Kinh nghiệm của Hàn Quốc về phát triển điện hạt nhân và bài học cho Việt Nam

Chia sẻ: Cao Quốc Trí | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:6

Thêm vào BST

Báo xấu

39
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Việt Nam đang chuẩn bị tích cực triển khai thực hiện dự án điện hạt nhân Ninh Thuận và một lộ trình tiến đến tự chủ về công nghệ theo Định hướng quy hoạch phát triển điện hạt nhân đến năm 2030. Việc học tập kinh nghiệm của các nước đi trước để tìm cho mình một con đường đi hợp lý là cực kỳ quan trọng để có thể tiết kiệm được thời gian, công sức và tiền của mà vẫn đạt được mục tiêu đặt ra.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Kinh nghiệm của Hàn Quốc về phát triển điện hạt nhân và bài học cho Việt Nam

KINH NGHIỆM QUỐC TẾ KINH NGHIỆM CỦA HÀN QUỐC VỀ PHÁT TRIỂN ĐIỆN HẠT NHÂN VÀ BÀI HỌC CHO VIỆT NAM PGS. TS. VƯƠNG HỮU TẤN Cục trưởng Cục An toàn bức xạ và hạt nhân V iệt Nam đang chuẩn bị tích cực triển khai thực hiện dự án điện hạt nhân Ninh Thuận và một lộ trình tiến đến tự chủ về công nghệ theo Định hướng quy 1. Thành lập cơ quan điều hành chương trình điện hạt nhân hoạch phát triển điện hạt nhân đến năm 2030. Việc học Công nghệ điện hạt nhân là sản phẩm của kiến thức tổng tập kinh nghiệm của các nước đi trước để tìm cho mình hợp từ các ngành khoa học và công nghiệp phức tạp một con đường đi hợp lý là cực kỳ quan trọng để có thể cộng với các kinh nghiệm thực tiễn sâu rộng. Cho nên tiết kiệm được thời gian, công sức và tiền của mà vẫn việc quyết định đưa điện hạt nhân vào một nước đòi hỏi đạt được mục tiêu đặt ra. Hàn Quốc bắt đầu xây dựng có đủ thông tin từ nhiều lĩnh vực khoa học và các nguồn nhà máy điện hạt nhân đầu tiên trong những năm đầu thông tin khác. Cơ quan điều hành chương trình điện hạt thập niên 1960 trong điều kiện công nghiệp, kinh tế và nhân là một tổ chức cần thiết đóng vai trò quan trọng từ xã hội rất yếu kém tương tự như nhiều nước đang phát giai đoạn ban đầu của chương trình điện hạt nhân. Với sự triển hiện nay (thậm chí còn thấp hơn Việt Nam hiện ủng hộ mạnh mẽ của Chính phủ, Cơ quan này đã được nay). Đến nay Hàn Quốc đã là nước đứng thứ 6 trên thế hình thành bao gồm các chuyên gia có trình độ và kinh giới về tổng công suất phát điện hạt nhân và có hệ số nghiệm trong nhiều lĩnh vực khác nhau. Không chỉ có sử dụng công suất các nhà máy điện hạt nhân cao nhất các nhà khoa học, các nhà kỹ thuật mà còn cả các nhà 93,22%. Bắt đầu bằng 3 tổ máy điện hạt nhân loại hợp kinh tế, luật sư và tâm lý học đã được mời tham gia trong đồng chìa khoá trao tay và sau đó là 6 tổ máy không phải cơ quan này. loại hợp đồng chìa khoá trao tay, nền công nghiệp hạt Năm 1960 Hàn Quốc đã thành lập cơ quan điều hành nhân của Hàn Quốc đã nội địa hoá thành công phần lớn chương trình điện hạt nhân bao gồm một Cơ quan công nghệ để có thể xây dựng nhà máy điện hạt nhân với Chính phủ mạnh và một số tổ chức hợp tác liên quan. Cơ thiết kế của mình như OPR-1000 và APR-1400. Do đó quan điều hành chương trình điện hạt nhân cần phải có học tập bài học kinh nghiệp của Hàn Quốc sẽ rất có ích hiểu biết về các kiến thức và kinh nghiệm trong các lĩnh cho chúng ta trong việc thực hiện thành công chương vực khác nhau bao gồm kỹ thuật hạt nhân, điện tử, vật lý, trình phát triển điện hạt nhân. hoá học, cơ khí, kinh tế, tâm lý, chính trị, ngoại giao,... Cơ qua, đại diện các ngành kinh tế chủ yếu có nhu cầu vận khăn cho công tác quản lý nhà nước đối với việc lưu giữ chuyển vật liệu phóng xạ trên thế giới đã nhóm họp tại nguồn phóng xạ đã qua sử dụng, chất thải phóng xạ. trụ sở của IAEA để soạn thảo ra một tài liệu (Brochure) Các nhà nhập khẩu trong nước cam kết có nghĩa vụ tài gửi cho các hãng vận chuyển đường biển, đường không, chính trong việc chuyển trả về nơi sản xuất nguồn khi các nhà chức trách của các cảng và những nhà làm luật nguồn phóng xạ không còn sử dụng nữa. nhằm cung cấp các kiến thức chính xác và đầy đủ về khía Các hãng hàng không trong nước cho phép làm thủ tục cạnh an toàn trong vận chuyển vật liệu phóng xạ. nhanh chóng để vận chuyển các thuốc phóng xạ đáp ứng nhu cầu điều trị của các bệnh viện. C. Đề xuất Để giải quyết khó khăn trong vận chuyển nguồn phóng xạ Tăng cường nhận thức về vấn đề bảo đảm an toàn, an ở Việt Nam. Với chức năng nhiệm vụ của Cục ATBXHN ninh đối của các tổ chức vận tải, các tổ chức liên quan được Bộ KH&CN giao, cần tổ chức buổi làm việc giữa đối với việc vận chuyển nguồn phóng xạ thông qua các Lãnh đạo Bộ KH&CN và Lãnh đạo Bộ Giao thông vận hoạt động đào tạo, hội thảo; tải để giải quyết các khó khăn trong vận chuyển nguồn Tăng cường trách nhiệm của các cơ quan quản lý trong phóng xạ ở nước ta. Trường hợp cần thiết sẽ xin ý kiến việc giám sát thực hiện đảm bảo an toàn, an ninh trong chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ. Kiến nghị các hãng hàng không đồng ý tiếp nhận và vận chuyển nguồn phóng xạ theo các văn bản pháp luật vận chuyển các nguồn phóng xạ đã qua sử dụng ở trong đã có (hoạt động thanh tra). nước trả lại cho nhà sản xuất, tránh để tăng thêm khó THÔNG TIN Số 2 năm 2016 PHÁP QUY HẠT NHÂN 57
KINH NGHIỆM QUỐC TẾ quan này được trao quyền chỉ đạo tất cả các thành viên trình điện hạt nhân, chúng ta cần xem xét lại hệ thống tổ của các tổ chức liên quan, phổ biến các thông tin cần chức của ngành NLNT Việt Nam, trong đó có 2 chủ thể thiết một cách hiệu quả và đề ra các kế hoạch hành động quan trọng nhất theo hướng dẫn của IAEA là Tổ chức đúng đắn. Đây là một trong các yếu tố quan trọng để cho vận hành nhà máy điện hạt nhân và Cơ quan pháp quy Hàn Quốc trở thành một trong các nước sử dụng thành hạt nhân quốc gia. Còn đối với các cam kết quốc tế, hiện công nhất điện hạt nhân trong 40 năm qua. nay Chính phủ đã chỉ đạo tham gia hầu như tất cả các Việt Nam đã thành lập Tổ công tác chỉ đạo nghiên cứu công ước quốc tế về an toàn, an ninh và không phổ biến phát triển điện hạt nhân năm 2002 và Ban chỉ đạo nhà hạt nhân, cũng như đã ký 8 hiệp định hợp tác hạt nhân nước Dự án điện hạt nhân Ninh Thuận năm 2010 đóng dân sự với các nước, trong đó có các cường quốc điện vai trò như một cơ quan điều hành chương trình điện hạt hạt nhân như Hoa Kỳ, Nga, Pháp, Nhật Bản, Hàn Quốc. nhân. Tuy nhiên, hoạt động của Tổ công tác trước đây 3. Sự đồng bộ của chương trình điện hạt nhân và và Ban chỉ đạo hiện nay cần tích cực, quyết liệt hơn và các chương trình phát triển quốc gia khác bám sát các nhiệm vụ cụ thể trong lộ trình triển khai dự Chương trình điện hạt nhân là một phần của kế hoạch án điện hạt nhân Ninh Thuận và các yêu cầu về an toàn, phát triển kinh tế quốc dân. Rõ ràng rằng không thể nào an ninh và thanh sát hạt nhân của IAEA để chỉ đạo triển thực hiện thành công chương trình điện hạt nhân nếu khai thực hiện đúng tiến độ và bảo đảm các yêu cầu về không có sự hợp tác với các chương trình phát triển quốc an toàn, an ninh và không phổ biến hạt nhân. Việc này gia khác. Ví dụ, một nhà máy điện hạt nhân không thể đòi hỏi phải có Văn phòng Ban Chỉ đạo và các Tiểu ban nào bắt đầu khởi động được nếu không có cơ sở tương rất chuyên nghiệp trong thành phần Ban Chỉ đạo. Đây là thích của hệ thống nhiệt điện hoặc thủy điện và hệ thống hạn chế hiện nay của chúng ta. lưới điện phù hợp. Để thu xếp tài chính cho một chương 2. Sự cam kết mạnh mẽ của quốc gia đối với trình điện hạt nhân lớn thì cần phải có một cơ sở kinh tế chương trình điện hạt nhân vững mạnh. Không có cơ sở hạ tầng về công nghiệp nặng Việc thực hiện chương trình điện hạt nhân quốc gia hiệu và công nghiệp hóa chất thì một nước không thể thành quả đòi hỏi sự hợp tác chặt chẽ của nhiều tổ chức trong công trong nội địa hóa công nghệ điện hạt nhân. nước và quốc tế. Hàn Quốc đã có được sự đồng thuận Hàn Quốc đã xây dựng thành công nhà máy điện hạt quốc gia mạnh mẽ và sự cam kết vững chắc của Chính nhân đầu tiên trong sự điều phối chặt chẽ với kế hoạch phủ đối với chương trình điện hạt nhân. Chính phủ Hàn phát triển kinh tế quốc gia và kế hoạch phát triển công Quốc đã xác định việc thực hiện chương trình điện hạt nghiệp nặng và công nghiệp hóa chất. Thành công của nhân như một bánh xe thúc đẩy việc đưa khoa học và chương trình điện hạt nhân đã tạo ra nguồn cung cấp ổn công nghệ tiên tiến vào đất nước và đồng thời đáp ứng định và đầy đủ điện năng góp phần thúc đẩy phát triển nhu cầu điện năng tăng cao trong quá trình phát triển kinh tế. Sự phát triển kinh tế lại tạo ra một nguồn lực tài đất nước. Tổng thống đầu tiên của Hàn Quốc, Sungman chính đủ để xây dựng các nhà máy điện hạt nhân tiếp Rhee, đã ký thoả thuận hợp tác với Mỹ và IAEA trong theo. Vòng tuần hoàn dương tính này là một trong các một nỗ lực tìm kiếm sự ủng hộ của quốc tế cần thiết cho bài học có giá trị nhất học được từ thành công của Hàn chương trình điện hạt nhân của Hàn Quốc. Cơ quan Quốc góp phần làm cho Hàn Quốc trở thành một trong Năng lượng nguyên tử đã được thành lập trong thành các nước công nghiệp tiến tiến hiện nay. phần Chính phủ Hàn Quốc đặt dưới sự chỉ đạo trực tiếp Việt Nam đang trong quá trình công nghiệp hóa - hiện của Tổng thống được trao quyền lập kế hoạch và thúc đại hóa với rất nhiều các chương trình phát triển kinh tế đẩy chương trình điện hạt nhân không có bất kỳ sự cản - xã hội được đặt ra. Tuy nhiên, sự điều phối hoạt động trở nào về mặt hành chính. Bởi vì nhiệm vụ quan trọng của các chương trình để hỗ trợ cho việc thực hiện thành của chương trình điện hạt nhân của Hàn Quốc là cung công chương trình phát triển điện hạt nhân chưa được cấp điện năng một cách an toàn, kinh tế và ổn định, cho thảo luận đầy đủ. nên cam kết mạnh mẽ của toàn quốc gia đã được duy trì liên tục trong hơn 40 năm qua từ ngày thành lập cơ quan 4. Đầu tư liên tục dưới sự chỉ đạo của Chính phủ điều hành chương trình điện hạt nhân đến nay. Việc xây dựng nhà máy điện hạt nhân đầu tiên được bắt đầu với khoản vay của Ngân hành EXIM Bank cấp cho Việt Nam đã từng có Cơ quan năng lượng nguyên tử KEPCO vì dự trữ ngoại tệ không đủ của Hàn Quốc. trong thành phần cơ quan thuộc Chính phủ (trước năm Chính phủ Hàn Quốc bảo lãnh cho khoản nợ này và 1993). Đó là Viện Năng lượng nguyên tử quốc gia. Tuy cam kết mạnh mẽ dưới dạng ưu đãi đầu tư. KEPCO là nhiên, khi đó chương trình điện hạt nhân chưa được đặt công ty phát điện duy nhất do Nhà nước kiểm soát chịu ra. Ngày nay Chính phủ đã quyết định triển khai chương trách nhiệm phát triển điện hạt nhân. Trong các nước THÔNG TIN Số 2 năm 2016 58 PHÁP QUY HẠT NHÂN
KINH NGHIỆM QUỐC TẾ đang phát triển, cấu trúc điều hành của công ty tư nhân trường làm việc tốt cho họ. Để thoả mãn yêu cầu chuyên là không thích hợp đối với việc phát triển thành công gia trình độ cao trong nước không có, các chuyên gia nhà máy điện hạt nhân bởi vì cần nguồn vốn lớn và rủi ro nước ngoài đã được mời làm việc trong tất cả các giai cao do thời gian xây dựng dài. Thậm chí trong các nước đoạn của chương trình điện hạt nhân kể cả giai đoạn vận phát triển như Hoa Kỳ, Anh, các công ty tư nhân cũng hành nhà máy điện hạt nhân đầu tiên. Chính phủ cũng không muốn đầu tư vào nhà máy điện hạt nhân vì các đã ngay lập tức nhận thức được khả năng đào tạo trong rủi ro về tài chính. Rủi ro và bất chắc về tài chính là cản nước khi đó không thể nào thực hiện được, nên đã bắt trở chính cho việc thúc đẩy chương trình phát triển điện đầu gửi cán bộ trẻ đi đào tạo ở nước ngoài. hạt nhân Hàn Quốc ở giai đoạn ban đầu. Do đó thành Để thiết lập chương trình phát triển nguồn nhân lực dài công trong chương trình phát triển điện hạt nhân ở các hạn, Chính phủ Hàn Quốc đã bắt đầu tổ chức các khoa nước đang phát triển phụ thuộc nhiều vào cam kết mạnh công nghệ hạt nhân ở các trường đại học từ giai đoạn ban mẽ của Chính phủ với các ưu tiên đầu tư cao. đầu. Các sinh viên giỏi và tự nguyện xin vào học lĩnh vực Chính phủ Hàn Quốc đặt điện hạt nhân là một trong mới này được chính phủ hỗ trợ rất mạnh. Hơn thế nữa, các ưu tiên cao nhất của chương trình phát triển quốc chính phủ còn có các chính sách để khuyến khích nghiên gia cùng với sản xuất thép, công nghiệp hóa dầu và công cứu khoa học hạt nhân trong các trường đại học trong nghiệp đóng tàu. Chính phủ bắt đầu và duy trì chương một cố gắng nhằm thu hút toàn bộ giới hàn lâm viện vào trình điện hạt nhân quốc gia với một ý chí mạnh mẽ và chương trình này. Hỗ trợ quốc gia cho các ứng dụng bức các kế hoạch dài hạn và trung hạn hợp lý mặc dù chương xạ trong nông nghiệp, y tế, vật lý, hóa học và sinh học đã trình này cần một nguồn đầu tư lớn hơn rất nhiều so với góp phần thúc đẩy phát triển khoa học và công nghệ tiến khả năng có thể có của quốc gia. Với sự đảm bảo mạnh tiến ở đất nước Hàn Quốc. Với sự trở về của làn sóng mẽ từ phía Chính phủ, các doanh nghiệp trong nước và đầu tiên của những người được đào tạo ở nước ngoài, các nước ngoài có thể tham gia tích cực trong chương trình trường đại học của Hàn Quốc có thể tăng cường được điện hạt nhân quốc gia với rủi ro giảm. hệ thống đào tạo công nghệ hạt nhân. Hơn thế nữa, các Chính phủ Việt Nam đã có bảo đảm tài chính cho việc trung tâm đào tạo trong các viện nghiên cứu đã mời các thực hiện dự án điện hạt nhân bằng việc ký các Hiệp chuyên gia nước ngoài đến giảng bài và phát triển các định tài chính với đối tác nước ngoài. Tuy nhiên, vốn đối chương trình đào tạo khác nhau nhằm thiết lập hệ thống ứng trong nước còn chưa có các cơ chế huy động. Cần giáo dục và đào tạo cao học. phải có các cơ chế tài chính cho Tổ chức vận hành nhà Chúng ta đã có sự chuẩn bị sớm và bài bản về nhân lực máy điện hạt nhân và cho Cơ quan pháp quy hạt nhân cho điện hạt nhân từ những năm 60 bằng việc cử sinh quốc gia để bảo đảm thực hiện thành công, an toàn và viên giỏi đi học nước ngoài và thành lập các khoa hạt hiệu quả dự án điện hạt nhân. Ngoài ra, cũng cần nghiên nhân ở các trường đại học trong nước. Tuy nhiên, không cứu phương thức đầu tư dự án điện hạt nhân dạng BOO có sự đồng bộ giữa chuẩn bị nguồn nhân lực và sử dụng như một số nước đã làm để giảm đầu tư của Nhà nước. cán bộ đã được đào tạo vì chưa có chương trình điện hạt 5. Chiến lược đảm bảo nguồn nhân lực và thiết lập nhân khi đó. Sau khi có chủ trương xây dựng nhà máy hệ thống giáo dục trong nước điện hạt nhân Ninh Thuận, Chính phủ đã có chương trình đào tạo nhân lực trong lĩnh vực NLNT (đề án Chính phủ Hàn Quốc đã nhận thức được sự quan trọng 1558) và các kế hoạch đào tạo thành phần cho Tổ chức của nguồn nhân lực có trình độ đối với chương trình vận hành (EVN) và cho cơ quan quản lý, pháp quy hạt điện hạt nhân. Cơ quan điều hành chương trình điện hạt nhân và tổ chức nghiên cứu phát triển và hỗ trợ kỹ thuật nhân (NEPIO) đã bắt đầu một chương trình phát triển (kế hoạch 1756). Hiện đã gửi đi Nga đào tạo trên 300 nguồn nhân lực nhằm cung cấp nhân lực cần thiết cho sinh viên, EVN đã gửi đi đào tạo ở nước ngoài khoảng việc bắt đầu, thực thi và phát triển chương trình điện hạt 200 người, Cơ quan pháp quy hạt nhân đã gửi hàng trăm nhân quốc gia. Chiến lược phát triển nguồn nhân lực lượt người đào tạo ngắn hạn ở nước ngoài. Vấn đề gặp của Hàn Quốc bao gồm: Đảm bảo nguồn nhân lực chất phải bây giờ cũng như thời những năm 70 là việc sử dụng lượng cao; Hỗ trợ đào tạo ở nước ngoài trong khuôn khổ cán bộ đã được đào tạo như thế nào nếu không có sự hợp tác với IAEA và USA và chuẩn bị cho các chương đồng bộ của kế hoạch đào tạo với lộ trình triển khai dự trình huấn luyện và đào tạo trong nước. án điện hạt nhân Ninh Thuận. Ngoài ra, nội dung của Để có ngay nguồn nhân lực chất lượng cao, Chính phủ các kế hoạch đào tạo cần phải được xem xét cẩn thận, cam kết bố trị vị trí việc làm và mức lương cao cho những phù hợp với nhu cầu của dự án điện hạt nhân theo trách người có trình độ cao đến từ các lĩnh vực khác và tạo môi nhiệm của các cơ quan có liên quan, trước hết là Tổ chức THÔNG TIN Số 2 năm 2016 PHÁP QUY HẠT NHÂN 59
KINH NGHIỆM QUỐC TẾ vận hành và Cơ quan pháp quy hạt nhân. Đối với kế 7. Xác định rõ trách nhiệm và quyền hạn của các hoạch dài hạn, cần xem xét lại phân công trách nhiệm bên tham gia trong các hợp đồng về nhà máy điện đào tạo đại học các chuyên ngành phục vụ dự án điện hạt nhân hạt nhân cho các trường một cách phù hợp và có đầu tư Trong hợp đồng với nhà máy điện hạt nhân đầu tiên, thích hợp cho các trường đại học đào tạo phục vụ dự án quan trọng là xác định việc phân chia trách nhiệm giữa điện hạt nhân. nhà cung cấp và người mua hàng. Bất kỳ một sự không 6. Thành lập công ty nhà nước về điện hạt nhân rõ ràng nào đều có thể đưa đến các cuộc tranh cãi vô ích Hàn Quốc có kế hoạch phục hồi đất nước rất mạnh mẽ và làm chậm trễ trong xây dựng gây ra tổn thất rất lớn về sau chiến tranh Triều Tiên, nên rất cần nguồn vốn đầu tiền của và thời gian. Việc xây dựng lò nghiên cứu đầu tư nước ngoài. Tuy nhiên, khi phát triển kinh tế thu được tiên ở Hàn Quốc đầu những năm 1960 đã là một bài học kết quả, thì trợ giúp của nước ngoài lại giảm trong khi lớn. Các nhà khoa học và kỹ sư của Hàn Quốc đã tham nhu cầu đầu tư vẫn cần ở mức cao để duy trì tăng trưởng. gia tích cực vào công việc này, đảm nhận trách nhiệm Đối với nhà máy điện hạt nhân đầu tiên, vay nước ngoài của người chủ sở hữu, nhưng mà không quan tâm đến là không thiếu được bởi vì phần lớn các sản phẩm và dịch các quyền của người mua hàng chỉ biết là nhà sản xuất vụ dựa trên hợp đồng chìa khóa trao tay là cần phải được đã ký hợp đồng lò nghiên cứu dưới dạng chìa khoá trao trả cho nước ngoài. Chính phủ Hàn Quốc đã hợp nhất tay. Hậu quả là Chính phủ Hàn Quốc đã không chuẩn bị 3 công ty điện thành một công ty nhà nước duy nhất là trước để đòi hỏi các quyền lợi của mình đối với nhiều sai KEPCO để bắt đầu thực thi chương trình điện hạt nhân lệch so với hợp đồng đã ký. Từ bài học này, KEPCO đã từ cuối những năm 1960. KEPCO cũng được tổ chức đề xuất một hệ thống quản lý bao gồm cả thưởng và phạt lại để nâng cao hiệu quả hoạt động và giảm chi phí vận để giữ đúng lịch trình xây dựng và bảo đảm chất lượng hành. Sự mạnh mẽ về tài chính của KEPCO đã làm dễ thiết bị, cấu kiện nhà máy điện hạt nhân. Khi xác nhận có dàng đáng kể việc tiếp nhận nguồn vốn vay nước ngoài các thiếu xót nghiêm trọng sẽ thông báo ngay cho cán bộ với các điều kiện tương đối tốt. Lợi nhuận tăng lên sau quản lý cấp cao của nhà cung cấp và yêu cầu khắc phục. đó của KEPCO trở thành một nguồn tài chính quan Chúng ta đã có một số kinh nghiệm trong những dự trọng nhất để đầu tư cho chương trình điện hạt nhân án công nghiệp lớn. Tuy nhiên đối với điện hạt nhân sau này. KEPCO là một doanh nghiệp thương mại rất thì hoàn toàn mới. Vì vậy cần tích cực nghiên cứu kinh mạnh và chương trình điện hạt nhân đã duy trì được sự nghiệm các nước và sử dụng tư vấn quốc tế trong xây cạnh tranh giá tuyệt vời trong thị trường điện năng của dựng bài thầu, tổ chức đấu thầu và ký kết hợp đồng để Hàn Quốc. Suy thoái dầu mỏ lần thứ nhất năm 1973 đã tránh các thua thiệt, gây tổn thất về kinh tế và lãng phí tác động mạnh đến Hàn Quốc và nó đã giúp thúc đẩy về thời gian. Mặc dù, hợp đồng xây dựng nhà máy điện chương trình phát triển điện hạt nhân. Với chương trình hạt nhân là chìa khóa trao tay, nhưng EVN cần phải đảm điện hạt nhân do KEPCO chủ trì thực hiện, Chính phủ bảo đủ năng lực trong quản lý chất lượng các thiết bị, Hàn Quốc đã tham gia tích cực vào các cam kết quốc tế cấu kiện của nhà máy điện hạt nhân do đối tác cung cấp về an toàn và không phổ biến hạt nhân. Hàn Quốc đã và bảo đảm kiểm tra chất lượng trong toàn bộ quá trình phê chuẩn NPT có hiệu lực ngày 23 tháng 4 năm 1975. triển khai dự án điện hạt nhân của Tổng thầu EPC. Cuối những năm 1970 Hàn Quốc đã ký các thỏa thuận 8. Nội địa hoá thông qua chuyển giao công nghệ song phương về sử dụng hòa bình công nghệ hạt nhân với một số nhóm nước cung cấp hạt nhân. Sự hỗ trợ Với sáng kiến của KEPCO trong chương trình điện hạt tích cực của Chính phủ đối với các cam kết về an toàn nhân quốc gia, 3 tổ máy điện hạt nhân đầu tiên được bắt và không phổ biến hạt nhân đã giúp cho việc thực hiện đầu bằng hình thức hợp đồng chìa khoá trao tay. Ở giai thành công chương trình điện hạt nhân dài hạn. đoạn ban đầu, Chính phủ Hàn Quốc đã đánh giá một cách chính xác và đưa ra kết luận là công nghiệp trong Việt Nam đã giao cho Tập đoàn Điện lực Việt Nam làm nước không có khả năng thoả mãn các yêu cầu của việc chủ đầu tư Dự án điện hạt nhân Ninh Thuận. Đây là đảm bảo chất lượng đối với việc xây dựng các nhà máy một tập đoàn kinh tế lớn của Nhà nước. Đó cũng là một điện hạt nhân. Điều này lý giải tại sao Hàn Quốc quyết thuận lợi lớn trong việc bảo đảm nguồn kinh phí đối ứng định bắt đầu các nhà máy điện hạt nhân đầu tiên theo cho thực hiện dự án điện hạt nhân. Tuy nhiên, cần nâng phương thức hợp đồng chìa khoá trao tay và giới hạn vai cao hơn nữa hiệu quả hoạt động của EVN. Chính phủ trò của trong nước chỉ đối với các lĩnh vực không liên quan cũng đã ký các điều ước quốc tế liên quan đến an toàn, đến an toàn hạt nhân như các công việc xây dựng và kỹ an ninh và không phổ biến để hỗ trợ cho việc triển khai thuật dân dụng với sự giám sát của các nhà thầu nước thành công dự án điện hạt nhân Ninh Thuận. ngoài. KEPCO đã từng bước tăng vai trò của công nghiệp THÔNG TIN Số 2 năm 2016 60 PHÁP QUY HẠT NHÂN
KINH NGHIỆM QUỐC TẾ trong nước, nhưng vẫn chỉ là các nhà thầu phụ cho các nhà máy điện hạt nhân nhằm nâng cao tính thực tiễn của nhà thầu chính nước ngoài. Từ giai đoạn này, quan điểm kế hoạch. Quá trình này giúp cho việc ngăn ngừa các sai chuyển giao công nghệ của Hàn Quốc được bắt đầu theo lầm đắt giá trong dự án đầu tư lớn và yêu cầu công nghệ phương thức huấn luyện qua công việc (OJT) và tham gia tiên tiến như dự án điện hạt nhân. Hàn Quốc đã sử dụng qua công việc (OJP) dưới sự hướng dẫn của các nhà cung các thẩm định sâu và các ý kiến phản hồi không chỉ ở giai cấp nước ngoài. KEPCO đã phát triển kế hoạch nội địa đoạn lập kế hoạch mà còn cả trong giai đoạn hoạch định hoá nhà máy điện hạt nhân để hoàn thành nhà máy điện chính sách. hạt nhân thứ 4 của mình bằng cách bắt đầu kiểu hợp đồng Chúng ta cũng đã có quá trình chuẩn bị lâu dài để đưa không phải chìa khoá trao tay cho nhà máy điện hạt nhân đến chủ trương phát triển điện hạt nhân và kế hoạch thứ 4. Kế hoạch này đã được tiến hành trong sự hợp tác triển khai các dự án xây dựng nhà máy điện hạt nhân chặt chẽ với nhà chế tạo nước ngoài để phát triển nhà máy Ninh Thuận. Các trợ giúp quốc tế từ IAEA và các nước điện hạt nhân tiêu chuẩn hoá cho Hàn Quốc. Với sự tích được thực hiện trong khuôn khổ các dự án hợp tác quốc luỹ kinh nghiệm trong xây dựng, vận hành và nội địa hoá, tế hoặc trợ giúp từ các đối tác hợp tác với Việt Nam về KEPCO đã đảm nhận được vai trò nhà thầu chính cho điện hạt nhân. nhà máy điện hạt nhân thứ 10 năm 1987. 10. Nghiên cứu kinh nghiệm thành công và phản Chính sách nội địa hoá này không chỉ giúp tiết kiệm ảnh các xu hướng phát triển điện hạt nhân trên thế ngoại tệ mà còn làm tăng hệ số sử dụng công suất bởi vì giới vào trong việc lập kế hoạch việc cung cấp nhanh hơn các linh kiện thay thế từ nhà cung cấp trong nước. Trách nhiệm quản lý chất lượng Một chương trình điện hạt nhân quốc gia cô lập không của các nhà cung cấp trong nước cũng đã trở thành thể nào tiến triển đủ khả năng cạnh tranh bởi vì nó cần một động lực mạnh mẽ làm tăng chất lượng của các sản phải thoả mãn một số lớn các tiêu chuẩn và quy tắc quốc phẩm hạt nhân và phi hạt nhân, đưa đến tính cạnh tranh tế. Do đó, hợp tác quốc tế chặt chẽ và nghiên cứu các thương mại của Hàn Quốc. Lợi ích này của việc chuyển công nghệ trên thế giới và các vấn đề an toàn, an ninh, giao công nghệ điện hạt nhân đã lan toả sang các lĩnh vực thanh sát hạt nhân là những hoạt động quan trọng nhất công nghiệp khác như chế tạo thép, đóng tàu cũng như để bắt đầu khởi động một chương trình điện hạt nhân. chế tạo thiết bị công nghiệp nặng. Những nhà lập kế hoạch năng lượng quốc gia nên xem xét và tổng hợp các xu hướng này vào trong kế hoạch Trong Định hướng quy hoạch phát triển điện hạt nhân phát triển điện hạt nhân của họ. đến năm 2030, chúng ta đã có 2 đề án được triển khai đồng thời là Đề án xây dựng ngành công nghiệp điện hạt Sau khi vận hành thương mại nhà máy điện hạt nhân đầu nhân do Bộ Công thương chủ trì để từng bước làm chủ tiên trên thế giới năm 1956, nhiều nước đã đẩy mạnh và chuyển gia công nghệ điện hạt nhân và Đề án về nâng chương trình điện hạt nhân. Các phương tiện thông tin cao năng lực xây lắp để tham gia thực hiện hiệu quả các của Hàn Quốc đã theo dõi chặt chẽ xu hướng này và hoạt động xây dựng và lắp đặt nhà máy điện hạt nhân. thông báo các vấn đề quan trọng của ngành công nghiệp Tuy Định hướng quy hoạch phát triển điện hạt nhân điện hạt nhân. Nhiều trí thức đã mô tả trong các bài viết được phê duyệt nam 2010, nhưng đến nay các đề án vẫn về việc làm thế nào Hàn Quốc có thể thay đổi và trở chưa được soạn thảo trình phê duyệt. thành nước tiên tiến trên thế giới. Trong một bầu không khí quốc gia rất quan tâm đến vấn đề phát triển, Chính 9. Thẩm định, nêu ý kiến phản hồi và đánh giá việc phủ đã nghiên cứu tình hình quốc tế bằng cách gửi người lập kế hoạch và đưa ra quyết định phát triển điện đi nước ngoài, tham gia các chương trình hợp tác quốc hạt nhân với các quan điểm khác nhau tế và thiết lập các văn phòng ở nước ngoài. NEPIO đã sử Quá trình thẩm định, nêu ý kiến phản hồi và đánh giá dụng hiệu quả mạng lưới thông tin để phát triển chương việc lập kế hoạch và đưa ra quyết định từ các quan điểm trình điện hạt nhân Hàn Quốc. Một khi NEPIO gặp phải khác nhau là cần thiết để làm giảm thiểu các rủi ro của các vấn đề khó khăn, các bài học từ các nước tham chiếu đã vấn đề không mong muốn trong quá trình hoạch định được thu thập để giúp cho việc tìm ra kết luận phù hợp. chương trình phát triển điện hạt nhân. Ngoài chuyên Trong trường hợp này, Chính phủ đã gửi một tổ nghiên gia trong nước cũng cần mời tư vấn quốc tế vì điện hạt cứu đặc biệt gồm cán bộ của các tổ chức khác nhau. Tổ nhân là một lĩnh vực công nghệ cao, đặc thù. Một số nghiên cứu đã đi thăm các cơ quan chủ yếu của các nước thẩm định và khuyến cáo về kế hoạch phát triển điện hạt phát triển để thu thập thông tin, kiểm tra các chính sách nhân của Hàn Quốc đã được các chuyên gia trong nước của họ và lập ra kế hoạch đối với việc phát triển điện hạt và các chuyên gia nước ngoài từ IAEA và USA thực hiện nhân. Nghiên cứu bao gồm các vấn đề chủ yếu sau: Tình và đã được tổng hợp vào trong kế hoạch phát triển các trạng phát triển công nghệ; Hiệu quả kinh tế của các nhà THÔNG TIN Số 2 năm 2016 PHÁP QUY HẠT NHÂN 61
KINH NGHIỆM QUỐC TẾ máy điện hạt nhân; Bí quyết công nghệ của các chương giới thiệu Nghị định thư bổ sung. Kinh nghiệm của Hàn trình điện hạt nhân; Kinh nghiệm xây dựng và vận hành Quốc đã nhấn mạnh đến sự quan trọng của việc phát nhà máy điện hạt nhân, và quá trình lựa chọn địa điểm, triển sớm khuôn khổ pháp quy đối với an toàn và bảo chính sách chu trình nhiên liệu, chiến lược đảm bảo đảm hạt nhân. Mong muốn bắt đầu các cố gắng càng sớm cung cấp nhiên liệu, thu xếp tài chính cho nhà máy địên càng tốt để thiết lập một hệ thống pháp quy độc lập và hạt nhân. được tổ chức hợp lý. Sau tại nạn Fukushima, Hàn Quốc Chúng ta đã có quá trình nghiên cứu và chuẩn bị lâu dài đã có cải tổ quan trọng hệ thống pháp quy hạt nhân theo để đưa đến quyết định về phát triển điện hạt nhân. Các hướng hình thành Cơ quan pháp quy độc lập hiệu quả và vấn đề về an toàn, an ninh, không phổ biến và hiệu quả tách Luật NLNT thành hai bộ luật về phát triển và luật kinh tế - xã hội của điện hạt nhân đã được Chính phủ về bảo đảm an toàn, an ninh và không phổ biến hạt nhân. giao cho các Bộ, ngành tổ chức nghiên cứu. Nhiều đoàn Ngoài ra, còn có các luật chuyên ngành khác như luật về công tác đã được cử đi khảo sát tại các nước công nghiệp bồi thường hạt nhân, luật về quản lý chất thải phóng xạ điện hạt nhân phát triển để học tập kinh nghiệm trong và nhiên liệu hạt nhân đã qua sử dụng,… hoạch định chính sách phát triển điện hạt nhân của Việt Các bài học kinh nghiệm này đã được Việt Nam tham Nam. Chúng ta đã ký 8 Hiệp định hợp tác về sử dụng khảo khi xây dựng Hệ thống pháp quy hạt nhân bao gồm hòa bình năng lượng nguyên tử với các nước, trong đó có Luật NLNT và Cơ quan pháp quy hạt nhân. Bài học này các cường quốc về điện hạt nhân như Hoa kỳ, Nga, Pháp, cũng đã được IAEA khuyến cáo cho các quốc gia thành Nhật Bản, Hàn Quốc. viên. Tuy nhiên, do nhiều nguyên nhân cả chủ quan và 11. Việc chuẩn bị chậm hệ thống pháp quy an toàn khách quan mà hệ thống pháp quy hạt nhân của chúng ta chưa phù hợp, cần phải được sửa đổi cho phù hợp với Với việc khẳng định kế hoạch xây dựng nhà máy điện hạt yêu cầu an toàn của IAEA và các điều ước quốc tế về an nhân đầu tiên, Chính phủ Hàn Quốc đã bắt đầu chuẩn toàn, an ninh, không phổ biến và bồi thường hạt nhân. bị hệ thống pháp quy an toàn hạt nhân. Việc chuẩn bị khuôn khổ pháp quy là một quá trình tốn nhiều thời 12. Nhân đôi cố gắng bởi việc theo đuổi hai loại gian và công sức. Do lịch trình rất chặt chẽ và thiếu nhà máy khác nhau nguồn nhân lực, nên phần lớn các quy tắc kỹ thuật là Hai loại nhà máy điện hạt nhân khác nhau (lò nước nhẹ được mượn từ các nước có công nghệ nguồn như Mỹ. và lò nước nặng áp lực) đã được sử dụng ở Hàn Quốc. Lò Đồng thời, Nhật Bản một nước công nghiệp hàng xóm nước nặng áp lực được sử dụng bởi vì sự lo ngại về tình cũng là một mô hình cho Hàn Quốc học tập để xây dựng trạng cung cấp urani làm giàu phụ thuộc vào một nhà chương trình phát triển kinh tế do nhà nước điều hành. cung cấp. KEPCO lo ngại về việc ngừng cung cấp urani Do đó, khuôn khổ luật pháp của chương trình điện hạt giàu do sự thay đổi nhanh chóng của các chính sách hạt nhân của Nhật Bản cũng được giới thiệu vào Hàn Quốc. nhân trên thế giới. Tình trạng này từng bước đã được Việc tồn tại đồng thời các quy tắc khác nhau giữa Mỹ và làm rõ bởi việc xuất hiện một số nhà cung cấp urani giàu. Nhật Bản đã gây ra những mâu thuẫn và hiểu lầm ở các Hiện nay, urani giàu là thị trường mua bán cạnh tranh mức độ khác nhau của quá trình pháp quy. của một số nhà cung cấp. Thêm vào đó, quan điểm về Ngay sau khi ban hành các quy tắc về cho phép xây dựng ngân hàng nhiên liệu hạt nhân của IAEA có thể xoá đi nhà máy điện hạt nhân (CP), việc chuẩn bị mặt bằng điều lo ngại này. cho nhà máy điện hạt nhân đầu tiên đã được bắt đầu. Hai loại công nghệ khác nhau của nhà máy điện hạt nhân Tuy nhiên, quá trình cấp phép đã không được bắt đầu đã đòi hỏi yêu cầu đúp về nguồn lực trong vận hành, cho đến 3 tháng sau đó dẫn đến việc ban hành giấy phép pháp quy và đầu tư nghiên cứu phát triển. chỉ vừa đủ trước khi đổ mẻ bêtông đầu tiên. Việc chuẩn bị chậm khuôn khổ pháp quy đã tạo ra sự chậm trễ trong Đối với Việt Nam chúng ta đã quyết định chỉ sử dụng hoạt động cấp phép nhà máy điện hạt nhân. Việc chậm công nghệ lò nước nhẹ với thế hệ công nghệ mới nhất trễ có thể tạo ra các tổn thất nghiệm trọng về đầu tư nước bảo đảm an toàn và hiệu quả kinh tế tại thời điểm đầu tư. ngoài và làm tổn hại niềm tin của các đối tác. Tuy nhiên, Như vậy khắc phục khó khăn mà Hàn Quốc đã gặp phải. dự án điện hạt nhân đầu tiên của Hàn Quốc được tiến triển không có vấn đề lớn nào chỉ do sự cố gắng không Trên đây là một số kinh nghiệm được rút ra từ chương mệt mỏi của các thành viên chính tham gia dự án (Chủ trình phát triển điện hạt nhân của Hàn Quốc và đã được đầu tư và Cơ quan pháp quy hạt nhân quốc gia). xem xét liên hệ cho chương trình phát triển điện hạt nhân của Việt Nam. Hệ thống pháp quy ban đầu không bao gồm vấn đề bảo đảm và kiểm soát vật liệu hạt nhân cho đến khi IAEA THÔNG TIN Số 2 năm 2016 62 PHÁP QUY HẠT NHÂN