®iÒu chØnh cho dao ng¶ vÒ phÝa ng−êi mμi mét gãc b»ng víi gãc tr−íc d−¬ng cÇn mμi hoÆc nghiªng dao vÒ phÝa ®¸ mμi mét gãc b»ng víi gãc tr−íc ©m cÇn mμi. Cuèi cïng Ên nhÑ mÆt tr−íc cña dao vμo ®¸ mμi ®Ó mμi. Trong qu¸ tr×nh mμi cÇn quan s¸t vÕt mμi ë mÆt tr−íc khi vÕt mμ tiÕn dÇn tíi l−ìi c¾t chÝnh th× ph¶i gi¶m lùc Ên vμ khi gãc mμi t¹o víi mÆt sau chÝnh mét giao tuyÕn h×nh thμnh l−ìi c¾t chÝnh th× kÕt thóc qu¸ tr×nh mμi mÆt tr−íc. T¹i thêi ®iÓm nμy mμ vÉn tiÕp tôc mμi th× sÏ lμm gi¶m chiÒu cao cña dao dÉn ®Õn dao kÐm c÷ng v÷ng g. KiÓm tra gãc tr−íc sau khi mµi. Gãc tr−íc ®−îc kiÓm tra gi¸n tiÕp th«ng ua viÖc kiÓm tra gãc s¾c β cña dao, gi¸ trÞ gãc tr−íc ®−îc x¸c ®Þnh th«ng qua biÓu thøc sau: γ = 900 – ( α + β) ¸p mÆt sau chÝnh cña dao vμo mét c¹nh cña r·nh cã trÞ sè gãc s¾c cÇn kiÓm tra ®−îc ghi ë trªn d−ìng kiÓm tra, c¹nh cßn l¹i cña r·nh tiÕp xóc víi mÆt tr−íc cña dao ®−îc mμi ®óng trÞ sè cÇn mμi tõ 2 c¹nh cña r·nh sÏ tiÕp xóc khÝt víi mÆt sau vμ mÆt tr−íc cña dao, nÕu gãc tr−íc mμ ch−a ®óng th× mÆt tr−íc cña dao sÏ kh«ng tiÕp xóc khÝt víi c¹nh cña r·nh cÇn kiÓm tra, khi ®ã ph¶i mμi l¹i - 19 -
mÆt tr−íc cña dao. Trong qu¸ tr×nh kiÓm tra gãc s¾c th× mÆt sau chÝnh lu«n lu«n ph¶i tiÕp xóc khÝt víi 1 c¹nh cña r·nh i. Mµi b¸n kÝnh mòi dao Mμi b¸n kÝnh mòi dao ®−îc thùc hiÖn sau khi ®· mμi hoμn tÊt c¸c mÆt sau vμ mÆt tr−íc cña dao. Tay tr¸i cÇm ë phÝa d−íi th©n dao, tay ph¶i cÇm phÝa trªn gÇn víi phÇn c¾t gät( ngãn tay c¸i ®Æt trª th©n dao c¸c ngãn tay cßn l¹i ®Æt d−íi th©n dao), ®Æt dao lªn bÖ tú sao cho c¸c ngãn tay cña bμn tay ph¶i tùa lªn bÖ tú. §iÒu chØnh cho dao lªn xuèng phÝa d−íi mét gãc b»ng gãc sau chÝnh, sau ®ã Ên nhÑ mòi dao vμo ®¸ mμi. NÕu chØ mμi c¹nh v¸t th× chØ Ên nhÑ mòi dao vμo ®¸ mμo, tïy theo chiÒu réng c¹nh v¸t cÇn mμi mμ thêi gian Ên mòi dao vμo nhiÒu hay Ýt. NÕu mμi thμnh cung trßn th× sau khi Ên nhÖ mòi dao vμo ®¸ mμi cÇn ph¶i xoay dao mét c¸ch ®Òu ®Æn víi mét cung nμo ®ã tõ ph¶i qua tr¸i vμ ng−îc l¹i. Khi xoay, mòi dao ph¶i lu«n tiÕp xóc víi ®¸ mμi vμ c¸c ngãn tay kh«ng dêi khái mÆt bÖ tú. k. Rµ tinh Dïng ®¸ mÞn rμ tinh mÆt tr−íc, mÆt sau gÇn l−ìi c¾t vμ b¸n kÝnh mòi dao, cho ®Õn khi c¸c mÆt cña dao nh½n bãng. Nh− vËy kh«ng nh÷ng lμm s¾c l−ìi c¾t mμ cßn t¨ng ®é bÒn cña dao. m. KiÓm tra lÇn cuèi sau khi mµi hoµn tÊt. Sau khi mμi xong cÇn ph¶i kiÓm tra chÊt l−îng mμi vμ c¸c gãc cña dao cãa phï hîp víi yªu cÇu kh«ng. §èi víi dao hîp kim cøng cßn ph¶i kiÓm tra xem cã vÕt nøt kh«ng. 2. Nh÷ng ®iÒu cÇn chó ý trong khi mμi dao - T− thÕ cÇm dao ph¶i chÝnh x¸c, c¸c ngãn tay ph¶i æn ®Þnh kh«ng rung ®éng - khi mμi dao b»ng thÐp giã ph¶i th−êng xuyªn lμm m¸t ®Î tr¸nh cho dao khái ch¸y - Khi mμi dao hîp kim cøng kh«ng ®−îc lμm m¸t gi¸n ®o¹n, nÕu lμm m¸t th× ph¶i lμm m¸t liªn tôc ngay tõ ®Çu ®Ó tr¸nh cho m¶nh hîp kim khéng bÞ nøt, vì. - Khi mμi trªn ®¸ h×nh ®Üa kh«ng nªn mμi ë mÆt bªn cña ®¸ mμi, víi ®¸ h×nh chËu th× kh«ng ®−îc mμi ë mÆt ngoμi vμ mÆt trong cña ®¸ - Khi mμi cÇn cho dao di ®éng hÕt bÒ réng cña ®¸, kh«ng nªn mμi ë mét chç trªn ®¸ mμi. - Khi mμi kh«ng nªn dïng lùc qu¸ lín, ®Ó tr¸ng bÞ tr−ît tay ®Ëp vμo ®¸ mμi. - Khi mμi ph¶i ®øng vÒ mét bªn cña ®¸ ®Ó tr¸nh c¸c h¹t mμi b¾n vμo mÆt, tèt nhÊt lμ ®eo kÝnh b¶o hé - Khi bÒ mÆt mμi cña ®¸ bÞ ®¶o th× kh«ng nªn mμi tiÕp mμ ph¶i dïng c©y söa ®¸ ®Ó söa cho trßn ®Òu - 20 -