Luận án: Phát triển di tích lịch sử các tỉnh vùng Duyên hải cực Nam Trung Bộ đến năm 2020

1<br /> <br /> PHẦN MỞ ĐẦU<br /> 1. Sự cần thiết của đề tài:<br /> Trong vòng 10 năm trở lại đây, ngành du lịch thế giới tăng trưởng khoảng 25%.<br /> Hiện tại du lịch chiếm khoảng 10% hoạt động kinh tế toàn cầu và một trong những<br /> ngành tạo ra công ăn việc làm chính trên thị trường lao động thế giới<br /> <br /> [37].<br /> <br /> Ngành du<br /> <br /> lịch ngày càng đóng vai trò quan trọng, trở thành ngành kinh tế mũi nhọn của nhiều<br /> quốc gia. Từ nay đến năm 2020 theo UNWTO, dự báo du lịch còn tăng trưởng ồ ạt<br /> hơn nữa, tạo ra các cơ hội kinh tế lớn lao song mang lại những thách thức gay gắt và<br /> những mối đe dọa tiềm ẩn đối với môi trường và các cộng đồng địa phương nếu không<br /> được quản lý tốt [87,28]. Trước những nguy cơ đó, con người bắt đầu nhìn nhận, chuyển<br /> hướng nhận thức và cách tiếp cận trong hoạt động du lịch, họ mong muốn đóng góp<br /> trách nhiệm cho một thế giới phát triển bền vững hơn. Theo đó, xu thế phát triển du<br /> lịch dựa vào thiên nhiên nói chung và DLST nói riêng đang trở thành xu thế của thời<br /> đại và có ý nghĩa quan trọng không những về mặt kinh tế mà còn có ý nghĩa đặc biệt<br /> đối với sự phát triển bền vững của du lịch trên khía cạnh trách nhiệm đối với tài<br /> nguyên và môi trường.<br /> Vùng duyên hải cực Nam Trung bộ là vùng được thiên nhiên ưu đãi về tiềm năng du<br /> lịch nói chung và DLST nói riêng. Trong những năm qua đã đón bắt nhiều cơ hội để<br /> phát triển du lịch và DLST, qua đó nhiều tài nguyên du lịch tự nhiên như các bãi biển<br /> (Mũi Né, Ninh Chữ, Cà Ná, Hàm Tân,…) các VQG, các khu bảo tồn thiên nhiên đã và<br /> đang được khai thác sử dụng để phát triển du lịch. Tuy với thế mạnh vượt trội về tài<br /> nguyên du lịch, là cơ sở để phát triển DLST nhưng cho đến nay việc khai thác tiềm<br /> năng này trên cả lĩnh vực tự nhiên lẫn nhân văn còn ở mức nhỏ lẻ, tự phát, chưa có<br /> được những nghiên cứu mang tính bài bản, khoa học để tạo nền tảng cho việc khai<br /> thác có hiệu quả những nguồn tiềm năng to lớn này.<br /> Hiện nay, đứng trước yêu cầu phát triển kinh tế du lịch với quy mô lớn, tốc độ<br /> nhanh, làm cho các địa phương đối phó với nhiều vấn đề nan giải, tồn tại mâu thuẩn<br /> ngày càng gay gắt: một bên cần phải bảo vệ môi trường sinh thái, đặc biệt là môi<br /> trường sinh thái vùng khô hạn ven biển, một bên là phát triển kinh tế du lịch để mang<br /> <br /> 2<br /> <br /> lại nguồn lợi kinh tế cho địa phương. Kinh nghiệm từ các nước đã có quá trình phát<br /> triển du lịch lâu dài trên thế giới cho thấy để dung hoà hai lợi ích mang tính đối nghịch<br /> nêu trên chỉ có con đường lựa chọn đó là đẩy mạnh phát triển DLST một cách khoa<br /> học và bền vững dựa trên không gian các vùng địa lý đặc thù này mới đảm bảo được<br /> tính cân bằng và phát triển bền vững cho các địa phương.<br /> Các năm qua, việc nghiên cứu trên phương diện lý luận lẫn thực tiễn về du lịch sinh<br /> thái ở nước ta nói chung chỉ mơi bước đầu, dưới dạng những nghiên cứu nhỏ lẻ, thiếu<br /> tính hệ thống, chủ yếu ở tầm quốc gia. Đặc biệt những nghiên cứu về phát triển du lịch<br /> sinh thái trên vùng duyên hải cực Nam Trung bộ là chưa có gì. Vì vậy việc nghiên cứu<br /> sâu hơn các cơ sở khoa học và thực tiễn nhằm phát triển DLST ở vùng DHCNTB là<br /> hết sức quan trọng và cần thiết.<br /> 2- Mục tiêu nghiên cứu:<br /> Nghiên cứu và làm rõ cơ sở lý thuyết có liên quan về DLST, DLST bền vững,<br /> đặc biệt DLST bền vững đối với một vùng biển – hải đảo và DLST trên các<br /> vùng nhạy cảm về môi trường khác.<br /> Đề xuất các giải pháp chủ yếu bao gồm: Nhóm giải pháp bảo vệ môi trường<br /> sinh thái và tài nguyên nhân văn liên quan đến DLST; Nhóm giải pháp tổng hợp<br /> phát triển DLST vùng .<br /> Đề xuất tổ chức phân vùng quy hoạch một cách có hệ thống và khoa học không<br /> gian DLST cho hai tỉnh vùng DHCNTB.<br /> 3- Nhiệm vụ nghiên cứu:<br /> Nghiên cứu và hệ thống lại các cơ sở lý thuyết về phát triển DLBV, DLST,<br /> DLST biển - đảo bền vững.<br /> Nghiên cứu kinh nghiệm về phát triển DLST của các nước và rút ra các bài học<br /> kinh nghiệm, làm cơ sở cho tác giả đề xuất giải pháp ở chương 3.<br /> Tổ chức khảo sát thực tế các địa bàn vùng DHCNTB để hỗ trợ đánh giá thực<br /> trạng khách DL-DLST, qua đó phác họa bức tranh về DLST đang có nhiều<br /> mãng sáng tối, chưa phối hợp hài hòa và thiếu tính bền vững.<br /> <br /> 3<br /> <br /> Đề xuất hệ thống các nhóm giải pháp hợp lý nhằm xây dựng kế hoạch hành<br /> động phát triển DLST của vùng DHCNTB<br /> 4- Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của đề tài:<br /> * Đối tƣợng nghiên cứu: đối tượng chính tập trung nghiên cứu là các hoạt động liên<br /> quan đến tổ chức quản lý phát triển DLST, là chủ thể gắn với yếu tố cung. Ngoài ra<br /> các đơn vị lữ hành, các công ty dịch vụ, khách DL-DLST, cộng đồng địa phương tham<br /> gia vào hoạt động DLST cũng là những đối tượng được nghiên cứu bổ trợ để so sánh<br /> đối chiếu, suy diễn.<br /> * Phạm vi nghiên cứu: Phạm vi nghiên cứu của luận án được giới hạn trên không<br /> gian thuộc tiểu vùng DHCNTB (gồm hai tỉnh Bình Thuận và Ninh Thuận). Về mặt<br /> thời gian luận án giới hạn thời gian từ 1995 đến 2010, đây là khoảng thời gian mà hoạt<br /> động DLST tại Ninh Thuận–Bình Thuận đã có những bước khởi đầu đáng ghi nhận.<br /> 5- Phƣơng pháp nghiên cứu: Có 2 phương pháp được sử dụng nghiên cứu gồm:<br /> 5.1 Phƣơng pháp định tính:<br /> 5.1.1 Phƣơng pháp phân tích thống kê: tác giả sử dụng các nguồn số liệu thứ cấp<br /> đáng tin cậy được thu thập từ các Sở VHTT-DL, Sở NN &PTNT, Sở Kế hoạch & Đầu<br /> tư, Cục Thống kê của 2 tỉnh, từ Viện Nghiên cứu và Phát triển Du lịch, Tổng Cục DL.<br /> Bên cạnh đó còn sử dụng các nguồn dữ liệu chính thức của các tổ chức Du lịch thế<br /> giới (UNWTO), Hiệp hội DLST quốc tế (TIES), Hội đồng Du lịch Lữ hành quốc tế,<br /> Tổ chức bảo tồn thiên nhiên quốc tế (IUCN),.. Với các nguồn dữ liệu này tác giả đã sử<br /> dụng phương pháp phân tích thống kê để phân tích đánh giá thực trạng của hoạt động<br /> DLST tại vùng DHCNTB.<br /> 5.1.2 Phƣơng pháp chuyên gia:<br /> -Thông qua các đợt hội thảo quốc gia về du lịch được tổ chức tại Bình Thuận, Ninh<br /> Thuận, tác giả đã tiếp cận với các chuyên gia du lịch đến từ TW, các tỉnh, thành phố,<br /> đặc biệt là các lãnh đạo ngành Du lịch ở hai tỉnh để trao đổi và xin ý kiến nhận xét<br /> đánh giá của chuyên gia để bổ sung cho các nghiên cứu, và giúp cho phần phân tích<br /> thực trạng ở chương 2 và nêu giải pháp cũng như đề xuất quy hoạch tổ chức không<br /> <br /> 4<br /> <br /> gian DLST liên kết giữa hai tỉnh ở chương 3 mang tính thực tiễn, sát đúng và khoa học<br /> hơn.<br /> -Thông qua các cuộc hội thảo chuyên đề hẹp mà tác giả chủ động tham gia, phối hợp<br /> tổ chức (Hội thảo phát triển DLST tỉnh Bình Thuận, 2009; Hội thảo về Môi trường<br /> nông nghiệp-nông thôn với Đa dạng sinh học ở Việt Nam, 2009) các nhà khoa học<br /> chuyên ngành, các chuyên gia quản lý du lịch và môi trường đóng góp ý kiến cho bản<br /> báo cáo của tác giả nhằm nâng cao tính phù hợp với thực tiễn của nội dung luận án.<br /> -Tác giả đã gặp trực tiếp, phỏng vấn trao đổi với 26 chuyên gia là những nhà quản lý<br /> du lịch cao cấp của hai tỉnh Ninh Thuận và Bình Thuận, các nhà quản lý công ty Du<br /> lịch lữ hành, các cơ sở dịch vụ du lịch, các Hiệp hội để xin ý kiến đánh giá kiểm định<br /> về tính thực tiễn, tính khả dụng của bảng câu hỏi dùng để khảo sát khách DL-DLST,<br /> đồng thời còn lấy ý kiến cho điểm về các yếu tố về điểm mạnh, điểm yếu, đe dọa,<br /> thách thức đối với hoạt động DLST của vùng DHCNTB từ bảng phân tích SWOT.<br /> 5.1.3 Phƣơng pháp suy diễn quy nạp: qua các tài liệu của UNWTO, TIES, PATA,<br /> của Tổng cục Du lịch VN (Viện Nghiên cứu và Phát triển DL), các công trình khoa<br /> học đã được công bố nghiên cứu về phát triển DLST, về các mô hình DLST bền vững,<br /> các kết quả thành công từ thực nghiệm các nước, từ đó tác giả rút ra những mô thức<br /> chung vận dụng để suy diễn, hệ thống lại các nội dung từ thực tiễn cũng như lý luận<br /> của các nước làm cơ sở cho việc phân tích, suy đoán, diễn giải, xây dựng các giải pháp<br /> và lập kế hoạch hành động với các bước đi thích hợp.<br /> 5.2 Phƣơng pháp định lƣợng:<br /> A/. Sử dụng mô hình phi tuyến dạng hàn mũ để thực hiện dự báo lƣợng du khách<br /> đến: Khác với trước đây, các dự báo thường dùng các mô hình tuyến tính giản đơn để<br /> dự báo. Trong chương 3, với đặc điểm số liệu của lượng khách du lịch (quốc tế và nội<br /> địa) là số liệu chuỗi thời gian (Time series), thường diễn biến theo xu hướng phi tuyến.<br /> Do đó tác giả sau khi chạy thử 2 dạng hàm bậc 2 và hàm mũ, đã quyết định sử dụng<br /> mô hình hồi quy phi tuyến dạng hàm mũ theo mô hình kinh tế lượng Holt-Winter là<br /> hàm thích hợp nhất. (đây là dạng mô hình mà Viện Nghiên cứu và Phát triển Du lịch<br /> đã ứng dụng trong dự báo- Tạp chí Du lịch VN số 10/2011). Tác giả đã sử dụng phần<br /> <br /> 5<br /> <br /> mềm kinh tế lượng chuyên dụng Eviews 7.0 để giải quyết bài toán định lượng dự báo<br /> nói trên. Sai số mô hình cho thấy rất thấp, đạt tiêu chuẩn kỹ thuật cho dự báo (xem phụ<br /> lục C)<br /> B/ Sử dụng phƣơng pháp phân tích định lƣợng để khảo sát nhu cầu và yêu cầu<br /> của du khách đối với DLST ở vùng DHCNTB: Tác giả đã sử dụng số liệu sơ cấp<br /> được thu thập khi khảo sát trực tiếp 883 du khách (144 khách quốc tế, 739 khách nội<br /> địa) với phần mềm PASW-SPSS 20.0 để tính toán tần suất, phân tích, phân loại theo<br /> nhóm gắn với tính chất, hành vi để làm cơ sở cho các phân tích tích định lượng khác<br /> trong chương 2.<br /> 6- Phƣơng pháp luận trong nghiên cứu luận án: Luận án “Phát triển DLST các tỉnh<br /> vùng DHCNTB đến năm 2020”. Tác giả muốn nghiên cứu làm rõ các nội dung lý luận<br /> về DSLT, về các nguyên tắc, điều kiện để hoạch định sự phát triển DLST bền vững<br /> trên một địa bàn lãnh thổ nhất định. Tác giả sử dụng các phương pháp định tính và<br /> định lượng trong phân tích đánh giá thực trạng về tổ chức hoạt động DLST trong các<br /> năm qua, thống kê phân tích nguồn tài nguyên DLST của 2 tỉnh, cùng với dự báo khả<br /> năng phát triển. Tác giả vạch ra các định hướng mục tiêu phát triển, định hướng tổ<br /> chức không gian DLST của vùng và đề xuất các giải pháp thực hiện nhiệm vụ phát<br /> triển DLST của vùng đến năm 2020 và tầm nhìn đến năm 2030.<br /> Qua đó ở chương 1, tác giả trình bày cơ sở lý luận về DLST bền vững, các nguyên<br /> tắc và điều kiện để phát triển DLST. Tuy nhiên, sẽ đi sâu hơn trong lý luận về phát<br /> triển DLST bền vững, các giai đoạn phát triển của loại hình này và nguyên tắc quy<br /> hoạch phát triển bền vững DLST biển, đảo. Thêm vào đó, những bài học kinh nghiệm<br /> về quản lý DLST của các nước có điều kiện phát triển tương đồng ở Đông Nam Á<br /> cũng được đưa ra để tham khảo vận dụng (kinh nghiệm của Thái Lan, của Indonesia,<br /> Malaysia, Philippines). Trong nội dung chương 2, tác giả đã phân tích một cách toàn<br /> diện hoạt động DLST đang diễn ra ở 2 tỉnh, phân tích diễn biến số lượng, đặc điểm và<br /> nhu cầu của du khách quốc tế, nội địa, phân tích các tuyến-điểm cũng như các loại<br /> hình DLST đang được khai thác. Đúc kết rút ra những thuận lợi, khó khăn, những<br /> thành công đạt được, những cơ hội sắp đến cùng những thách thức thông qua phân tích<br /> <br />