zunia.vn

Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z

zunia.vn

» Kinh Tế - Quản Lý

» Luật học

Kinh nghiệm bảo vệ người tố cáo trong pháp luật quốc tề và một số quốc gia

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:10

Báo xấu

25
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tố cáo là một trong những công cụ hữu hiệu nhất để phơi bày và khắc phục tham nhũng, hành vi vi phạm pháp luật và các hành vi tiêu cực khác. Việc bảo vệ an toàn cho người tố cáo thiện ý, trung thực là không thể thiếu trong nỗ lực chống tham nhũng, thúc đẩy sự liêm chính, trách nhiệm giải trình và hỗ trợ một môi trường kinh doanh trong sạch.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Kinh nghiệm bảo vệ người tố cáo trong pháp luật quốc tề và một số quốc gia

KINH NGHIÏåM QUÖËC TÏË KINH NGHIÏåM BAÃO VÏå NGÛÚÂI TÖË CAÁO TRONG PHAÁP LUÊÅT QUÖËC TÏË VAÂ MÖÅT SÖË QUÖËC GIA Mai Văn Duẩn* * NCS. Khoa Luật - Đại học Quốc gia Hà Nội. Thông tin bài viết: Tóm tắt: Từ khoá: Tố cáo là một trong những công cụ hữu hiệu nhất để phơi bày và khắc phục tố cáo, người tố cáo, bảo vệ tham nhũng, hành vi vi phạm pháp luật và các hành vi tiêu cực khác. Việc người tố cáo. bảo vệ an toàn cho người tố cáo thiện ý, trung thực là không thể thiếu trong nỗ lực chống tham nhũng, thúc đẩy sự liêm chính, trách nhiệm giải trình và Lịch sử bài viết: hỗ trợ một môi trường kinh doanh trong sạch. Vì thế, quy định bảo vệ người tố cáo được thể hiện rõ trong các Công ước quốc tế, châu lục về chống tham Nhận bài: 20/12/2016 nhũng. Nhiều quốc gia đã ban hành đạo luật riêng về bảo vệ người tố cáo. Biên tập: 13/02/2017 Từ việc nghiên cứu các quy định của pháp luật quốc tế và một số quốc gia Duyệt bài: 15/02/2017 về bảo vệ người tố cáo, chúng tôi đối chiếu với thực trạng pháp luật Việt Nam và đề xuất một số nội dung có thể tham khảo, vận dụng để hoàn thiện pháp luật về vấn đề này. Article Infomation: Abstract: Keywords: Denounce is one of the most effective tools to expose and overcome the corruption and violations of laws and other negative behaviors in the world. denounce, whistleblower, The safety protection for the faithful and honestly whistleblowers is whistleblower protection. indispensable in an effort to fight the corruption, promote integrity, accountability, and establish a fresh business environment. Therefore, the provisions protecting Article History: whistleblowers is mentioned in the International Convention, the Continentia Received: 20 Dec. 2016 Conventions on anti-corruptions. Several countries in the world have enacted Edited: 13 Feb. 2017 separate laws on the whistleblower protection. Through the analysis of the Approved: 15 Feb. 2017 international law and the whistleblower protection laws from different countries, the author makes comparisons with Vietnam’s legal situations and suggests some reference for Vietnam so that it can be applicable to improve its related legal regulations. Bằng cách vạch trần các việc làm sai nhiệm pháp lý, hay bị nhìn nhận một cách trái, người tố cáo có thể ngăn chặn thiệt hại, tiêu cực. Khuyến khích và tạo điều kiện cho bảo vệ quyền con người, cứu giúp tính mạng người tố cáo, đặc biệt bằng cách quy định người khác và bảo vệ pháp luật. Nhưng việc bảo vệ pháp lý hiệu quả và hướng dẫn rõ tố cáo đó có thể khiến người ta phải trả giá ràng về thủ tục tố cáo không những giúp bảo đắt, phải chịu những rủi ro lớn cho bản thân vệ người tố cáo khỏi những rủi ro nêu trên, mình để bảo vệ lợi ích chung như: có thể bị mà còn có thể giúp các cơ quan nhà nước có sa thải, tương lai nghề nghiệp bị ảnh hưởng, thẩm quyền giám sát việc tuân thủ và phát thậm chí nguy hiểm đến sức khỏe, tính hiện hành vi vi phạm pháp luật, tham nhũng. mạng, ngoài ra còn phải chịu rủi ro bởi trách Nó cũng giúp các doanh nghiệp ngăn chặn NGHIÏN CÛÁU Söë 04(332) T2/2017 LÊÅP PHAÁP 55
KINH NGHIÏåM QUÖËC TÏË và phát hiện tham nhũng trong các giao dịch tham nhũng và Công ước Luật Hình sự về thương mại1. Vì thế, việc bảo vệ người tố Chống tham nhũng của Hội đồng Châu Âu, cáo không bị trả thù khi tố cáo các hành vi Công ước Phòng và chống tham nhũng của bị nghi ngờ tham nhũng và hành vi sai trái Liên minh Châu Phi, Nghị định thư của các khác một cách thiện ý, trung thực là không nước Nam Phi (SADC). Cũng như UNCAC, thể thiếu trong nỗ lực chống tham nhũng, các văn kiện nêu trên thông qua sự nhất trí gian lận, thúc đẩy sự liêm chính, trách của các quốc gia thành viên trong phạm vi nhiệm giải trình, và hỗ trợ một môi trường thể chế, hiến pháp và các nguyên tắc cơ bản kinh doanh trong sạch2. trong hệ thống pháp luật của mình xem xét 1. Pháp luật quốc tế và một số quốc gia về áp dụng các biện pháp, duy trì và tăng cường bảo vệ người tố cáo hệ thống bảo vệ công chức, người lao động Ở cấp độ quốc tế, Công ước Chống và công dân tố cáo thiện ý các hành vi tội tham nhũng của Liên hiệp quốc (UNCAC) phạm, tham nhũng mà không sợ bị trả thù: đặt ra những yêu cầu quan trọng để bảo vệ “Các quốc gia thành viên cam kết:… Thông qua các biện pháp đảm bảo công dân tố cáo người tố cáo: “Mỗi quốc gia thành viên xem các trường hợp tham nhũng mà không sợ bị xét kết hợp quy định các biện pháp thích hợp trả thù”3; hay “Các quốc gia thành viên quy trong hệ thống pháp luật quốc gia để bảo vệ định trong pháp luật của mình các biện pháp trước những đối xử bất công với người nào bảo vệ chống lại các hành vi trừng phạt bất tố cáo thiện ý và dựa trên những căn cứ hợp công đối với người lao động có những nghi lý với cơ quan có thẩm quyền về bất cứ sự ngờ hợp lý và tố cáo thiện ý nghi ngờ đó tới việc nào có liên quan đến các tội phạm quy cơ quan hoặc cá nhân có thẩm quyền”4. định theo Công ước này” (Điều 33). Đặc biệt hơn, khuôn khổ pháp luật về Điều 33 của UNCAC là nền tảng để tố cáo và bảo vệ người tố cáo được thể hiện các quốc gia tham gia ký kết xây dựng các khá chi tiết và toàn diện trong các khuyến quy định của pháp luật thích ứng về vấn đề nghị hướng dẫn các nguyên tắc, các thông bảo vệ người tố cáo. Công ước đòi hỏi, các lệ tốt của các tổ chức quốc tế như: Những quốc gia khi tham gia ký kết cần xem xét, rà nguyên tắc quốc tế về pháp luật tố cáo, soát, điều chỉnh, bổ sung hoặc ban hành thông lệ tốt nhất cho pháp luật bảo vệ người những quy định của pháp luật phù hợp với tố cáo và khuyến khích tố cáo vì lợi ích công điều kiện chính trị, kinh tế, văn hóa của quốc của Tổ chức Minh bạch quốc tế (TI); gia mình, nhằm bảo vệ người tố cáo trước Khuyến nghị CM/Rec (2014) 7 của Hội những đối xử bất công từ phía người bị tố đồng Châu Âu (Council of Europe) về bảo cáo và những người có liên quan. vệ người tố cáo; Hướng dẫn tố cáo của Ủy Ở cấp độ châu lục, quy định bảo vệ ban Châu Âu (European Commission); người tố cáo cũng được tìm thấy trong các Hướng dẫn quản lý xung đột lợi ích trong công ước về chống tham nhũng: Công ước dịch vụ công 2003, Khuyến nghị về việc Chống tham nhũng của Tổ chức các nước tăng cường chống hối lộ các quan chức Châu Mỹ, Công ước Luật Dân sự về Chống công quyền nước ngoài trong các giao dịch 1 G20. 2011, ‘Study on whishtleblower protecrion frameworks’, Compendium of best practices ang guiding principles for legislation, www.oecd.org. 2 G20 2011, Tlđd. 3 African Union 2003, Convention on Preventing and Combating Corruption, viewed 15 December 2016, http://www.au.int. 4 Council of Europe (1999), Civil Law Convention on Corruption, viewed 15 December 2016, http://conventions.coe.int. NGHIÏN CÛÁU 56 LÊÅP PHAÁP Söë 04(332) T2/2017
KINH NGHIÏåM QUÖËC TÏË kinh doanh quốc tế năm 2009 (Khuyến nghị Brazil, Hàn Quốc…). Một số nước, bảo vệ chống hối lộ), Khuyến nghị về nâng cao đạo người tố cáo được ghi nhận trong Hiến pháp đức ứng xử trong nền công vụ năm 1998 của (Hiến pháp của Trung Quốc, Thổ Nhĩ Kỳ, Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế Nam Phi…). (OECD). Về cơ bản, các khuyến nghị đưa ra Quy định trong các văn bản pháp luật các nguyên tắc, hướng dẫn xây dựng khung của từng quốc gia và các yêu cầu trong các pháp lý cần thiết cho các quốc gia thành viên Văn kiện pháp lý quốc tế đã tạo nền tảng để từ đó, các nước căn cứ vào bối cảnh cụ pháp lý hay khuôn khổ pháp luật về bảo vệ thể điều chỉnh cho phù hợp với thể chế chính người tố cáo (bảo vệ pháp lý), bao gồm các trị, điều kiện kinh tế, xã hội, văn hóa của quyền của người tố cáo; thể chế thực thi của quốc gia mình, như: định nghĩa tố cáo, phạm cơ quan nhà nước có thẩm quyền trong việc vi áp dụng, thủ tục tố cáo, các biện pháp bảo đảm bảo quyền được bảo vệ, quyền được vệ, cơ chế thực thi, đánh giá… Tổ chức các khôi phục hoặc bồi thường cho người tố nước Châu Mỹ còn đưa ra Luật mẫu (Model cáo… Law) tạo điều kiện thuận lợi và khuyến 2. Những nội dung cơ bản quy định về khích tố cáo hành vi tham nhũng và bảo vệ bảo vệ người tố cáo trong pháp luật quốc người tố cáo và nhân chứng. tế và pháp luật một số quốc gia Ở phạm vi quốc gia, xuất phát từ 2.1 Phạm vi được bảo vệ những đòi hỏi thực tiễn của từng nước và - Người tố cáo được bảo vệ: Pháp những yêu cầu của các văn kiện nêu trên, luật bảo vệ người tố cáo ở một số nước chủ Luật Tố cáo đang trở nên thông dụng hơn, yếu chỉ hướng tới bảo vệ người tố cáo trong “khoảng 30 nước trên thế giới đã thông qua khu vực công, không mở rộng bảo vệ người các luật về tố cáo dưới dạng này hay dạng lao động trong khu vực tư như Úc, Canada, khác, nhiều quốc gia khác đã thông qua các Nga, Thụy Sỹ hoặc bảo vệ người tố cáo vì biện pháp bảo vệ có giới hạn ở các lĩnh vực lợi ích công như Hàn Quốc. Một số nước khác nhau”5. Điều đó cho thấy, Luật Tố cáo như Nhật Bản, Hàn Quốc, Nam Phi, Anh đã và bảo vệ người tố cáo có thể tìm thấy trong ban hành luật riêng về bảo vệ người tố cáo các đạo luật riêng, độc lập quy định về bảo toàn diện cho cả khu vực công và khu vực vệ người tố cáo (chẳng hạn như Luật Bảo vệ tư. Ví dụ Luật Bảo vệ người tố cáo vì lợi ích người tố cáo năm 1989 của Mỹ, Luật Bảo công (PPIW) của Hàn Quốc áp dụng cho vệ người tố cáo năm 2004 của Nhật Bản, “bất kỳ người nào” tố cáo hành vi vi phạm Luật Bảo vệ người tố cáo năm 2004 của Ro- lợi ích công cộng. Trong khi đó, Luật Bảo mani, Luật Bảo vệ người tố cáo năm 2011 vệ người tố cáo của Mỹ được ban hành vào của Ấn Độ, Luật Bảo vệ tố cáo lợi ích công năm 1989, và sau đó được bổ sung bởi các năm 2011 của Hàn Quốc, Luật Bảo vệ người quy định bảo vệ người tố cáo trong Luật Sar- tố cáo năm 2010 của Malaysia, Luật Tiết lộ banes-Oxley (Luật SOX) và Luật Bảo vệ vì lợi ích công (bảo vệ người tố cáo) năm Người tiêu dùng và Cải cách phố Wall 2010 của Zambia…) hoặc có thể tìm thấy Dodd-Frank (Luật Dodd-Frank) lại chủ yếu trong các đạo luật chuyên ngành (như Bộ hướng tới khu vực tư nhân. luật Hình sự của Đức, Canada, Mexico, - Nội dung tố cáo được bảo vệ: Công Trung Quốc, Hungari…; Bộ luật Lao động ước Liên hiệp quốc về Chống tham nhũng của Pháp, Cộng hòa Séc, Ba Lan, Látvia…; đề cập đến phạm vi đối tượng có thể bị tố hay Luật Phòng, chống tham nhũng của cáo, đó là tất cả những vụ việc liên quan đến 5 Banisar, D 2009, ‘Whistleblowing International standards and developments’, viewed 15 December 2016, www.trans- parency.org. NGHIÏN CÛÁU Söë 04(332) T2/2017 LÊÅP PHAÁP 57
KINH NGHIÏåM QUÖËC TÏË các hành vi phạm tội theo quy định của Có một giới hạn trong các đạo luật của Công ước. Các Công ước về Chống tham các quốc gia về phạm vi nội dung tiết lộ nhũng các châu lục hoặc các đạo luật về được bảo vệ là không bảo vệ đối với những chống tham nhũng của các quốc gia thường tiết lộ mà nội dung của nó ảnh hưởng trực tập trung vào những hành vi phạm tội tham tiếp đến an ninh quốc gia, hoặc ảnh hưởng nhũng. Pháp luật một số nước đưa ra định đến chính sách ngoại giao và mối quan hệ nghĩa rõ ràng về phạm vi tiết lộ nhận được quốc tế hoặc những tố cáo mà nội dung sự bảo vệ, thí dụ Luật Tiết lộ lợi ích công thông tin có được do vi phạm các quyền cơ 1998 (PIDA) của Anh quy định một số tố bản hoặc vi phạm các nghĩa vụ bảo mật cáo đủ điều kiện bảo vệ gồm: một hành vi chuyên nghiệp7. phạm tội hình sự, một nghĩa vụ pháp lý Ở một số nước, người lao động có thể không được thực hiện, một vụ án oan, sự an bị cấm tố cáo theo các yêu cầu bảo mật toàn cá nhân bị đe dọa, môi trường đã, đang thông tin. Một số luật giải quyết xung đột có hoặc có khả năng bị hủy hoại… Hay Đạo thể xảy ra với các yêu cầu bảo mật thông luật Bảo vệ người tố cáo (WPA) của Nhật thường bằng cách đẩy họ ra ngoài trường Bản liệt kê rõ các hành vi vi phạm pháp luật hợp tố cáo (ví dụ Nam Phi và Hàn Quốc). về thực phẩm, sức khỏe, an toàn và môi Vấn đề khó khăn hơn liên quan đến tài liệu trường. Việc liệt kê cụ thể các hành vi tiết được công bố như là bí mật trong các lĩnh lộ được bảo vệ còn được quy định trong đạo vực của an ninh quốc gia, một số luật không luật của Nam Phi, Romani. cho phép tiết lộ mà ảnh hưởng đến an ninh Về cơ bản, pháp luật các nước khuyến quốc gia (ví dụ ở Anh, Úc) “Bộ luật Dịch vụ khích và bảo vệ việc tiết lộ các hành vi vi công cộng Úc yêu cầu công chức không tiết phạm pháp luật hình sự, tham nhũng, hành lộ bất kỳ thông tin mật nào vì nó có thể gây vi trái đạo đức hay các mối nguy hiểm có hại đến hiệu quả làm việc của Chính phủ. thể đem đến các mối nguy hại cho sức khỏe Nếu sai phạm, họ sẽ bị bãi nhiệm và chấm và an toàn cộng đồng, sử dụng công quỹ trái dứt việc làm tại tổ chức đó”8. phép, hay lạm dụng quyền lực, bỏ bê trách Luật của Mỹ công nhận vị trí đặc biệt nhiệm công việc. của các quan chức công trong các nhiệm vụ - Điều kiện được bảo vệ: Tiêu chí (hay nhạy cảm bởi một điều khoản trong Luật Bảo điều kiện) để người tố cáo được bảo vệ đó vệ người tố cáo, điều khoản đó nói rằng nếu là người tố cáo phải trung thực, thiện ý và người tố cáo đưa ra tiết lộ mà được yêu cầu có căn cứ hợp lý, không vì lợi ích cá nhân. giữ bí mật về lợi ích quốc phòng hay hoạt - Không được bảo vệ: Một số quốc gia động ngoại vụ thì việc tiết lộ sẽ không được thiết lập ngưỡng tối thiểu theo mức độ của bảo vệ trừ khi điều đó được thực hiện đối với hành vi sai trái trước khi bảo vệ người tố cáo Cơ quan Tổng thanh tra hay Văn phòng Tư có thể được thực hiện. Thí dụ, theo pháp luật vấn đặc biệt (OSC) của họ. Những giới hạn của Mỹ, việc tiết lộ hành vi vi phạm “không này có thể cần thiết, nhưng chỉ đối với những đáng kể” (trivial) không được bảo vệ. Hay vấn đề an ninh nghiêm trọng nhất. Quy tắc về dịch vụ công của Úc cũng quy Ở đây, người tố cáo cần phải nhận biết định không có nghĩa vụ phải điều tra những những thông tin bị cấm và những thông tin tố cáo mà nội dung “phù phiếm hoặc không được phép tiết lộ, nếu không rất dễ dẫn đến đủ chứng cứ” (frivolous or vexatious)6. phải gánh chịu trách nhiệm pháp lý hình sự. 6 G20 2011, Tlđd. 7 Transparency International (2013), ‘International Principles for Whistleblower Protetion’, viewed 15 December 2016, www.transparency.org. 8 Banisar, D 2009, Tlđd. NGHIÏN CÛÁU 58 LÊÅP PHAÁP Söë 04(332) T2/2017
KINH NGHIÏåM QUÖËC TÏË 2.2 Nội dung bảo vệ người tố cáo tiếp hoặc gián tiếp, sa thải hoặc phân biệt đối - Bảo vệ danh tính người tố cáo: Hầu xử, đặc biệt liên quan đến thù lao, đào tạo, hết các luật tố cáo quy định bảo vệ danh tính phân loại và phân loại lại, phân công, trình của người tố cáo, nó được bảo mật trừ khi độ chuyên môn, thăng tiến nghề nghiệp, người tố cáo đồng ý cho việc tiết lộ. Ví dụ, thuyên chuyển hoặc gia hạn hợp đồng, cũng pháp luật Mỹ nghiêm cấm việc tiết lộ danh như loại trừ tuyển dụng hoặc tiếp nhận vào tính của người tố giác mà không có sự đồng thực tập. ý, trừ trường hợp OSC “xác định rằng việc Luật Tiết lộ được bảo vệ của Nam tiết lộ danh tính của cá nhân là cần thiết vì Phi (PDA), Mục VI, PDA đã đưa ra định một mối nguy hiểm sẽ xảy ra đối với sức nghĩa “Gây thiệt hại cho nghề nghiệp” bằng khỏe hoặc an toàn công cộng hoặc sẽ vi cách liệt kê một số hành vi cụ thể “biểu phạm luật hình sự”9. hiện” của hành động trả thù. Luật Bảo vệ Một số nước cũng áp đặt lệnh trừng người tố cáo vì lợi ích công của Hàn Quốc phạt đối với việc tiết lộ danh tính của người cũng quy định bảo vệ chống lại bất lợi về tài tố cáo. Ví dụ, Dự Luật PID của Ấn Độ áp chính, hành chính, hoặc bị phân biệt đối xử đặt một hình phạt tù và phạt tiền đối với việc cá nhân như sa thải, việc hủy bỏ các giấy để lộ danh tính của người tố cáo. Pháp luật phép hoặc sự cho phép, hoặc việc thu hồi Hàn Quốc cũng nghiêm cấm tiết lộ danh một hợp đồng. tính của người tố cáo mà không có sự đồng Ở Mỹ, Hàn Quốc và Nam Phi, những ý của họ, người vi phạm quy định này có thể người tố cáo có thể được thuyên chuyển bị xử lý kỷ luật hoặc chịu trách nhiệm hình sang các công việc khác có thể so sánh được sự phạt tù đến năm năm. nếu có thể chỉ ra rằng các vấn đề ví dụ như Một hình thức bảo vệ danh tính người sự quấy rầy sâu sắc hơn sẽ dấy lên nếu tố cáo có hiệu quả khác nữa là thừa nhận và người lao động đứng ở vị trí hiện tại của họ tạo điều kiện để tố cáo nặc danh. “người tố cáo có quyền yêu cầu thay đổi - Bảo vệ chống lại hành động trả thù: nghề nghiệp, vị trí công tác, thuyên chuyển Người tố cáo có thể phải đối mặt với những hoặc tạm thời biệt phái và cơ quan có thẩm tổn thất thể chất và tinh thần hay bị ảnh quyền sẽ xem xét ưu đãi cho người có yêu hưởng đến việc làm và điều kiện làm việc. cầu khi thấy hợp lý”11. Vì thế, pháp luật các nước thường tập trung - Bảo vệ rủi ro bởi trách nhiệm pháp bảo vệ chống lại hành động phân biệt đối xử lý hình sự và dân sự (quyền miễn trừ): Khi và trả thù cá nhân. Pháp luật quốc tế đặc biệt xây dựng pháp luật bảo vệ người tố cáo, một quan tâm đến việc bảo vệ trạng thái việc số nước đã xem miễn trách nhiệm hình sự làm. “Các biện pháp bảo vệ quan trọng nhất đối với tiết lộ được bảo vệ, hoặc chỉ có thể mà luật bảo vệ người tố cáo đưa ra là để đảm bảo vệ nếu tiết lộ thông qua một kênh quy bảo rằng bất kỳ mối nguy hại nào đối với định. Thí dụ tại Mỹ, nếu một người tố cáo tình trạng việc làm của người lao động được có mục đích, nội dung cụ thể mà theo quy khắc phục ngay lập tức”10. Luật Đấu tranh định của pháp luật hoặc mệnh lệnh hành chống tham nhũng của Pháp đưa ra các biện pháp phải giữ bí mật vì lợi ích quốc phòng pháp bảo vệ việc làm ở phạm vi rộng cho hoặc tiến hành các hoạt động đối ngoại, người tố cáo bao gồm cả việc kỷ luật trực hoặc tiết lộ nội dung “bị cấm theo luật” sẽ 9 United States of America 1989, The whistleblower protection act, no. 101-12, Apr. 10, viewed 15 December 2016, http://www.usda.gov. 10 Banisar, D 2009, Tlđd. 11 Korean 2011, The Act on protection of public interest whistleblower, no. 10472, Mar. 20, viewed 15 December 2016, www.meleg.go.kr. NGHIÏN CÛÁU Söë 04(332) T2/2017 LÊÅP PHAÁP 59
KINH NGHIÏåM QUÖËC TÏË không thể áp dụng bảo vệ người tố cáo, trừ 2.4 Cơ chế thực thi bảo vệ người tố khi nó được thực hiện bởi cơ quan Tổng cáo thanh tra, Văn phòng Tư vấn đặc biệt12. Tại - Một cơ quan được thiết lập điều tra Hàn Quốc, Điều 14 Luật Bảo vệ người tố về việc trả thù người tố cáo: Một số nước cáo vì lợi ích công quy định nếu việc tố cáo thiết lập một cơ quan độc lập có quyền nhận vì lợi ích công cộng mà dẫn đến một hành và điều tra các khiếu nại về hành động trả vi phạm tội thì hình phạt của những người đũa, phân biệt đối xử hoặc kỷ luật đối với này được giảm nhẹ hoặc tha thứ; trong người tố cáo. Thí dụ ở Mỹ, Luật Bảo vệ trường hợp người tố cáo chịu các biện pháp người tố cáo 1989 đã lập ra OSC. Ở Canada, kỷ luật đối với hành vi bất hợp pháp của Luật Bảo vệ công chức tố cáo (PSDPA) năm mình phát sinh từ việc tố cáo, Ủy ban Chống 2005 đã thành lập ra Liêm ủy khu vực. Các tham nhũng và nhân quyền (ACRC) có thể Ủy viên được trao quyền để nhận và điều tra đề nghị cơ quan kỷ luật có liên quan để giảm các khiếu nại về việc làm sai trái và tố cáo bị nhẹ hoặc tha bổng; các quy định cấm hoặc trả thù. Nếu các vi phạm quyền của người tố hạn chế tố cáo vì lợi ích công cộng trong các cáo được tìm thấy, Tòa án bảo vệ công chức thỏa thuận tập thể, hợp đồng lao động, hợp có thể yêu cầu khắc phục và áp đặt các hình đồng cung ứng sẽ bị coi là không hợp lệ13. phạt. Luật bảo vệ người tố cáo chuyên ngành 2.3 Nghĩa vụ chứng minh cũng có thể thành lập các cơ quan cụ thể để Luật Bảo vệ người tố cáo có thể làm nhận tố cáo và giải quyết khiếu nại. Thí dụ, giảm nghĩa vụ chứng minh cho người tố cáo, ở Hàn Quốc, một Ủy ban độc lập Chống theo đó người sử dụng lao động phải chứng tham nhũng và Nhân quyền được trao quyền minh rằng hành vi thực hiện đối với người theo luật để khởi động một cuộc điều tra lao động là không liên quan đến việc tố cáo. khiếu nại việc trả thù người tố cáo, người đã Điều này là để đáp ứng với những khó khăn tố cáo hành vi phạm tội tham nhũng16. mà người lao động có thể phải đối mặt trong - Sự phán xét công bằng của tòa án: việc chứng minh rằng trả thù là một kết quả Những người tố cáo tin rằng quyền của họ của việc tiết lộ, “đặc biệt là nhiều hình thức có thể bị xâm hại có quyền đi đến phiên tòa trả đũa có thể rất tinh tế và khó khăn để thiết công bằng với tất cả các quyền yêu cầu, các lập”14. Ở Nam Phi, sự sa thải được tiến hành quyết định sẽ được đưa ra kịp thời và các sau khi tiết lộ dường như là một “sự sa thải quy định về thủ tục phải được cân bằng và không công bằng một cách tự động”. PDA khách quan “Bất kỳ người tố cáo nào tin của Nam Phi quy định: “bất kỳ sa thải vi rằng quyền của mình bị vi phạm phải có phạm của Đạo luật tự động được coi là một quyền đề nghị tổ chức một phiên tòa công sa thải không công bằng”. Ở Anh, trách bằng với đầy đủ quyền kháng án”17. Một số nhiệm đưa ra bằng chứng phụ thuộc vào độ nước đã áp dụng quy định như vậy trong dài thời gian làm việc của người lao động. phạm vi pháp luật của họ. Thí dụ, PIDA của Nếu người lao động đã làm việc hơn một Anh cho phép kháng cáo đến Tòa án Lao năm, thì người chủ lao động phải chứng động. Tương tự như vậy, theo PDA của Nam minh sự sa thải không có vấn đề gì liên quan Phi, một người lao động đã phải chịu, đang đến việc tiết lộ15. bị chịu, hoặc có thể phải chịu một tổn hại 12 G20 2011, Tlđd. 13 Korea Ministry of Government Legislation, viewed 15 December 2016, http://www.moleg.go.kr/english/ 14 U4 - Anti corruption resource Center 2009, ‘Good practice in whistleblowing protection legislation’, viewed 15 December 2016, www.transparency.org. 15 G20 2011, Tlđd. 16 Korean 2011, Tlđd. NGHIÏN CÛÁU 60 LÊÅP PHAÁP Söë 04(332) T2/2017
KINH NGHIÏåM QUÖËC TÏË nghề nghiệp có thể tiếp cận bất kỳ tòa án có Hay ở Hungary, Điều 257 Bộ luật thẩm quyền, bao gồm cả Tòa Lao động. Hình sự đã chỉ ra rằng: Những người thực Theo pháp luật Mỹ, người lao động liên hiện các biện pháp bất lợi chống lại người bang là người tố cáo cũng được dành chỗ tố cáo do sự thông báo mối quan tâm cộng đứng hợp pháp để khiếu nại trước Ban Bảo đồng sẽ bị phạt vì cách cư xử xấu và sẽ bị vệ hệ thống đạo đức và Tòa phúc thẩm Mỹ, bỏ tù lên tới một năm lao động công ích, hơn là dựa vào OSC để khởi tố vụ án18. hoặc bị phạt tiền21. - Các biện pháp khôi phục và bồi Tại Hàn Quốc, người chống lại người thường thiệt hại: Luật Bảo vệ người tố cáo tố cáo có thể bị phạt 10 triệu won22. phần lớn thường bao gồm các biện pháp 3. Các nội dung Việt Nam có thể tham khôi phục cho người tố cáo, người đã bị tổn khảo hại. Những biện pháp khắc phục có thể được Từ những kinh nghiệm quốc tế, để tính không chỉ gồm phần lương bị mất mà hoàn thiện các quy định của pháp luật Việt còn cả bồi thường cho tổn thất do chịu đựng Nam về bảo vệ người tố cáo, chúng ta cần đau khổ. Thông thường, luật sử dụng các cân nhắc đến một số nội dung sau: quy chế về phân biệt đối xử để xác định sự Một là, thừa nhận rộng rãi và đề cao tổn hại do sự quấy rối19. Thí dụ, theo luật vai trò của người tố cáo, đặc biệt là những Anh, tòa án phán quyết rằng bồi thường có “người trong cuộc”, trong đó nhấn mạnh đến thể được dự phòng cho sự đau khổ, dựa trên các đối tượng như công chức, viên chức và hệ thống được phát triển căn cứ vào sự phát người lao động theo hợp đồng trong cơ triển theo luật phân biệt đối xử. Tại Hàn quan, đơn vị, tổ chức thuộc bộ máy nhà Quốc, người tố cáo có quyền yêu cầu ACRC nước và trong các doanh nghiệp. Đây là trả tiền cứu trợ nếu họ phải đối mặt với thiệt những chủ thể có khả năng biết rõ những hại về tài chính hoặc tiền chi tiêu, chẳng hạn hành vi sai phạm xảy trong nội bộ hơn là như chi phí y tế, chi phí di chuyển cho sự những người ngoài cuộc, là những “nhân tranh chấp hay thiệt trong tiền lương, là kết chứng” trong những vụ việc cụ thể. quả của việc tố cáo. ACRC cũng có thể yêu Thực tiễn cho thấy, các tố cáo ở nước ta phần lớn là tố cáo thuộc lĩnh vực quản lý cầu phục hồi và chuyển giao hoặc sắp xếp đất đai, vi phạm các nguyên tắc quản lý tài các cơ hội việc làm mới20. chính xảy ra ở cấp cơ sở, khu vực nông thôn - Chế tài đối với việc trả thù người tố (những sai phạm có thể quan sát được từ bên cáo: Một số nước áp đặt các biện pháp trừng ngoài, đơn giản, ít phức tạp). Người tố cáo phạt hình sự cho người sử dụng lao động trả cũng chủ yếu là những người sản xuất nông đũa người tố cáo. Như đã nói ở trên, tại Mỹ, nghiệp, người tự do (không thuộc lực lượng Đạo luật SOX áp đặt một hình phạt tù lên lao động là những cán bộ, công chức, viên đến mười năm và/hoặc phạt tiền đối với chức hay làm việc theo chế độ hợp đồng lao những người trả đũa một người tố giác, động). Điểm hạn chế của nhóm chủ thể này người đã tiết lộ một vi phạm của bất kỳ hành là ít có cơ hội để tiếp cận những chứng cứ vi phạm tội đến cơ quan thực thi pháp luật. chứng minh hành vi sai phạm, đặc biệt là 17 Osterhaus, A & Fagan, C 2011, ‘Alternative to slince wishtleblower protection in 10 european countries’, Transparency International, viewed 15 December 2016, www.transparency.org. 18 G20 2011, Tlđd. 19 Banisar, D 2009, Tlđd. 20 ACRC 2011, ‘The ACRC implements the “Act on the Protection of the Public Interest Whistleblowers’, viewed 15 December 2016, http://www.theioi.org/news/korea-acrc-implements-act-on-the-protection-of-the-public-interest- whistleblowers. 21 Banisar, D 2009, Tlđd. 22 ACRC 2011, Tlđd. NGHIÏN CÛÁU Söë 04(332) T2/2017 LÊÅP PHAÁP 61
KINH NGHIÏåM QUÖËC TÏË những vụ việc phức tạp, những vụ tham hình sự. Đồng thời, đây là giải pháp bảo vệ nhũng lớn trong các lĩnh vực như xây dựng, người tố cáo hiệu quả, ít tốn kém. đầu tư, hải quan, thuế… Trong khi đó, yêu Bốn là, cần có sự nhận diện rõ các cầu của pháp luật tố cáo cần phải có những hình thức “biểu hiện” của sự trả thù, trù dập, chứng lý cụ thể. Người tố cáo phải “biết rõ” phân biệt đối xử bất bình đẳng với người tố hành vi sai phạm mà mình tố cáo, sự “nghi cáo. Các hình thức trù dập, phân biệt đối xử ngờ” không được thừa nhận trong pháp luật bất bình đẳng hay các hình thức bất lợi được tố cáo ở Việt Nam. áp dụng đối với người tố cáo cần phải được Hai là, quy định rõ quyền tố cáo và định nghĩa rõ ràng, cụ thể để làm cơ sở cho trình tự, thủ tục tố cáo đối với cán bộ, công người tố cáo cũng như người áp dụng các chức, người làm việc theo chế độ hợp đồng biện pháp bảo vệ căn cứ thực thi nhằm hủy trong Luật Tố cáo, Luật Phòng, chống tham bỏ, chấm dứt các hình thức đó hoặc khôi nhũng, Luật Công chức, Luật Viên chức, Bộ phục, bồi thường (nếu có). Đồng thời, căn luật Lao động và trong Quy chế tổ chức hoạt cứ vào các hình thức trả trù, trù dập, phân động của các cơ quan, tổ chức theo hướng biệt đối xử mà người tố cáo đang phải chịu khuyến khích công chức, viên chức, người có thể quy định cơ quan, người có trách lao động báo cáo/tố cáo nội bộ cơ quan trong nhiệm bảo vệ, hoặc người có trách nhiệm cơ quan, tổ chức, đơn vị trước khi tố cáo ra trong việc áp dụng các biện pháp bảo vệ, bên ngoài tới các cơ quan thực thi pháp luật. khắc phục. Quy định như vậy sẽ nhằm giúp cơ quan, tổ Luật Tố cáo cần định nghĩa rõ một số chức đơn vị giải quyết nội bộ tránh được khái niệm: “trả thù”, “trù dập”, “phân biệt những tai tiếng không cần thiết mà vẫn giữ đối xử không công bằng”, “hình thức bất được uy tín, không ảnh hưởng đến thanh lợi”, hay “tổn hại nghề nghiệp” cho người danh của cơ quan, đơn vị, cá nhân. tố cáo; đồng thời phải dự liệu các hình thức Quy định tố cáo nội bộ chỉ là điều “biểu hiện” của sự trả thù, trù dập, phân biệt khoản mang tính khuyến khích. Cán bộ, đối xử bất bình đẳng và các biện pháp bất công chức, viên chức vẫn có quyền tố cáo lợi cho người tố cáo; cơ chế giải quyết và ra bên ngoài tới cá nhân, cơ quan có thẩm khắc phục theo các hình thức đó. quyền giải quyết. Trong trường hợp có căn Năm là, quy định phạm vi, điều kiện cứ cho rằng việc tố cáo của mình không tố cáo được bảo vệ. Pháp luật cần quy định được giải quyết, giải quyết không đúng quy rõ điều kiện, phạm vi người tố cáo có quyền định, có dấu hiệu bao che thì có quyền tố nhận được sự bảo vệ, hoặc không nhận được cáo tới các cơ quan nhà nước có thẩm quyền sự bảo vệ từ pháp luật. Điều này trước hết khác, thậm chí tố cáo tới các cơ quan truyền dựa vào: thông, báo chí. - Tính chất, mức độ của hành vi bị tố Việc quy định rõ ràng quyền tố cáo cáo: cần có sự cân nhắc và xác định rõ người (nội bộ hoặc ra bên ngoài) như vậy sẽ tránh tố cáo như thế nào, tố cáo những nội dung gì những rủi ro mà người tố cáo có thể phải đối thì cơ quan nhà nước có nghĩa vụ phải bảo vệ mặt như trách nhiệm kỷ luật cơ quan, trù dập hay tất cả mọi người tố cáo đều được bảo vệ? cá nhân, sự nhìn nhận tiêu cực từ phía lãnh Thí dụ, một người tố cáo hành vi làm đạo, đồng nghiệp cơ quan, tổ chức, đơn vị. sai lệch hồ sơ trong một cuộc thanh tra để trục Ba là, thừa nhận tố cáo nặc danh. Việc lợi bằng việc tiết lộ các hồ sơ, tài liệu nhưng thừa nhận tố cáo nặc danh sẽ giúp cơ quan hồ sơ, tài liệu này lại không được phép tiết lộ nhà nước, người quản lý nắm bắt được nhiều vì thuộc bí mật công tác. Trong trường hợp thông tin về những hành vi có hại. Cơ quan này, người tố cáo có được bảo vệ? nhà nước, người quản lý có thể lựa chọn và - Căn cứ tố cáo: người tố cáo khi tố coi đó là những manh mối để mở các cuộc cáo nhưng không có căn cứ xác thực để thanh tra, kiểm tra hành chính hoặc điều tra chứng minh nội dung mà mình đã tố cáo NGHIÏN CÛÁU 62 LÊÅP PHAÁP Söë 04(332) T2/2017
KINH NGHIÏåM QUÖËC TÏË (mặc dù biết rõ hành vi đó là sai phạm) và phối kết hợp với công an địa phương nơi được cơ quan giải quyết kết luận là tố cáo người tố cáo sinh sống, làm việc, học tập không có căn cứ thì có được bảo vệ không? còn thiếu tính cụ thể và tính hiệu quả thấp. Người tố cáo tố cáo nhiều nội dung và được Chẳng hạn người giải quyết tố cáo là ai (giải người giải quyết kết luận là “có đúng, có quyết lần đầu hay giải quyết các lần tiếp sai” thì có được bảo vệ? theo; người được giao nhiệm vụ xác minh Pháp luật cần có quy định rõ người tố nội dung tố cáo hay người kết luận nội dung cáo trong những trường hợp nào thì không tố cáo?); Công an địa phương là công an cấp được bảo vệ. Đồng thời, cũng cần có khái xã hay công an cấp huyện, cấp tỉnh? Thẩm niệm cụ thể thế nào là “cố tình tố cáo sai sự quyền của người giải quyết, trách nhiệm của thật” để từ đó cơ quan có thẩm quyền quyết cơ quan phối hợp là như thế nào trong việc định không áp dụng biện pháp bảo vệ hay triển khai các biện pháp bảo vệ? Nghĩa vụ truy cứu trách nhiệm hành chính, hình sự, phải chấp hành đối với cơ quan, cá nhân có bồi thường thiệt hại. liên quan? Sáu là, thiết lập một cơ quan với đủ Pháp luật cần quy định trao quyền cho thẩm quyền, độc lập, khách quan và hiệu một cơ quan đứng lên chủ trì phối hợp với quả trong thực thi pháp luật và trong các mối các cơ quan hữu quan thực hiện việc điều quan hệ phối hợp với cơ quan nhà nước khác tra, giải quyết những cáo buộc trả thù người để tiếp nhận, điều tra giải quyết các yêu cầu tố cáo; áp dụng biện pháp bảo vệ người tố bảo vệ của người tố cáo. cáo. Chẳng hạn, nếu người tố cáo bị xâm Cơ quan với đủ thẩm quyền, độc lập phạm về thể chất thì trao cho cơ quan công khách quan ở đây được hiểu là một cơ quan an; nếu người tố cáo tố cáo hành vi tham với quyền năng cụ thể và có thể yêu cầu các nhũng thì trao cho cơ quan phòng, chống cơ quan, cá nhân có liên quan phải thực hiện tham nhũng hoặc nếu người tố cáo là cán bộ, những phán quyết mà mình đưa ra; một cơ công chức, người lao động bị trù dập, phân quan phải thực sự chí công vô tư, không biệt đối xử trong công việc thì trao cho Bộ thiên vị và không chịu sự chỉ đạo của bất kỳ Nội vụ; nếu cáo buộc liên quan đến việc bồi cơ quan hoặc cá nhân nào trong cơ quan thường hoặc sa thải thì trao cho Tòa án, hoặc hành pháp trong quá trình điều tra, giải chỉ định một cơ quan đứng lên đảm trách quyết tố cáo cũng như khiếu nại về việc trả điều này. thù của người tố cáo. Bảy là, quy định một cách chi tiết, cụ Tính hiệu quả ở đây được hiểu là năng thể các trình tự, thủ tục bảo vệ và thẩm lực và bản lĩnh của những cán bộ làm công quyền giải quyết các khiếu nại về việc trả tác bảo vệ người tố cáo. Thường những thù người tố cáo và yêu cầu áp dụng các biện người bị tố cáo là những người có chức vụ, pháp bảo vệ. Đây là một trong những nội quyền hạn trong cơ quan công quyền hoặc dung quan trọng nhất để người tố cáo có thể trong các công ty, vì thế ít nhiều có ảnh tin tưởng và yên tâm khi đứng ra tố cáo. hưởng hoặc có thể chỉ đạo, hoặc bất hợp tác, Pháp luật Việt Nam tuy đã đưa ra các thủ tục thậm chí là chống đối trong phối hợp, thực để triển khai đối với từng biện pháp bảo vệ, thi trách nhiệm. Vì thế, ngoài việc trao nhưng mới chỉ ở mức độ nguyên tắc chung, quyền đủ mạnh, thì người làm nhiệm vụ bảo chưa có hướng dẫn cụ thể về thời hạn, về vệ người tố cáo phải có trình độ, kỹ năng, trách nhiệm, quyền hạn của người có thẩm kinh nghiệm… Những năng lực này có ý quyền, của người tố cáo, cũng như các cơ nghĩa quan trọng mang lại hiệu quả trong quan, cá nhân khác có liên quan. thực thi pháp luật. Tám là, cần xây dựng các quy định về Thực tế cho thấy, pháp luật quy định việc khôi phục hậu quả và bồi thường thiệt trao thẩm quyền áp dụng các biện pháp bảo hại. Pháp luật hiện hành mới chỉ dừng lại ở vệ người tố cáo cho người giải quyết tố cáo, việc quy định các biện pháp mang tính ứng NGHIÏN CÛÁU Söë 04(332) T2/2017 LÊÅP PHAÁP 63
KINH NGHIÏåM QUÖËC TÏË phó, chưa tập trung quy định về việc giải hành vi trả thù người tố cáo, bao gồm chế quyết các tranh chấp phát sinh, giải quyết tài hành chính, hình sự và dân sự; đồng thời hậu quả và xử lý vi phạm đối với người có phải có cơ chế để thực thi các chế tài đó hành vi trả thù người tố cáo. trên thực tế. Chín là, xây dựng quy trình tố tụng tại Tóm lại, tố cáo đóng một vai trò thiết tòa án để bảo vệ người tố cáo. Pháp luật hiện yếu trong việc vạch trần tham nhũng, gian hành quy định người có thẩm quyền giải lận, quản lý yếu kém và sai phạm khác đe quyết và áp dụng các biện pháp bảo vệ là cơ dọa sức khỏe cộng đồng và an toàn tài chính, quan hành pháp, “người giải quyết tố cáo” quyền con người, môi trường và các quy tắc (chủ yếu là Chủ tịch UBND các cấp, người của của pháp luật. Bằng cách tiết lộ thông đứng đầu cơ quan hành chính nhà nước, đây tin về việc làm sai trái đó, người tố cáo đã cũng là những vị trí hay bị tố cáo) vì thế tính giúp tiết kiệm vô số mạng sống và hàng tỷ độc lập, khách quan sẽ hạn chế, cần phải có đô la trong công quỹ trong quá trình ngăn quy trình tố tụng tại tòa án để người tố cáo có thể lựa chọn hoặc tiếp tục theo đuổi khi chặn các vụ bê bối và các thảm họa tồi tệ23. có căn cứ cho rằng kết quả việc giải quyết Vì thế tố cáo đang được các tổ chức quốc tế của cơ quan hành chính là thiếu khách quan, và các quốc gia quan tâm, coi vấn đề này đặc biệt là nội dung liên quan đến bồi “như là một phần khuôn khổ chống tham thường và khôi phục lại tình trạng việc làm. nhũng hiệu quả”24. Nghiên cứu quy định của Mười là, có chế tài cụ thể, rõ ràng và pháp luật quốc tế và pháp luật các quốc gia nghiêm khắc hơn về việc xử lý người cản trên thế giới để hoàn thiện pháp luật tố cáo trở quyền tố cáo của công dân; bao che ở Việt Nam sẽ có ý nghĩa thiết thực trong hoặc cố tình không giải quyết tố cáo; tiết lộ việc đấu tranh và đẩy lùi các tệ nạn xã hội, danh tính của người tố cáo…; đặc biệt là vi phạm pháp luật, đặc biệt là tham nhũng n TÀI LIỆU THAM KHẢO: 1. ACRC 2011, ‘The ACRC implements the “Act on the Protection of the Public Interest Whistleblowers’, viewed 15 December 2016, http://www.theioi.org/news/korea-acrc-implements-act-on-the-protection-of-the-public-interest- whistleblowers. 2. African Union 2003, Convention on Preventing and Combating Corruption, viewed 15 December 2016, http://www.au.int. 3. Banisar, D 2009, ‘Whistleblowing International standards and developments’, viewed 15 December 2016, www. transparency.org. 4. Council of Europe (1999), Civil Law Convention on Corruption, viewed 15 December 2016, http://conventions.coe.int. 5. G20 2011, ‘Study on whishtleblower protecrion frameworks’, Compendium of best practices ang guiding principles for legislation, www.oecd.org. 6. Korea Ministry of Government Legislation, viewed 15 December 2016, http://www.moleg.go.kr/english/ 7. Korean 2011, The Act on protection of public interest whistleblower, no. 10472, Mar. 20, viewed 15 December 2016, www.meleg.go.kr. 8. Osterhaus, A & Fagan, C 2011, ‘Alternative to slince wishtleblower protection in 10 european countries’, Transparency International, viewed 15 December 2016, www.transparency.org 9. Transparency International (2013), ‘International Principles for Whistleblower Protetion’, viewed 15 December 2016, www.transparency.org. 10. U4 - Anti corruption resource Center 2009, ‘Good practice in whistleblowing protection legislation’, viewed 15 December 2016, www.transparency.org. 11. United States of America 1989, The whistleblower protection act, no. 101-12, Apr. 10, viewed 15 December 2016, http://www.usda.gov. 23 Transparency International (2013), Tlđd. 24 Banisar, D 2009, Tlđd. NGHIÏN CÛÁU 64 LÊÅP PHAÁP Söë 04(332) T2/2017

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN

TRỢ GIÚP

HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG

Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.