iii
TÓM LƯỢC
Lân (P) là nguyên tố cần thiết đối với sự sinh trưởng ca cây trồng. Tuy nhiên,
khả năng cung cấp P cho cây trồng thường bị giới hạn do P bị cố định bởi các
phản ứng trong đất. Trong canh tác lúa ở Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL),
nông dân thường có xu hướng bón dư thừa P để bù đắp cho lượng P bị cố định
và lượng P dư thừa này được tích lũy trong đất qua nhiều vụ canh tác. Mặc
khác, việc thay đổi biện pháp canh tác và quản lý, sử dụng đất để thích ứng với
điều kiện xâm nhập mặn ngày càng gia tăng ở ĐBSCL đưa đến sự thay đổi các
phản ứng hóa học trong đất ảnh hưởng đến độ hữu dụng ca P. Kỹ thuật tưới
ngập-khô xen kẽ (AWD-Alternative Wetting and Drying Irrigation) và luân
canh lúa với cây trồng cạn là hai giải pháp đã và đang được triển khai áp dụng
nhằm giúp tiết kiệm nước tưới và giảm ri ro do xâm nhập mặn khi canh tác lúa
trong mùa khô. Trong thời gian đất thông thoáng có thể làm thay đổi các phản
ứng cố định-phóng thích P, do đó ảnh hưởng đến độ hữu dụng ca P trong đất.
Đề tài được thực hiện nhằm mục tiêu khuyến cáo bón phân P hợp lý cho đất
canh tác lúa khi áp dụng các giải pháp thích ứng với điều kiện thiếu nước tưới
trong mùa khô ở ĐBSCL dựa trên cơ sở đánh giá khả năng cung cấp P hữu
dụng ca đất trong điều kiện bón giảm phân P, áp dụng biện pháp tưới ngập-
khô xen kẽ và luân canh với cây trồng cạn. Các mục tiêu cụ thể ca đề tài bao
gồm: (1) Đánh giá ảnh hưởng ca bón giảm phân P đến khả năng cung cấp P
ca đất và năng suất lúa; (2) Đánh giá ảnh hưởng ca biện pháp tưới ngập-khô
xen kẽ đến khả năng cung cấp P ca đất và năng suất lúa; (3) Đánh giá ảnh
hưởng ca kết hợp biện pháp tưới ngập-khô xen kẽ và bón giảm phân P đến khả
năng cung cấp P ca đất và năng suất lúa; (4) Đánh giá ảnh hưởng ca biện
pháp luân canh cây rau màu trên nền đất lúa đến khả năng cung cấp P ca đất.
Thí nghiệm bón giảm phân P, tưới ngập-khô xen kẽ, kết hợp ngập-khô xen kẽ
và bón giảm phân P được thực hiện trên cùng một ruộng thí nghiệm tại ba địa
điểm, gồm (1) đất phù sa trồng lúa ba vụ/năm tại huyện Ha Bình tỉnh Bạc
Liêu, (2) đất phù sa trồng lúa ba vụ tại quận Ô Môn, Thành phố Cần Thơ và (3)
đất phèn hoạt động tại huyện Tri Tôn tỉnh An Giang. Thí nghiệm bón giảm
phân P thực hiện liên tiếp trong 7 vụ từ ĐX 2011-2012 đến ĐX 2013-2014. Thí
nghiệm đồng ruộng được bố trí theo khối hoàn toàn ngẫu nhiên gồm 04 nghiệm
thức và 3 lần lặp lại cho mỗi nghiệm thức. Các nghiệm thức bao gồm: (P1)
không bón phân P, (P2) bón 20 kg P2O5/ha, (P3) bón 40 kg P2O5/ha và (P4) bón
60 kg P2O5/ha tương đương liều lượng phổ biến ca nông dân tại điểm thí
nghiệm. Trong mỗi vụ, phân tích hàm lượng P hữu dụng trong đất vào giai đoạn
lúa trổ và hàm lượng P trong hạt, P trong rơm. Tổng hấp thu P và năng suất
rơm, hạt cũng được phân tích sau mỗi vụ. Sau 7 vụ canh tác, thu thập mẫu đất
