Kỹ thuật keo dán - Chương 6

Chia sẻ: Nguyễn NHi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:16

Thêm vào BST

Báo xấu

178
lượt xem 64
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

MỘT SỐ LOẠI KEO DÁN 6.1. Keo gốc động vật - Thành phần chính của keo gốc động vật là Gielatin: Gielatin được lấy từ da, xương, gân, móng. . . của các con vật như trâu, bò, heo, cá. . . - Có thể chia keo từ gielatin thành 3 nhóm chính: 88 + Keo trích từ da trâu, bò, ngựa. . . + Keo từ xương, gân của trâu, bò, ngựa. . . + Keo trích từ bong bóng, ruột, da, xương và vảy cá. - Do vậy để trích gielatin từ động vật trước hết tách riêng từng...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Kỹ thuật keo dán - Chương 6

+ Håi quaï nhiãût, håi næåïc, næåïc noïng, tia tæí ngoaûi, âiãûn tråí. . . - Âäúi våïi keo noïng chaíy thç hoïa ràõn keo bàòng taïc nhán laìm laûnh nhæ: khäng khê, næåïc laûnh. . . - Chiãöu daìy keo: + Chiãöu daìy quaï beï: thiãúu keo khäng tháúm æåït hoaìn toaìn 2 bãö màût tiãúp xuïc. + Chiãöu daìy låïn quaï: laìm tàng khaí nàng taûo æïng suáút näüi, pháön låïn âäü bãön keo beï hån nãön do âoï gáy nãn phaï våî kãút dênh näüi trong låïp keo khi coï æïng suáút táûp trung. Chæång 6 MÄÜT SÄÚ LOAÛI KEO DAÏN 6.1. Keo gäúc âäüng váût - Thaình pháön chênh cuía keo gäúc âäüng váût laì Gielatin: Gielatin âæåüc láúy tæì da, xæång, gán, moïng. . . cuía caïc con váût nhæ tráu, boì, heo, caï. . . - Coï thãø chia keo tæì gielatin thaình 3 nhoïm chênh: 88
+ Keo trêch tæì da tráu, boì, ngæûa. . . + Keo tæì xæång, gán cuía tráu, boì, ngæûa. . . + Keo trêch tæì bong boïng, ruäüt, da, xæång vaì vaíy caï. - Do váûy âãø trêch gielatin tæì âäüng váût træåïc hãút taïch riãng tæìng loaûi âäüng váût, taïch riãng tæìng bäü pháûn do chuïng coï haìm læåüng gielatin khaïc nhau. -Caïc loaûi keo xuáút xæï tæì caïc nguyãn liãûu âaî nãu trãn âãöu goüi chung laì gielatin. Nguyãn liãûu âãø saín xuáút gielatin laì collagen mäüt loaûi protein coï cáúu taûo daûng såüi mën, chiãúm khoaíng 30% caïc cháút hæîu cå coï trong mä tãú baìo cuía âäüng váût coï vuï. -Collagen coï nhiãöu nháút trong da, xæång vaì gán. Cäng thæïc trung bçnh cuía collagen laì C102H149O38N31 khi thuíy phán taûo thaình gielatin: C102H149O38N31 + H2O = C102H151O39N31 -Thaình pháön trung bçnh cuía gielatin nhæ sau: C-51,29%; O-24,13%; N-18,19%. -Gielatin thuäüc loaûi polyme nhiãût deío. Giäúng nhæ saïp noï coï thãø noïng chaíy vaì âäng âàûc. Gielatin dãù bë vi sinh váût laìm phán huíy nãn khi saín xuáút keo naìy thç phaíi thãm vaìo thaình cuía keo cháút baío quaín. -Caí 2 loaûi keo gielatin chênh: keo da vaì keo xæång. 6.1.1. Saín xuáút gielatin tæì da (keo da) -Keo da thu âæåüc tæì caïc loaûi da âäüng váût nhæ tráu, boì, ngæûa, caï, låün. . . -Træåïc hãút tiãún haình nfám da trong kiãöm (næåïc väi) âãø loaûi boí nhæîng cháút khäng phaíi laì collagen trong thåìi gian tæì 30 âãún 100 ngaìy. 89
-Âãø traïnh da bë vi sinh váût têch tuû vaì laìm hoíng thç cæï 6-7 ngaìy laûi thay næåïc väi. Giai âoaûn naìy quyãút âënh cháút læåüng cuía gielatin sau naìy. -Sau âoï láúy nguyãn liãûu ra ræía saûch bàòng næåïc, trung hoìa kiãöm dæ bàòng axit loaîng räöi ræía mäüt láön næîa. - Tiãúp theo laì cho nguyãn liãûu vaìo näöi cuìng våïi næåïc noïng, giæî åí 60-70oc trong vaìi giåì, coï khuáúy daío âãöu âãø chiãút gielatin. Thiãút bë gäöm näöi hçnh truû, chiãöu cao bàòng 2 âæåìng kênh, bàòng theïp traïng thiãúc (inox caìng täút), chëu aïp suáút âãún 4 kg/cm2, coï låïp baío än giæî nhiãût. - Caïch âaïy näöi 0,5 m coï loït táúm læåïi âuí sæïc chëu âæåüc khäúi nguyãn liãûu (da vuûn) âæåüc ngám mãöm trong næåïc. - Sau khi âáûy nàõp cho håi næåïc vaìo tæì dæåïi âaïy näöi. Dæåïi sæïc eïp vaì nhiãût âäü cuía håi næåïc, gielatin seî tan dáön thaình dung dëch keo loíng, caûnh âaïy näöi coï van thènh thoaíng vàûn láúy dung dëch gielatin ra. - Nhiãût âäü dung dëch âáöu chæïa khoaíng 20% gielatin khäng quaï 80oC, dung dëch ruït láön hai coï nhiãût âäü khoaíng 84oC, láön ba khoaíng 88oC vaì láön 4 laì 95oC. - Sau âoï âem gielatin âi táøy maìu, loüc. - Räöi âem cä trong hãû thäúng huït chán khäng, taûo táúm moíng. - Phåi khä. -Keo gielatin coï cháút læåüng cao duìng laìm phuû gia trong thæûc pháøm hoàûc âãø saín xuáút phim vaì giáúy aính, loaûi cháút læåüng keïm hån âæåüc duìng laìm keo daïn hoàûc duìng vaìo caïc muûc âêch khaïc. 6.1.2. Saín xuáút gielatin tæì xæång (keo xæång) 90
-Træåïc âáy ngæåìi ta chè biãút saín xuáút gielatin tæì da nhæng tæì nàm 1814 ngæåìi ta âaî saín xuáút keo naìy tæì xæång vaì do nhæîng æu âiãøm vãö màût kinh tãú hiãûn keo xæång coìn âæåüc saín xuáút nhiãöu hån caí keo da. Quaï trçnh saín xuáút bao gäöm: + Læûa xæång + Ræía xæång + Âáûp, nghiãön xæång + Khæí måî trong xæång + Trêch láúy photphatcanxi: táûn duûng laìm thæïc àn gia suïc, dæåüc pháøm... + Trêch gielatin trong xæång + Loüc dung dëch gielatin + Cä dung dëch gielatin + Laìm tràõng, âäø khuän, càõt miãúng gielatin. + Phåi 1- Læûa xæång - Taïch taûp cháút (caïc vãút kim loaûi gáy hæ hoíng maïy caïn, maïy xay xæång) - Taïch riãng tæìng loaûi: xæång äúng chán, âáöu xæång sæåìn. . . âãø riãng vaì náúu riãng. 2- Nghiãön xæång: - Nghiãön xæång âãún kêch thæåïc nháút âënh räöi náúu så bäü âãø khæí måî. 3- Khæí måî - Loaûi boí måî âãø gielatin coï pháøm cháút täút. - Phæång phaïp náúu: måî nheû hån næåïc näøi lãn, duìng duûng cuû våït ra. 91
- Phæång phaïp duìng håi coï aïp suáút hoàûc dung mäi âãø taïch måî ra. Coï thãø duìng dung mäi âãø chiãút måî thç triãût âãø hån nhæng âàõt hån. 5- Trêch láúy photphatcanxi - Duìng 400 lêt acid HCl 5%/ 100 kg xæång, sau âoï âem loüc, trung hoìa bàòng næåïc väi 15oBe photphat canxi tráöm hiãûn thaình kãút tuía maìu tràõng. - Âãø làõng kãút tuía hoaìn toaìn, chàõt næåïc phêa trãn láúy gielatin, ræía nhiãöu láön kãút tuía räöi sáúy khä thu âæåüc photphatcanxi daûng bäüt tràõng, khä, min sæí duûng trong dæåüc pháøm, thæïc àn gia suïc, phán boïn. . . 6- Trêch láúy gielatin trong xæång - Duìng håi aïp læûc 2 - 3 kg/cm2 taïch gielatin. 7- Loüc - Âãø keo trong suäút thç tiãún haình loüc taïch càûn, taûp cháút åí nhiãût âäü 55 - 60oC, trong thåìi gian 5 - 6 giåì. Tiãún haình trong thiãút bë hçnh truû coï låïp baío än. 8- Cä - Duìng maïy huït chán khäng âãø cä dung dëch gielatin 9- Laìm tràõng keo - Duìng taïc nhán laìm tràõng nhæ : Khê sunfuarå, dung dëch amoniac, H2O2 10- Âäø khuän vaì càõt miãúng moíng - Khuän bàòng sàõt traïng keîm daìi 0,75 m, räüng 0,2 m, sáu 0,12 m cho 25 kg keo. - Sau khi âäø âáöy khuän gielatin âem ngám næåïc laûnh hoàûc âãø tuí laûnh, 12 giåì sau gielatin âäng laûi thç âem càõt thaình miãúng moíng. 11- Phåi gielatin 92
- Duìng quaût huït, nhiãût âäü tàng tæì tæì, sau 3 ngaìy åí nhiãût âäü 40oC, sau 7 ngaìy nhiãût âäü lãn 60oC, nhiãût âäü cao nháút khäng quaï 70 - 75oC. 6.1.3. Keo tæì bong boïng caï - Mäüt säú loaûi caï nhæ: caï heo, caï âuäúi, vaì nhiãöu loaûi caï låïn, bong boïng chæïa tæì 88 - 90% keo. Phæång phaïp láúy âån giaín: + Ræía saûch, xeí laìm hai, ngám næåïc noïng âãø loaûi taûp cháút, âem phåi nàõng tháût khä âãø bong boïng khäng bë mäúc khi baío quaín láu ngaìy. + Khi duìng âem ngám næåïc cho nåí mãöm, räöi náúu säi, keo tan thaình dung dëch coï âäü kãút dênh cao. 6.1.4. Keo da caï - Mäüt säú caï: moìi, âuäúi, caï máûp. . .láúy da ræía saûch âem phåi nàõng, ngám vaìo dung dëch NaOH 0,5% trong 24 giåì, thay dung dëch 3 láön trong thåìi gian naìy. - Ræía saûch xuït âem ngám caïc dung dëch coï suûc khê sunfuaro vaìo âãø táøy tràõng hoàûc ngám trong dung dëch HCl træåïc khi trêch láúy keo nhæ keo da, xæång. - Cä âàûc âãún näöng âäü dung dëch laì 50%. * Cäng duûng: - Caïc loaûi keo náúu tæì gielatin duìng laìm keo daïn giáúy, gäù, saình sæï, häö vaíi såüi. . . - Thäng thæåìng trong thaình pháön keo gielatin tæì xæång, da . . .thæåìng âæåüc bäø sung cháút baío quaín, cháút hoïa deío, cháút tháúm æåït. . .træåïc khi laìm thaình táúm, thoíi, haût hoàûc nghiãön thaình bäüt âãø baïn ra thë træåìng. - Keo phaíi khäng maìu hoàûc coï maìu vaìng nhaût, khäng cæïng, tyí troüng khoaíng 1,27, âäü tro 2,25-4%. Keo xæång håi coï tênh axit hån so våïi keo da. 93
- Keo gielatin chè tan trong næåïc, khäng tan trong dáöu, dung mäi hæîu cå. - Keo gialatin coï thãø chuyãøn tæì daûng hoìa tan sang gel khi laìm laûnh vaì ngæåüc laûi khi âun noïng. Sau khi khä keo gielatin xæí lyï våïi formaldehyt, sunfatamon, borax natri axetat coï thãø chëu âæåüc næåïc. - Thãm kalibicromat vaìo keo dæåïi taïc duûng cuía aïnh saïng keo khäng tan trong næåïc næîa. - Noï dãù tæång håüp våïi caïc cháút coï taïc duûng hoïa deío nhæ glyxerin, sorbitol glycol, caïc cháút taûo nhuî tæì dáöu, cháút beïo cuing nhæ caïc loaûi keo daïn khaïc nhæ tinh bäüt, dextrin. 6.1.5. Keo trãn cå såí casein - Casein laì thaình pháön chuí yãúu cuía sæîa (chiãúm 3% trong sæîa tæåi vaì khoaíng 30% trong sæîa bäüt). Âáy laì saín pháøm ngæng tuû cuía caïc axit amin, trong maûch chæïa nhæîng liãn kãút peptit -CO-NH-. - Trong thaình pháön cuía cazein sæîa coìn coï chæïa 0,75%P, mäüt læåüng nhoí kim loaûi kali, natri vaì canxi. - Quaï trçnh taïch canxi tæì sæîa âæåüc thæûc hiãûn nhæ sau: + Taïch bå trãn maïy ly tám. + Âun noïng âãún 40oC räöi thãm dáön axit vä cå âãún khi âäü pH vaìo khoaíng 4,5, cazein seî làõng xuäúng. + Taïch kãút tuía cazein vaì âem âi ræía saûch, räöi sáúy khä vaì nghiãön, saìng âãún kêch thæåïc nháút âënh: tæì 100g sæîa thu âæåüc khoaíng 3g cazein. 94
- Nãúu taïch cazein tæì sæîa bäüt âaî taïch bå thç cho hoìa tan vaìo næåïc räöi taïch tæång tæû nhæ trãn vç âæåìng lactoza tan trong trong næåïc. - Cazein laì mäüt cháút læåîng tênh, coï nhæîng nhoïm amin vaì cacboxyl tæû do, coï khaí nàng tæång taïc våïi axit vaì kiãöm. - Cazein phaín æïng våïi formaldehyt taûo thaình cáúu truïc maûng læåïi, kãút quaí laì taûo thaình maìng ràõn, bãön næåïc. Caïc ion kim loaûi nàûng nhæ keîm, nhäm, cräm. . . cuing taûo våïi cazein caïc håüp cháút khäng hoìa tan. - Keo cazein tuy cuìng laì protein nhæng khaïc nhiãöu våïi keo gelatin, åí chäù gelatin coï thãø hoïa loíng khi gia nhiãût vaì khäng coï âiãøm âàóng âiãûn khi hoìa tan trong næåïc. Tênh chëu næåïc cuía cazein thç keïm hån hàón keo cazein. - Trong cäng thæïc pha chãú keo cazein, thæåìng duìng nhæîng cháút âäün nhæ bäüt gäù, bäüt vä cå, xenluloza, dáöu khäng khä, cháút âiãöu chènh âäü nhåït (pheìn, caxiclorua, natrisunfat, formaldehyt. . ), cháút baío quaín (pentaclophenol, este cuía p- hydroxibenzoic axit. . .), cháút hoïa deío. . . - Thaình pháön pha chãú keo cazein thæåìng laì väi, träün khä våïi cazein, räöi thãm næåïc træåïc khi sæí duûng. 6.1.6. Keo trãn cå såí nhæûa caïnh kiãún âoí - Nhæûa caïnh kiãún âoí thæång pháøm coï daûng haût hoàûcvaíy, oïng aïnh coï maìu tæì vaìng nhaût âãún náu sáùm. Thaình pháön chênh cuía nhæûa gäöm 2 thaình pháön: pháön tan trong ãte (khoaíng 30%) goüi laì nhæûa mãöm; pháön coìn laûi laì nhæûa cæïng. - Nhæûa mãöm laì häùn håüp 4 loaûi este cuía axit alorytic, lacxyfalaric. Nhæûa cæïng laì häùn håüp caïc polyeste coï phán tæí læåüng khaïc nhau, saín pháøm cuía nhæîng axit trãn. 95
- Nhæûa naìy khi biãún tênh våïi caïc loaûi nhæûa täøng håüp, dáöu thæûc váût, nhæîng monome daûng vinyl... thç thu âæåüc nhiãöu loaûi keo coï giaï trë våïi æïng duûng räüng raîi. - Loaûi nhæûa naìy coï âäü baïm dênh cao våïi nhiãöu loaûi váût liãûu ngay caí caïc bãö màût trån nhàôn nhæ gæång, caïc duûng cuû quang hoüc... 6.2. Keo gäúc thæûc váût 6.2.1. Tinh bäüt vaì dáùn xuáút - Tinh bäüt laì loaûi keo daïn bäöi giáúy thäng duûng nháút, laì saín pháøm nghiãön nhoí cuía nhiãöu loaûi haût nhæ mç, gaûo teí, gaûo nãúp... caïc loaûi cuí nhæ khoai táy, khoai lang, sàõn... daûng bäüt mën. - Trong næåïc noïng chuïng bë træång nåí thaình mäüt thæï häö âàûc. - Vãö baín cháút hoïa hoüc háöu hãút caïc loaûi bäüt âãöu coï thaình pháön bao gäöm 75% hydrocacbon phán nhaïnh laì amilopectit coï khäúi læåüng phán tæí khoaíng 13600 vaì 25% amiloza. - Âãø caíi tiãún âäü nhåït vaì khaí nàng kãút dênh cuía tinh bäüt ngæåìi ta thæåìng phán huíy hay biãún tênh bàòng men nhæ men maltaza, bàòng nhæîng axit vä cå, bàòng caïc taïc nhán oxy hoïa hay âån giaín caí laì bàòng caïch âun noïng. - Nhæîng saín pháøm tinh bäüt xæí lyï trong cäng nghiãûp coï thãø chia thaình 3 nhoïm: tinh bäüt hoìa tan, tinh bäüt oxy hoïa vaì dextrin. - Caïc saín pháøm biãún tênh cuía tinh bäüt noïi chung laì coï âäü nhåït tháúp, haìm læåüng cháút ràõn cao, khaí nàng kãút dênh taut vaì mäúi daïn bãön chàõc. 6.2.2. Keo trãn cå såí nhæûa thiãn nhiãn 96
6.2.2.1. Nhæûa thäng (colofan hay tuìng hæång) - Âæåüc chæng cáút tæì muí cáy thäng, noï laì mäüt trong hai thaình pháön chênh cuía saín pháøm chæng cáút bao gäöm: tinh dáöu thäng vaì colofan. - Thaình pháön chuí yãúu cuía laì axit abietic chiãúm 90%, 10% laì caïc cháút khäng xaì phoìng hoïa. - Tênh cháút: Colofan laì cháút ràõn doìn, coï maìu tæì vaìng nhaût âãún náu âen, tan trong nhiãöu dung mäi hæîu cå nhæ ræåüu, ete, clorofoc, axeton, dáöu beïo... - Nhiãût âäü chaíy mãöm 70-80oC, nhiãût âäü chaíy loíng 120oC. Chè säú axit laì 170, chè säú iät laì 170-200. - Colofan coï thãø phaín æïng våïi caïc håüp cháút khaïc , bë ankyl hoïa bàòng phenol âãø taûo thaình håüp cháút tãcpn-phenol. Håüp cháút naìy coï thãø taïc duûng våïi caïc loaûi dáöu thæûc váût, caïc cháút taûo maìng khaïc taûo ra loaûi keo coï khaí nàng kãút dênh cao. - Colofan laì mäüt thaình pháön khäng thãø thiãúu trong caïc loaûi keo coï nguäön gäúc cao su, noï laìm nhiãûm vuû laì cháút bàõt dênh. - Ngoaìi ra coìn duìng trong cäng nghiãûp chãú biãún sån, duìng laìm cháút taûo maìng biãún tênh. 6.2.2.2. Nhæûa sån thiãn nhiãn - Laì nhæûa thu âæåüc tæì mäüt säú loaûi cáy sån ta säúng åí Viãût Nam, Trung Quäúc, Âaìi Loan. 97
- Thaình pháön chuí yãúu trong nhæûa sån: caïc dáùn xuáút phenol (50-70%), men lactaza (
- Dãù tham gia phaín æïng taûo polyme coï khaí nàng baïm dênh täút do trong phán tæí coï chæïa nhoïm -OH phán cæûc. - Do âoï coï thãø taûo ra âæåüc caïc loaûi keo daïn coï tênh nàng æu viãût tæì chuïng âãø daïn cho nhæîng bãö màût nhàôn, boïng nhæ thuíy tinh, gäúm, sæï, kim loaûi. - Âàûc biãût duìng trong cäng nghiãûp laìm maï phanh ätä vaì caïc loaûi âaï maìi. 6.2.2.4. Xenluloza vaì dáùn xuáút - Xenluloza chæïa nhiãöu nhoïm OH trãn maûch phán tæí do âoï dãù daìng tham gia nhiãöu phaín æïng nhæ nitro hoïa, axetat hoïa, metyl hoïa... - Xenlulo khäng tan trong næåïc vaì caïc dung mäi hæîu cå, nhæng dáùn xuáút cuía noï laûi tan âæåüc trong caïc dung mäi âoï, âæåüc chia laìm 2 nhoïm chênh: nhoïm tan trong næåïc (metylxenluloza, hydroxymetylxenluloza, cacboxymetylxenluloza), nhoïm tan trong dung mäi hæîu cå (nitroîenluloza, axetatxenluloza...) - Âäü baïm dênh cuía keo trãn cå såí xenlulo âæåüc quyãút âënh båíi caïc nhoïm OH coìn laûi trãn maûch. a- Nitroxeluloza - Thu âæåüc bàòng caïch nitro hoïa caïc nhoïm OH trãn maûch båíi axit nitåric coï màût axit sunfuric âáûm âàûc laìm xuïc taïc. Âiãöu kiãûn phaín æïng âãø xaíy ra hoaìn toaìn laì phaíi taïch næåïc ra khoíi mäi træåìng phaín æïng. Haìm læåüng dáùn xuáút nitroxenlulo âaût âæåüc tæì 14,8%. Haìm læåüng N2O dáùn xuáút nitroxenlulo laì 11,2-12,4% thç tênh cháút keo cuía noï täút nháút. 99
* Tênh cháút: Nitroxenlulo trong suäút, kë næåïc, âaìn häöi, duìng âãø saín xuáút caïc loaûi keo vaûn nàng trong caïc dung mäi thêch håüp. Âäúi våïi bãö màût coï läù xäúp thç queït keo 2 láön. b- Axetatxenlulo - Thu âæåüc tæì anhydric axetic tæång taïc våïi xenlulo coï màût xuïc taïc H2SO4. Tuìy mæïc âäü phaín æïng maì ta thu âæåüc: mono, di, triaxetatxenlulo. - Dung mäi hæîu cå chæïa clo hoìa tan täút axetatxenlulo, ngoaìi ra noï coìn hoìa tan trong este, xeton taûo nãn caïc dung dëch coï khaí nàng daïn täút. - Axetatxenlulo âæåüc duìng chuí yãúu trong cäng nghiãûp såüi nhán taûo, coìn duìng saín xuáút keo daïn thç chè chiãúm mäüt tyí lãû tæång âäúi nhoí. c- Cacboxylmetylxenluloza - CMC hoìa tan âæåüc trong næåïc, taûo dung dëch coï âäü nhåït cao coï khaí nàng daïn khi maìng khä. - CMC duìng laìm keo daïn dãù bë tháúm æåït vaì dãù bë boïc. - Sæí duûng laìm keo daïn giáúy, laìm thaình pháön trong sån väi vaì sån næåïc âãø laìm tàng âäü tháúm æåït bãö màût trong sån næåïc. d-Metylxenlulo - Thu âæåüc khi thay thãú nhoïm metyl. Caïc nhoïm metyl raíi âãöu trãn maûch phán tæí xenlulo, do âoï dáùn xuáút cuía metylxenlulo dãù bë solvat hoïa nãn âæåüc æïng duûng nhiãöu hån so våïi metylxenlulo. - Tênh cháút cuía metylxenlulo phuû thuäüc vaìo mæïc âäü thay thãú, tênh âäöng nháút cuía nhæîng nhoïm thãú. 100
- Taïc nhán metyl hoïa xenlulo: CH3Cl, (CH3)2SO4. - Metylxenlulo tan trong næåïc laûnh vaì bë gen hoïa trong næåïc noïng. Khi mæïc âäü metyl hoïa cao thç coï thãø tan trong caïc dung mäi hæîu cå. 6.2.2.5. Cao su thiãn nhiãn vaì dáùn xuáút a- Cao su thiãn nhiãn - ÅÍ daûng muí cao su → latex chæïa 28-40% pháön khä, gäöm nhæîng haût latex cao su hçnh quaí lã lå læíng trong næåïc. Âãø baío quaín cho thãm dung dëch NH4OH. - Latex cao su coï âäü nhåït tháúp, dãù gia cäng, khäng chaïy näø. - Haìm læåüng pha ràõn cuía latex cao. Khi queït latex lãn bãö màût maìng khä seî cho âäü bãön cuía maìng cao, nhæng âäü kãút dênh keïm (do kãút dênh näüi täút, kãút dênh ngoaûi keïm). - Âãø tàng âäü kãút dênh cuía latex thæåìng träün thãm dáùn xuáút colofan vaì colofan. - Keo cao su coìn âæåüc duìng dæåïi daûng cao su så chãú bàòng caïch keo tuû latex bàòng axit axetic 1%, räöi qua mäüt säú cäng âoaûn nhæ caïn eïp taïch næåïc, caïn ræía âãø taïch caïc cháút tan trong næåïc vaì vãút axit coìn laûi, sáúy, táøy tràõng... - Thaình pháön hoïa hoüc cuía cao su laì polyizopren gäöm caïc màõt xêch cis 1,4 izopenten - Âäúi våïi loaûi cao su så chãú thç âãø thuáûn låüi cho viãûc hoìa tan trong dung mäi thç phaíi tiãún haình caïn trãn maïy caïn 2 truûc nhàòm càõt maûch vaì giaím khäúi læåüng phán tæí. b- Cao su voìng hoïa 101
- Dæåïi taïc duûng cuía caïc axit cao su thiãn nhiãn chuyãøn sang saín pháøm nhiãût deío coï cáúu taûo voìng. Taïc nhán âoïng voìng laì H2SO4; HNO3; closunfuric. - Cao su voìng hoïa sæí duûng âãø saín xuáút keo trãn thë træåìng coï loaûi keo goüi laì tecmopren duìng âãø daïn kim loaûi coï âäü bãön vaì khäúi læåüng 30-35 kg/cm2. c- Cao su clo hoïa - Khi clo hoïa cao su thiãn nhiãn, træåïc hãút clo kãút håüp vaìo nhæîng liãn kãút âäi, sau âoï thay thãú nguyãn tæí H trãn C lán cáûn. - Âãø saín xuáút keo nãn duìng saín pháøm chæïa khoaíng 60% clo. Dung mäi laì hydrocacbon thåm, dáùn xuáút clo hoïa cuía chuïng, axetat, etylmetylxeton... Cao su clo hoïa tæång håüp âæåüc våïi nhæûa phenol vaì caïc cháút hoïa deío. - Duìng âãø daïn cao su våïi kim loaûi nhæ theïp, gang, nhäm, keîm... Mäúi daïn bãön våïi axit, kiãöm, næåïc biãøn, nhæng khäng bãön våïi xàng, dáöu vaì caïc hydrocacbon thåm. 6.3. Keo trãn cå såí nhæûa täøng håüp 6.3.1. Keo trãn cå såí nhæûa nhiãût ràõn - Coï thãø laì mäüt thaình pháön hay nhiãöu thaình pháön. Keo mäüt thaình pháön âæåüc saín xuáút dæåïi daûng thaình pháøm, coìn keo nhiãöu thaình pháön chè pha chãú træåïc khi sæí duûng. - Thaình pháön chênh cuía keo laì caïc polyme nhiãût ràõn, chæïa nhæîng nhoïm âënh chæïc hoàûc nhæîng monome dæåïi taïc duûng cuía cháút xuïc taïc, cháút âoïng ràõn, nhiãût âäü hoàûc taïc nhán naìo âoï seî chuyãøn thaình saín pháøm khäng noïng chaíy, khäng hoìa tan, coï tênh chëu nhiãût täút vaì khaí nàng kãút dênh cao. 102
- Quaï trçnh âoïng ràõn thæåìng keìm theo hiãûn tæåüng co ngoït vaì nhæûa âaî âoïng ràõn thæåìng doìn, laìm xuáút hiãûn æïng suáút näüi do âoï laìm âäü bãön mäúi daïn giaím. - Âãø giaím hiãûn tæåüng co ngoït ngæåìi ta thæåìng thãm caïc cháút âäün vä cå, âãø giaím tênh doìn thæåìng phäúi träün våïi caïc polyme nhiãût deío hoàûc elastom. - Keo nhiãût ràõn thæåìng laì hãû 2 thaình pháön: nhæûa vaì cháút âoïng ràõn, âæåüc pha träün træåïc khi duìng. 6.3.1.1. Nhæûa phenol-formaldehyt - Laì thaình pháön cå baín cuía nhiãöu loaûi keo, kãút håüp âæåüc nhiãöu tênh nàng quyï vaì coï æïng duûng räüng raîi trong viãûc daïn gäù, kim loaûi, cháút deío vaì nhiãöu váût liãûu khaïc. - Nhæûa sau khi âoïng ràõn coï tênh doìn nãn âãø sæí duûng räüng raîi thç phaíi biãún tênh. Nhæûa khäng biãún tênh thæåìng duìng âãø daïn gäù, cháút deío boüt, váût liãûu xäúp. - Nhæûa phenol-formaldehyt laì saín pháøm âa tuû giæîa phenol vaì formaldehyt. Tuìy thuäüc vaìo tyí lãû thaình pháön, âiãöu kiãûn âa tuû maì nhæûa thu âæåüc coï tênh cháút khaïc nhau. - Âãø saín xuáút keo thæåìng duìng nhæûa PF åí daûng rezol coï khäúi læåüng phán tæí tæì 700-1000 hoìa tan âæåüc trong næåïc hoàûc trong ræåüu. - Âãø caíi thiãûn mäüt säú tênh cháút ngæåìi ta coï thãø thay thãú phenol bàòng caïc âäöng âàóng nhæ crezol, phenol âa chæïc hoàûc thay thãú formaldehyt bàòng fufurol. - Âãø måí räüng æïng duûng cuía keo PF coï thãø biãún tênh noï bàòng caïch kãút håüp våïi caïc polyme nhæ cao su täøng håüp, polyvinylbutyral, polyamit... Chæång 7 KYÎ THUÁÛT DAÏN 103