Luận án chuyên khoa cấp 2: Thực trạng, kiến thức thái độ và một số yếu tố liên quan đến phòng chống HIV/AIDS của học sinh các trường phổ thông trung học huyện Triệu Sơn

Chia sẻ: Pham Thanh Nam | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:107

Thêm vào BST

Báo xấu

189
lượt xem 47
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án chuyên khoa cấp 2 "Thực trạng, kiến thức thái độ và một số yếu tố liên quan đến phòng chống HIV/AIDS của học sinh các trường phổ thông trung học huyện Triệu Sơn" được thực hiện với mục tiêu mô tả thực trạng kiến thức, thái độ, thực hành phòng, chống HIV/AIDS của học sinh trung học phổ thông huyện Triệu Sơn, tỉnh Thanh Hoá năm 2011, một số yếu tố liên quan đến kiến thức, thái độ thực hành phòng, chống HIV/AIDS của học sinh trung học phổ thông huyện Triệu Sơn năm 2011.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án chuyên khoa cấp 2: Thực trạng, kiến thức thái độ và một số yếu tố liên quan đến phòng chống HIV/AIDS của học sinh các trường phổ thông trung học huyện Triệu Sơn

-1- BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC Y HẢI PHÒNG ==== ==== LÊ QUANG TRUNG Thùc tr¹ng kiÕn thøc, th¸i ®é vµ thùc hµnh phßng, chèng HIV/AIDS cña häc sinh c¸c trêng phæ th«ng trung häc huyÖn TriÖu s¬n luËn ¸n chuyªn khoa cÊp II h¶i phßng -2012
-2- BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC Y HẢI PHÒNG ==== ==== LÊ QUANG TRUNG Thùc tr¹ng kiÕn thøc, th¸i ®é vµ thùc hµnh phßng, chèng HIV/AIDS cña häc sinh c¸c trêng phæ th«ng trung häc huyÖn TriÖu s¬n Chuyªn nghµnh : qu¶n lý y tÕ M· sè : 62.72.76.01 luËn ¸n chuyªn khoa cÊp II Ngêi híng dÉn khoa häc PGS.TS TrÇn Quang Phôc Bs CKII NguyÔn Ngäc Thµnh h¶i phßng - 2012
-3- CHỮ VIẾT TẮT AIDS : Acquired Immuno – Deficency Syndrome ATTD : An toàn tình dục( tình dục an toàn) BKT : Bơm kim tiêm BCS : Bao cao su CBCNV : Cán bộ công nhân viên CLB : Câu lạc bộ GDPC AIDS : Giáo dục phòng chống AIDS. HIV : Human Immunodeficiency Virus. HS,SV : Học sinh, sinh viên. KAP : Kiến thức, thái độ thực hành. LTĐTD : Lây truyền đường tình dục. NXB : Nhà xuất bản. QHTD : Quan hệ tình dục. TTN : Thanh thiếu niên TTYT : Trung tâm y tế. TCAT : Tiêm chích an toàn. THCN CĐ ĐH :Trung học chuyên nghiệp, cao đẳng, đại học. THPT : Trung học phổ thông. STDS : Bệnh lây truyền qua đường tình dục UBQGPC AIDS : Uỷ ban quốc gia phòng chống AIDS. VXHH : Viện xã hội học WHO : World Health Ognization.
-4-
-5- ĐẶT VẤN ĐỀ Đại dịch HIV mới xuất hiện từ năm 1981 nhưng đã nhanh chóng lan ra toàn cầu. Trải qua gần 30 năm phòng chống HIV/AIDS, các quốc gia trên thế giới vẫn đang phải đương đầu với một đại dịch HIV/AIDS rất nguy hiểm. HIV/AIDS không chỉ ảnh hưởng tới sức khoẻ, tính mạng con người mà còn ảnh hưởng tới tương lai của các dân tộc, tác động nghiêm trọng đến kinh tế xã hội của mỗi quốc gia. Hơn 30 năm qua, tuy đã có những thành công nhất định, nhưng có thể thấy nhân loại chưa đủ khả năng ngăn chặn được tốc độ lây nhiễm HIV/AIDS. Đại dịch HIV/AIDS vẫn tiếp tục gia tăng và tàn phá nặng nề nhiều vùng thuộc châu Phi và tiếp theo là châu Á. Theo ước tính của UNAIDS/WHO, đến năm 2008 trên toàn thế giới có khoảng 33,4 triệu (31,135,8 triệu) người lớn và trẻ em đang sống chung với HIV, trong đó khu vực châu Phi và cận Shahara có số lượng người nhiễm cao nhất (22,4 triệu), khu vực châu Á là khu vực đứng thứ hai về số người nhiễm (4,7 triệu). Chỉ tính riêng trong năm 2008, số người mới nhiễm HIV là 2,7 triệu, trong đó khu vực cận Shahara châu Phi là 1,9 triệu, khu vực châu Á là 350.000. Năm 2008, AIDS đã lấy đi sinh mạng của 2,0 triệu người trên toàn thế giới, trong đó 70% là ở cận Shahara châu Phi. Hiện mỗi ngày có trên 6.800 người nhiễm HIV và trên 5.700 người tử vong vì AIDS [58]. Ở Việt Nam, trường hợp nhiễm HIV đầu tiên được phát hiện vào năm 1990. Từ đó đến nay, gần 20 năm đã qua, Việt Nam đã xây dựng, thực hiện các kế hoạch phòng chống HIV/AIDS và thu được những kết quả b ước đầu, nhưng còn chưa đủ mạnh để ngăn chặn dịch HIV/AIDS. Dịch HIV/AIDS tiếp tục gia tăng. Từ năm 1990 1993: Dịch tập trung ở một số
-6- tỉnh với số nhiễm HIV phát hiện dưới 1.500 trường hợp mỗi năm; từ năm 1994 1998, dịch lan ra toàn quốc với số nhiễm HIV phát hiện hàng năm từ 1.500 đến dưới 5.000 trường hợp. Từ năm 1999 đến nay, số nhiễm HIV phát hiện trên 10.000 trường hợp mỗi năm và dịch có xu hướng lan rộng ra cộng đồng, tính đến ngày 30/6/2009 số người nhiễm HIV hiện đang còn sống trên toàn quốc là 149.653 người, số bệnh nhân AIDS hiện đang còn sống là 32.400 bệnh nhân và 43.265 bệnh nhân đã tử vong do AIDS [21]. Dịch HIV/AIDS ở Việt Nam liên quan mật thiết với tình trạng tiêm chích ma túy và bán dâm [4], [45]. Thanh Hoá là một trong những tỉnh đứng đầu trong cả nước về số người nhiễm HIV/AIDS. Theo báo cáo của ban chỉ đạo phòng chống HIV/ AIDS tỉnh Thanh Hóa, tính đến 31/11/2010 toàn tỉnh có 4.890 người nhiễm HIV được báo cáo, trong đó 2347 người đó chuyển sang các giai đoạn AIDS và 826 người đó chết do AIDS, chủ yếu tập trung ở một số huyện thị như TP.Thanh hóa 26.2%, Quan hóa 9.1%, Thọ xuân 7.6%, Mường lát 5.3%. Đại dịch không chỉ có ở các thành phố thị trấn mà đã lan tới các huyện vùng sâu, vùng xa, vùng thuần nông, có tới 79,3%( 506/638) xã phường, và 100% ( 27/27) Huyện thị trong tỉnh đã phát hiện có người nhiễm HIV/AIDS. Triệu Sơn là huyện có địa bàn rộng với diên tích 292km2, được hình thành 3 vùng kinh tế khác nhau: Đồng bằng, Trung du và miền núi. Phát triển kinh tế chủ yếu là trồng lúa, có 36 xã, thị trấn với tổng số dân 234.000 người. Do đặc điểm 3 vùng khác nhau nên trình độ dân trí, phong tục tập quán và điều kiện kinh tế phát triển không đồng đều, vì vậy tạo nên tình hình bệnh tật ở các vùng có sự khác nhau, với miền núi các bệnh phổ biến là sốt rét, bướu cổ, da liễu… Các xã vùng đồng bằng và Trung du phổ biến các bệnh đường ruột, hô hấp, giun, sán và sốt rét ngoại lai. Do dân đi làm ăn
-7- ở các tỉnh khác về mang theo và làm cho một số bệnh dich khác cũng gia tăng như: nghiện hút, ma tuý, HIV/AIDS… Trong những năm gần đây người nhiễm HIV/AIDS đang có chiều hướng tăng nhanh. Tính đến tháng 31/12/2010 toàn Huyện Triệu Sơn(HTR) Có 112 người nhiễm HIV và số xã có người mắc là 31/36 xã thị trấn. Gồm nam là 88, nữ 24( Trẻ
-8- 2. Mô tả một số yếu tố liên quan đến kiến thức, thái độ thực hành phòng, chống HIV/AIDS của học sinh THPT huyện Triệu Sơn năm 2011. CHƯƠNG 1 TỔNG QUAN TÀI LIỆU 1.1 TÌNH HÌNH NHIỄM HIV/AIDS HIỆN NAY 1.1.1 Trên thế giới Những trường hợp nhiễm HIV/AIDS đầu tiên trên thế giới được báo cáo vào năm 1981 tại Los Angeles trên 5 trường hợp nam giới có tiền sử tình dục đồng giới bị viêm phổi do Pneumocystis Carinii và cùng vào tháng đó là những người nghiện chích ma túy và những bệnh nhân hemophilia được truyền máu. Đến năm 1983, vi rút gây suy giảm miễn dịch ở người (HIV) được Luc Montagnier và cộng sự tại Viện Pasteur Paris phân lập từ một bệnh nhân bị bệnh dịch hạch và đến năm 1984 vi rút này được Robert Galot mô tả là căn nguyên gây bệnh AIDS. Năm 1985 khi sinh phẩm ELISA dùng cho chẩn đoán HIV được phát triển thì đã phát hiện hàng loạt trường hợp nhiễm HIV [1], [35]. Về thời điểm vi rút HIV xuất hiện ở người vẫn còn là một ẩn số và người ta thấy rằng khi xét nghiệm các mẫu máu còn giữ lại của ngân hàng máu đã phát hiện kháng thể kháng vi rút HIV trong các mẫu máu từ năm 1969 [1].
-9- Kể từ năm 1981 đến nay, HIV/AIDS đã thực sự trở thành đại dịch toàn cầu với những diễn biến hết sức phức tạp và nghiêm trọng. Theo báo cáo của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) và Chương trình phối hợp phòng chống AIDS Liên hợp quốc (UNAIDS), tính đến tháng 12 năm 2008, ước tính số người nhiễm HIV trên toàn thế giới là 33,4 triệu (bảng 1.1). Tổng số người sống với HIV trên thế giới năm 2008 cao hơn 20% so với năm 2000 và tỷ lệ mắc cao hơn gần 3 lần so với năm 1990. Cũng theo UNAIDS/WHO mỗi ngày trôi qua có trên 6.800 người bị nhiễm HIV và trên 5.700 người tử vong vì AIDS [56], [57], [59]. Các số liệu dịch tễ học gần đây nhất cho thấy số người nhiễm mới HIV trên thế giới cao nhất vào năm 1996 (3,5 triệu người). Đến năm 2008 số người nhiễm mới HIV thấp hơn khoảng 30% so với 12 năm trước đó. Số người tử vong do AIDS cao nhất vào năm 2004 (2,2 triệu người), đến năm 2008 số người tử vong do AIDS giảm đi 10% so với năm 2004. Số trẻ em nhiễm mới HIV năm 2008 thấp hơn năm 2001 là 18% [4]. Bảng 1.1. Tình hình dịch AIDS toàn cầu đến tháng 12/2008 [4] Số người sống với HIV năm 2008 Tổng số: 33,4 triệu [31,1 35,8 triệu] Người lớn: 31,3 triệu [29,2 33,7 triệu] Phụ nữ: 15,7 triệu [14,2 17,2 triệu] Trẻ em dưới 15 tuổi: 2,1 triệu [1,2 2,9 triệu] Số ca mới nhiễm HIV trong năm 2008 Tổng số: 2,7 triệu [2,4 3,0 triệu] Người lớn: 2,3 triệu [2,0 2,5 triệu]
- 10 - Trẻ em dưới 15 tuổi: 430.000 [240.000 610.000] Số ca tử vong do AIDS năm 2008 Tổng số: 2,0 triệu [1,7 2,4 triệu] Người lớn: 1,7 triệu [1,4 2,1 triệu] Trẻ em dưới 15 tuổi: 280.000 [150.000 410.000] Vùng cận Shahara châu Phi là khu vực chịu ảnh hưởng nặng nề nhất của đại dịch AIDS trên toàn cầu. Trong năm 2008, hơn hai phần ba (67%) số người nhiễm HIV, 68% người lớn nhiễm HIV mới và 91% trẻ em nhiễm HIV mới trên thế giới sống tại khu vực này. Hơn ba phần tư (70%) số ca tử vong vì AIDS trên thế giới trong năm 2008 cũng xảy ra ở đây [4]. Tiếp theo là khu vực châu Á, đến tháng 12 năm 2008 ước tính số người sống chung với HIV trên toàn châu Á là 4,7 triệu, trong đó số nhiễm mới là 350.000 người và trong năm 2008 có 330.000 người tử vong vì các bệnh liên quan đến AIDS. Châu Đại Dương là khu vực có số nhiễm HIV ít nhất. Năm 2008 ước tính có 39.000 người nhiễm HIV tại châu Đại Dương, nâng tổng số người sống chung với HIV ở khu vực này lên tới 59.000 người [4]. Hiện nay, tại các châu lục dịch HIV/AIDS đang diễn biến phức tạp với những hậu quả khó lường. Bảng 1.2. Tình hình nhiễm HIV tại các khu vực trên thế giới đến năm 2008 [4] Người lớn Người lớn Tỷ lệ người Số người và trẻ em và trẻ em lớn hiện lớn và trẻ Khu vực sống với mới nhiễm nhiễm HIV em tử vong HIV HIV (%) do AIDS (Triệu) (Triệu) (Triệu)
- 11 - Cận Sahara Châu Phi 22,4 1,9 5,2 1,4 Bắc Phi, Trung Đông 0,31 0,035 0,2 0,02 Nam và Đông Nam Á 3,8 0,28 0,3 0,27 Đông Á 0,85 0,075 0,1 0,059 Úc và New Zealand 0,059 0,0039 0,3 0,002 Mỹ La tinh 2,0 0,17 0,6 0,077 Ca ri bê 0,24 0,02 1,0 0,012 Đông Âu và Trung Á 1,5 0,11 0,7 0,087 Tây và Trung Âu 0,85 0,03 0,3 0,013 Bắc Mỹ 1,4 0,055 0,6 0,025 Tổng số 33,4 2,7 0,8 2,0 Tại châu Á, dịch HIV lên đến đỉnh điểm vào giữa thập niên 1990, sau đó hàng năm đã giảm hơn một nửa và khá ổn định từ năm 2000 đến nay. Trong khi số tử vong do AIDS ở khu vực Nam và Đông Nam Á trong năm 2008 thấp hơn 12% so với tỷ lệ tử vong cao điểm vào năm 2004, thì tỷ lệ tử vong do AIDS ở Đông Á tiếp tục tăng, với số tử vong trong năm 2008 cao hơn 3 lần so với năm 2000. Tình hình dịch HIV ở châu Á diễn biến phức tạp và khác nhau ở các quốc gia. Tại Ấn Độ, số người nhiễm HIV chiếm gần một nửa số người mắc HIV ở châu Á. Con đường lây truyền qua đường tình dục chiếm gần 90% số mắc HIV và bắt đầu xuất hiện lây truyền trong những người tiêm chích ma túy tại khu vực phía Đông Bắc Ấn Độ. Tại Trung Quốc, các tỉnh có tỷ lệ nhiễm HIV khác nhau, trong khi 5 tỉnh có tỷ lệ mắc HIV cao nhất chiếm tới 53,4% số mắc, thì 5 tỉnh có tỷ lệ mắc thấp nhất chỉ chiếm dưới 1% tổng số nhiễm HIV. Trong khi t ỷ l ệ
- 12 - hiện nhiễm tại Cămpuchia, Myanma và Thái Lan đang có dấu hiệu giảm thì tại Indonêxia tỷ lệ này đang có chiều hướng gia tăng. Đặc biệt tại tỉnh Papua của Indonêxia, tỷ lệ nhiễm HIV cao hơn 15 lần so với mức trung bình của quốc gia. Tại Băngladét và Pakíttăng, tỷ lệ nhiễm HIV đang gia tăng. Bănglađét đã và đang chuyển từ trạng thái tỷ lệ mắc thấp sang dịch tập trung với tỷ lệ mắc cao trong nhóm tiêm chích ma túy. Dịch HIV ở châu Á đã và đang tập trung trong nhóm nghiện chích ma túy, nhóm gái bán dâm, nhóm đàn ông quan hệ đồng giới. Tuy nhiên, dịch HIV tại nhiều khu vực của châu Á đang dần lan rộng sang những nhóm có nguy cơ thấp thông qua việc lây truyền sang những bạn tình của những người có nguy cơ cao. Tại Trung Quốc lây truyền HIV qua quan hệ tình dục khác giới đang trở thành phương thức lây truyền HIV chiếm ưu thế hơn. Theo dự báo của Tổ chức Y tế thế giới, thế kỷ này sẽ là thế kỷ HIV/AIDS của châu Á. Dịch tập trung chủ yếu ở các nước đang phát triển nơi mà điều kiện vệ sinh, dinh dưỡng kém, bệnh tật và đói nghèo, cộng với phong tục tập quán lạc hậu thì hiệu quả của các biện pháp phòng chống HIV/AIDS sẽ bị ảnh hưởng. Chính vì vậy, các chương trình phòng chống HIV/AIDS của các nước trong khu vực phải được triển khai đồng bộ và hiệu quả, đòi hỏi nỗ lực lớn cũng như cam kết mạnh mẽ của Chính phủ các nước và các tổ chức quốc tế.
- 13 - Bản đồ phân bố nhiễm HIV/AIDS tính đến năm 2010 [56] 1.1.2. Tình hình nhiễm HIV/AIDS ở Việt Nam Trường hợp nhiễm HIV đầu tiên ở Việt Nam được phát hiện vào tháng 12/1990. Cho đến ngày 30/6/2009, số người nhiễm HIV hiện đang còn sống trên toàn quốc là 149.653 người, 32.400 bệnh nhân AIDS hiện đang còn sống và 43.265 người đã tử vong do AIDS [22]. Nhiễm HIV ở Việt Nam chủ yếu tập trung trong nhóm tuổi từ 2039 (83%) và là nam giới (82,0%). Tỷ lệ nhiễm HIV giữa nam và nữ ít thay đổi qua các năm. Tuy nhiên, trong những năm gần đây tỷ lệ người nhiễm HIV là nữ giới có xu hướng tăng lên (15,5% năm 2006 tăng lên 17,9% năm 2008). Hiện nay đã có 100% tỉnh (63/63 tỉnh/thành phố), 97,5% số quận/huyện và 70,5% số xã/phường trên toàn quốc đã phát hiện có người nhiễm HIV/AIDS [17], [22]. Số người nhiễm HIV/AIDS vẫn tập trung chủ yếu tại các tỉnh, thành phố trọng điểm. Đứng đầu là thành phố Hồ Chí Minh cả về tỷ lệ nhiễm HIV hiện đang còn sống trên 100.000 dân cao nhất (677,8‰) và số liệu tuyệt đối phát hiện được hiện đang còn sống cao nhất (34.284 trường hợp) chiếm
- 14 - 25,8% tổng số trường hợp nhiễm HIV hiện đang còn sống báo cáo trên toàn quốc [22]. Bảng 1.3. Mười tỉnh có tỷ lệ nhiễm HIV hiện đang còn sống trên 100.000 dân cao nhất. (Nguồn: Cục phòng chống HIV/AIDS 2009) STT Tỉnh/thành phố Tỷ lệ nhiễm HIV/100.000 dân 1 Thành phố Hồ Chí Minh 677 2 Tỉnh Quảng Ninh 673 3 Tỉnh Điện Biên 616 4 Tỉnh Sơn La 548 5 Thành phố Hải Phòng 502 6 Thành phố Hà Nội 446 7 Tỉnh Bà RịaVũng Tàu 433 8 Tỉnh Thái Nguyên 422 9 Tỉnh Yên Bái 388 10 Tỉnh Bắc Cạn 383 Hình thái nhiễm HIV ở Việt Nam vẫn đang trong giai đoạn tập trung. Tỷ lệ nhiễm HIV rất cao trong nhóm nghiện chích ma túy, cao trong nhóm gái bán dâm và thấp trong các quần thể khác. Dịch HIV có xu hướng chững lại và không tăng nhanh như những năm trước đây, nhưng về cơ bản chưa khống chế được dịch HIV ở Việt Nam. Tuy dịch HIV đã có chiều hướng chững lại nhưng vẫn chứa đựng các yếu tố nguy cơ làm bùng nổ dịch nếu không triển khai các biện pháp can thiệp một cách hiệu quả [22].
- 15 - Tû lÖ% 35 29.4 29.4 30 27.7 28.6 25 25.6 23.9 23.1 20.3 20 20.5 20.2 17.3 16.6 15 14.9 13.4 10 10.9 5 0 94 95 96 97 98 99 0'0 0'1 0'2 0'3 0'4 0'5 0'6 0'7 0'8 Biểu đồ 1.1. Chiều hướng tỷ lệ nhiễm HIV trong nhóm nghiện chích (Nguồn Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương) Tû lÖ% 7 5.9 6 5 4.2 4.4 4.2 4 3.8 3.5 3.8 3.5 3.9 3.1 3 2.4 2 1 1.5 1 0.6 0.7 0 94 95 96 97 98 99 0'0 0'1 0'2 0'3 0'4 0'5 0'6 0'7 0'8 Biểu đồ 1.2. Chiều hướng tỷ lệ nhiễm HIV trong nhóm gái bán dâm (Nguồn Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương) Tại hội nghị tổng kết công tác phòng chống AIDS các tỉnh phía Nam ngày 12 tháng 11 năm 2000 cho rằng ( Căn cứ vào thống kê tình hình lây
- 16 - nhiễm HIV/AIDS tại Việt nam số người nhiễm HIV/AIDS th ực sự ph ải bằng số người phát hiện nhân lên 6 lần). Đáng lo lắng nhất là dịch HIV/AIDS đã đi vào đối tượng bình thường ngày càng nhiều hơn, nếu như năm 1998 phát hiện 19 thai phụ nhiễm HIV, năm 1999 con số này là 39 ca. Trên các đối tượng khác thanh niên đi khám nghĩa vụ quân sự từ 2 ca năm 1998 lên 19 ca năm 1999, độ tuổi người nhiễm HIV ngày càng trẻ hoá: Thống kê trên cả nước độ tuổi 2029 chiểm tỷ lệ nhiễm cao nhất 44,8%, từ 3039 tuổi 26,6%. Đặc biệt năm 1999 có 8% người nhiễm có độ tuổi 1319 [1]. Khoảng 60% người nhiễm ở độ tuổi Thanh niên và độ tuổi lao động [4]. Đặc điểm này cảnh báo 1 tác động nguy hại của đại dịch HIV/AIDS trong thời gian không xa ở Việt Nam vì đây là độ tuổi có hoạt động tình dục mạnh, là lao động chính trong xã hội. 1.1.3. Tình hình nhiễm HIV/AIDS tại Thanh Hóa và Triệu Sơn Thanh Hoá là một trong những tỉnh đứng đầu trong cả nước về số người nhiễm HIV/AIDS. Theo báo cáo của ban chỉ đạo phòng chống HIV/ AIDS tỉnh Thanh Hóa, tính đến 31/11/2010 toàn tỉnh có 4.890 người nhiễm HIV được báo cáo, trong đó 2347 người đó chuyển sang các giai đoạn AIDS và 826 người đó chết do AIDS ,chủ yếu tập trung ở một số huyện thị như TP.Thanh hóa 26.2%, Quan hóa 9.1%, Thọ xuân 7.6%, Mường lát 5.3%. Đại dịch không chỉ có ở các thành phố thị trấn mà đã lan tới các huyện vùng sâu, vùng xa, vùng thuần nông, đã có tới 79,3%( 506/638) xã phường, và 100% ( 27/27) Huyện thị trong tỉnh đã phát hiện có người nhiễm HIV/AIDS. Triệu Sơn là huyện có địa bàn rộng với diện tích 292km2, được hình thành 3 vùng kinh tế khác nhau: Đồng bằng, Trung du và miền núi. Phát triển kinh tế chủ yếu là trồng lúa, có 36 xã, thị trấn với tổng số dân 234.000 người. Do đặc điểm 3 vùng khác nhau nên trình độ dân trí, phong tục tập
- 17 - quán và điều kiện kinh tế phát triển không đồng đều, vì vậy tạo nên tình hình bệnh tật ở các vùng có sự khác nhau, với miền núi các bệnh phổ biến là sốt rét, bướu cổ, da liễu… Các xã vùng đồng bằng và Trung du phổ biến các bệnh đường ruột, hô hấp, giun, sán và sốt rét ngoại lai. Do dân đi làm ăn ở các tỉnh khác về mang theo và làm cho một số bệnh dich khác cũng gia tăng như: nghiện hút, ma tuý, HIV/AIDS… Bản đồ hành chính Huyện Triệu Sơn (Nguồn Thanhhoa365.com) Trong những năm gần đây người nhiễm HIV/AIDS đang có chiều hướng tăng nhanh. Tính đến tháng 31/12/2010 toàn huyện Triệu Sơn(HTR) Có 112 người nhiễm HIV và số xã có người mắc là 31/36 xã thị trấn. Gồm nam là 88, nữ 24( Trẻ
- 18 - HIV/AIDS). Đường lây qua tiêm chích 91 người, qua đường tình dục 19 người và lây từ mẹ sang con là 3 người. 1.2. ĐẶC ĐIỂM DỊCH TỄ HỌC 1.2.1. Các phương thức lây truyền Virut HIV lây truyền theo 3 phương thức * Lây truyền qua đường máu. HIV có thể lây truyền qua máu và các chế phẩm của máu, mức độ lây nhiễm rất cao trên 90%. + HIV lây truyền qua việc nhận máu truyền hay các sản phẩm của máu có nhiễm HIV. + HIV có thể lây truyền qua việc dùng chung bơm kim tiêm bị nhiễm HIV mà không được tiệt trùng cẩn thận, đặc biệt đối với những người nghiện trích ma tuý tĩnh mạch. + HIV có thể lây qua các dịch vụ y tế do sử dụng các dụng cụ bị nhiễm HIV như dao chích, kìm nhổ răng, kim châm cứu, dao cắt Amiđan. + HIV cũng lây qua các dịch vụ xã hội khác như xăm mình, xăm lông mày, xỏ lỗ tai... do sử dụng các dụng cụ xuyên chọc qua da bị nhiễm HIV. Dính máu, dịch thể của người nhiễm HIV qua các vết thương hở, vết xước da và niêm mạc cũng có thể làm lây truyền HIV. + HIV có thể lây truyền qua việc nhận tinh dịch trong thụ tinh nhân tạo, qua ghép cơ quan, phủ tạng của người nhiễm HIV. * Lây theo đường tình dục + HIV gắn, xâm nhập vào tinh trùng và tồn tại dưới dạng ADN vi rút. Tinh dịch cũng chứa các tế bào bạch cầu và những tế bào này cũng có chứa
- 19 - HIV. Nhiều tế bào Langerhans trong dịch nhầy của âm đạo và hậu môn cũng có thể bị nhiễm HIV. + Sự lây truyền HIV qua đường tình dục là thường gặp nhất. HIV lây truyền từ người bị nhiễm sang bạn tình của họ. Những vết xước nhỏ ( thậm chí không nhìn thấy bằng mắt thường ) trên bề mặt của niêm mạc âm đạo, dương vật hay hậu môn xảy ra trong lúc giao hợp sẽ là đường vào của HIV và từ đó HIV vào máu. Càng có QHTD với nhiều người, nguy cơ lây truyền càng cao. * Lây truyền từ mẹ sang con + HIV có thể lây truyền từ người mẹ bị nhiễm HIV sang cho trẻ sơ sinh trong quá trình mang thai, khi đẻ và khi cho con bú. + Các yếu tố nguy cơ làm tăng lây truyền HIV từ mẹ sang con là: Phụ nữ có thai mắc các bệnh liên quan đến tình trạng nhiễm HIV. Trẻ đẻ non trên 18 tuần. Phụ nữ nhiễm HIV khi có thai. Bà mẹ cho con bú bị áp xe vú hoặc đau múm vú. * HIV không lây truyền qua các trường hợp sau: Các tiếp xúc thông thường: ở chung một nhà; thở chung không khí, ho, sổ mũi; khi làm việc chung; trong ô tô, trong chợ, siêu thị, trong trường học; chơi thể thao chung; bắt tay, khoác tay; ôm hôn.
- 20 - Dùng chung các vật dụng: Nhà vệ sinh, khăn tắm, bồn chậu rửa mặt, bồn tắm, bể bơi, bát đũa, thìa dĩa, các vật dụng lao động. Bị côn trùng đốt hoặc các con vật cắn: Bị muỗi đốt, mèo cắn, bị các con vật khác tấn công. Ngoài ra, các nhà khoa học cũng đã chứng minh rằng HIV không lây qua nước mắt, mồ hôi và nước tiểu [1]. 1.2.2. Tiến triển tự nhiên và dấu hiệu lâm sàng 1.2.2.1. Các giai đoạn lâm sàng Nếu không được điều trị bằng thuốc chống virut, bệnh diễn biến từ khi nhiễm HIV đến tử vong trong bình 10 – 11 năm qua các giai đoạn sau[1],[2],[5]. Về lâm sàng, người ta phân quá trình nhiễm HIV thành 4 giai đoạn: * Giai đoạn sơ nhiễm: Xuất hiện từ 28 tuần sau khi nhiễm HIV. Biểu hiện có thể là đau đầu, đau mình, mệt mỏi, sốt, sưng hạch, phát ban. Các triệu chứng thường hết sau 710 ngày. * Giai đoạn nhiễm trùng không có triệu chứng: Có thể kéo dài 210 năm và có 3 xu hướng phát triển sau: + Hoặc có thể người đó mang HIV kéo dài trong 10 năm hoặc lâu hơn mà vẫn khoẻ mạnh bình thường nếu người đó thay đổi hành vi, thực hiện chế độ dinh dưỡng và rèn luyện thân thể tốt. + Hoặc sẽ phát triển thành AIDS trong vòng 57 năm nếu để HIV diễn biến tự nhiên trong có thể. + Hoặc sẽ diễn biến rất nhanh thành AIDS trong vòng vài năm nếu vẫn tiếp tục có hành vi nguy cơ. Khi tiếp tục các hành vi như dùng chung kim tiêm, tiếp tục quan hệ tình dục với nhiều người, người đó 1 mặt làm