Lịch sử phát triển diều Trung Hoa

Chia sẻ: Tạ Hoài Mân | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:4

Thêm vào BST

Báo xấu

14
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết "Lịch sử phát triển diều Trung Hoa" trình bày về lịch sử phát triển của diều: được phát minh bởi con người lao động của dân tộc Hán cổ đại vào thời Xuân Thu của triều đại Đông Chu ở Trung Quốc và đã niên sử hơn 2.000 năm hình thành và phát triển. Ban đầu được sử dụng trong mục đích quân sự và dần dần về sau diều được xem như là một phong tục truyền thống khi được thả trong dịp tết Thanh minh để mưu cầu những điềm lành và xua đuổi những điều xấu, bệnh tật. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Lịch sử phát triển diều Trung Hoa

LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN DIỀU TRUNG HOA Nguyễn Thị Thúy Phượng* Khoa Trung Quốc học, Trường Đại học Công nghệ Thành phố Hồ Chí Minh GVHD: ThS. Ngô Thế Sử TÓM TẮT Trung Quốc là cái nôi của nền văn hóa Á Đông và cũng là nền văn hóa đã được hình thành và phát triển lâu đời nhất trên Thế Giới. Diều cũng là một nét văn hóa nghệ thuật rất đặc sắc, diều được mọi người biết đến như là một công cụ giải trí nhưng từ xa xưa như là một cổ máy sớm nhất của con người. Trải qua sự phát triển của các triều đại Hán, Đường, Tống Nguyên và từ đó diều cũng dần dần hoàn thiện và sử dụng vào các mục đích khác nhau như: đưa thư, giải trí… Diều thủ công đã có lịch sử rất lâu dài và là một đại diện đồ thủ công mỹ nghệ truyền thống sớm nhất của Trung Quốc từ thời Xuân Thu. Thực hiện hóa khao khát thiết thực và cấp thiết nhất của con người từ thuở sơ khai là muốn bay lên chín tầng trời để khám phá bầu trời bao la vô định cũng giống như việc chúng ta mong muốn khám phá đại dương và vũ trụ ngày nay. Từ khóa: Cấu trúc, Cấu tạo, Giai đoạn, Giá trị, Nguồn gốc, Ý nghĩa. 1. NGUỒN GỐC PHÁT TRIỂN Diều được phát minh bởi con người lao động của dân tộc Hán cổ đại vào thời Xuân Thu của triều đại Đông Chu ở Trung Quốc và đã niên sử hơn 2.000 năm hình thành và phát triển. Theo ghi chép diều được phát minh bởi nghệ nhân tên Mạc Trạch đã được truyền cảm hứng khi thấy một con chim diều hâu bay trên bầu trời Lộc Sơn (nay thuộc Duy Phường, Sơn Đông) và ông đã bắt đầu lấy gỗ làm ra một con chim bằng gỗ, làm và cải thiện phát triển nó trong ba năm nhưng bay được một ngày thì bị hạ gục và đây được cho rằng là nguồn gốc sớm nhất của diều đối với loài người. Ngay sau đó, dưới sự ảnh hưởng của Mạc Trạch, Lỗ Ban đã sử dụng tre để cải tiến chất liệu làm diều của Mạc Trạch, mãi đến thời Đông Hán, sau khi cải tiến nghề làm giấy, diều mới bắt đầu được làm bằng giấy nhưng không được phổ biến rộng rãi, do ngành giấy lúc này mới bắt đầu hình thành. 2. LỊCH SỬ HÌNH THÀNH - Ở thời Nam Bắc triều, diều bắt đầu trở thành công cụ truyền tin, từ thời Tùy, Đường, do ngành giấy phát triển, dân gian bắt đầu dùng giấy để dán diều, đến thời Tống Triều đại, thả diều đã trở thành một hoạt động ngoài trời yêu thích của người dân. Vào thời nhà Tống, Chu Mật đã viết trong “Truyện cổ về Vũ Lâm”: “Trong lễ hội Thanh Minh, sau khi đã làm lễ cúng bái tổ tiên người dân Trung Quốc đều có phong tục là mọi người cùng nhau Hình 1. Lỗ Ban cải tiến diều Mạc ra vùng ngoại ô để thả diều” bởi vì người xưa cho rằng, Trạch. 2113
thả diều là hoạt động có thể xua đuổi tà khí và những điều rủi ro, xúi quẩy trong cuộc sống. Trước hết họ sẽ ghi hết tên những loại bệnh dịch nguy hiểm lên trên thân diều, sau khi đã thả cho diều bay thật cao sẽ dùng kéo cắt đứt dây. Họ muốn nhờ gió đưa diều đến những chân trời góc biển và đem theo những loại bệnh dịch này cách xa con người, tránh cho con cháu của họ thoát khỏi bệnh tật. Không những vậy diều còn được các nhà sư dùng với ý nghĩa cầu sự yên bình tốt lành, do đó mỗi lần diều rơi các nhà sư đều làm lễ cúng bái để xua đuổi tà khí và cầu an. Hay diều còn được coi là vật dâng hiến các đấng thần linh của vua và các quần thần trong những đêm trăng sáng. - Năm 190 TCN, nhà Sở và Hán đánh nhau, tướng nhà Hán là Hàn Tín tấn công Vị Ương cung. Trong trận Cai Hạ, quân của Hạng Vũ bị quân của Lưu Bang vây quanh, tướng quân Hàn Tín sai người làm diều bằng da trâu, bọc sáo trúc, thổi sáo trong gió để thả lên trời, dựa vào độ dài của dây diều để ước tính khoảng cách đến Vị Ương cung (nơi đóng quân của Hạng Vũ) Làm mất nhuệ khí của quân Chu và giành chiến thắng, đây là câu chuyện thành ngữ “tứ bề vây công” và nhiều người cũng cho rằng đây là sự hình thành của diều sáo bắt đầu xuất hiện để phục vụ cho quân sự trong việc sử dụng làm thước đo về sau đã sử dụng làm công cụ để truyền tin và đưa tin. - Chính sử cũng có ghi chép về diều, thời gian sớm hơn thời Ngũ Đại, một là "Loạn Hậu Tĩnh" ở Nam Triều, Lương Vũ Đế tên húy là Tiêu Diễn (tự là Thúc Đạt) bị Hầu Cảnh vây quanh tường thành. Theo Nam sử quyển 80 "Hầu Kinh Truyền" vào năm thứ ba triều đại nhà Thanh (549 sau Công nguyên) khi Lương Vũ Đế đang nắm quyền, Hầu Cảnh đã nổi dậy và quân nổi dậy bao vây ở Kinh Đô của Kiến Khang (nay là Nam Kinh) bị cắt đứt từ trong ra ngoài, có người đưa ra kế hoạch làm những con quạ bằng giấy và buộc chiếu chỉ của hoàng đế vào đó. Sau khi bị bắt, nhà Lương cũng suy tàn và diệt vong. Đây là câu chuyện về việc Tiêu Diễn không may thả diều để tìm kiếm sự giúp đỡ. 3. CẤU TRÚC - Dưới sự ảnh hưởng của Mạc Trạch. Về sau ở nước Lỗ có một kỹ sư xây dựng nổi tiếng và thợ thủ công Trung Quốc tên là Lỗ Ban đã cải tiến công nghệ làm diều, ông đã sử dụng tre thay cho gỗ để thành tác phẩm là một con diều hâu và bay được trong ba ngày. Ông đã chẻ tre, tách, làm phẵng, chuốt nhẵn, uốn cong bằng lửa và tạo thành khung xương cho diều và từ đó tre đã là thứ đã trở thành vật liệu nhất định cho khung diều ngày nay. Mãi cho đến thời Đông Hán, sau khi cải tiến nghề làm giấy, diều mới bắt đầu được làm bằng giấy và được gọi là "纸鸢" tức "chỉ diên" (diều hình chim diều hâu) nhưng không được phổ biến rộng rãi, do ngành giấy lúc này mới bắt đầu hình thành. Diều ra đời là một trong những khao khát và mong muốn bay lên chín tầng trời và khám phá bầu trời bao la vô định của con người thuở sơ khai. - Vào thời Nam Bắc triều, diều đã trở thành công cụ truyền đạt thông tin Hình 2. Lỗ Ban cải tiến sử dụng cho mục đích quân sự. Từ thời Tùy, Đường do ngành giấy phát thành công diều. triển mạnh, người dân bắt đầu dùng giấy để dán diều, đến thời nhà Tống thả diều dần trở thành thú vui và là đồ chơi giải trí dân gian, đến thời nhà Minh và nhà Thanh, diều đạt đến đỉnh cao. 2114
4. GIAI ĐOẠN PHÁT TRIỂN - Có hai nguyên nhân chính khiến thời Tống trở thành một giai đoạn phát triển, một là sự thịnh vượng của văn hóa kinh tế đô thị và sự trỗi dậy của các nghề thủ công dân gian thời Tống và đây là những điều kiện thuận lợi để diều phát triển. Vào thời kỳ này, thả diều dân gian đã là một hoạt động phổ biến trong quần chúng nhân dân, đồng thời cũng là một chủ đề trong sáng tạo nghệ thuật của giới văn nhân. Vào thời điểm đó, do sự tham gia của các nhà văn học, việc làm và trang trí diều đã có sự phát triển vượt bậc. Đồng thời, do nhu cầu về diều trong xã hội, nghề làm diều đã phát triển thành một nghề chuyên biệt. - Nhà Minh và nhà Thanh (1368-1911) là hai thời kỳ hoàng kim của sự phát triển diều ở Trung Quốc, những con diều trong nhà Minh và nhà Thanh đã có những bước tiến vượt bậc so với thế hệ trước về kích thước, kiểu dáng, công nghệ buộc, trang trí và kỹ năng bay. Giới trí thức thời bấy giờ tự làm và sơn diều, ngoài việc tự thả diều, họ còn tặng người thân và bạn bè, cho rằng đây là một thú vui vô cùng tao nhã. - Ngày nay, các hoạt động thả diều của Trung Quốc đóng một vai trò quan trọng trong giao lưu văn hóa nước ngoài, tăng cường tình hữu nghị với mọi người từ khắp nơi trên thế giới và phát triển kinh tế và du lịch. Diều là máy bay nặng hơn không khí đầu tiên trên thế giới. Về bản chất, nguyên lý bay của diều rất giống với nguyên lý bay của máy bay hiện đại, lực kéo của dây làm cho nó chuyển động so với không khí, do đó có được lực nâng lên trên. Ngoài ra còn có diều Trung Quốc được trưng bày trong các bảo tàng ở một số quốc gia, chẳng hạn như một tấm biển trong Bảo tàng Quốc gia Hoa Kỳ có nội dung: "Những cỗ máy biết bay sớm nhất trên thế giới là diều và tên lửa Trung Quốc". Bảo tàng Anh cũng gọi diều Trung Quốc là "phát minh vĩ đại thứ năm của Trung Quốc". 5. GIÁ TRỊ VĂN HÓA - Diều Trung Quốc đã có lịch sử hơn hai nghìn năm, diều mang những ý nghĩa và hóa văn tốt lành có thể được nhìn thấy ở khắp mọi nơi trên những con diều truyền thống. Trong những năm dài, tổ tiên chỉ tạo ra những nét chữ và bức tranh đẹp đẽ cô đọng trí tuệ của dân tộc Trung Hoa, mà còn tạo ra nhiều hoa văn phản ánh khát khao và mưu cầu của con người về một cuộc sống tốt đẹp hơn và ngụ ý điềm lành. Thông qua các hình ảnh hoa văn, nó mang đến cho mọi người ý nghĩa của niềm vui, điềm lành và phước lành, nó tích hợp thói quen đánh giá cao của quần chúng, phản ánh những suy nghĩ và tình cảm tốt đẹp và lành mạnh của mọi người, thấm nhuần truyền thống dân tộc và phong tục dân gian của Trung Quốc, vì vậy nó được lan truyền rộng rãi và phổ biến đến mọi người. Những con diều có lịch sử hơn 2.000 năm đã hòa nhập vào văn hóa truyền thống Trung Quốc và chịu ảnh hưởng của nó, những ý nghĩa tốt lành như vậy có thể được nhìn thấy ở khắp mọi nơi trên những con diều như: “phước lành và trường thọ”, “trường thọ và thịnh vượng”… Vào các thời điểm và biểu tượng như: “Mùa xuân đến”, “Cá chép hóa rồng”, “Trăm chim đối mặt với phượng hoàng” và “Hòa bình trong bốn mùa” tất cả đều thể hiện niềm khao khát, khát khao của con người về một cuộc sống tốt đẹp hơn. 2115
- “Kế Sinh thời Hoàng đế ở Bắc Kinh” do Phan Vinh Bật đời nhà Thanh có ghi lại: “Tết Thanh Minh quét mộ, nam nữ khắp kinh thành từ bốn phía kéo ra, mang theo hộp đồ uống và quay mặt vào nhau trên trục. Mỗi người mang theo một cuộn diều giấy, sau khi tế và quét xong, mọi người sử dụng diều giấy và thả trước những ngôi mộ. Thả diều, cũng dần được xem như một trong những phong tục của Lễ hội Thanh minh, đã được được truyền lại từ rất lâu. Người ta đã gán cho nó một ý nghĩa nhất định là xả xui, tiêu trừ tai hại và bệnh tật. Vào ngày này người ta thường viết tên mình, các loại bệnh hoặc các điều không mong muốn lên diều rồi thả lên trời, cố ý cắt dây thả diều bay Hình 3. Thả diều vào tiết Thanh Minh. đi, như vậy có nghĩa là có thể buông bỏ được những "xui xẻo", gặp được nhiều may mắn, đạt được mục đích và "giải trừ tai ương". Vì thả diều là để thả diều xui xẻo, con diều dù tinh xảo đẹp đẽ đến đâu khi thả diều cũng phải cắt đầu dây để diều mang theo những điều xui rủi, không may theo đó mà bay đi. Đồng thời thả diều cũng có những điều cấm kỵ, đó là con diều bị người khác thả rơi không được nhặt lại chơi tiếp, nếu không sẽ bị nhiễm "xui" từ người khác. - Ngày nay, diều đã được cải tiến hơn với đa dạng mẫu mã và hình dáng như động vật, hoa lá, nhân vật hoạt hình… cùng với các loại hình tượng đại diện cho các điềm lành như: lời nói, tục ngữ dân gian, câu nói, chơi chữ, ký hiệu…. Bên cạnh đó có thể trang trí thêm hoa văn và các hình thức nghệ thuật khác nhằm mang ý nghĩa cầu may mắn, thịnh vượng, tiêu trừ tai họa, tránh khó khăn, gửi gắm ước nguyện hạnh phúc, trường thọ, lễ nghĩa của con người. Nhưng vẫn mang những nét đặc trưng truyền thống. 6. KẾT LUẬN Diều được phát minh bởi con người lao động của dân tộc Hán cổ đại vào thời Xuân Thu của triều đại Đông Chu ở Trung Quốc và đã niên sử hơn 2.000 năm hình thành và phát triển. Ban đầu được sử dụng trong mục đích quân sự và dần dần về sau diều được xem như là một phong tục truyền thống khi được thả trong dịp tết Thanh minh để mưu cầu những điềm lành và xua đuổi những điều xấu, bệnh tật. Đây cũng được xem là một phát minh độc đáo và là một môn nghệ thuật đặc sắc với những kết cấu ban đầu rất thô sơ và dần dần chất liệu được cải tiến hiện đại và được sử dụng rộng rãi như ngày nay với rất nhiều hình dáng, mẫu mã và màu sắc bắt mắt. TÀI LIỆU KHAM KHẢO 1. Sách Ngô Dung: Những nghiên cứu của Lỗ Ban (Triều Đại Minh) 2. 风筝的历史简介100. https://zhidao.baidu.com/question/1895774366422128260.html 3. 风筝. https://baike.baidu.com/item/%E9%A3%8E%E7%AD%9D/129 4. 中国风筝简史。https://baijiahao.baidu.com/s?id=1664717720026406108&wfr=spider&for=pc 5. 中国古代飞行器（一）——风筝. https://baijiahao.baidu.com/s?id=1709757164861972315&wfr=spider&for=pc 2116