Kỹ năng thực hành điều dưỡng (tập 1): Phần 2

Chia sẻ: Minh Quan | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:237

Thêm vào BST

Báo xấu

18
lượt xem 10
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tiếp nội dung phần 1, tài liệu Kỹ năng thực hành điều dưỡng (tập 1): Phần 2 cung cấp cho người học những kiến thức như:các kỹ thuật theo dõi và thăm khám; kỹ thuật vô khuẩn; các kỹ thuật cho ăn và chăm sóc bài tiết. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Kỹ năng thực hành điều dưỡng (tập 1): Phần 2

CH NG III CÁC K THU T THEO DÕI VÀ TH M KHÁM 1. Gi i thi u toàn ch ng 1.1. Danh sách các k n ng trong ch ng y d u hi u sinh t n. o tr ng l ng c th . Ðo chiêu cao c th . thu t s d ng máy monitor. thu t ghi n tâm . Khám th c th . 1.2. M c tiêu toàn ch ng Nêu c các yêu c u phân bi t s bình th ng và b t th ng các ch s các ch c n ng s ng, chi u cao, cân n ng. Trình bày khái ni m ch c n ng máy theo dõi ch c n ng s ng và máy ghi n tâm . Li t kê các yêu c u khi s d ng các công c s d ng trong t ng k thu t. Th c hi n y và úng các quy trình k thu t cu các k n ng trong ch ng. ánh giá k t qu , phân tích giá tr các k t qu b t th ng xu t. ng can thi p th a áng. 2. Yêu c u 2.1. Gi i thi u t ng quan Ng i kho m nh, các ch c n ng c a c th có th áp ng c nhu c u c a n thân h . Tuy v y, trong khi m au, ng i ta c n có s h tr ( các m c khác nhau tu theo tình tr ng b nh) có th áp ng c nh ng nhu c u c b n c a c th . Vi c theo dõi, th m khám s cung c p các d li u c b n nh t liên quan n tình tr ng hi n t i c a ng i b nh. Phân tích các d li u này s giúp u d ng viên l p k ho ch ch m sóc phù h p v i nhu c u c a ng i b nh. Ch c n ng nhi m v c a u d ng khi ch m sóc ng i b nh là theo dõi, khám th ch t và ánh giá các ch c n ng sinh lý bao g m o thân nhi t, m m ch, o huy t áp, cân o ng i b nh xác nh t ng tr ng ng i b nh; Theo dõi các ch c n ng ng, phát hi n các d u ch ng b t th ng k p th i báo cáo v i bác s u tr can thi p k p th i và có k ho ch hành ng u d ng tr c m t c ng nh lâu dài,tùy tình tr ng ng i b nh, n u m c tình tr ng quá n ng c n s ánh giá và theo d i c ch t ch và liên t c ng i b nh s c m c máy monitor ng i u d ng k p th i phát hi n các d u hi u nguy c ang e d a ng i b nh báo cáo bác s k p th i ho c theo yêu c u c a ng i u tr . 104
2.2. Ki m tra tr c h c ánh d u (X) vào c t úng ho c sai 15 câu h i d i ây : Câu h i úng Sai 1. o chi u cao là vi c r t c n thi t, c bi t l a tu i c n ánh giá s t ng tr ng và phát tri n 2. i v i ng i l n, o cân n ng, chi u cao k t h p v i nh n nh tình tr ng dinh d ng 3. Tình tr ng quá n ng c n s ánh giá và theo dõi liên t c 4. Ng i b nh s c m c máy monitor c theo dõi liên t c 5. ch tr s sinh trung bình 120 l n / phút 6. Thông th ng các ch t kích thích này làm t ng nh p m ch 7. Thân nhi t th ng th p h n ng i già 8. Thân nhi t th ng cao nh t vào bu i sáng và th p nh t vào bu i chi u 9. gi i nh p th có xu h ng cao h n nam gi i 10. Khi ho t ng th l c t ng nh p th t ng 11. Huy t áp k t: Khi hi u s gi a huy t áp t i a và huy t áp t i thi u nh h n 20 12. Huy t áp t ng khi s c do b t kì nguyên nhân nào 13. Huy t áp gi m khi ch y máu, gi m kh i l ng tu n hoàn, suy tim, suy tuy n th ng th n... 14. Huy t áp gi m khi c th quá y u do m c các b nh làm suy ki t nh : lao, x gan... 15. o chi u cao ánh giá s t ng tr ng và phát tri n cu tr 105
THU T L Y D U HI U SINH T N 1. Gi i thi u các k n ng o d u hi u sinh t n (L y d u hi u sinh t n) là l ng giá các ch s nhi t (N ), ch (M), nh p th (NT), huy t áp (HA) c a ng i b nh. o d u hi u sinh t n (DHST) là c u tiên xác nh các thông s c b n c a h tim m ch và hô h p. Khi các DHST c a m t ng i có giá tr khác v i các tr s bình th ng thì ng i ó có th ang ph i i m t v i nh ng v n v s c kho nào ó. Tuy v y c ng nên bi t r ng các ch bình th ng các ng i b nh khác nhau th ng r t khác nhau, do ó ng i u ng viên c n ph i so sánh các k t qu thu c v i các ch s thông th ng c a t ng ng i b nh c th . i nh ng ng i kho m nh, các ch c n ng c a c th có th áp ng c nhu u c a b n thân h . Tuy v y, trong khi m au, ng i ta c n có s h tr ( các m c khác nhau tu theo tình tr ng b nh) có th áp ng c nh ng nhu c u c b n c a th . Vi c o DHST s cung c p các d li u c b n nh t liên quan n tình tr ng hi n i c a ng i b nh. Phân tích các d li u này s giúp u d ng viên l p k ho ch ch m sóc phù h p v i nhu c u c a ng i b nh. n ph i o DHST cho t t c các ng i b nh vào khám l n u t i c s y t bao m tr m y t , phòng khám, b nh vi n, vi n d ng lão, hay các c s y t khác. Công vi c này là m t công vi c th ng qui c b n trong b nh vi n. M c th ng xuyên c a vi c l y DHST c a ng i b nh th ng có quan h ch t ch v i tình tr ng s c kho c a ng i b nh. Thông th ng các qui nh c a c s y t ho c bác s (BS) s qui t nh c th ng xuyên c a vi c o DHST cho m t ng i b nh, tuy v y b t c khi nào u ng viên nh n th y tình tr ng c a ng i b nh bi n i thì c n o DHST l i, không c n tuân theo qui nh c a c s y t . Tu theo qui nh mà th t l y các d u hi u sinh t n có th khác nhau, m t s n i qui nh th t nh sau: Nhi t - M ch - Nh p th - Huy t áp. K t qu th ng c ghi vào m t m u theo qui nh c a c s y t , m u này c thi t k chuyên bi t giúp cho vi c ghi chép c d dàng và thu n l i cho vi c c, so sánh k t qu theo th i gian. Ch ng này s gi i thi u v các k thu t o d u hi u sinh t n, c th là các k thu t sau: 1- m m ch 2- o nhi t 3- m nh p th 4- o huy t áp 2. M c tiêu k n ng Sau khi h c xong ch ng này sinh viên có kh n ng: 1- Trình bày c các DHST và các ch s bình th ng c a các DHST. 2- Mô t c các y u t nh h ng n DHST th ng g p. 3- L a ch n c các trang thi t b c n thi t o DHST. 4- o c chính xác các DHST ng i b nh. 5- Phân tích s b c k t qu thu c khi o DHST. 6- Th hi n c thái úng m c, phù h p khi ti n hành o DHST cho các ng i nh khác nhau. 106
3. K thu t m m ch 3.1. Lý thuy t liên quan n m m ch 3.1.1. Các y u t nh h ng n nh p m ch Trên th c t m ch c a m t ng i ch u r t nhi u s tác ng c a các y u t . Sau ây là m t s y u t th ng g p nh t: Tu i: T n s m ch thay i r t nhi u trong su t cu c i m t ng i. T n s ch trung bình gi m d n theo l a tu i. Bên c nh ó kho ng dao ng c a m ch c ng gi m d n ch ng t m c n nh c a vi c u khi n m ch. T n s m ch bình th ng c th th ng kê trong b ng sau: Tu i Kho ng dao ng c a t n s m ch T n s m ch trung bình n/phút n/phút sinh 100 – 170 140 1 tu i 80 – 170 120 3 tu i 80 – 130 110 6 tu i 75 – 120 100 10 tu i 70 – 110 90 14 tu i 60 – 110 90 Tr ng thành 60 – 100 80 Gi i: Thông th ng, cùng l a tu i n gi i th ng có m ch nhanh h n nam gi i kho ng 7-8 nh p/phút. Di truy n và dân t c: R t nhi u nghiên c u v vi c di truy n có nh h ng n vi c m c các b nh tim m ch c ng nh nh h ng n t n s m ch c a m t ng i. Ho c t s nhà nghiên c u nh n th y r ng ng i M g c Phi th ng có m ch và huy t áp cao h n ng i M g c Âu. Tuy nhiên, s khác bi t này th ng không n nh gi a các nghiên c u. i s ng: Vi c s d ng các ch t kích thích nh r u, bia, thu c lá, cà phê, chè ng gây ra s thay i v t n s m ch t c th i c ng nh v lâu dài i v i m t ng i. Thông th ng các ch t kích thích này làm t ng nh p m ch. Nh ng thay i c a c th : Thân nhi t: Thông th ng, n u thân nhi t t ng 10C0 thì nh p tim t ng lên 10 nh p. Trong c n au, nh p m ch c a m t ng i th ng t ng lên so v i lúc bình th ng. Thu c: khi s d ng m t s thu c, m ch c a ng i b nh có th b nh h ng khá rõ ràng. Ch ng h n, các thu c kích thích giao c m làm t n s m ch t ng, các thu c an th n, gi m au làm t n s m ch gi m. Môi tr ng: nhi t môi tr ng, ti ng n, s ô nhi m c ng có th tác ng n n s m ch c a ng i b nh. Các tr ng thái c m xúc: xúc ng m nh, s hãi, t c gi n có th làm m ch gi m i trong vài giây r i chuy n sang tr ng thái p r t nhanh và m nh. Th i gian trong ngày: thông th ng m ch c a m t ng i th ng ch m h n vào bu i êm (có th xu ng n 40 nh p/phút) và nhanh h n vào ban ngày. 107
3.1.2 V trí m m ch Thông th ng, m ch c m t i các v trí mà ng m ch i sát da, bên d i là m t n x ng nh : ng m ch thái d ng (t i thái d ng), ng m ch c nh ( c ), ng ch cánh tay ( rãnh nh u trong), ng m ch quay ( c tay), ng m ch b n ( n), ng m ch khoeo ( khoeo chân), ng m ch ch y sau (sau m t cá trong), ng ch mu ( mu bàn chân). Vi c xác nh t n s m ch bình th ng c a m t ng i s v p ph i m t chút khó kh n trong l n u tiên ng i b nh vào vi n, do ó c n r t c n th n khi a ra các k t lu n. 108
3.2. Quy trình k thu t Các b c ti n hành Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng i m c n Hình nh minh h a chú ý 1. Ki m tra l i h s Xem l i th i m ti n hành th Tránh l p l i m t cách n th n thu t g n nh t và nh ng yêu không c n thi t công TR C uv m c th ng xuyên vi c ã c th c hi n a th c hi n th thu t i m t ng i khác 2. R a tay th ng qui Theo qui nh c a B Y t m b o v sinh, tránh úng quy trình lây nhi m chéo 3. Chu n b d ng c - ng h có kim giây th thu t c ti n n th n nh t là v i y hành thu n l i nh ng lo i ng h - Bút ch a quen dùng - B ng theo d i ghi 4. Chu n b môi Bàn ng i b nh t tay, - Thu n l i cho làm th trí phù h p, ng i tr ng ho c gi ng cho ng i b nh thu t nh tho i mái m - m b o k t qu thu c áng tin c y 5. Chu n b ng i Gi i thích v th thu t, yêu c u o s tin t ng và Cho ngh ít nh t 15 nh NB n m/ng i úng t th p tác phút sau khi v n ng m nh 109
6. Xác nh v trí m ch t 3 u ngón tay trên ng m nh n sóng m ch d ng các u i c a m ch, nh n xu ng t t t nh t ngón tay thay vì lòng TRONG n khi th y m ch n y rõ ngón tay 7. m m ch trong t nhìn ng h , tay c m nh n Có k t qu úng Không m m chv i vòng m t phút sóng m ch m trong vòng 1 th i gian ng n h n 1 phút phút tr nh ng tr ng h p c bi t 8. Thông báo k t qu Nói cho NB bi t k t qu và - Ng i b nh hi u h n Th n tr ng khi nh n và giúp ng i b nh nh ng nh n xét s b v t n s tình tr ng c a b n inh k t qu b i SAU t th tho i mái ch c a NB thân h có th h p ng ng bình th ng tác hi u qu . a m i ng i khác nhau - T o s tin t ng c a ng i b nh 9. Ghi k t qu vào h Ghi theo qui nh c a c s y t u tr và theo dõi di n Rõ ràng và báo BS (n u t i bi n c a t n s m ch n) 10. Thu d n d ng c C t ng h , bút - G n gàng n th n - B o qu n d dàng 110
4. o nhi t c th 4.1. Lý thuy t liên quan n k n ng 4.1.1. Các y u t nh h ng n nhi t Các th i m trong ngày: Thân nhi t th ng cao nh t vào bu i chi u và th p nh t vào bu i sáng s m (lúc ang ng : 3-6 gi sáng). Ta có th lý gi i cho u này b ng vi c so sánh m c v n ng c a các c và m c chuy n hoá c b n. Ngoài ra, vi c nhi t môi tr ng th p nh t vào lúc g n sáng và cao nh t vào bu i chi u c ng có nh ng ph n nào. Tu i: Thân nhi t n nh nh t ng i tr ng thành còn tr , lúc này c quan u nhi t ã hoàn thi n và ho t ng chuy n hoá c b n t t, bên c nh m t l p m d i da d y và l ng v n ng l n. Thân nhi t th ng th p h n ng i già do l p m i da tr nên m ng h n, các thành m ch x c ng, ho t ng ít, kh n ng chuy n hoá b n không còn t t. i v i tr em, s dao ng l n c a thân nhi t ch y u t o ra do quan u nhi t ch a hoàn thi n. Tu i V trí o Thang o Celsius Thang o Fahrenheit i sinh Nách 35.5 – 39.50C 96.0 – 99.50F 1 tu i Mi ng 37.70C 99.70F 3 tu i Mi ng 37.20C 99.00F 5 tu i Mi ng 37.00C 98.60F Ng il n Mi ng 37.00C 98.60F Nách 36.40C 97.60F Tr c tràng 37.60C 99.60F Ng i già Mi ng 36.00C 96.80C Gi i: Thân nhi t thay i ít h n trên nam gi i. Tuy v y, n gi i thân nhi t th ng t ng lên trong th i m tr ng r ng và khi mang thai, nhi t gi m m t chút tr c khi tr ng r ng. Ho t ng th l c: Vi c t p luy n không làm thay i nhi t v lâu dài nh ng có th thay i thân nhi t c a m t ng i ngay t i th i m ó. Lý do là trong th i m này, c th t cháy m t l ng l n glucose và m áp ng nhu c u n ng l ng cho n ng c . Nhi t môi tr ng có th tác ng n thân nhi t c a m t ng i. Tu theo a tu i mà s nh h ng này là nhi u hay ít. V i ng i tr ng thành còn tr , thân nhi t th ng không thay i nhi u, v i ng i già hay tr em thì thân nhi t ch u nh h ng nhi u h n. 4.1.2. T ng thân nhi t (S t ) t là m t tr ng thái mà nhi t c th t ng lên cao áp ng v i m t s tác nhân ngo i lai nh là vi khu n, v t th l . 111
c dù t ng thân nhi t là m t ph n ng tích c c ch ng l i s xâm nh p c a vi khu n, tuy v y n u thân nhi t t ng quá cao có th gây h i cho c th . Ng i ta nh n th y r ng n u s t cao h n 410C thì trong m t th i gian ng n s có s t n th ng th n kinh và n u s t trên 420C và không u tr k p th i thì ng i b nh có th b t vong sau vài gi . Do nh ng tác h i n ng n c a s t cao nên khi ng i b nh b s t ng i ta th ng tìm cách ki m soát nhi t tr l i bình th ng s m. M t s nguyên nhân th ng g p a t ng nhi t là: Nhi m khu n toàn thân ho c c c b i lo n n i ti t: B nh c ng tuy n giáp tr ng i lo n th n kinh: T n th ng trung tâm u nhi t (ch n th ng, tai bi n, au…) Protein l : S a, xác vi khu n Protein n i sinh: Xu t huy t mô, ho i t t ch c… Các ch t kích thích trung tâm u nhi t ho c h n ch vi c th i nhi t: Cafein, phenamin… Do nhi t môi tr ng quá nóng: Say nóng, say n ng 112
4.1 Quy trình k thu t Các b c ti n Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng i m c n chú ý Hình nh minh h a hành 1. Ki m tra l i Xem l i th i m ti n hành - S c n thi t và m c th ng n th n TR C s th thu t g n nh t và xuyên c a o nhi t cho ng i nh ng yêu c u v m c nh c th th ng xuyên c a th c - Tránh l p l i m t cách không hi n th thu t n thi t công vi c ã c th c hi n b i m t ng i khác 2. R a tay Theo qui nh c a B Y t m b o v sinh, tránh lây úng quy trình th ng qui nhi m chéo 3. Chu n b y d ng c theo danh th thu t c ti n hành n th n ng c y sách và ki m tra s ho t thu n l i ng c a chúng 4. Chu n b môi Gh ng i b nh ng i - Thu n l i cho làm th thu t trí phù h p, kín áo tr ng ho c gi ng n m - Ng i b nh không m i (n u c n), ng i b nh tho i mái 5. Chu n b Gi i thích v th thu t, lau o s tin t ng h p tác Có th yêu c u NB v ng i b nh ch h nách sinh h nách n u có th 6. V y nhi t k C m nhi t k g n trong t th y ngân xu ng d i 350C y m nh và úng k lòng bàn tay, v y d t khoát Nhi t k không b va p vào các thu t ng c tay t khác b g yv . 113
7. t nhi t k t b u thu ngân sát da - Truy n nhi t t t t c th sang Có th yêu c u NB t TRONG vào nách nách, nhi t k t d c theo nhi t k t theo h ng d n và ngoài c ng c l n - Nhi t k c gi t t, không b a l i n u sai. S d ng i khi l y ra ngôn ng phù h p. 8. i trong Nh c ng i b nh khép Có k t qu úng Có th k t h p làm các vòng 10-15 ch t cánh tay th thu t khác phút 9. L y nhi t k - Yêu c u NB c m l y ph n - Không b b n i xoay nh nhi t k SAU ra kh i h thu tinh c a nhi t k r i - c c k t qu d dàng, nhìn v ch thu ngân nách, c k t y ra chính xác rõ ràng qu - C m ngang t m m t c 10. Thông báo Nói cho NB bi t k t qu và - Ng i b nh hi u h n v tình Thân nhi t c a NB khi t qu và giúp nh ng nh n xét s b v tr ng c a b n thân h có th o các v trí khác nhau ng i b nh v thân nhi t c a NB p tác hi u qu . là khác nhau th tho i mái - T o s tin t ng c a ng i nh 11. Ghi k t qu u tr và theo dõi di n bi n - Rõ ràng vào h s và thân nhi t c a NB t khi vào vi n - Chú ý nh ng thay i báo BS (n u n th i m c k t qu n x trí phù h p, n) p th i 12. Lau và thu Lau s ch b u thu ngân, - G n gàng n th n n d ng c thu d n d ng c - B o qu n d dàng 114
Thân nhi t còn có th c o t i các v trí khác trên c th nh mi ng, tr c tràng, tai, trán ho c th m chí o c t xa. Tu theo các tr ng h p khác nhau mà quy trình có thay i ôi chút, ch y u là trong các b c chu n b d ng c , ng i b nh và cách t vào các v trí khác nhau: o nhi t mi ng Nhi t k nt mi ng mi ng Nhi t k cho tr s mi ng 5 m nh p th 5.1. Gi i thi u t m quan tr ng c a k n ng Nh p th c a ng i b nh là m t trong nh ng d u hi u quan tr ng di n t tình tr ng a h hô h p. V i bác s , t n s th c a ng i b nh giúp cho vi c ch n oán b nh, v i u d ng ây là thông s giúp cho ng i u d ng có th l p c k ho ch ch m sóc phù h p v i ng i b nh. Qua vi c th c hi n m nh p th cho ng i b nh nh kì, nhân viên y t có th theo dõi c tình tr ng b nh c a ng i b nh ng th i phát hi n p th i các b t th ng có th x y ra i v i ng i b nh. Bên c nh ó, thông qua s giao ti p m i quan h gi a nhân viên u d ng và ng i b nh s tr nên thân thi t h n. 5.2. M c tiêu c a m nh p th 1- Phân tích c t m quan tr ng c a m nh p th 2- Chu n b y d ng c và u ki n m nh p th 3- Th c hi n c m nh p th chính xác 5.3. Lý thuy t liên quan n m nh p th Th tích khí l u thông 115
Các y u t nh h ng n nh p th Phân áp CO2: khi n ng CO2 trong máu t ng, ph n x hô h p t ng. Khi phân áp CO2 m c bình th ng, nó có tác d ng kích thích và duy trì hô h p. Khi n ng CO2 trong máu xu ng quá th p, nó có th gây ng ng th . Phân áp O2: khi làm gi m phân áp ôxy trong khí th , phân áp ôxy trong ph nang c ng gi m theo. Th n kinh c m giác: Kích thích các dây th n kinh c m giác nông (nh t là dây V) làm thay i hô h p. Kích thích nh làm th sâu, kích thích m nh làm ng ng th . Dây X có tác d ng nh là trung gian u hoà ng tác hít vào và th ra (ph n Hering - Breure). Các trung tâm th n kinh c ng nh h ng nhi u n hô h p n hình là trung tâm nu t (khi nu t ta nín th ), vùng d i i ( u hoà hô h p u hoà thân nhi t), và não (khi c i, khóc, th dài hô h p u có thay i rõ r t). Ngoài ra các y u t nh tu i, gi i, m c ho t ng, m c chuy n hoá, ch t kích thích c ng nh h ng r t nhi u n nh p th . Nh p th trung bình tr em cao h n ng i l n, n gi i có xu h ng cao h n nam gi i, khi ho t ng th l c t ng nh p th t ng, khi s d ng các ch t kích thích nh bia r u, thu c lá nh p th th ng t ng… Cu i cùng, nh ng không kém ph n quan tr ng ó là ý th c c a m t ng i có th nh ng n nh p th trong ng n h n. M t ng i có th u khi n nh p th c a mình nhanh lên hay ch m i b ng vi c ki m soát các c hô h p, ho c u khi n tâm tr ng, m xúc c a mình. Nh p th bình th ng và b t th ng Các ki u th th ng g p: Ki u ng c trên: hay g p n Ki u s n: hay g p thi u niên Ki u hoành: th ng g p tr em và nam gi i tr ng thành Các b t th ng c a th : bình th ng ng i ta th ng không chú ý n nh p th tuy y trong m t s tr ng h p ng tác th tr nên n ng n , khó kh n bu c ng i ó ph i chú ý n nh p th c a mình ó là hi n t ng khó th . Khó th có th di n ra t t ho c t ng t, có th di n ra vào ban êm ho c ban ngày (c ng ph v ), khi thay i t l hít vào, th ra (hen, giãn ph qu n), thay i nh p th (viêm ph i,…), t n s ch m (r i lo n hành tu , hôn mê…). t s ki u th c bi t: Cheyne-Stokes: khó th và t m ng ng th luân chuy n n i ti p nhau. 116
Kusmaull: 4 giai n: hít vào sâu, ng ng th ng n, th ra nhanh, ng ng th kéo dài ng thông khí: t ng c v t n s và biên : g p trong nh i máu ph i giai n u, t c m ch ph i, g ng s c, lo l ng, s t cao… 5.4. m nh p th m nh p th là m t th thu t quan tr ng giúp cho vi c theo dõi và phát hi n các b t th ng c a h hô h p. Vi c th c thi th thu t này c n c ti n hành tu theo tình tr ng a ng i b nh. Dù không quá khó m nh p th , tuy nhiên có k t qu chính xác n ph i l u ý nh ng c tr ng c a th nh vi c có th u khi n nh p th khi c thông báo tr c là ang b m, nh ng thay i v nh p th là khá l n d i tác ng bên ngoài nên c n chu n b ng i b nh và môi tr ng m nh p th phù h p. 117
Quy trình k thu t Các b c ti n Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng i m c n Hình nh minh h a hành chú ý 1. Ki m tra l i h Xem l i th i m ti n hành th - S c n thi t và m c th ng n th n TR C thu t g n nh t, và nh ng yêu xuyên c a m nh p th cho u v m c th ng xuyên ng i b nh c th a th c hi n th thu t - Tránh l p l i m t cách không n thi t công vi c ã c th c hi n b i m t ng i khác 2. R a tay th ng Theo qui nh c a B Y t m b o v sinh, tránh lây úng quy trình qui nhi m chéo 3. Chu n b d ng y d ng c theo danh sách và th thu t c ti n hành n th n y ki m tra s ho t ng c a chúng thu n l i 4. Chu n b môi y gh ng i b nh ng i Thu n l i cho làm th thu t t nh t là b trí tr ng ho c gi ng n m Ng i b nh không m i gi ng NB n m 5. Chu n b ng i Gi i thích r ng s ki m tra cho o s tin t ng h p tác trong u ng i b nh m c nh ng i b nh nh ng không c khi ng i b nh v n không t áo d y c n yêu c u NB bi t v vi c m nh p th u ch nh nh p th c ng nh b i b t ra nh h ng b i ý th c c a b n thân h 118
6. Chu n b m t ng h v trí thu n l i có th v a nhìn ng h và t, ng h và vùng a nhìn v trí m nh p th m nh p th th ng hàng 7. m trong vòng m ng h , ng th i quan - M t s ph i v a nhìn ng h Trong tr ng h p TRONG 1 phút sát vùng m nh p th a nhìn vùng m th không u ho c - dài xác nh nh p th không rõ c n m chính xác thêm 1 phút 8. Thông báo k t Nói cho NB bi t k t qu và - Ng i b nh hi u h n v tình Thân nhi t c a NB SAU qu và giúp ng i nh ng nh n xét s b v tình tr ng c a b n thân h có th khi o các v trí nh v t th hình c a NB, không nên cho p tác hi u qu . khác nhau là khác tho i mái ng i b nh bi t r ng h v a b - Không ánh m t ni m tin c a nhau a ng i b nh ng th i khi n h có th c m th y b xúc ph m. 9. Ghi k t qu vào Ghi theo qui nh c a c s yt u tr và theo dõi di n bi n - Rõ ràng s và báo BS t i thân nhi t c a NB t khi vào vi n - Chú ý nh ng thay (n u c n) n th i m c k t qu i l n x trí phù p, k p th i 10. Lau và thu d n Lau s ch d ng c , thu d n d ng - G n gàng n th n ng c - B o qu n d dàng 119
6. o huy t áp 6.1. Gi i thi u t m quan tr ng c a k n ng Huy t áp là áp l c (áp su t) mà dòng máu ép lên thành m ch. ây chính là m t thông s quan tr ng cho th y tình tr ng ho t ng c a h tu n hoàn. V i vi c l ng giá ch s này ( o huy t áp) ng i u d ng có th phát hi n nhi u b nh t t ho c bi n ch ng nguy hi m i v i ng i b nh. Trên th c t , chúng ta th ng quan tâm n áp l c gây nên b i s t ng máu t tâm th t trái vào ng m ch ch ang y máu (g i là huy t áp ng m ch) c a ng i b nh nh t. Khi ch s này thay i so v i bình th ng nó có th liên quan n nh ng bi n i nghiêm tr ng c a m t hay nhi u c u ph n c a h tu n hoàn nh kh i l ng tu n hoàn, tình tr ng c a tim, m ch. Tính m ng c a ng i b nh s b e do n ng n n u huy t áp c a h b t ng ho c gi m quá nhi u m t cách t ng t. 6.2. M c tiêu c a o huy t áp 1- Phân tích c t m quan tr ng c a vi c o huy t áp 2- Phân tích c các y u t nh h ng n huy t áp 3- Mô t c m t s b t th ng v huy t áp có th g p 4- Chu n b c y d ng c o huy t áp 5- Th c hi n o huy t áp c cho ng i b nh theo úng quy trình 6.3. Lý thuy t liên quan n o huy t áp Huy t áp ng m ch là ch s th ng c o nh t. Nó bao g m huy t áp tâm thu (huy t áp t i a) và huy t áp tâm tr ng (huy t áp t i thi u). Huy t áp t i a là áp l c cao nh t mà dòng máu tác ng lên thành m ch trong thì tâm thu (tâm th t trái co) và huy t áp t i thi u là áp l c mà dòng máu tác ng lên thành m ch trong th i kì tâm tr ng. Th c ch t huy t áp c hình thành do 4 y u t chính sau: c co bóp c a tim àn h i c a ng m ch Tr l c ngo i vi: kh i l ng tu n hoàn, quánh c a máu, s c c n thành m ch u t th n kinh Phân lo i huy t áp theo m c dành cho ng il n Nhóm HA HA Khuy n cáo v vi c theo dõi tâm thu tâm tr ng Huy t áp bình
Tu i HA t i a (mmHg) HA t i thi u (mmHg) Tr s trung bình i sinh 65 – 95 30 – 60 80/60 1 tu i 65 – 115 42 – 80 90/61 3 tu i 76 – 122 46 – 84 99/65 6 tu i 85 – 115 48 – 64 100/56 10 tu i 93 – 125 46 – 68 109/58 14 tu i 99 – 137 51 – 71 118/61 Ng il n 100 – 140 60 – 90 120/80 Ng i già 100 – 160 60 – 90 130/80 Gi i: ph n th ng có huy t áp th p h n nam gi i. Khi ho t ng, lao ng n ng, g ng s c huy t áp th ng t ng, và nó s tr v bình th ng sau khi ngh ng i. Khi mang thai huy t áp th ng t ng, sau khi huy t áp s tr v bình th ng u t th n kinh: trong các tr ng thái c m xúc m nh, au n, lo l ng huy t áp a m t ng i th ng t ng. nh h ng c a các thu c làm co m ch: huy t áp t ng; Các thu c làm giãn ch: huy t áp gi m. th c a ng i b nh: Huy t áp trong t th n m th p h n trong t th ng i ho c ng. trí c th : có s khác bi t nh khi o huy t áp c a hai tay (kho ng 5mmHg), gi a tay và chân, huy t áp chênh nhau kho ng 20-40mmHg (huy t áp chân cao h n). Huy t áp b t th ng ng huy t áp: Khi huy t áp t i a l n h n 140mmHg ho c huy t áp t i thi u n h n 90mmHg. G p trong các b nh c u th n, suy th n, b nh m ch th n (h p ng ch th n), b nh n i ti t (c ng aldosterol tiên phát) h i ch ng cushing, phì i tuy n th ng th n, h p eo ng m ch ch , nhi m c thai nghén. Gi m huy t áp: Khi huy t áp t i a nh h n 90 mmHg ho c huy t áp t i thi u nh h n 60 mmHg. Có th g p trong các tr ng h p: s c do b t kì nguyên nhân nào, ch y máu, gi m kh i l ng tu n hoàn, suy tim, suy tuy n th ng th n, c th quá y u do c các b nh làm suy ki t nh : lao, x gan. Huy t áp k t: khi hi u s gi a huy t áp t i a và huy t áp t i thi u (huy t áp hi u s ) nh h n 20 mmHg khi ó tu n hoàn máu b tr . Tình tr ng này có th g p trong các b nh nh tràn d ch màng tim, shock. Huy t áp chênh nhi u g p trong tr ng h p h van ch , huy t áp hi u s quá n. 6.4. o huy t áp Ch s huy t áp là m t ch s quan tr ng liên quan tr c ti p t i ho t ng c a h tim m ch. Vì th , nó là m t thông s quan tr ng cho các nhân viên y t có th nh n nh c tình hình s c kho c a ng i b nh. Quy trình k thu t o huy t áp không quá ph c t p trong các tr ng h p thông th ng, tuy nhiên trong nh ng tr ng h p huy t áp t th ng ng i o c n ph i có k thu t o t t 121
Quy trình k thu t Các b c ti n hành Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng m Hình nh minh h a n chú ý 1. Ki m tra tình tr ng Ti n hành xem b nh án và tình Chính xác, úng ng i, không ti n b c a ng i hình s b c a ng i b nh hành trùng l p nh và h s TR C 2. R a tay th ng a s ch tay b ng n c, xà m b o v sinh, tránh lây nhi m qui phòng ho c ch t r a tay nhanh chéo 3. Chu n b d ng c Ch n y d ng c cho quy th thu t c ti n hành thu n y trình i 4. Th và ki m tra l i Cu n ch t b ng áp l c trong Xác nh ch t l ng c a d ng c ng c tay, r i b m lên và quan sát k ng h áp l c 5. Cho ng i b nh - Yêu c u ngh 15 phút sau khi t qu chính xác m/ng i t th ho t ng n ng. thích h p - Cho ng i b nh n m trên gi ng ho c ng i trên gh t tay lên bàn. 122
6. Gi i thích và Gi i thích tác d ng, lý do th c Ng i b nh hi u và h p tác ng d n ng i hi n QT, cách ng i b nh h p nh h p tác tác TRONG 7. Qu n b ng áp l c - Qu n v a ch t Có k t qu úng quanh cánh tay - t ng h ngang m c tim 8. Xác nh m m t - M t tay b t m ch quay n p m m t m ch có tr s g n úng ch tay i huy t áp t i a xác nh chính xác l ng khi/áp l c c n - B m bóng lên n khi không ph i b m vào khi o chính th c còn th y m ch n y 9. Cho ng i b nh Tim m ch tr v tr ng thái bình ngh 15 giây th ng 10. o huy t áp l n 1 Xác nh huy t áp 11. Cho ng i b nh ngh 1-2 phút 12. o huy t áp l n 2 13. Thông báo k t qu cho ng i b nh SAU 14. Tháo b ng áp l c 15. Cho ng i b nh t th tho i mái 16. Ghi h s 17. Thu d n d ng c 123