Trường THCS Lý Tự Trọng Sáng kiến kinh nghiệm
Người thực hiện: Nguyễn Hồng Tuyên
15
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM:
MỘT VÀI KINH NGHIỆM ĐỂ NÂNG CAO
HIỆU QUẢ
MỘT TIẾT DẠY - HỌC MÔN ĐỊA LÝ 8
THEO PHƯƠNG PHÁP ĐỔI MỚI
Trường THCS Lý Tự Trọng Sáng kiến kinh nghiệm
Người thực hiện: Nguyễn Hồng Tuyên
15
PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ.
I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI.
Năm học 2010 – 2011 là năm học thứ 9 thực hiện chương trình và SGK mới, Đồng
thời cũng là năm học “tiếp tục đổi mới quản lý và nâng cao chất lượng giáo dục” Để thực
hiện tốt chương trình và SGK mới đồng thời thực hiện tốt cuộc vận động của Bộ trưởng
Bộ GD và ĐT đưa ra. Mặc dù là năm thứ 9 thực hiện đổi mới PPDH nhằm phát huy tính
tích cực, chủ động trong học tập của học sinh. Nhiều cuộc hội thảo đã được tổ chức xoay
quanh vấn đề đổi mới phương pháp dạy học như thế nào mang lại hiệu quả cao nhất. Đó
là một vấn đề đang được quan tâm hàng đầu trong quá trình dạy học hiện nay.
Hướng đổi mới của phương pháp hiện nay là tích cực hoá hoạt động học tập của
học sinh, khơi dậy và phát triển khả năng tự học nhằm hình thành cho học sinh tư duy
tích cực, độc lập, sáng tạo, nâng cao năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề, rèn luyện kĩ
năng vận dụng kiến thức đã học vào thực tiễn, tác động đến tình cảm đem lại niềm tin,
hứng thú học tập cho học sinh.
Theo chương trình biên soạn của SGK mới hiện nay đã thể hiện rõ cách học mới
của học sinh. Từ những hình ảnh trực quan sinh động đến tư duy trừu tượng đến thực
tiễn, hình thành nên khái niệm, quy luật, mối quan hệ nhân quả... từ đó tìm ra được kiến
thức bài học. Điều đó đòi hỏi ở giáo viên một vận dụng các phương pháp dạy học mới.
Đối với nội dung SGK mới Địa lý nói chung và Địa lý 8 nói riêng, nội dung được
chú trọng thể hiện đồng bộ trên cả kênh hình và kênh chữ. Những tranh ảnh, những hình
vẽ trong SGK không hoàn toàn chỉ là minh hoạ cho bài giảng mà chúng gắn bó hữu cơ
với bài học, là một phần không thể thiếu được của nội dung bài học. Bên cạnh đó còn có
các bài đọc thêm, bài thực hành, các câu hỏi ở cuối bài...
II. MỤC TIÊU ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU.
Thực tế hiện nay ở các trường THCS, việc thực hiện giảng dạy theo phương pháp
mới còn nhiều khó khăn, có không ít giáo viên vẫn theo nếp cũ, trình bày theo phương
pháp truyền thống, học sinh không chủ động lĩnh hội kiến thức. Chính vì vậy mà hiệu quả
của một giờ dạy – học của học sinh và giáo viên đạt hiệu quả không cao . Đặc biệt trong
quá trình thực hiện đổi mới PPDH hiện nay đòi hỏi người GV phải có một qui trình
Trường THCS Lý Tự Trọng Sáng kiến kinh nghiệm
Người thực hiện: Nguyễn Hồng Tuyên
15
thật vững chắc về phương pháp, kiến thức, kỷ năng. Vậy làm thế nào để đạt được một giờ
dạy học Địa lí 8 có hiệu quả cao nhất. Đó là một câu hỏi mà hiện nay được rất nhiều giáo
viên quan tâm. Theo tôi, để có kinh nghiệm dạy tốt một tiết Địa lí 8 theo phương pháp
đổi mới cũng là một vấn đề rất đáng đưa ra để trao đổi, tham khảo.
PHẦN II: NỘI DUNG.
I. Cơ sở lí luận
Đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng tích cực hoá hoạt động học tập của học
sinh không có nghĩa là loại bỏ các phương pháp dạy học hiện có và thay vào đó là các
phương pháp mới hiện đại, bởi các phương pháp hiện có như thuyết trình, giảng giải, ván
đáp... vẫn rất cần thiết trong quá trình dạy học. Vấn đề là phải tìm ra cách vận dụng và
phối hợp các PPDH một cách linh hoạt nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo
của học sinh trong học tập. Cần kế thừa và phát huy những mặt tích cực các phương pháp
dạy học truyền thống đồng thời phải học hỏi, vận dụng một số PPDH mới phù hợp với
hoàn cảnh, điều kiện dạy học ở nứớc ta hiện nay.Để đạt được mục đích đó thì người giáo
viên và học sinh cần phải thực hiện tốt các vấn đề sau:
1. Đối với giáo viên
Trong soạn, giảng phải có sự vận dụng linh hoạt các PPDH, phải biết kết hợp
nhuần nhuyễn các PPDH mới sao cho phù hợp, logic, thể hiện được vai trò của người
giáo viên không phải đơn thuần là truyền đạt kiến thức mà phải trở thành người thiết kế,
phải hình dung được thiết kế bài dạy của mình một cách tường tận, chi tiết.
Tuỳ vào từng nội dung tiết học để giáo viên có một cách thiết kế giáo án riêng.
Phải biết cách tổ chức lớp học như hoạt động cá nhân, hoạt động chung cả lớp, hoạt dộng
theo nhóm nhỏ... Là người dẫn dắt học sinh giải quyết những tình huống có vấn đề, biết
khơi dậy và kích thích trí tò mò, lòng ham muốn các kiến thức địa lí. Bên cạnh đó, trong
quá trình dạy học cũng phải sử dụng nhiều phương tiện dạy học phù hợp với nội dung
Trường THCS Lý Tự Trọng Sáng kiến kinh nghiệm
Người thực hiện: Nguyễn Hồng Tuyên
15
bài dạy, đồng thời hướng dẫn học sinh cách khai thác kiến thức từ các phương tiênh học
tập địa lí khác nhau như bản đồ, biểu đò, tranh ảnh, băng hình..., khuyến khích, động viên
thành tích học tập của học sinh.
.2. Đối với học sinh:
Cần phải có sự đổi mới trong cách học, phải giác ngộ mục đích học tập, chủ động,
sáng tạo, có ý thức trách nhiệm về hoạt động học tập của mình, phải biết tự học và học
mọi nơi, mọi lúc khi cảm thấy cần thiết.
Cần biết rõ mục đích, yêu cầu của giờ học, không chỉ về kiến thức mà còn cả về kĩ
năng địa lí và những thao tác tư duy cần vận dụng như tư duy biện chứng, tư duy logic,
nắm bắt được các sự vật hiện tượng, mối quan hệ nhân quả... Phải làm quen dần với cách
độc lập suy nghĩ để chiếm lĩnh kiến thức bài học.
Dành thời gian thích đáng để tự làm việc, nghiên cứu với SGK (kênh hình, kênh
chữ), với tập bản đồ, qua các thông tin đại chúng như tranh ảnh, đài báo và các nguồn
cung cấp kiến thức khác theo sự hướng dẫn của giáo viên, qua đó học sinh rèn luyện về kĩ
năng và phương pháp học tập bộ môn Địa lí nhiều hơn.
Học sinh biết cách làm việc theo nhóm, hợp tác với bạn để hoàn thành nhiệm vụ
giáo viên giao cho, qua đó có cơ hội được thể hiện mình, được trình bày lại kết quả qua
các phương tiện học tập.
II. Cơ sở thực tiễn
Có thể nói, trong những năm gần đây, việc thực hiện chương trtình và SGK mới
cũng đồng nghĩa với việc cải tiến, đổi mới PPDH đã dấy lên phong trào thi đua diễn ra
sôi nổi ở các trường THCS. Có thể nói đại đa số giáo viên có tâm huyết với nghề nghiệp,
có hiểu biết sâu sắc về bộ môn Địa lí đã sử dụng các PPDH mới khá tốt, khêu gợi được
sự suy nghĩ, tìm tòi tự lực của học sinh. Tuy nhiên, bên cạnh đó do chưa hiểu thấu đáo
Trường THCS Lý Tự Trọng Sáng kiến kinh nghiệm
Người thực hiện: Nguyễn Hồng Tuyên
15
được tinh thần đổi mới của phương pháp nên một số ít giáo viên đã thể hiện sự quá tải
trong việc đổi mới, vì vậy đã làm cho tiết học trở nên căng thẳng, mệt mỏi.
1. Về giáo viên:
Việc thay đổi SGK Địa lí 8 mới khiến giáo viên cũng gặp ít nhiều khó khăn trong
khi giảng dạy. Mặc dù đây là năm thứ ba thực hiện chương trình thay sách đối với lớp 8,
song để dạy tốt một tiết Địa lí theo phương pháp đổi mới giáo viên còn nhiều lúng túng
và chưa hiệu quả. Trong một tiết dạy, nhiều giáo viên vẫn chỉ sử dụng được một phương
pháp, vì thế cách học của học sinh vẫn nhàm chán, ít quan tâm đến việc phát huy tính tích
cực học tập của học sinh. Có những nội dung giáo viên cần thuyết trình, giảng giải thì lại
yêu cầu học sinh tự nghiên cứu. Vì vậy làm cho tiết học nhàm chán, nhiều bài có nội
dung dài, nặng nề cũng để học sinh làm việc nhiều nên nội dung bài không thực hiện hết
trong một tiết.
.2. Về học sinh:
Đây là năm học thứ 9 thực hiện chương trình và SGK Địa lí 8 mới. Nhìn chung đại
đa số học sinh đã tiếp cận được với nội dung, kiến thức, chương trình và phương pháp
học tập mới, song quá trình tiếp thu của học sinh chưa đồng đều, chưa linh hoạt trong quá
trình hoạt động của mình, việc tiếp cận với các phương pháp dạy học mới và thiết bị dạy
học mới đối với một số học sinh còn khó khăn do đó kết quả tiếp thu của học sinh chưa
đạt hiệu quả cao nhất.
Bên cạnh đó một số ít học sinh chưa chịu khó rèn luyện kĩ năng, học tập một cách
thụ động, chưa chủ động tìm tòi, suy nghĩ và giải quyết vấn đề dặt ra trong bài học. Hơn
nữa có một số ít học sinh còn có tâm lí phân biệt các môn học "chính", "phụ" do đó xem
nhẹ, không chú trọng đến các môn học phụ dẫn đến kết quả học tập của học sinh chưa
cao.
3. Về cơ sở vật chất và phương tiện dạy học.
Một số trường phương tiện dạy học chưa đầy đủ, cơ sở vật chất chưa đảm bảo,
phòng học bộ môn Địa lý còn thiếu. Các bản đồ, tranh , ảnh, băng hình chưa đầy đủ. Việc
học sinh quá đông trong một lớp học dẫn đến khó khăn trong việc phân chia nhóm cũng
ảnh hưởng rất lớn đến quá trình dạy học
4. Khảo sát thực tế để nắm kĩ khả năng tiếp thu kiến thức của học sinh.
