Làm dày dính màng phổi bằng bột TALC trong điều trị tràn khí màng phổi tự phát tái phát

Nghieân cöùu Y hoïc<br /> <br /> Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 9 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2005<br /> <br /> LAØM DAØY DÍNH MAØNG PHOÅI BAÈNG BOÄT TALC<br /> TRONG ÑIEÀU TRÒ TRAØN KHÍ MAØNG PHOÅI TÖÏ PHAÙT TAÙI PHAÙT<br /> Ngoâ Thanh Bình*, Phaïm Long Trung*<br /> <br /> TOÙM TAÉT<br /> Töø thaùng 01/2002 ñeán 03/2004, 124 tröôøng hôïp traøn khí maøng phoåi töï phaùt taùi phaùt nhaäp vieän taïi<br /> beänh vieän Phaïm Ngoïc Thaïch vaø ñöôïc bôm boät talc laøm daøy dính maøng phoåi qua oáng daãn löu maøng phoåi.<br /> Coù 110 nam vaø 14 nöõ. Tæ leä maéc beänh giöõa nam:nöõ laø 7,86:1. Löùa tuoåi thöôøng gaëp nhaát laø treân 40 tuoåi<br /> (74,19%). Tuoåi trung bình laø 52,6 (töø 17 – 85 tuoåi). 84 tröôøng hôïp coù tieàn caên beänh lyù phoåi cô baûn (lao<br /> phoåi cuõ vaø beänh phoåi taéc ngheõn maïn tính) vaø 36 tröôøng hôïp khoâng coù tieàn beänh lyù phoåi cô baûn. Ña soá caùc<br /> tröôøng hôïp nhaäp vieän vì khoù thôû (100%) vaø ñau ngöïc (98,39%). Taát caû tröôøng hôïp ñeàu ñöôïc xaùc ñònh baèng<br /> chuïp X-quang phoåi thaúng sau-tröôùc. Coù 109 tröôøng hôïp (87,9%) traøn khí maøng phoåi löôïng nhieàu. 123<br /> tröôøng hôïp (99,19%) xaûy ra ôû moät beân phoåi. Traøn khí maøng phoåi beân phaûi gaëp nhieàu hôn beân traùi (60,48%<br /> so vôùi 30,71%). Tæ leä thaønh coâng cuûa bôm talc maøng phoåi laø 96,77% (120 tröôøng hôïp) vôùiø thôøi gian trung<br /> bình löu oáng daãn löu sau bôm talc maøng phoåi laø 2,94 ngaøy (giôùi haïn töø 1 – 26 ngaøy). Hai bieán chöùng sôùm<br /> laø ñau ngöïc caáp (55,65%) vaø soát (15,33%) xaûy ra ngay trong voøng 4 giôø ñaàu tieân sau bôm talc maøng phoåi,<br /> vaø ñaùp öùng nhanh vôùi paracetamol trong voøng 3 – 5 ngaøy. Sau thôøi gian theo doõi töø 6 – 30 thaùng, coù<br /> 10/120 tröôøng hôïp taùi phaùt (8,06%), xaûy ra chuû yeáu ôû beänh nhaân coù tieàn caên beänh lyù phoåi cô baûn (p=<br /> 0,00148).<br /> <br /> SUMMARY<br /> PLEURODESIS BY TALC POWDER IN THE TREATMENT OF RECURRENT<br /> SPONTANEOUS PNEUMOTHORAX<br /> Ngo Thanh Binh, Pham Long Trung<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 9 * Supplement of No 1 * 2005: 231 – 238<br /> <br /> From 01/2002 to 03/2004, 124 cases of recurrent spontaneous pneumothorax were admited at Pham<br /> Ngoc Thach Hospital and performed instillation of talc for pleurodesis through drainage chest tube. There<br /> were 110 male and 14 female patients. The incidence ratio of male:femal was 7,86:1. Recurrent<br /> spontaneous pneumothorax often occurred above age of 40 (74,19%). The average age was 52,6 (range,<br /> 17 to 85). 84 cases had spontaneous pneumothorax associated with underlying lung disease (previous<br /> tuberculosis, chronic obstructive pulmonary disease) and 36 cases without underlying lung disease. Most<br /> of them were suffered from respiratory failure (100%) and chest pain (98,39%). All cases were<br /> determined by standard posterioanterior chest X-rays. There were 109 cases of large spontaneous<br /> pneumothorax (87,9%). 123 cases took place at an unilateral lung (99,19%). Spontaneous pneumothorax<br /> occurred more in right side than left side (60,48% versus 30,71%). 120 cases of recurrent spontaneous<br /> pneumothorax (96,77%) were treated successfully by talc pleurodesis with an average duration of 2,94<br /> days (range, 1 to 26) after instillation of talc. Two early complicated symptoms were acute chest pain<br /> (55,65%) and fever (15,33%) immediately in first four hours after instillation of talc and were fastly<br /> relieved by paracetamol in 3 – 5 days. A follow-up period of 6 – 30 months after talc pleurodesis, there<br /> were 10/120 cases with recurrent pneumothorax (8,04%), occurred typically in patients with underlying<br /> lung disease (p= 0,00148).<br /> * Boä moân Lao vaø Beänh Phoåi – Ñaïi Hoïc Y Döôïc TPHCM<br /> <br /> 231<br /> <br /> ÑAËT VAÁN ÑEÀ<br /> Traøn khí maøng phoåi töï phaùt laø tình traïng khoâng<br /> khí traøn vaøo khoang maøng phoåi gaây xeïp moät phaàn<br /> hay toaøn boä nhu moâ phoåi, maø nguyeân nhaân coù theå do<br /> nguyeân phaùt (khoâng tìm thaáy beänh lyù ôû phoåi) hoaëc do<br /> thöù phaùt (xaûy ra sau moät beänh lyù cô baûn ôû<br /> phoåi)(1,4,6,8,10,13). Tính chaát cuûa traøn khí maøng phoåi töï<br /> phaùt thöôøng deã taùi phaùt (23 – 50%) sau laàn bò traøn khí<br /> maøng phoåi ñaàu tieân vaø tæ leä taùi phaùt ôû nhöõng laàn tieáp<br /> theo seõ cao hôn(15,19). Vì vaäy, ñaõ coù nhieàu phöông phaùp<br /> ñieàu trò traøn khí maøng phoåi töï phaùt taùi phaùt nhö duøng<br /> hoùa chaát laøm daøy dính maøng phoåi, laøm daøy dính<br /> maøng phoåi qua noäi soi loàng ngöïc hoaëc phaãu thuaät caét<br /> maøng phoåi hoaëc laøm traày xöôùc maøng phoåi chuû<br /> ñoäng...)(1,4,5,(6,8,9,10,13,14). Trong suoát nhieàu thaäp kyû qua,<br /> nhieàu hoùa chaát ñaõ ñöôïc nghieân cöùu nhö thuoác khaùng<br /> sinh (Tetracyclines, Minocycline, Doxycycline),<br /> thuoác khaùng soát reùt (Quinacrine, Mepacrine), thuoác<br /> khaùng ung thö (Bleomycin, Mitomicin...), .... Trong<br /> ñoù, boät talc (duøng döôùi daïng phun hoaëc döôùi daïng<br /> dung dòch bôm vaøo khoang maøng phoåi) ñöôïc öa<br /> chuoäng nhaát hieän nay trong ñieàu trò traøn khí maøng<br /> phoåi töï phaùt taùi phaùt vì hieäu quaû, kinh teá, saün coù vaø ít<br /> taùc duïng phuï nhaát(1,6,13,14,17,20,24).<br /> Trong y vaên(21,22,27), boät talc ñöôïc ñieàu cheá töø<br /> nhöõng moû ñaù loä thieân, vaø coù nhieàu öùng duïng trong<br /> coâng nghieäp nhö laø chaát boâi trôn, chaát haáp thu,<br /> chaát loïc ... Ñoàng thôøi, boät talc cuõng coù nhieàu öùng<br /> duïng trong ngaønh y teá nhö laø thaønh phaàn trong<br /> caùc myõ phaåm, döôïc phaåm, ... Boät talc ñöôïc duøng<br /> trong y teá thì töông ñoái tinh khieát (90%) vaø an toaøn<br /> trong ñieàu trò. ÔÛ nhieàu nöôùc treân theá giôùi, boät talc<br /> ñaõ vaø ñang ñöôïc nghieân cöùu nhieàu trong ñieàu trò<br /> moät soá caùc beänh lyù maøng phoåi, trong ñoù coù traøn khí<br /> maøng phoåi töï phaùt taùi phaùt. Taïi Vieät nam, chöa coù<br /> nhieàu nghieân cöùu roõ raøng laøm noåi baät vai troø öùng<br /> duïng cuûa boät talc trong ñieàu trò traøn khí maøng phoåi<br /> töï phaùt. Vì theá, chuùng toâi tieán haønh nghieân cöùu ñeå<br /> xaùc ñònh hieäu quaû ñieàu trò vaø ñoä an toaøn cuûa boät<br /> talc duøng laøm daøy dính maøng phoåi trong ñieàu trò<br /> traøn khí maøng phoåi töï phaùt taùi phaùt nhaèm traùnh<br /> nguy cô taùi phaùt traøn khí maøng phoåi sau naøy.<br /> <br /> 232<br /> <br /> ÑOÁI TÖÔÏNG VAØ PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN<br /> CÖÙU<br /> Ñoái töôïng nghieân cöùu<br /> Taát caû caùc beänh nhaân traøn khí maøng phoåi töï phaùt<br /> taùi phaùt töø laàn thöù nhaát trôû leân ñaõ ñöôïc ñaët oáng daãn<br /> löu maøng phoåi trong laàn nhaäp vieän naøy seõ ñöôïc bôm<br /> boät talc qua oáng daãn löu maøng phoåi ñeå laøm daøy dính<br /> maøng phoåi töø 01/2002 ñeán 03/2004 taïi beänh vieän<br /> Phaïm Ngoïc Thaïch.<br /> Loaïi hình nghieân cöùu<br /> Nghieân cöùu caét ngang phaân tích<br /> Phöông phaùp tieán haønh nghieân cöùu:<br /> Chuaån bò beänh nhaân vaø dung dòch talc<br /> tröôùc khi tieán haønh bôm vaøo khoang<br /> maøng phoåi<br /> <br /> •<br /> <br /> Giaûi thích cho beänh nhaân roõ raøng veà tình traïng<br /> beänh vaø phöông phaùp ñieàu trò<br /> <br /> •<br /> <br /> Ño daáu hieäu sinh toàn (tri giaùc, maïch, huyeát aùp,<br /> nhòp thôû, nhieät ñoä)<br /> <br /> •<br /> <br /> Chuïp X-quang phoåi thaúng kieåm tra vaø laáy khí<br /> maùu ñoäng maïch<br /> <br /> •<br /> <br /> Tieàn meâ (tieâm döôùi da 0,25 – 0,5 mg Atropin; vaø<br /> uoáng 5 – 10 mg Diazepam) 30 – 60 phuùt tröôùc<br /> khi thöïc hieän thuû thuaät.<br /> <br /> •<br /> <br /> Boät talc ñöôïc söû duïng coù nguoàn goác saûn xuaát töø<br /> Phaùp coù ñoä tinh khieát cao, khoâng chöùa amiaêng,<br /> ñöôïc duøng trong ngaønh y teá. Lieàu duøng ñeå bôm<br /> talc laøm daøy dính maøng phoåi laø 2g, ñöôïc tieät<br /> truøng ôû nhieät ñoä cao 1360C trong 6 – 8 giôø, sau<br /> ñoù pha loaõng vôùi 50 ml nöôùc muoái sinh lyù voâ<br /> truøng thaønh dung dòch talc.<br /> <br /> Caùc böôùc tieán haønh bôm dung dòch talc<br /> vaøo khoang maøng phoåi<br /> <br /> •<br /> <br /> Sau khi nhu moâ phoåi nôû hoaøn toaøn, beänh nhaân<br /> ñöôïc tieâm 150 - 200 mg lidocaine qua oáng daãn<br /> löu vaøo trong khoang maøng phoåi tröôùc.<br /> <br /> •<br /> <br /> 15 phuùt sau, bôm töø töø 50 ml dung dòch talc qua<br /> oáng daãn löu vaøo khoang maøng phoåi.<br /> <br /> •<br /> <br /> Keïp oáng daãn löu khoaûng 1 – 2 giôø, chæ daãn beänh<br /> <br /> Nghieân cöùu Y hoïc<br /> <br /> Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 9 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2005<br /> <br /> nhaân xoay ñoåi tö theá ñeå dung dòch talc traùng ñeàu<br /> khaép beà maët maøng phoåi.<br /> •<br /> <br /> Sau ñoù môû oáng daãn löu trong 24 giôø.<br /> <br /> Caùc böôùc theo doõi sau bôm talc laøm daøy<br /> dính maøng phoåi<br /> <br /> •<br /> <br /> Ghi nhaän caùc daáu hieäu cuûa bieán chöùng sôùm (ñau<br /> ngöïc, soát, ho, khoù thôû), vaø daáu hieäu sinh toàn (tri<br /> giaùc, maïch, huyeát aùp, nhòp thôû, nhieät ñoä) ngay<br /> sau khi thöïc hieän thuû thuaät, vaø caùc thôøi ñieåm keá<br /> tieáp voøng 4 giôø, 12 giôø, 24 giôø, 48 giôø, 72 giôø vaø<br /> treân 72 giôø neáu thaáy caàn.<br /> <br /> •<br /> <br /> Theo doõi hoaït ñoäng cuûa oáng daãn löu, chuïp Xquang phoåi vaø ño khí maùu kieåm tra 24 giôø sau.<br /> Neáu nhu moâ phoåi nôû hoaøn toaøn, oáng daãn löu<br /> ngöng hoaït ñoäng thì ruùt oáng daãn löu.<br /> <br /> •<br /> <br /> 24 giôø sau, kieåm tra laâm saøng, X-quang phoåi,<br /> neáu tieán trieån thuaän lôïi thì cho beänh nhaân xuaát<br /> vieän.<br /> <br /> •<br /> <br /> Neáu 7 – 14 ngaøy sau khi bôm boät talc maøng<br /> phoåi, oáng daãn löu vaãn coøn thoaùt khí thì xem nhö<br /> thuû thuaät naøy thaát baïi caàn phaûi chuyeån sang<br /> duøng phöông phaùp ñieàu trò khaùc. Tuy nhieân vieäc<br /> keùo daøi thôøi gian löu oáng daãn löu sau bôm talc<br /> coøn tuøy thuoäc vaøo toång traïng beänh nhaân.<br /> <br /> Thoáng keâ vaø xöû lyù soá lieäu<br /> Duøng phaàn meàm EXCEL 2000, STATA version<br /> 6.0 ñeå nhaäp, quaûn lyù vaø xöû lyù soá lieäu. Caùc bieán soá ñöôïc<br /> phaân tích baèng caùc test thoáng keâ thích hôïp, giaù trò P<br /> < 0,05 ñöôïc ñaùnh giaù laø coù yù nghóa thoáng keâ. Caùc moái<br /> lieân quan ñöôïc xem xeùt baèng chæ soá nguy cô töông ñoái<br /> (RR: Relative Risk) vôùi ñoä tin caäy 95%.<br /> <br /> KEÁT QUAÛ NGHIEÂN CÖÙU<br /> Trong thôøi gian nghieân cöùu töø thaùng 01/2002 ñeán<br /> 03/2004, taïi beänh vieän Phaïm Ngoïc Thaïch, chuùng toâi<br /> ghi nhaän coù 124 tröôøng hôïp traøn khí maøng phoåi töï<br /> phaùt taùi phaùt töø laàn thöù nhaát trôû leân ñaõ ñöôïc ñaët oáng<br /> daãn löu maøng phoåi trong laàn nhaäp vieän naøy vaø ñöôïc<br /> bôm boät talc qua oáng daãn löu maøng phoåi.<br /> <br /> phaùt taùi phaùt, coù 110 tröôøng hôïp (88,7%) laø nam giôùi,<br /> 14 tröôøng hôïp (11,3%) laø nöõ giôùi. Tæ leä maéc beänh<br /> nam:nöõ laø 7,86:1. Tuoåi trung bình laø 52,6. Tuoåi lôùn<br /> nhaát laø 85 vaø tuoåi nhoû nhaát laø 17.<br /> Baûng 1: Phaân boá löùa tuoåi<br /> Löùa tuoåi<br /> <br /> Soá tröôøng hôïp<br /> <br /> (%)<br /> <br /> < 40 tuoåi<br /> <br /> 32<br /> <br /> 25,81%<br /> <br /> 41 – 60 tuoåi<br /> <br /> 36<br /> <br /> 29,03%<br /> <br /> > 60 tuoåi<br /> <br /> 56<br /> <br /> 45,16%<br /> <br /> Coù 73 tröôøng hôïp (58,87%) cö nguï taïi thaønh phoá<br /> Hoà Chí Minh, 50 tröôøng hôïp (40,32%) ôû caùc tænh<br /> khaùc, vaø 1 tröôøng hôïp (0,81%) cö nguï taïi Campuchia.<br /> Veà ngheà nghieäp, coù 66 tröôøng hôïp (53,23%) maát söùc<br /> lao ñoäng hoaëc khoâng coù ngheà nghieäp; 22 tröôøng hôïp<br /> (17,74%) laøm taøi xeá laùi xe taûi, xe khaùch, xe honda<br /> oâm...; 19 tröôøng hôïp (15,32%) lao ñoäng chaân tay; 17<br /> tröôøng hôïp (13,71%) lao ñoäng trí oùc.<br /> Veà thoùi quen huùt thuoác laù, trong 124 tröôøng hôïp<br /> traøn khí maøng phoåi töï phaùt taùi phaùt coù<br /> •<br /> <br /> 30 tröôøng hôïp (24,19%) khoâng huùt thuoác,<br /> <br /> •<br /> <br /> 27 tröôøng hôïp (21,77%) huùt thuoác laù töø 1 – 20<br /> goùi/naêm,<br /> <br /> •<br /> <br /> 67 tröôøng hôïp (53,03%) huùt thuoác laù > 20<br /> goùi/naêm (chieám tæ leä nhieàu nhaát).<br /> <br /> Baûng 2: Tieàn caên beänh lyù phoåi cô baûn<br /> Tieàn caên beänh lyù phoåi<br /> <br /> Soá tröôøng hôïp<br /> <br /> (%)<br /> <br /> Lao phoåi ñaõ ñieàu trò khoûi<br /> <br /> 63<br /> <br /> 50,81%<br /> <br /> Beänh phoåi taéc ngheõn maïn tính<br /> <br /> 21<br /> <br /> 16,94%<br /> <br /> Khoâng coù beänh lyù phoåi<br /> <br /> 36<br /> <br /> 32,26%<br /> <br /> Baûng 3: Moái lieân quan giöõa löùa tuoåi vaø tieàn caên beänh<br /> lyù phoåi (p=0,0357) (Fisher’s exact test)<br /> Löùa tuoåi<br /> <br /> Tieàn caên beänh lyù phoåi (N=124)<br /> <br /> RR<br /> <br /> Beänh lyù phoåi Khoâng coù beänh lyù 95%CI<br /> cô baûn<br /> phoåi<br /> > 40 tuoåi<br /> <br /> 78<br /> <br /> 14<br /> <br /> 5,27<br /> <br /> ≤ 40 tuoåi<br /> <br /> 6<br /> <br /> 26<br /> <br /> 1,34-8,21<br /> <br /> Ñaëc ñieåm dòch teã hoïc<br /> Trong 124 tröôøng hôïp traøn khí maøng phoåi töï<br /> <br /> 233<br /> <br /> Trieäu chöùng laâm saøng vaø caän laâm saøng<br /> Baûng 4: Thôøi gian khôûi beänh<br /> Thôøi gian khôûi beänh<br /> <br /> Soá tröôøng hôïp<br /> <br /> (%)<br /> <br /> < 3 ngaøy<br /> <br /> 88<br /> <br /> 70,97%<br /> <br /> 3 – 9 ngaøy<br /> <br /> 25<br /> <br /> 20,16%<br /> <br /> ≥ 10 ngaøy<br /> <br /> 11<br /> <br /> 8,87%<br /> <br /> beänh nhaân nöõ coù tieàn caên traøn khí maøng phoåi töï<br /> phaùt nguyeân phaùt moät laàn).<br /> Baûng 9: Thôøi gian löu oáng daãn löu bôm boät talc maøng<br /> phoåi<br /> Thôøi gian löu oáng daãn löu<br /> ≤ 3 ngaøy<br /> > 3 ngaøy<br /> <br /> Baûng 5: Trieäu chöùng laâm saøng luùc nhaäp vieän<br /> Trieäu chöùng laâm saøng<br /> <br /> Soá tröôøng hôïp<br /> <br /> (%)<br /> <br /> Khoù thôû<br /> <br /> 124<br /> <br /> 100%<br /> <br /> Ñau ngöïc<br /> <br /> 122<br /> <br /> 98,39%<br /> <br /> Ho khan vaø Ho khaïc ñaøm<br /> <br /> 59<br /> <br /> 47,62%<br /> <br /> Baûng 6: Caùc daïng toån thöông treân X-quang phoåi<br /> Caùc daïng toån thöông treân X-quang Soá tröôøng hôïp<br /> phoåi<br /> <br /> (%)<br /> <br /> Traøn khí maøng phoåi<br /> <br /> 124<br /> <br /> 100%<br /> <br /> Xeïp phoåi<br /> <br /> 124<br /> <br /> 100%<br /> <br /> Xô moâ keõ phoåi<br /> <br /> 83<br /> <br /> 66,94%<br /> <br /> Khí pheá thuõng<br /> <br /> 64<br /> <br /> 51,61%<br /> <br /> Soá tröôøng<br /> hôïp<br /> <br /> (%)<br /> <br /> Vò trí traøn khí maøng phoåi<br /> <br /> Beân traùi<br /> <br /> 48<br /> <br /> 30,71%<br /> <br /> Beân phaûi<br /> <br /> 75<br /> <br /> 60,48%<br /> <br /> Hai beân<br /> <br /> 1<br /> <br /> 0,81%<br /> <br /> Möùc ñoä traøn khí maøng phoåi<br /> <br /> Löôïng ít<br /> <br /> 15<br /> <br /> 12,1%<br /> <br /> Löôïng nhieàu<br /> <br /> 109<br /> <br /> 87,9%<br /> <br /> Keát quaû ñieàu trò, theo doõi vaø tæ leä taùi phaùt:<br /> Soá tröôøng hôïp<br /> (N=124)<br /> <br /> (%)<br /> <br /> Thaønh coâng<br /> <br /> 120<br /> <br /> 96,77%<br /> <br /> Thaát baïi<br /> <br /> 4<br /> <br /> 3,23%<br /> <br /> Trong 4 tröôøng hôïp thaát baïi, coù 1 tröôøng hôïp xin<br /> veà sau khi ñaõ bôm talc maøng phoåi ñöôïc moät ngaøy<br /> khoâng theo doõi ñöôïc (ñaây laø beänh nhaân nam, maéc<br /> beänh phoåi taéc ngheõn maïn tính töø nhieàu naêm nay vaø<br /> ñaõ moät laàn traøn khí maøng phoåi) vaø 3 tröôøng hôïp bôm<br /> talc maøng phoåi thaát baïi, ñöôïc chuyeån sang phöông<br /> phaùp phaãu thuaät laøm daøy dính maøng phoåi (2 beänh<br /> nhaân nam coù tieàn caên lao phoåi ñaõ ñieàu trò khoûi, vaø 1<br /> <br /> 234<br /> <br /> 77,5%<br /> 22,5%<br /> <br /> Baûng 10: Bieán chöùng sau bôm boät talc maøng phoåi<br /> Bieán chöùng sau bôm boät talc maøng Soá tröôøng hôïp<br /> phoåi<br /> Khoâng<br /> <br /> 54<br /> <br /> (%)<br /> 43,54%<br /> <br /> Soát ñôn thuaàn<br /> <br /> 1<br /> <br /> 0,81%<br /> <br /> Soát vaø ñau ngöïc<br /> <br /> 18<br /> <br /> 14,52%<br /> <br /> Ñau ngöïc ñôn thuaàn<br /> <br /> 51<br /> <br /> 41,13%<br /> <br /> Ho khan<br /> <br /> 29<br /> <br /> 23,39%<br /> <br /> •<br /> <br /> Trong 18 tröôøng hôïp soát vaø ñau ngöïc ñeàu xaûy ra<br /> ngay trong voøng 4 giôø sau khi bôm talc, vaø 16/18<br /> tröôøng hôïp ñaùp öùng toát vôùi thuoác giaûm ñau, haï<br /> soát trong voøng döôùi 3 ngaøy, chæ coù 2/18 tröôøng<br /> hôïp soát vaø ñau ngöïc keùo daøi trong voøng 5 ngaøy.<br /> <br /> •<br /> <br /> Trong 51 tröôøng hôïp ñau ngöïc ñôn thuaàn ñeàu<br /> xaûy ra ngay trong voøng 4 giôø sau khi bôm talc, vaø<br /> 23/51 tröôøng hôïp ñaùp öùng toát vôùi thuoác giaûm<br /> ñau trong voøng döôùi 3 ngaøy, 19/51 tröôøng hôïp<br /> keùo daøi trong voøng 5 ngaøy vaø 9/51 tröôøng hôïp<br /> keùo daøi trong voøng 7 ngaøy.<br /> <br /> •<br /> <br /> Trong 69 tröôøng hôïp ñau ngöïc, chæ coù 6 tröôøng<br /> hôïp (chieám 4,84%) laø ñau ngöïc nhieàu phaûi duøng<br /> keát hôïp thuoác giaûm ñau vaø thuoác an thaàn (5 – 10<br /> mg diazepam).<br /> <br /> •<br /> <br /> Trong 29 tröôøng hôïp xuaát hieän töøng côn ho<br /> khan ñeàu xaûy ra trong khoaûng thôøi gian 4 – 12<br /> giôø sau bôm talc maøng phoåi vaø ñeàu ñaùp öùng toát<br /> vôùi thuoác giaûm ho trong voøng 3 ngaøy.<br /> <br /> •<br /> <br /> Khoâng ghi nhaän tröôøng hôïp naøo suy hoâ haáp caáp,<br /> <br /> Baûng 8: Keát quaû bôm boät talc maøng phoåi<br /> Keát quaû bôm boät talc maøng<br /> phoåi<br /> <br /> (%)<br /> <br /> Thôøi gian löu oáng daãn löu sau bôm talc maøng<br /> phoåi laø töø 1 ngaøy (65 tröôøng hôïp) ñeán 26 ngaøy (1<br /> tröôøng hôïp). Coù 6 tröôøng hôïp (5%) coù thôøi gian löu<br /> oáng daãn löu sau bôm talc maøng phoåi treân 7 ngaøy.<br /> Thôøi gian trung bình löu oáng daãn löu sau bôm talc<br /> maøng phoåi laø2,94 ngaøy.<br /> <br /> Baûng 7: Vò trí vaø möùc ñoä traøn khí maøng phoåi treân Xquang phoåi<br /> Vò trí vaø möùc ñoä traøn khí<br /> maøng phoåi<br /> <br /> Soá tröôøng hôïp<br /> (N=120)<br /> 93<br /> 27<br /> <br /> Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 9 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2005<br /> <br /> Nghieân cöùu Y hoïc<br /> <br /> haï huyeát aùp, haï oxy maùu, muû maøng phoåi xaûy ra<br /> sau bôm boät talc maøng phoåi.<br /> Soá tröôøng hôïp theo doõi töø 6 thaùng ñeán<br /> 30 thaùng<br /> Trong 120 tröôøng hôïp theo doõi coù 10 tröôøng hôïp<br /> taùi phaùt (8,06%), trong ñoù 8 tröôøng hôïp taùi phaùt coù<br /> tieàn caên beänh lyù phoåi cô baûn (lao phoåi cuõ vaø beänh<br /> phoåi taéc ngheõn maïn tính vaø treân X-quang phoåi ñeàu<br /> coù hình aûnh khí pheá thuõng ôû hai beân) vaø 2 tröôøng<br /> hôïp taùi phaùt khoâng coù tieàn caên beänh lyù phoåi.<br /> Moái lieân quan giöõa tieàn caên beänh lyù<br /> phoåi vôùi keát quaû bôm boät talc maøng<br /> phoåi<br /> Baûng 11: Moái lieân quan giöõa tieàn caên beänh lyù phoåi vaø<br /> keát quaû bôm boät talc maøng phoåi<br /> Tieàn caên beänh<br /> lyù phoåi<br /> <br /> Keát quaû bôm talc maøng<br /> phoåi (N=124)<br /> <br /> Coù beänh lyù phoåi<br /> <br /> Thaønh coâng<br /> 81<br /> <br /> Thaát baïi<br /> 3<br /> <br /> 39<br /> <br /> 1<br /> <br /> Khoâng coù beänh<br /> lyù phoåi<br /> <br /> RR<br /> 95%CI<br /> <br /> P<br /> <br /> 1,54<br /> 0,6788,45<br /> <br /> 0,852<br /> <br /> Baûng 12: Moái lieân quan giöõa tieàn caên beänh lyù phoåi vaø<br /> thôøi gian löu oáng daãn löu sau khi bôm boät talc maøng<br /> phoåi (p= 0,0144) (Fisher’s exact test)<br /> Tieàn caên beänh lyù<br /> phoåi<br /> Coù beänh lyù phoåi<br /> Khoâng coù beänh lyù<br /> phoåi<br /> <br /> Thôøi gian löu oáng daãn löu<br /> (N=120)<br /> > 3 ngaøy<br /> 21<br /> 6<br /> <br /> ≤ 3 ngaøy<br /> 60<br /> 33<br /> <br /> RR<br /> 95%CI<br /> 2,47<br /> 1,39 –<br /> 7,43<br /> <br /> Baûng 13: Moái lieân quan giöõa tieàn caên beänh lyù phoåi vaø<br /> khaû naêng taùi phaùt sau bôm boät talc maøng phoåi (p=<br /> 0,00148) (Fisher’s exact test)<br /> Tieàn caên beänh lyù phoåi Khaû naêng taùi phaùt (N=120)<br /> Taùi phaùt<br /> Coù hình aûnh beänh lyù phoåi<br /> 8<br /> Khoâng coù hình aûnh beänh<br /> 2<br /> lyù phoåi<br /> <br /> RR<br /> Khoâng taùi phaùt 95%CI<br /> 73<br /> 2, 027<br /> 3,55 –<br /> 37<br /> 14,29<br /> <br /> BAØN LUAÄN<br /> Veà dòch teã hoïc<br /> Chuùng toâi ghi nhaän 124 tröôøng hôïp traøn khí<br /> maøng phoåi töï phaùt taùi phaùt xaûy ra chuû yeáu ôû nam giôùi<br /> <br /> nhieàu hôn nöõ giôùi (88,7% so vôùi 11,3%), ñieàu naøy<br /> cuõng phuø hôïp vôùi trong y vaên(6,10,13,18,19). Tæ leä giöõa<br /> nam: nöõ laø 7,86:1. So saùnh vôùi caùc nghieân cöùu khaùc<br /> nhö ôû Singapore laø 15:1 (Chan T. B. et al(18)), ôû Myõ laø<br /> 3,2-6:1 (Melton L. J. III et al(19)).<br /> Beänh nhaân coù tieàn caên beänh lyù phoåi cô baûn (lao<br /> phoåi cuõ vaø beänh phoåi taéc ngheõn maïn tính) deã bò traøn<br /> khí maøng phoåi taùi phaùt laàn naøy nhieàu hôn so vôùi<br /> khoâng coù tieàn caên beänh lyù phoåi (84 tröôøng hôïp<br /> (67,74%) so vôùi 36 tröôøng hôïp (32,26%)). Ñoàng thôøi,<br /> tæ leä traøn khí maøng phoåi töï phaùt xaûy ra chuû yeáu laø löùa<br /> tuoåi treân 40 chieám 92/124 tröôøng hôïp (74,19%) vaø<br /> tuoåi trung bình laø 52,6 (baûng 1). Nghieân cöùu cuûa<br /> chuùng toâi coù söï khaùc bieät veà löùa tuoåi so vôùi caùc taùc giaû<br /> khaùc, chuû yeáu xaûy ra ôû löùa tuoåi döôùi 40(6,10,13). Ñieàu naøy<br /> coù theå lyù giaûi trong keát quaû nghieân cöùu ôû baûng 5, löùa<br /> tuoåi coù lieân quan yù nghóa thoáng keâ vôùi beänh lyù phoåi cô<br /> baûn (p=0,0357 < 0,05) vaø nguy cô traøn khí maøng<br /> phoåi töï phaùt taùi phaùt xaûy ra ôû beänh nhaân coù tieàn caên<br /> beänh lyù phoåi gaëp nhieàu ôû löùa tuoåi treân 40 gaáp 5,27 laàn<br /> so vôùi döôùi 40 tuoåi (RR=5,27; 95%CI:1,34-8,21).<br /> Veà bieåu hieän laâm saøng<br /> Ña soá caùc tröôøng hôïp nhaäp vieän vì khoù thôû<br /> (100%) vaø ñau ngöïc (98,39%), moät soá tröôøng hôïp coù<br /> theå keøm ho khan hoaëc ho khaïc ñaøm, vôùi thôøi gian töø<br /> luùc xuaát hieän trieäu chöùng cho ñeán khi nhaäp vieän döôùi<br /> 3 ngaøy (70,97%). Ñieàu naøy cuõng phuø hôïp vôùi y<br /> vaên(1,10,13). Taát caû caùc tröôøng hôïp ñeàu ñöôïc chaån ñoaùn<br /> xaùc ñònh traøn khí maøng phoåi baèng chuïp X-quang phoåi<br /> thaúng sau-tröôùc qui öôùc. Chöa coù tröôøng hôïp naøo phaûi<br /> caàn söï hoã trôï theâm cuûa X-quang phoåi nghieâng hoaëc<br /> CT can loàng ngöïc. Tuy nhieân, trong y vaên(1), ghi nhaän<br /> coù gaàn 14 tröôøng hôïp traøn khí maøng phoåi töï phaùt caàn<br /> söï hoã trôï cuûa X-quang phoåi nghieâng ñeå giuùp chaån<br /> ñoaùn. Trong ñoù, traøn khí maøng phoåi löôïng nhieàu gaëp<br /> nhieàu hôn traøn khí maøng phoåi löôïng ít (87,9% so vôùi<br /> 12,1%) vaø haàu heát laø traøn khí maøng phoåi moät beân<br /> (123 tröôøng hôïp; 99,19%), chæ coù 1 tröôøng hôïp<br /> (0,81%) xaûy ra hai beân. Traøn khí maøng phoåi beân phaûi<br /> gaëp nhieàu hôn beân traùi (60,48% so vôùi 30,71%). Ngoaøi<br /> hình aûnh traøn khí maøng phoåi vaø xeïp phoåi treân Xquang phoåi, toån thöông xô moâ keõ vaø khí pheá thuõng<br /> <br /> 235<br /> <br />