Lịch sử và công nghệ của xã hội học thế kỷ XX: Phần 2

CHƯƠNG 3<br /> <br /> X Ã H Ộ• Í H Ọ• C T Â N Đ Ạ• I<br /> 1hề giói - đố ¡ằ cái da dạng, chú không phẳi<br /> cáí tổng quắt,<br /> N. A b aniano<br /> V à o những năm 60. thế aiới irài qua những chấn đ ộ n g ghê gớm về<br /> kinh lố và chính trị - xã hội: dó ià mối de dọa c ủa clìicn iranh hại nhân<br /> (kiiùnụ lioảng vịnh C a rib e Hãm 19 6 3 , chiến tranh của M v tại Việt<br /> Nam. chiến tranh A r ậ p - Ixraen năm 19 68, v.v..), sự phân biệt chủng<br /> tóc, vấn dề sinh thái, vấn đề quan liêu hóa và vấn dề vãn hóa đại<br /> thúng. Một nghịch lý lịch sử đà nảy sinh - dó là sự thảng tiến của con<br /> <br /> Iiiiười trẽn con dường plìát trien nhặn tlìức v à sức mạnh k ỹ thuật lại di<br /> kèm theo sự tãng cường sức mạnh c ủa các ihố lực plìá hoại, đi kèm<br /> Ilico việc mờ rộng phạm vi của tai họa de dọa loài người. Đ ă hình<br /> thành một suy nghĩ là khổng thể x â y dựng "iììột x a hội phồn vinh toàn<br /> d i ệ n ' trong diều kiện của n g u y cơ hủy diệt trái đất trên pliạnì vi loàn<br /> C‘đu. Trong hối cảnh như vạy , quan điểm "lạc quan" của các nhà lý<br /> luận vổ sự phái trien cổ ng nghiệp xem ra thật k ỳ lạ và không dúng lúc.<br /> (Ỵ) một sự tương plìíln rồ nét giữa tham vọng giải thích tãì cả và việc<br /> họ klìòng c ó năng lực trả lời những vấn (lổ thực t ế của thời dại. Chủ<br /> nglna cô ng ngliiỏp vốn là diểm cốt yếu của c á c biến cố, dã g â y ra<br /> những hậu quà mà những kẻ hiện hộ cho nó khổng thể dự đoán trước<br /> dưọc ("nhưng bất ngờ dưới đ á y hộp dàn Pandora").<br /> <br /> 185<br /> <br /> KÌÌÌO.<br /> <br /> Tín h mâu Ihuan của một hiện lliực co' dộng, (la châì và done<br /> <br /> da dại<br /> chí mội<br /> hoàn hảo Iihàt CÛIÎL1<br /> • lới mức ihậm<br /> •<br /> • lý<br /> J thuyeì<br /> J<br /> », khỏiììi<br /> t ilìC*<br /> dem lại cho nổ sự iliôììg nhất vể luận điếm. V à o cuối những nam 60.<br /> sự thống soái của l rường phái chức nang luận cấu ỉ rúc dã bị phá vỡ hỡi<br /> làn só ng phê phán. Sự phè phấn vừa mang tính lý luận vừa mang lính<br /> chính trị. N ó dược tiến hành theo nhiều hướng.<br /> llìứ nhất, giả dịniì tuyệt đối của Parsons cho ràn !<br /> buộc vào c á c qui tắc và phương plìáp - chúng lùi lại plìía sau. Và cá SƯ<br /> phát triển c ủa xã hôi - đó là quá trình sản sinh cái mới mội cách sáng<br /> lạo, trong đó có sự hiện diện của "yếu lố X " - cái chưa biêì nhưng có<br /> (lìổ tạo ra những bước ngoặi bất ngờ không lường trước dược. Ị)(> vil y<br /> việc quản lý một hiện llìực xà hội phức tạp khổng Ihể qui thành viçc<br /> lập chương irìnli mộ! cách cứng nhắc.<br /> C á c mệnh lẹnli chức nâng cúa Parsons chứa dựng iron g mình ỉimli<br /> lliức giới hạn s ố lượng - lính hữu ích cua c ác clìức lìâna và hình Ihức<br /> đảm bảo cơ cấu - ihiết clìố hóa. Điều này (lược biểu lộ ra<br /> <br /> ờ sơ (lo<br /> <br /> phân<br /> <br /> tích CO' cấu - chức nâng do ởng dề xuất, lìỏ tỏ ra không nhạy Ciim với<br /> các mật tiêu cực của llìời dại. Với những biổu hiện phản clìức nàng JJ.Î1 V<br /> bất ổn định cho thế giới xã hội và đẳn dến sự tan rà củ a các hộ thống.<br /> N g a v trong luận diểm củ a Merlon, việc dưa ra các khái niệm chức<br /> năng tích cực và phản chức năng, vốn xa lạ với tiếp cận của Parsons,<br /> dà mở rộnsĩ d án g kể ý tưởng chức nãĩìg và phạm vi các \Tứì (Je nghii ‘ 11<br /> cứu. Mọi sai lệch trong c ác hành dông xa hỏi khỏi họ thống giá Irị và<br /> chuẩn mực tlìống trị irong xã hội (lội plụim, các xu n g đột chúng lọc,<br /> các GUỘC cách mạng V.V..) đều dược giai thích hàng ảnli hưởng của ák'<br /> <br /> 1X6<br /> <br /> Uậc trưng da cho của việc phá vở sự can hằng. Các sai lệch này là<br /> nguồn gốc của sự căng thẳng Irong xà hội.<br /> Ngoài ra, trong kliuỏn khổ của sơ dổ dà neu, hành vi của con<br /> người dược lý giải theo sự lác dộng mang lính quyết định của các ihiết<br /> die xa hội và của tính chuẩn mực phổ quát, I1Ó (Jặt ra những giới hạn<br /> dối vnrị sự lự do lựa chọn trong hoại dộng của con người. Nhưng con<br /> ngườ: còn có trách nhiệm irước lương tâm vổ các hành dộng của mình:<br /> chúng có thẻ dược thực hiện lìoậc klìổiìiĩ dược thực hiện, tức là chúng<br /> năm ờ khu vực lự do.<br /> Thứ liai, xu huống phổ quát hóa và khoa học tự nlìicn của chức<br /> nâng luân cấu trúc, với iư cách như Là một lv tưởng nlìấn mạnh chức<br /> n.ĩng và mục đích, chứ không phải các cá nhân với những khía cạnh<br /> tliực liền và clìủ quan trong cuộc sốne ihườỉìii ngàv. Tuy vậy, những<br /> biến dổi xà hôi xuất hiện như sự thay thế những cơ cấu xã hội này<br /> bang những cơ cấu xã hội khác, như sự thay đổi từ lối sống này, các<br /> giá trị này sang lối sống khác, các giá trị khác V.V.. Ở dây, con người<br /> liìình dộng như là kẻ sáng tạo ra thế giới và có khả năng thay dổi thế<br /> ginri.<br /> Xã hội học - dó là khoa học về con người và vì con người. Cho<br /> ru'11 nỏ cẩn phải quay mặt về pliía con người và về phía "ý nghía chủ<br /> quan" gắn lien với anh la - vé phía lĩnh vực dộng cơ - V nghĩa của hoạt<br /> dọng con người. Sự chuyến tiỏng của con lác dã bát đầu theo hưởng<br /> ngược lại - đi đen những lý iưưng của chủ nghía nhân dạo và truyền<br /> ihống lý giải. Khẩu hiệu chính cùa giai tloạn này là: ’Trả con người về<br /> cho xã hội học".<br /> ba, trong thực lố sự hiện diện của những hiện tượng xã hội<br /> cạnh tranh - của lổn giáo, của các hộ tư tưởng chính trị, của các quan<br /> niộiiầ dạo dức V.V.. đổng vai irò là chuẩn mực. Gio non, hôn cạnh sự<br /> cân bàng cùng có những va chạm của các nén văn hoá, có những biến<br /> đổi Nà hội, nliững xung dột giá trị mà là dặc thù và không thể tránlì<br /> khỏi dối với xã hội phân tầng, phân hóa dương dại. Sự vứt bỏ lời buộc<br /> Thứ<br /> <br /> 187<br /> <br /> tội clìúng vổ lính lệch chuẩn, dã hiến lý ilìuvếl cân hàng lỉììình ìnỏi<br /> giáo ciiểu và thúc dẩy sự thâm nhập lý lỉìuyóì tố chức vào Nà hội lọc.<br /> Lý tliuvết này soạn Ilìảo ra "sự điều chinh hợp lý" các xung (.lộ! xã hột<br /> theo nliũmu nguyên tắc chơi nhất định mà cả 2 bủn tranh IuẠiì Ciãp<br /> nhận dược và dần dắt liọ dến một "mảu số chung".<br /> Nlìũììg luận chứng này và các luận chứng khác ŨƯỢC các nhà -)\w<br /> bình chức năng luận cấu trúc sử dụng dể phơi hùy sự ihiếu cơ sở tnini<br /> dường lối tạo lập mộ! "lý thuyết lớn” của nỏ, và phơi bày sự khòm có<br /> nâng lực bao quát toàn bộ liiộn thực xã hội của trường phái nay. Iiiận<br /> diểm này dà bị mất uy tín và không còn là cươne lĩnh lý luận tlìMig<br /> nhâì trong xã hội học: bắt dầu quá irình tắt ngấm dán cùa nó. Xã hội<br /> học phương TiYy đã bát đẩu giai đoạn phát tricn mới của mình.<br /> Sự phê phán Irưnrng pliái chức nâng luận cấu trúc và những hay<br /> dổi về khổng khí tinh thần trong xã hội học "kinh viện" gán kèm heo<br /> nó, dã tạo<br /> hiện<br /> những<br /> ớn"<br /> • ra nền tảng<br /> W dể thực<br /> •<br /> •<br /> c biến dổi của "lv<br /> ✓ ilìuyết<br /> J<br /> trong xã hội học và cơ sở của "sự bùng nổ lý luận” vào Iihừng nán 60.<br /> Sự bùng nổ lý luận (lược nán với sự phát Iriổn của các ý tưởng pliê<br /> phán, với sự soạn liiảo lại nhừng câu hỏi ihcn chối vồ vieil (.ánh )híiỉ<br /> Iriển irong hiện tại, nhưng cỏ khả nâng chấp nhện thách ilìức của<br /> tương lai. Klìông ai muốn sốna ìheo kiểu cù. và tâì cả mong nuỏ M<br /> nhảy sang một chất lượng dời sống xa hội mới. Đàng sau lái cà nlừng<br /> cái dó là nhu cầu có nhiều tri thức chính xác vé cái cần phai dưọx uíe<br /> dộng diều chinh, dược biến dổi, cần có sự kiểm soái xà hội vù SI tíít<br /> dộng, sự biến dổi, sự kiểm soát xã hội dó (lược thực hiộn như ihố lào.<br /> Vấn dồ còn nằm ở chỗ duy trì tính (ỉa dạng cùa the giới \à hội sằng<br /> cách nào là hợp lý Iìhất - duy trì sự da dạng, lính khoan dung và ìĩ