Hướng dẫn kỹ năng thực hành điều dưỡng (Tập 1): Phần 2

Chia sẻ: Pppppp Pppppp | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:237

Thêm vào BST

Báo xấu

162
lượt xem 20
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Phần 2 của tài liệu Kỹ năng thực hành điều dưỡng (Tập 1) gồm có những nội dung cụ thể như: Chương 3 - Các kỹ thuật theo dõi người bệnh và thăm khám của người bệnh, Chương 4 - Các kỹ thuật vô khuẩn và các kỹ thuật liên quan, Chương 5 - kỹ thuật cho ăn và chăm sóc bài tiết. Mời các bạn cùng tham khảo.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Hướng dẫn kỹ năng thực hành điều dưỡng (Tập 1): Phần 2

CH NG III CÁC K THU T THEO DÕI VÀ TH M KHÁM 1. Gi i thi u toàn ch ng 1.1. Danh sách các k n ng trong ch ng y d u hi u sinh t n. o tr ng l ng c th . Ðo chiêu cao c th . thu t s d ng máy monitor. thu t ghi n tâm . Khám th c th . 1.2. M c tiêu toàn ch ng Nêu c các yêu c u phân bi t s bình th ng và b t th ng các ch s các ch c n ng s ng, chi u cao, cân n ng. Trình bày khái ni m ch c n ng máy theo dõi ch c n ng s ng và máy ghi n tâm . Li t kê các yêu c u khi s d ng các công c s d ng trong t ng k thu t. Th c hi n y và úng các quy trình k thu t cu các k n ng trong ch ng. ánh giá k t qu , phân tích giá tr các k t qu b t th ng xu t. ng can thi p th a áng. 2. Yêu c u 2.1. Gi i thi u t ng quan Ng i kho m nh, các ch c n ng c a c th có th áp ng c nhu c u c a n thân h . Tuy v y, trong khi m au, ng i ta c n có s h tr ( các m c khác nhau tu theo tình tr ng b nh) có th áp ng c nh ng nhu c u c b n c a c th . Vi c theo dõi, th m khám s cung c p các d li u c b n nh t liên quan n tình tr ng hi n t i c a ng i b nh. Phân tích các d li u này s giúp u d ng viên l p k ho ch ch m sóc phù h p v i nhu c u c a ng i b nh. Ch c n ng nhi m v c a u d ng khi ch m sóc ng i b nh là theo dõi, khám th ch t và ánh giá các ch c n ng sinh lý bao g m o thân nhi t, m m ch, o huy t áp, cân o ng i b nh xác nh t ng tr ng ng i b nh; Theo dõi các ch c n ng ng, phát hi n các d u ch ng b t th ng k p th i báo cáo v i bác s u tr can thi p k p th i và có k ho ch hành ng u d ng tr c m t c ng nh lâu dài,tùy tình tr ng ng i b nh, n u m c tình tr ng quá n ng c n s ánh giá và theo d i c ch t ch và liên t c ng i b nh s c m c máy monitor ng i u d ng k p th i phát hi n các d u hi u nguy c ang e d a ng i b nh báo cáo bác s k p th i ho c theo yêu c u c a ng i u tr . 104
2.2. Ki m tra tr c h c ánh d u (X) vào c t úng ho c sai 15 câu h i d i ây : Câu h i úng Sai 1. o chi u cao là vi c r t c n thi t, c bi t l a tu i c n ánh giá s t ng tr ng và phát tri n 2. i v i ng i l n, o cân n ng, chi u cao k t h p v i nh n nh tình tr ng dinh d ng 3. Tình tr ng quá n ng c n s ánh giá và theo dõi liên t c 4. Ng i b nh s c m c máy monitor c theo dõi liên t c 5. ch tr s sinh trung bình 120 l n / phút 6. Thông th ng các ch t kích thích này làm t ng nh p m ch 7. Thân nhi t th ng th p h n ng i già 8. Thân nhi t th ng cao nh t vào bu i sáng và th p nh t vào bu i chi u 9. gi i nh p th có xu h ng cao h n nam gi i 10. Khi ho t ng th l c t ng nh p th t ng 11. Huy t áp k t: Khi hi u s gi a huy t áp t i a và huy t áp t i thi u nh h n 20 12. Huy t áp t ng khi s c do b t kì nguyên nhân nào 13. Huy t áp gi m khi ch y máu, gi m kh i l ng tu n hoàn, suy tim, suy tuy n th ng th n... 14. Huy t áp gi m khi c th quá y u do m c các b nh làm suy ki t nh : lao, x gan... 15. o chi u cao ánh giá s t ng tr ng và phát tri n cu tr 105
THU T L Y D U HI U SINH T N 1. Gi i thi u các k n ng o d u hi u sinh t n (L y d u hi u sinh t n) là l ng giá các ch s nhi t (N ), ch (M), nh p th (NT), huy t áp (HA) c a ng i b nh. o d u hi u sinh t n (DHST) là c u tiên xác nh các thông s c b n c a h tim m ch và hô h p. Khi các DHST c a m t ng i có giá tr khác v i các tr s bình th ng thì ng i ó có th ang ph i i m t v i nh ng v n v s c kho nào ó. Tuy v y c ng nên bi t r ng các ch bình th ng các ng i b nh khác nhau th ng r t khác nhau, do ó ng i u ng viên c n ph i so sánh các k t qu thu c v i các ch s thông th ng c a t ng ng i b nh c th . i nh ng ng i kho m nh, các ch c n ng c a c th có th áp ng c nhu u c a b n thân h . Tuy v y, trong khi m au, ng i ta c n có s h tr ( các m c khác nhau tu theo tình tr ng b nh) có th áp ng c nh ng nhu c u c b n c a th . Vi c o DHST s cung c p các d li u c b n nh t liên quan n tình tr ng hi n i c a ng i b nh. Phân tích các d li u này s giúp u d ng viên l p k ho ch ch m sóc phù h p v i nhu c u c a ng i b nh. n ph i o DHST cho t t c các ng i b nh vào khám l n u t i c s y t bao m tr m y t , phòng khám, b nh vi n, vi n d ng lão, hay các c s y t khác. Công vi c này là m t công vi c th ng qui c b n trong b nh vi n. M c th ng xuyên c a vi c l y DHST c a ng i b nh th ng có quan h ch t ch v i tình tr ng s c kho c a ng i b nh. Thông th ng các qui nh c a c s y t ho c bác s (BS) s qui t nh c th ng xuyên c a vi c o DHST cho m t ng i b nh, tuy v y b t c khi nào u ng viên nh n th y tình tr ng c a ng i b nh bi n i thì c n o DHST l i, không c n tuân theo qui nh c a c s y t . Tu theo qui nh mà th t l y các d u hi u sinh t n có th khác nhau, m t s n i qui nh th t nh sau: Nhi t - M ch - Nh p th - Huy t áp. K t qu th ng c ghi vào m t m u theo qui nh c a c s y t , m u này c thi t k chuyên bi t giúp cho vi c ghi chép c d dàng và thu n l i cho vi c c, so sánh k t qu theo th i gian. Ch ng này s gi i thi u v các k thu t o d u hi u sinh t n, c th là các k thu t sau: 1- m m ch 2- o nhi t 3- m nh p th 4- o huy t áp 2. M c tiêu k n ng Sau khi h c xong ch ng này sinh viên có kh n ng: 1- Trình bày c các DHST và các ch s bình th ng c a các DHST. 2- Mô t c các y u t nh h ng n DHST th ng g p. 3- L a ch n c các trang thi t b c n thi t o DHST. 4- o c chính xác các DHST ng i b nh. 5- Phân tích s b c k t qu thu c khi o DHST. 6- Th hi n c thái úng m c, phù h p khi ti n hành o DHST cho các ng i nh khác nhau. 106
3. K thu t m m ch 3.1. Lý thuy t liên quan n m m ch 3.1.1. Các y u t nh h ng n nh p m ch Trên th c t m ch c a m t ng i ch u r t nhi u s tác ng c a các y u t . Sau ây là m t s y u t th ng g p nh t: Tu i: T n s m ch thay i r t nhi u trong su t cu c i m t ng i. T n s ch trung bình gi m d n theo l a tu i. Bên c nh ó kho ng dao ng c a m ch c ng gi m d n ch ng t m c n nh c a vi c u khi n m ch. T n s m ch bình th ng c th th ng kê trong b ng sau: Tu i Kho ng dao ng c a t n s m ch T n s m ch trung bình n/phút n/phút sinh 100 – 170 140 1 tu i 80 – 170 120 3 tu i 80 – 130 110 6 tu i 75 – 120 100 10 tu i 70 – 110 90 14 tu i 60 – 110 90 Tr ng thành 60 – 100 80 Gi i: Thông th ng, cùng l a tu i n gi i th ng có m ch nhanh h n nam gi i kho ng 7-8 nh p/phút. Di truy n và dân t c: R t nhi u nghiên c u v vi c di truy n có nh h ng n vi c m c các b nh tim m ch c ng nh nh h ng n t n s m ch c a m t ng i. Ho c t s nhà nghiên c u nh n th y r ng ng i M g c Phi th ng có m ch và huy t áp cao h n ng i M g c Âu. Tuy nhiên, s khác bi t này th ng không n nh gi a các nghiên c u. i s ng: Vi c s d ng các ch t kích thích nh r u, bia, thu c lá, cà phê, chè ng gây ra s thay i v t n s m ch t c th i c ng nh v lâu dài i v i m t ng i. Thông th ng các ch t kích thích này làm t ng nh p m ch. Nh ng thay i c a c th : Thân nhi t: Thông th ng, n u thân nhi t t ng 10C0 thì nh p tim t ng lên 10 nh p. Trong c n au, nh p m ch c a m t ng i th ng t ng lên so v i lúc bình th ng. Thu c: khi s d ng m t s thu c, m ch c a ng i b nh có th b nh h ng khá rõ ràng. Ch ng h n, các thu c kích thích giao c m làm t n s m ch t ng, các thu c an th n, gi m au làm t n s m ch gi m. Môi tr ng: nhi t môi tr ng, ti ng n, s ô nhi m c ng có th tác ng n n s m ch c a ng i b nh. Các tr ng thái c m xúc: xúc ng m nh, s hãi, t c gi n có th làm m ch gi m i trong vài giây r i chuy n sang tr ng thái p r t nhanh và m nh. Th i gian trong ngày: thông th ng m ch c a m t ng i th ng ch m h n vào bu i êm (có th xu ng n 40 nh p/phút) và nhanh h n vào ban ngày. 107
3.1.2 V trí m m ch Thông th ng, m ch c m t i các v trí mà ng m ch i sát da, bên d i là m t n x ng nh : ng m ch thái d ng (t i thái d ng), ng m ch c nh ( c ), ng ch cánh tay ( rãnh nh u trong), ng m ch quay ( c tay), ng m ch b n ( n), ng m ch khoeo ( khoeo chân), ng m ch ch y sau (sau m t cá trong), ng ch mu ( mu bàn chân). Vi c xác nh t n s m ch bình th ng c a m t ng i s v p ph i m t chút khó kh n trong l n u tiên ng i b nh vào vi n, do ó c n r t c n th n khi a ra các k t lu n. 108
3.2. Quy trình k thu t Các b c ti n hành Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng i m c n Hình nh minh h a chú ý 1. Ki m tra l i h s Xem l i th i m ti n hành th Tránh l p l i m t cách n th n thu t g n nh t và nh ng yêu không c n thi t công TR C uv m c th ng xuyên vi c ã c th c hi n a th c hi n th thu t i m t ng i khác 2. R a tay th ng qui Theo qui nh c a B Y t m b o v sinh, tránh úng quy trình lây nhi m chéo 3. Chu n b d ng c - ng h có kim giây th thu t c ti n n th n nh t là v i y hành thu n l i nh ng lo i ng h - Bút ch a quen dùng - B ng theo d i ghi 4. Chu n b môi Bàn ng i b nh t tay, - Thu n l i cho làm th trí phù h p, ng i tr ng ho c gi ng cho ng i b nh thu t nh tho i mái m - m b o k t qu thu c áng tin c y 5. Chu n b ng i Gi i thích v th thu t, yêu c u o s tin t ng và Cho ngh ít nh t 15 nh NB n m/ng i úng t th p tác phút sau khi v n ng m nh 109
6. Xác nh v trí m ch t 3 u ngón tay trên ng m nh n sóng m ch d ng các u i c a m ch, nh n xu ng t t t nh t ngón tay thay vì lòng TRONG n khi th y m ch n y rõ ngón tay 7. m m ch trong t nhìn ng h , tay c m nh n Có k t qu úng Không m m chv i vòng m t phút sóng m ch m trong vòng 1 th i gian ng n h n 1 phút phút tr nh ng tr ng h p c bi t 8. Thông báo k t qu Nói cho NB bi t k t qu và - Ng i b nh hi u h n Th n tr ng khi nh n và giúp ng i b nh nh ng nh n xét s b v t n s tình tr ng c a b n inh k t qu b i SAU t th tho i mái ch c a NB thân h có th h p ng ng bình th ng tác hi u qu . a m i ng i khác nhau - T o s tin t ng c a ng i b nh 9. Ghi k t qu vào h Ghi theo qui nh c a c s y t u tr và theo dõi di n Rõ ràng và báo BS (n u t i bi n c a t n s m ch n) 10. Thu d n d ng c C t ng h , bút - G n gàng n th n - B o qu n d dàng 110
4. o nhi t c th 4.1. Lý thuy t liên quan n k n ng 4.1.1. Các y u t nh h ng n nhi t Các th i m trong ngày: Thân nhi t th ng cao nh t vào bu i chi u và th p nh t vào bu i sáng s m (lúc ang ng : 3-6 gi sáng). Ta có th lý gi i cho u này b ng vi c so sánh m c v n ng c a các c và m c chuy n hoá c b n. Ngoài ra, vi c nhi t môi tr ng th p nh t vào lúc g n sáng và cao nh t vào bu i chi u c ng có nh ng ph n nào. Tu i: Thân nhi t n nh nh t ng i tr ng thành còn tr , lúc này c quan u nhi t ã hoàn thi n và ho t ng chuy n hoá c b n t t, bên c nh m t l p m d i da d y và l ng v n ng l n. Thân nhi t th ng th p h n ng i già do l p m i da tr nên m ng h n, các thành m ch x c ng, ho t ng ít, kh n ng chuy n hoá b n không còn t t. i v i tr em, s dao ng l n c a thân nhi t ch y u t o ra do quan u nhi t ch a hoàn thi n. Tu i V trí o Thang o Celsius Thang o Fahrenheit i sinh Nách 35.5 – 39.50C 96.0 – 99.50F 1 tu i Mi ng 37.70C 99.70F 3 tu i Mi ng 37.20C 99.00F 5 tu i Mi ng 37.00C 98.60F Ng il n Mi ng 37.00C 98.60F Nách 36.40C 97.60F Tr c tràng 37.60C 99.60F Ng i già Mi ng 36.00C 96.80C Gi i: Thân nhi t thay i ít h n trên nam gi i. Tuy v y, n gi i thân nhi t th ng t ng lên trong th i m tr ng r ng và khi mang thai, nhi t gi m m t chút tr c khi tr ng r ng. Ho t ng th l c: Vi c t p luy n không làm thay i nhi t v lâu dài nh ng có th thay i thân nhi t c a m t ng i ngay t i th i m ó. Lý do là trong th i m này, c th t cháy m t l ng l n glucose và m áp ng nhu c u n ng l ng cho n ng c . Nhi t môi tr ng có th tác ng n thân nhi t c a m t ng i. Tu theo a tu i mà s nh h ng này là nhi u hay ít. V i ng i tr ng thành còn tr , thân nhi t th ng không thay i nhi u, v i ng i già hay tr em thì thân nhi t ch u nh h ng nhi u h n. 4.1.2. T ng thân nhi t (S t ) t là m t tr ng thái mà nhi t c th t ng lên cao áp ng v i m t s tác nhân ngo i lai nh là vi khu n, v t th l . 111
c dù t ng thân nhi t là m t ph n ng tích c c ch ng l i s xâm nh p c a vi khu n, tuy v y n u thân nhi t t ng quá cao có th gây h i cho c th . Ng i ta nh n th y r ng n u s t cao h n 410C thì trong m t th i gian ng n s có s t n th ng th n kinh và n u s t trên 420C và không u tr k p th i thì ng i b nh có th b t vong sau vài gi . Do nh ng tác h i n ng n c a s t cao nên khi ng i b nh b s t ng i ta th ng tìm cách ki m soát nhi t tr l i bình th ng s m. M t s nguyên nhân th ng g p a t ng nhi t là: Nhi m khu n toàn thân ho c c c b i lo n n i ti t: B nh c ng tuy n giáp tr ng i lo n th n kinh: T n th ng trung tâm u nhi t (ch n th ng, tai bi n, au…) Protein l : S a, xác vi khu n Protein n i sinh: Xu t huy t mô, ho i t t ch c… Các ch t kích thích trung tâm u nhi t ho c h n ch vi c th i nhi t: Cafein, phenamin… Do nhi t môi tr ng quá nóng: Say nóng, say n ng 112
4.1 Quy trình k thu t Các b c ti n Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng i m c n chú ý Hình nh minh h a hành 1. Ki m tra l i Xem l i th i m ti n hành - S c n thi t và m c th ng n th n TR C s th thu t g n nh t và xuyên c a o nhi t cho ng i nh ng yêu c u v m c nh c th th ng xuyên c a th c - Tránh l p l i m t cách không hi n th thu t n thi t công vi c ã c th c hi n b i m t ng i khác 2. R a tay Theo qui nh c a B Y t m b o v sinh, tránh lây úng quy trình th ng qui nhi m chéo 3. Chu n b y d ng c theo danh th thu t c ti n hành n th n ng c y sách và ki m tra s ho t thu n l i ng c a chúng 4. Chu n b môi Gh ng i b nh ng i - Thu n l i cho làm th thu t trí phù h p, kín áo tr ng ho c gi ng n m - Ng i b nh không m i (n u c n), ng i b nh tho i mái 5. Chu n b Gi i thích v th thu t, lau o s tin t ng h p tác Có th yêu c u NB v ng i b nh ch h nách sinh h nách n u có th 6. V y nhi t k C m nhi t k g n trong t th y ngân xu ng d i 350C y m nh và úng k lòng bàn tay, v y d t khoát Nhi t k không b va p vào các thu t ng c tay t khác b g yv . 113
7. t nhi t k t b u thu ngân sát da - Truy n nhi t t t t c th sang Có th yêu c u NB t TRONG vào nách nách, nhi t k t d c theo nhi t k t theo h ng d n và ngoài c ng c l n - Nhi t k c gi t t, không b a l i n u sai. S d ng i khi l y ra ngôn ng phù h p. 8. i trong Nh c ng i b nh khép Có k t qu úng Có th k t h p làm các vòng 10-15 ch t cánh tay th thu t khác phút 9. L y nhi t k - Yêu c u NB c m l y ph n - Không b b n i xoay nh nhi t k SAU ra kh i h thu tinh c a nhi t k r i - c c k t qu d dàng, nhìn v ch thu ngân nách, c k t y ra chính xác rõ ràng qu - C m ngang t m m t c 10. Thông báo Nói cho NB bi t k t qu và - Ng i b nh hi u h n v tình Thân nhi t c a NB khi t qu và giúp nh ng nh n xét s b v tr ng c a b n thân h có th o các v trí khác nhau ng i b nh v thân nhi t c a NB p tác hi u qu . là khác nhau th tho i mái - T o s tin t ng c a ng i nh 11. Ghi k t qu u tr và theo dõi di n bi n - Rõ ràng vào h s và thân nhi t c a NB t khi vào vi n - Chú ý nh ng thay i báo BS (n u n th i m c k t qu n x trí phù h p, n) p th i 12. Lau và thu Lau s ch b u thu ngân, - G n gàng n th n n d ng c thu d n d ng c - B o qu n d dàng 114
Thân nhi t còn có th c o t i các v trí khác trên c th nh mi ng, tr c tràng, tai, trán ho c th m chí o c t xa. Tu theo các tr ng h p khác nhau mà quy trình có thay i ôi chút, ch y u là trong các b c chu n b d ng c , ng i b nh và cách t vào các v trí khác nhau: o nhi t mi ng Nhi t k nt mi ng mi ng Nhi t k cho tr s mi ng 5 m nh p th 5.1. Gi i thi u t m quan tr ng c a k n ng Nh p th c a ng i b nh là m t trong nh ng d u hi u quan tr ng di n t tình tr ng a h hô h p. V i bác s , t n s th c a ng i b nh giúp cho vi c ch n oán b nh, v i u d ng ây là thông s giúp cho ng i u d ng có th l p c k ho ch ch m sóc phù h p v i ng i b nh. Qua vi c th c hi n m nh p th cho ng i b nh nh kì, nhân viên y t có th theo dõi c tình tr ng b nh c a ng i b nh ng th i phát hi n p th i các b t th ng có th x y ra i v i ng i b nh. Bên c nh ó, thông qua s giao ti p m i quan h gi a nhân viên u d ng và ng i b nh s tr nên thân thi t h n. 5.2. M c tiêu c a m nh p th 1- Phân tích c t m quan tr ng c a m nh p th 2- Chu n b y d ng c và u ki n m nh p th 3- Th c hi n c m nh p th chính xác 5.3. Lý thuy t liên quan n m nh p th Th tích khí l u thông 115
Các y u t nh h ng n nh p th Phân áp CO2: khi n ng CO2 trong máu t ng, ph n x hô h p t ng. Khi phân áp CO2 m c bình th ng, nó có tác d ng kích thích và duy trì hô h p. Khi n ng CO2 trong máu xu ng quá th p, nó có th gây ng ng th . Phân áp O2: khi làm gi m phân áp ôxy trong khí th , phân áp ôxy trong ph nang c ng gi m theo. Th n kinh c m giác: Kích thích các dây th n kinh c m giác nông (nh t là dây V) làm thay i hô h p. Kích thích nh làm th sâu, kích thích m nh làm ng ng th . Dây X có tác d ng nh là trung gian u hoà ng tác hít vào và th ra (ph n Hering - Breure). Các trung tâm th n kinh c ng nh h ng nhi u n hô h p n hình là trung tâm nu t (khi nu t ta nín th ), vùng d i i ( u hoà hô h p u hoà thân nhi t), và não (khi c i, khóc, th dài hô h p u có thay i rõ r t). Ngoài ra các y u t nh tu i, gi i, m c ho t ng, m c chuy n hoá, ch t kích thích c ng nh h ng r t nhi u n nh p th . Nh p th trung bình tr em cao h n ng i l n, n gi i có xu h ng cao h n nam gi i, khi ho t ng th l c t ng nh p th t ng, khi s d ng các ch t kích thích nh bia r u, thu c lá nh p th th ng t ng… Cu i cùng, nh ng không kém ph n quan tr ng ó là ý th c c a m t ng i có th nh ng n nh p th trong ng n h n. M t ng i có th u khi n nh p th c a mình nhanh lên hay ch m i b ng vi c ki m soát các c hô h p, ho c u khi n tâm tr ng, m xúc c a mình. Nh p th bình th ng và b t th ng Các ki u th th ng g p: Ki u ng c trên: hay g p n Ki u s n: hay g p thi u niên Ki u hoành: th ng g p tr em và nam gi i tr ng thành Các b t th ng c a th : bình th ng ng i ta th ng không chú ý n nh p th tuy y trong m t s tr ng h p ng tác th tr nên n ng n , khó kh n bu c ng i ó ph i chú ý n nh p th c a mình ó là hi n t ng khó th . Khó th có th di n ra t t ho c t ng t, có th di n ra vào ban êm ho c ban ngày (c ng ph v ), khi thay i t l hít vào, th ra (hen, giãn ph qu n), thay i nh p th (viêm ph i,…), t n s ch m (r i lo n hành tu , hôn mê…). t s ki u th c bi t: Cheyne-Stokes: khó th và t m ng ng th luân chuy n n i ti p nhau. 116
Kusmaull: 4 giai n: hít vào sâu, ng ng th ng n, th ra nhanh, ng ng th kéo dài ng thông khí: t ng c v t n s và biên : g p trong nh i máu ph i giai n u, t c m ch ph i, g ng s c, lo l ng, s t cao… 5.4. m nh p th m nh p th là m t th thu t quan tr ng giúp cho vi c theo dõi và phát hi n các b t th ng c a h hô h p. Vi c th c thi th thu t này c n c ti n hành tu theo tình tr ng a ng i b nh. Dù không quá khó m nh p th , tuy nhiên có k t qu chính xác n ph i l u ý nh ng c tr ng c a th nh vi c có th u khi n nh p th khi c thông báo tr c là ang b m, nh ng thay i v nh p th là khá l n d i tác ng bên ngoài nên c n chu n b ng i b nh và môi tr ng m nh p th phù h p. 117
Quy trình k thu t Các b c ti n Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng i m c n Hình nh minh h a hành chú ý 1. Ki m tra l i h Xem l i th i m ti n hành th - S c n thi t và m c th ng n th n TR C thu t g n nh t, và nh ng yêu xuyên c a m nh p th cho u v m c th ng xuyên ng i b nh c th a th c hi n th thu t - Tránh l p l i m t cách không n thi t công vi c ã c th c hi n b i m t ng i khác 2. R a tay th ng Theo qui nh c a B Y t m b o v sinh, tránh lây úng quy trình qui nhi m chéo 3. Chu n b d ng y d ng c theo danh sách và th thu t c ti n hành n th n y ki m tra s ho t ng c a chúng thu n l i 4. Chu n b môi y gh ng i b nh ng i Thu n l i cho làm th thu t t nh t là b trí tr ng ho c gi ng n m Ng i b nh không m i gi ng NB n m 5. Chu n b ng i Gi i thích r ng s ki m tra cho o s tin t ng h p tác trong u ng i b nh m c nh ng i b nh nh ng không c khi ng i b nh v n không t áo d y c n yêu c u NB bi t v vi c m nh p th u ch nh nh p th c ng nh b i b t ra nh h ng b i ý th c c a b n thân h 118
6. Chu n b m t ng h v trí thu n l i có th v a nhìn ng h và t, ng h và vùng a nhìn v trí m nh p th m nh p th th ng hàng 7. m trong vòng m ng h , ng th i quan - M t s ph i v a nhìn ng h Trong tr ng h p TRONG 1 phút sát vùng m nh p th a nhìn vùng m th không u ho c - dài xác nh nh p th không rõ c n m chính xác thêm 1 phút 8. Thông báo k t Nói cho NB bi t k t qu và - Ng i b nh hi u h n v tình Thân nhi t c a NB SAU qu và giúp ng i nh ng nh n xét s b v tình tr ng c a b n thân h có th khi o các v trí nh v t th hình c a NB, không nên cho p tác hi u qu . khác nhau là khác tho i mái ng i b nh bi t r ng h v a b - Không ánh m t ni m tin c a nhau a ng i b nh ng th i khi n h có th c m th y b xúc ph m. 9. Ghi k t qu vào Ghi theo qui nh c a c s yt u tr và theo dõi di n bi n - Rõ ràng s và báo BS t i thân nhi t c a NB t khi vào vi n - Chú ý nh ng thay (n u c n) n th i m c k t qu i l n x trí phù p, k p th i 10. Lau và thu d n Lau s ch d ng c , thu d n d ng - G n gàng n th n ng c - B o qu n d dàng 119
6. o huy t áp 6.1. Gi i thi u t m quan tr ng c a k n ng Huy t áp là áp l c (áp su t) mà dòng máu ép lên thành m ch. ây chính là m t thông s quan tr ng cho th y tình tr ng ho t ng c a h tu n hoàn. V i vi c l ng giá ch s này ( o huy t áp) ng i u d ng có th phát hi n nhi u b nh t t ho c bi n ch ng nguy hi m i v i ng i b nh. Trên th c t , chúng ta th ng quan tâm n áp l c gây nên b i s t ng máu t tâm th t trái vào ng m ch ch ang y máu (g i là huy t áp ng m ch) c a ng i b nh nh t. Khi ch s này thay i so v i bình th ng nó có th liên quan n nh ng bi n i nghiêm tr ng c a m t hay nhi u c u ph n c a h tu n hoàn nh kh i l ng tu n hoàn, tình tr ng c a tim, m ch. Tính m ng c a ng i b nh s b e do n ng n n u huy t áp c a h b t ng ho c gi m quá nhi u m t cách t ng t. 6.2. M c tiêu c a o huy t áp 1- Phân tích c t m quan tr ng c a vi c o huy t áp 2- Phân tích c các y u t nh h ng n huy t áp 3- Mô t c m t s b t th ng v huy t áp có th g p 4- Chu n b c y d ng c o huy t áp 5- Th c hi n o huy t áp c cho ng i b nh theo úng quy trình 6.3. Lý thuy t liên quan n o huy t áp Huy t áp ng m ch là ch s th ng c o nh t. Nó bao g m huy t áp tâm thu (huy t áp t i a) và huy t áp tâm tr ng (huy t áp t i thi u). Huy t áp t i a là áp l c cao nh t mà dòng máu tác ng lên thành m ch trong thì tâm thu (tâm th t trái co) và huy t áp t i thi u là áp l c mà dòng máu tác ng lên thành m ch trong th i kì tâm tr ng. Th c ch t huy t áp c hình thành do 4 y u t chính sau: c co bóp c a tim àn h i c a ng m ch Tr l c ngo i vi: kh i l ng tu n hoàn, quánh c a máu, s c c n thành m ch u t th n kinh Phân lo i huy t áp theo m c dành cho ng il n Nhóm HA HA Khuy n cáo v vi c theo dõi tâm thu tâm tr ng Huy t áp bình
Tu i HA t i a (mmHg) HA t i thi u (mmHg) Tr s trung bình i sinh 65 – 95 30 – 60 80/60 1 tu i 65 – 115 42 – 80 90/61 3 tu i 76 – 122 46 – 84 99/65 6 tu i 85 – 115 48 – 64 100/56 10 tu i 93 – 125 46 – 68 109/58 14 tu i 99 – 137 51 – 71 118/61 Ng il n 100 – 140 60 – 90 120/80 Ng i già 100 – 160 60 – 90 130/80 Gi i: ph n th ng có huy t áp th p h n nam gi i. Khi ho t ng, lao ng n ng, g ng s c huy t áp th ng t ng, và nó s tr v bình th ng sau khi ngh ng i. Khi mang thai huy t áp th ng t ng, sau khi huy t áp s tr v bình th ng u t th n kinh: trong các tr ng thái c m xúc m nh, au n, lo l ng huy t áp a m t ng i th ng t ng. nh h ng c a các thu c làm co m ch: huy t áp t ng; Các thu c làm giãn ch: huy t áp gi m. th c a ng i b nh: Huy t áp trong t th n m th p h n trong t th ng i ho c ng. trí c th : có s khác bi t nh khi o huy t áp c a hai tay (kho ng 5mmHg), gi a tay và chân, huy t áp chênh nhau kho ng 20-40mmHg (huy t áp chân cao h n). Huy t áp b t th ng ng huy t áp: Khi huy t áp t i a l n h n 140mmHg ho c huy t áp t i thi u n h n 90mmHg. G p trong các b nh c u th n, suy th n, b nh m ch th n (h p ng ch th n), b nh n i ti t (c ng aldosterol tiên phát) h i ch ng cushing, phì i tuy n th ng th n, h p eo ng m ch ch , nhi m c thai nghén. Gi m huy t áp: Khi huy t áp t i a nh h n 90 mmHg ho c huy t áp t i thi u nh h n 60 mmHg. Có th g p trong các tr ng h p: s c do b t kì nguyên nhân nào, ch y máu, gi m kh i l ng tu n hoàn, suy tim, suy tuy n th ng th n, c th quá y u do c các b nh làm suy ki t nh : lao, x gan. Huy t áp k t: khi hi u s gi a huy t áp t i a và huy t áp t i thi u (huy t áp hi u s ) nh h n 20 mmHg khi ó tu n hoàn máu b tr . Tình tr ng này có th g p trong các b nh nh tràn d ch màng tim, shock. Huy t áp chênh nhi u g p trong tr ng h p h van ch , huy t áp hi u s quá n. 6.4. o huy t áp Ch s huy t áp là m t ch s quan tr ng liên quan tr c ti p t i ho t ng c a h tim m ch. Vì th , nó là m t thông s quan tr ng cho các nhân viên y t có th nh n nh c tình hình s c kho c a ng i b nh. Quy trình k thu t o huy t áp không quá ph c t p trong các tr ng h p thông th ng, tuy nhiên trong nh ng tr ng h p huy t áp t th ng ng i o c n ph i có k thu t o t t 121
Quy trình k thu t Các b c ti n hành Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng m Hình nh minh h a n chú ý 1. Ki m tra tình tr ng Ti n hành xem b nh án và tình Chính xác, úng ng i, không ti n b c a ng i hình s b c a ng i b nh hành trùng l p nh và h s TR C 2. R a tay th ng a s ch tay b ng n c, xà m b o v sinh, tránh lây nhi m qui phòng ho c ch t r a tay nhanh chéo 3. Chu n b d ng c Ch n y d ng c cho quy th thu t c ti n hành thu n y trình i 4. Th và ki m tra l i Cu n ch t b ng áp l c trong Xác nh ch t l ng c a d ng c ng c tay, r i b m lên và quan sát k ng h áp l c 5. Cho ng i b nh - Yêu c u ngh 15 phút sau khi t qu chính xác m/ng i t th ho t ng n ng. thích h p - Cho ng i b nh n m trên gi ng ho c ng i trên gh t tay lên bàn. 122
6. Gi i thích và Gi i thích tác d ng, lý do th c Ng i b nh hi u và h p tác ng d n ng i hi n QT, cách ng i b nh h p nh h p tác tác TRONG 7. Qu n b ng áp l c - Qu n v a ch t Có k t qu úng quanh cánh tay - t ng h ngang m c tim 8. Xác nh m m t - M t tay b t m ch quay n p m m t m ch có tr s g n úng ch tay i huy t áp t i a xác nh chính xác l ng khi/áp l c c n - B m bóng lên n khi không ph i b m vào khi o chính th c còn th y m ch n y 9. Cho ng i b nh Tim m ch tr v tr ng thái bình ngh 15 giây th ng 10. o huy t áp l n 1 Xác nh huy t áp 11. Cho ng i b nh ngh 1-2 phút 12. o huy t áp l n 2 13. Thông báo k t qu cho ng i b nh SAU 14. Tháo b ng áp l c 15. Cho ng i b nh t th tho i mái 16. Ghi h s 17. Thu d n d ng c 123