TR(cid:1132)(cid:1248)NG (cid:264)(cid:1188)I H(cid:1232)C C(cid:1194)N TH(cid:1130)

KHOA NÔNG NGHI(cid:1226)P VÀ SINH H(cid:1232)C (cid:1260)NG D(cid:1256)NG

(cid:43)(cid:1238) T(cid:1192)N HI(cid:1226)P

(cid:1190)NH H(cid:1132)(cid:1250)NG C(cid:1258)A CÁC T(cid:1228) L(cid:1226) S(cid:1264) D(cid:1256)NG

BÁNH D(cid:1194)U D(cid:1262)A LÊN N(cid:258)NG SU(cid:1192)T SINH TR(cid:1132)(cid:1250)NG, T(cid:1228) L(cid:1226) TIÊU HÓA D(cid:1132)(cid:1252)NG CH(cid:1192)T

VÀ NIT(cid:1130) TÍCH L(cid:457)Y C(cid:1258)A GÀ NÒI LAI

LU(cid:1200)N V(cid:258)N T(cid:1236)T NGHI(cid:1226)P CAO H(cid:1232)C

NGÀNH CH(cid:258)N NUÔI

CÁN B(cid:1244) H(cid:1132)(cid:1246)NG D(cid:1198)N

PGs.Ts. NGUY(cid:1224)N NH(cid:1268)T XUÂN DUNG

2014

(cid:38)(cid:1244)NG HÒA XÃ H(cid:1244)I CH(cid:1258) NGH(cid:428)A VI(cid:1226)T NAM

(cid:264)(cid:1245)c l(cid:1201)p – T(cid:1269) do – H(cid:1189)nh phúc

(cid:47)(cid:1248)I CAM (cid:264)OAN

Tôi xin cam (cid:255)oan (cid:255)ây là công trình nghiên c(cid:1261)u c(cid:1259)a b(cid:1191)n thân. Các s(cid:1237) li(cid:1227)u, k(cid:1219)t qu(cid:1191) trình bày trong lu(cid:1201)n v(cid:259)n là trung th(cid:1269)c và ch(cid:1133)a t(cid:1263)ng (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c ai công b(cid:1237) trong b(cid:1193)t k(cid:484) công trình lu(cid:1201)n v(cid:259)n nào tr(cid:1133)(cid:1247)c (cid:255)ây.

Tác gi(cid:1191) lu(cid:1201)n v(cid:259)n

(cid:43)(cid:1239) T(cid:1193)n Hi(cid:1227)p

i

(cid:47)(cid:1248)I C(cid:1190)M T(cid:1188)

Lu(cid:1201)n v(cid:259)n t(cid:1237)t nghi(cid:1227)p Cao h(cid:1233)c là c(cid:1191) m(cid:1245)t quá trình dài h(cid:1233)c t(cid:1201)p và nghiên c(cid:1261)u c(cid:1259)a b(cid:1191)n thân. Bên c(cid:1189)nh nh(cid:1267)ng n(cid:1241) l(cid:1269)c c(cid:1259)a cá nhân tôi còn nh(cid:1201)n (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c s(cid:1269)(cid:3)(cid:1259)ng h(cid:1245), chia s(cid:1215), giúp (cid:255)(cid:1251) c(cid:1259)a gia (cid:255)ình, b(cid:1189)n bè và c(cid:1259)a quý th(cid:1195)y cô!

(cid:47)(cid:1249)i (cid:255)(cid:1195)u tiên con xin ghi (cid:1131)n ông bà, cha m(cid:1213)(cid:3)(cid:255)ã sinh thành và d(cid:1189)y d(cid:1243) con nên ng(cid:1133)(cid:1249)i.

Xin c(cid:1191)m (cid:1131)n ng(cid:1133)(cid:1249)i v(cid:1255)(cid:3)(cid:255)ã thay tôi ch(cid:259)m sóc, quán xuy(cid:1219)n gia (cid:255)ình giúp tôi yên tâm (cid:75)(cid:1233)c t(cid:1201)p.

Xin Chân thành và ghi nh(cid:1247) công (cid:1131)n c(cid:1259)a Cô PGs. Ts. Nguy(cid:1225)n Nh(cid:1269)t Xuân Dung (cid:255)ã dành th(cid:1249)i gian t(cid:1201)n tình h(cid:1133)(cid:1247)ng d(cid:1199)n và t(cid:1189)o (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ki(cid:1227)n t(cid:1237)t nh(cid:1193)t cho tôi trong su(cid:1237)t th(cid:1249)i gian th(cid:1269)c hi(cid:1227)n lu(cid:1201)n v(cid:259)n này.

Chân thành c(cid:1191)m (cid:1131)n Ban Giám Hi(cid:1227)u, b(cid:1189)n bè, (cid:255)(cid:1239)ng nghi(cid:1227)p Tr(cid:1133)(cid:1249)ng (cid:264)(cid:1189)i h(cid:1233)c Trà Vinh (cid:255)ã t(cid:1189)o (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ki(cid:1227)n giúp (cid:255)(cid:1253) và (cid:255)(cid:1245)ng viên tôi su(cid:1237)t khóa h(cid:1233)c.

Chân thành bi(cid:1219)t (cid:1131)n Ban Giám Hi(cid:1227)u, Phòng (cid:264)ào t(cid:1189)o, Khoa Sau (cid:264)(cid:1189)i h(cid:1233)c tr(cid:1133)(cid:1249)ng (cid:264)(cid:1189)i (cid:75)(cid:1233)c C(cid:1195)n Th(cid:1131) và (cid:255)(cid:1211)c bi(cid:1227)t là quý Th(cid:1195)y Cô và cán b(cid:1245) Khoa Nông nghi(cid:1227)p và SH(cid:1132)D (cid:255)ã (cid:87)(cid:1201)n tình truy(cid:1221)n (cid:255)(cid:1189)t kinh nghi(cid:1227)m, ki(cid:1219)n th(cid:1261)c (cid:255)(cid:1223) tôi hoàn thành t(cid:1237)t khóa h(cid:1233)c.

Xin chân thành cám (cid:1131)n Ths. Lê Th(cid:1231) Hoa và Ths. Ngô Th(cid:1231) Minh S(cid:1133)(cid:1131)ng, hai ng(cid:1133)(cid:1249)i (cid:255)ã (cid:75)(cid:1219)t lòng h(cid:1243) tr(cid:1255) tôi trong su(cid:1237)t quá trình th(cid:1269)c hi(cid:1227)n lu(cid:1201)n v(cid:259)n.

Xin c(cid:1191)m (cid:1131)n các b(cid:1189)n l(cid:1247)p Cao h(cid:1233)c Ch(cid:259)n nuôi khóa 18 (cid:255)ã h(cid:1243) tr(cid:1255) tôi trong th(cid:1249)i gian (cid:75)(cid:1233)c t(cid:1201)p và th(cid:1269)c hi(cid:1227)n lu(cid:1201)n v(cid:259)n.

Trân tr(cid:1233)ng c(cid:1191)m (cid:1131)n H(cid:1245)i (cid:255)(cid:1239)ng (cid:255)ánh giá lu(cid:1201)n v(cid:259)n (cid:255)ã (cid:255)óng góp ý ki(cid:1219)n (cid:255)(cid:1223) lu(cid:1201)n v(cid:259)n th(cid:1201)t (cid:86)(cid:1269) có giá tr(cid:1231) Khoa h(cid:1233)c.

Xin trân tr(cid:1233)ng c(cid:1191)m (cid:1131)n và kính chào!

Trà Vinh, ngày 10 tháng 10 n(cid:259)m 2014

(cid:43)(cid:1239) T(cid:1193)n Hi(cid:1227)p

ii

(cid:48)(cid:1256)C L(cid:1256)C

(cid:47)(cid:1248)I CAM (cid:264)OAN.....................................................................................................i

(cid:47)(cid:1248)I C(cid:1190)M T(cid:1188)..........................................................................................................ii

(cid:48)(cid:1256)C L(cid:1256)C .............................................................................................................iii

DANH SÁCH B(cid:1190)NG........................................................................................................vi

DANH SÁCH HÌNH.......................................................................................................viii

DANH M(cid:1256)C T(cid:1262) VI(cid:1218)T T(cid:1202)T..................................................................................ix

TÓM L(cid:1132)(cid:1254)C...........................................................................................................xi

ABSTRACT .........................................................................................................xii

Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 1 GI(cid:1246)I THI(cid:1226)U ........................................................................................1

Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 2 L(cid:1132)(cid:1254)C KH(cid:1190)O TÀI LI(cid:1226)U ....................................................................3

2.1 S(cid:1131) l(cid:1133)(cid:1255)c v(cid:1221) m(cid:1245)t s(cid:1237) gi(cid:1237)ng gà th(cid:1191) v(cid:1133)(cid:1249)n (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c nuôi t(cid:1189)i mi(cid:1221)n Nam Vi(cid:1227)t Nam...........3

2.1.1 Gà Nòi ........................................................................................................3

2.1.2 Gà Tàu........................................................................................................3

2.1.3 Gà Ta ..........................................................................................................4

2.1.4 Gà l(cid:1133)(cid:1131)ng ph(cid:1133)(cid:1255)ng ........................................................................................5

2.1.5 Gà Ác .........................................................................................................5

2.1.6 Gà Tre.........................................................................................................6

2.2 (cid:264)(cid:1211)c (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m c(cid:1193)u t(cid:1189)o và sinh lý tiêu hóa c(cid:1259)a gia c(cid:1195)m ..............................................7

2.2.1 M(cid:1235), xoang mi(cid:1227)ng ........................................................................................7

2.2.2 Th(cid:1269)c qu(cid:1191)n và di(cid:1221)u.......................................................................................7

2.2.3 D(cid:1189) dày ........................................................................................................8

2.2.4 Ru(cid:1245)t............................................................................................................9

2.2.5 L(cid:1243) huy(cid:1227)t.................................................................................................... 10

2.3 Nhu c(cid:1195)u dinh d(cid:1133)(cid:1253)ng c(cid:1259)a gia c(cid:1195)m ..................................................................... 12

2.3.1 Nhu c(cid:1195)u v(cid:1221) protein.................................................................................... 12

2.3.2 Nhu c(cid:1195)u v(cid:1221) n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng ............................................................................. 18

2.3.3 Nhu c(cid:1195)u v(cid:1221) lipid........................................................................................ 20

2.3.4 Nhu c(cid:1195)u v(cid:1221) vitamin và khoáng .................................................................. 21

iii

2.3.5 Nhu c(cid:1195)u x(cid:1131) ............................................................................................... 23

2.4 (cid:1190)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng c(cid:1259)a các kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n protein lên n(cid:259)ng su(cid:1193)t sinh tr(cid:1133)(cid:1251)ng và ch(cid:1193)t l(cid:1133)(cid:1255)ng

thân th(cid:1231)t c(cid:1259)a gà ...................................................................................................... 24

2.4.1 (cid:1190)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng c(cid:1259)a các kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n protein lên n(cid:259)ng su(cid:1193)t sinh tr(cid:1133)(cid:1251)ng .............. 24

2.4.2 (cid:1190)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng c(cid:1259)a các kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n protein lên ch(cid:1193)t l(cid:1133)(cid:1255)ng thân th(cid:1231)t c(cid:1259)a gà....... 24

2.5 Các lo(cid:1189)i th(cid:1261)c (cid:259)n giàu ch(cid:1193)t (cid:255)(cid:1189)m ........................................................................ 25

2.5.1 Th(cid:1261)c (cid:259)n cung c(cid:1193)p (cid:255)(cid:1189)m có ngu(cid:1237)n g(cid:1237)c t(cid:1263) th(cid:1269)c v(cid:1201)t ....................................... 25

2.5.2 Th(cid:1261)c (cid:259)n cung c(cid:1193)p (cid:255)(cid:1189)m có ngu(cid:1239)n g(cid:1237)c (cid:255)(cid:1245)ng v(cid:1201)t .......................................... 29

Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 V(cid:1200)T LI(cid:1226)U VÀ PH(cid:1132)(cid:1130)NG PHÁP THÍ NGHI(cid:1226)M............................. 30

3.1 V(cid:1201)t li(cid:1227)u thí nghi(cid:1227)m .......................................................................................... 30

3.1.1 Th(cid:1249)i gian thí nghi(cid:1227)m................................................................................. 30

3.1.2 (cid:264)(cid:1231)a (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m thí nghi(cid:1227)m ................................................................................. 30

3.1.3 Chu(cid:1239)ng tr(cid:1189)i thí nghi(cid:1227)m ............................................................................. 30

3.1.4 (cid:264)(cid:1245)ng v(cid:1201)t thí nghi(cid:1227)m ................................................................................. 31

3.1.5 Th(cid:1261)c (cid:259)n và kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n thí nghi(cid:1227)m.............................................................. 32

3.1.6 D(cid:1257)ng c(cid:1257) thí nghi(cid:1227)m................................................................................... 36

3.2 Ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp thí nghi(cid:1227)m .................................................................................. 36

3.2.1 B(cid:1237) trí thí nghi(cid:1227)m....................................................................................... 36

3.2.2 Ch(cid:259)m sóc nuôi d(cid:1133)(cid:1253)ng ............................................................................... 36

3.2.3 Phòng b(cid:1227)nh ............................................................................................... 36

3.2.4 Thí nghi(cid:1227)m cân b(cid:1205)ng dinh d(cid:1133)(cid:1253)ng .............................................................. 37

3.2.5 Các ch(cid:1229) tiêu theo dõi ................................................................................. 37

3.2.6 Hi(cid:1227)u qu(cid:1191) kinh t(cid:1219)........................................................................................ 38

3.2.7 Các ch(cid:1229) tiêu phân tích hóa h(cid:1233)c................................................................... 38

3.2.8 Phân tích th(cid:1237)ng kê .................................................................................... 39

Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 4 K(cid:1218)T QU(cid:1190) VÀ TH(cid:1190)O LU(cid:1200)N ............................................................ 40

4.1 Nh(cid:1201)n xét t(cid:1241)ng quát .............................................................................................40

4.2 K(cid:1219)t qu(cid:1191) thí nghi(cid:1227)m 1: (cid:1190)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng các m(cid:1261)c (cid:255)(cid:1245) thay th(cid:1219) th(cid:1261)c (cid:259)n b(cid:1241) sung protein

trong kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n b(cid:1205)ng bánh d(cid:1195)u d(cid:1263)a lên sinh tr(cid:1133)(cid:1251)ng c(cid:1259)a gà Nòi lai........................ 40

4.2.1 Giai (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n úm...............................................................................................40

iv

4.2.2 Giai (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n t(cid:259)ng tr(cid:1133)(cid:1251)ng (5-10 tu(cid:1195)n tu(cid:1241)i).......................................................40

4.2.3 Giai (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n v(cid:1243) béo (11-14 tu(cid:1195)n tu(cid:1241)i).............................................................43

4.2.4 K(cid:1219)t qu(cid:1191) m(cid:1243) kh(cid:1191)o sát....................................................................................47

4.2.5 Hi(cid:1227)u qu(cid:1191) kinh t(cid:1219)..........................................................................................51

4.3 K(cid:1219)t qu(cid:1191) thí nghi(cid:1227)m 2: T(cid:1229) l(cid:1227) tiêu hóa d(cid:1133)(cid:1253)ng ch(cid:1193)t và Nit(cid:1131) tích l(cid:458)y c(cid:1259)a gà Nòi

lai...............................................................................................................................52

CH(cid:1132)(cid:1130)NG 5 K(cid:1218)T LU(cid:1200)N VÀ (cid:264)(cid:1220) XU(cid:1192)T............................................................ 54

5.1 K(cid:1219)t lu(cid:1201)n........................................................................................................... 54

5.2 (cid:264)(cid:1221) xu(cid:1193)t .................................................................................................................... 54

TÀI LI(cid:1226)U THAM KH(cid:1190)O ......................................................................................... 55

PH(cid:1256) CH(cid:1132)(cid:1130)NG ................................................................................................... 62

v

DANH SÁCH B(cid:1190)NG

(cid:37)(cid:1191)ng 2.1 Kích th(cid:1133)(cid:1247)c h(cid:1189)t s(cid:1235)i b(cid:1241) sung cho gà ............................................................9

(cid:37)(cid:1191)ng 2.2 (cid:264)(cid:1245) dài c(cid:1259)a các (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n ru(cid:1245)t (cid:1251) gia c(cid:1195)m ....................................................... 11

(cid:37)(cid:1191)ng 2.3 M(cid:1245)t s(cid:1237) enzyme phát hi(cid:1227)n trong (cid:1237)ng tiêu hóa gia c(cid:1195)m.............................. 11

(cid:37)(cid:1191)ng 2.4 Nhu c(cid:1195)u acid amin c(cid:1259)a gà th(cid:1231)t (cid:1251) các giai (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n (th(cid:1261)c (cid:259)n có 90 % VCK)... 15

(cid:37)(cid:1191)ng 2.5 M(cid:1245)t s(cid:1237) nhu c(cid:1195)u acid amin lý t(cid:1133)(cid:1251)ng (cid:255)(cid:1237)i v(cid:1247)i gà th(cid:1231)t .................................. 16

(cid:37)(cid:1191)ng 2.6 Nhu c(cid:1195)u dinh d(cid:1133)(cid:1253)ng cho gà th(cid:1191) v(cid:1133)(cid:1249)n nuôi th(cid:1231)t ....................................... 19

(cid:37)(cid:1191)ng 2.7 Nhu c(cid:1195)u v(cid:1221) m(cid:1245)t s(cid:1237) vitamin và khoáng cho gà ......................................... 23

(cid:37)(cid:1191)ng 2.8 Các ch(cid:1229) tiêu thân th(cid:1231)t m(cid:1245)t s(cid:1237) gi(cid:1237)ng gà th(cid:1191) v(cid:1133)(cid:1249)n ...................................... 25

(cid:37)(cid:1191)ng 3.1 Thành ph(cid:1195)n hóa h(cid:1233)c và giá tr(cid:1231) dinh d(cid:1133)(cid:1253)ng bánh d(cid:1195)u d(cid:1263)a ...................... 34

(cid:37)(cid:1191)ng 3.2 Công th(cid:1261)c ph(cid:1237)i tr(cid:1245)n kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n, thành ph(cid:1195)n hóa h(cid:1233)c và giá tr(cid:1231) dinh

(cid:71)(cid:1133)(cid:1253)ng c(cid:1259)a các kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n thí nghi(cid:1227)m (cid:1251) gà giai (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n 5–10 tu(cid:1195)n tu(cid:1241)i....... 35

(cid:37)(cid:1191)ng 3.3 Công th(cid:1261)c ph(cid:1237)i tr(cid:1245)n kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n, thành ph(cid:1195)n hóa h(cid:1233)c và giá tr(cid:1231) dinh

(cid:71)(cid:1133)(cid:1253)ng c(cid:1259)a các kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n thí nghi(cid:1227)m (cid:1251) gà giai (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n 11–14 tu(cid:1195)n tu(cid:1241)i..... 36

(cid:37)(cid:1191)ng 3.4 L(cid:1231)ch tiêm phòng ..................................................................................... 37

(cid:37)(cid:1191)ng 4.1 Kh(cid:1237)i l(cid:1133)(cid:1255)ng và tiêu t(cid:1237)n th(cid:1261)c (cid:259)n c(cid:1259)a gà giai (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n úm ............................... 41

(cid:37)(cid:1191)ng 4.2 L(cid:1133)(cid:1255)ng th(cid:1261)c (cid:259)n và d(cid:1133)(cid:1253)ng ch(cid:1193)t tiêu th(cid:1257) c(cid:1259)a gà Nòi lai giai (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n t(cid:259)ng

tr(cid:1133)(cid:1251)ng 5 - 10 tu(cid:1195)n tu(cid:1241)i ......................................................................... 42

(cid:37)(cid:1191)ng 4.3 (cid:1190)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng th(cid:1261)c (cid:259)n thí nghi(cid:1227)m lên kh(cid:1237)i l(cid:1133)(cid:1255)ng, t(cid:259)ng tr(cid:1233)ng, tiêu t(cid:1237)n th(cid:1261)c (cid:259)n

và HSCHTA c(cid:1259)a gà giai (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n 5-10 tu(cid:1195)n tu(cid:1241)i. ........................................ 44

(cid:37)(cid:1191)ng 4.4 L(cid:1133)(cid:1255)ng th(cid:1261)c (cid:259)n và d(cid:1133)(cid:1253)ng ch(cid:1193)t tiêu th(cid:1257) c(cid:1259)a gà Nòi lai giai (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n v(cid:1243) béo 11 -

14 tu(cid:1195)n tu(cid:1241)i ............................................................................................ 44

(cid:37)(cid:1191)ng 4.5 (cid:1190)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng th(cid:1261)c (cid:259)n thí nghi(cid:1227)m lên kh(cid:1237)i l(cid:1133)(cid:1255)ng, t(cid:259)ng tr(cid:1233)ng, tiêu t(cid:1237)n th(cid:1261)c (cid:259)n

và HSCHTA c(cid:1259)a gà giai (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n 11 -14 tu(cid:1195)n tu(cid:1241)i ...................................... 47

(cid:37)(cid:1191)ng 4.6 (cid:1190)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng c(cid:1259)a th(cid:1261)c (cid:259)n thí nghi(cid:1227)m lên các ch(cid:1229) tiêu thân th(cid:1231)t ................... 49

(cid:37)(cid:1191)ng 4.7 (cid:1190)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng c(cid:1259)a th(cid:1261)c (cid:259)n thí nghi(cid:1227)m lên các ch(cid:1229) tiêu thân th(cid:1231)t c(cid:1259)a gà tr(cid:1237)ng

và gà mái ............................................................................................... 50

(cid:37)(cid:1191)ng 4.8 (cid:1190)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng c(cid:1259)a th(cid:1261)c (cid:259)n thí nghi(cid:1227)m lên các ch(cid:1229) tiêu thân th(cid:1231)t trong s(cid:1269) t(cid:1133)(cid:1131)ng

tác gi(cid:1267)a nghi(cid:1227)m th(cid:1261)c và gi(cid:1247)i tính ........................................................... 51

vi

(cid:37)(cid:1191)ng 4.9 Chi phí th(cid:1261)c (cid:259)n trên kg t(cid:259)ng tr(cid:1233)ng c(cid:1259)a gà (cid:1251) các nghi(cid:1227)m th(cid:1261)c .................. 52

(cid:37)(cid:1191)ng 4.10 T(cid:1229) l(cid:1227) tiêu hóa bi(cid:1223)u ki(cid:1219)n các d(cid:1133)(cid:1253)ng ch(cid:1193)t s(cid:1269) cân b(cid:1205)ng Nit(cid:1131) c(cid:1259)a gà Nòi lai

trong thí nghi(cid:1227)m giai (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n 11 tu(cid:1195)n tu(cid:1241)i ................................................. 54

vii

DANH SÁCH HÌNH

Hình 2.1 Gà Nòi ......................................................................................................3

Hình 2.2 Gà Tàu ......................................................................................................4

Hình 2.3 Gà Ta ........................................................................................................4

Hình 2.4 Gà L(cid:1133)(cid:1131)ng Ph(cid:1133)(cid:1255)ng.....................................................................................5

Hình 2.5 Gà Ác .......................................................................................................6

Hình 2.6 Gà Tre.......................................................................................................6

Hình 3.1 Chu(cid:1239)ng nuôi thí nghi(cid:1227)m Sinh tr(cid:1133)(cid:1251)ng ...................................................... 32

Hình 3.2 Chu(cid:1239)ng gà thí nghi(cid:1227)m tiêu hóa................................................................ 32

Hình 3.3 Gà thí nghi(cid:1227)m lúc 5 tu(cid:1195)n tu(cid:1241)i .................................................................. 33

Hình 3.4 Gà thí nghi(cid:1227)m lúc 11 tu(cid:1195)n tu(cid:1241)i ................................................................ 33

Hình 4.1 S(cid:1237) l(cid:1133)(cid:1255)ng DM (cid:259)n vào t(cid:259)ng theo t(cid:1229) l(cid:1227) bánh d(cid:1195)u d(cid:1263)a trong kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n ........ 43

Hình 4.2 S(cid:1269) tiêu th(cid:1257) protein và NDF c(cid:1259)a gà ........................................................ 45

Hình 4.3 (cid:1190)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng thay th(cid:1219) protein kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n b(cid:1205)ng BDD lên kh(cid:1237)i l(cid:1133)(cid:1255)ng

và t(cid:259)ng tr(cid:1233)ng gà giai (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n v(cid:1243) béo .......................................................... 47

Hình 4.4 (cid:1190)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng thay th(cid:1219) protein kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n b(cid:1205)ng BDD lên HSCHTA

gà giai (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n v(cid:1243) béo ................................................................................. 48

viii

DANH M(cid:1256)C T(cid:1262) VI(cid:1218)T T(cid:1202)T

(cid:55)(cid:1263) vi(cid:1219)t t(cid:1203)t

Ngh(cid:429)a ti(cid:1219)ng Vi(cid:1227)t

(cid:264)BSCL

(cid:264)(cid:1239)ng b(cid:1205)ng sông C(cid:1265)u Long

Ca

Calci

P

Phospho

DM

V(cid:1201)t ch(cid:1193)t khô

CP

Protein thô

OM

V(cid:1201)t ch(cid:1193)t h(cid:1267)u c(cid:1131)

EE

Béo thô

CF

X(cid:1131) thô

NDF

X(cid:1131) trung tính

ADF

X(cid:1131) acid

Ash

Khoáng t(cid:1241)ng s(cid:1237)

ME

N(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng trao (cid:255)(cid:1241)i.

TLTH

T(cid:1229) tiêu hóa

DMD

T(cid:1229) l(cid:1227) tiêu hóa v(cid:1201)t ch(cid:1193)t khô

OMD

T(cid:1229) l(cid:1227) tiêu hóa ch(cid:1193)t h(cid:1267)u c(cid:1131)

EED

T(cid:1229) l(cid:1227) tiêu hóa béo thô

NDFD

T(cid:1229) l(cid:1227) tiêu hóa x(cid:1131) trung tính

Nit(cid:1131) tích l(cid:458)y

Ntl

D(cid:1133)(cid:1253)ng ch(cid:1193)t trong th(cid:1261)c (cid:259)n

DC(cid:259)n

D(cid:1133)(cid:1253)ng ch(cid:1193)t trong phân

DCphân

TLTHBK

T(cid:1229) l(cid:1227) tiêu hóa bi(cid:1223)u ki(cid:1219)n

TN

Thí nghi(cid:1227)m

NT

Nghi(cid:1227)m th(cid:1261)c

TL

Tr(cid:1233)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng

ix

TT

T(cid:259)ng tr(cid:1233)ng

TA

Th(cid:1261)c (cid:259)n

TTTA

Tiêu t(cid:1237)n th(cid:1261)c (cid:259)n

FCR

H(cid:1227) s(cid:1237) chuy(cid:1223)n hóa th(cid:1261)c (cid:259)n

(cid:42)(cid:264)TT

Giai (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n t(cid:259)ng tr(cid:1133)(cid:1251)ng

(cid:42)(cid:264)VB

Giai (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n v(cid:1243) béo

TK

Toàn k(cid:484)

x

TÓM L(cid:752)(cid:874)C

Hai thí nghi(cid:847)m (cid:255)(cid:753)(cid:875)c ti(cid:839)n hành (cid:255)(cid:843)(cid:3)(cid:255)ánh giá (cid:811)nh h(cid:753)(cid:871)ng c(cid:879)a các m(cid:881)c (cid:255)(cid:865) protein bánh (cid:71)(cid:815)u d(cid:883)a (BDD) thay th(cid:839) protein c(cid:879)a kh(cid:817)u ph(cid:815)n lên n(cid:259)ng su(cid:813)t sinh tr(cid:753)(cid:871)ng, t(cid:849) l(cid:847) tiêu hóa d(cid:753)(cid:873)ng ch(cid:813)t và Nit(cid:751) tích l(cid:458)y c(cid:879)a 320 gà Nòi lai qua hai giai (cid:255)(cid:82)(cid:809)n t(cid:259)ng tr(cid:753)(cid:871)ng (G(cid:264)TT, 29-70 ngày tu(cid:861)i) và v(cid:863) béo (G(cid:264)VB, 71-98 ngày tu(cid:861)i). Thí nghi(cid:847)m (cid:255)(cid:753)(cid:875)c b(cid:857) trí theo th(cid:843) th(cid:881)c hoàn toàn ng(cid:819)u nhiên, v(cid:867)i 4 nghi(cid:847)m th(cid:881)c (NT), (cid:255)(cid:857)i ch(cid:881)ng không b(cid:861) sung bánh d(cid:815)u d(cid:883)a ((cid:264)C) và 3 NT thay th(cid:839) protein BDD, (cid:871) GDTT v(cid:867)i các m(cid:881)c (cid:255)(cid:865) 15% (NTT1); 25% (NTT2), 35% (NTT3) và (cid:871) G(cid:264)VB là 20% (NTB1); 30%( NTB2); 40% (NTB3), m(cid:863)i giai (cid:255)(cid:82)(cid:809)n l(cid:831)p l(cid:809)i 4 l(cid:815)n. Thí nghi(cid:847)m 2 là thí nghi(cid:847)m cân b(cid:825)ng d(cid:753)(cid:873)ng ch(cid:813)t (cid:255)(cid:753)(cid:875)c th(cid:889)c hi(cid:847)n trên 32 gà Nòi lai (16 tr(cid:857)ng và 16 mái) lúc gà (cid:255)(cid:753)(cid:875)c 71 ngày tu(cid:861)i trong 7 ngày. K(cid:839)t qu(cid:811) thí nghi(cid:847)m nh(cid:753) sau:

Thí nghi(cid:847)m 1: th(cid:881)c (cid:259)n thí nghi(cid:847)m có (cid:811)nh h(cid:753)(cid:871)ng lên s(cid:857) l(cid:753)(cid:875)ng d(cid:753)(cid:873)ng ch(cid:813)t (cid:259)n vào (cid:871) (cid:70)(cid:811) hai giai (cid:255)(cid:82)(cid:809)n t(cid:259)ng tr(cid:753)(cid:871)ng và v(cid:863) béo(P<0,05). Gà nuôi kh(cid:817)u ph(cid:815)n NT3TT và NT3VB có l(cid:753)(cid:875)ng v(cid:821)t ch(cid:813)t khô, protein (cid:259)n vào cao nh(cid:813)t. T(cid:753)(cid:751)ng t(cid:889), l(cid:753)(cid:875)ng NDF và ME (cid:70)(cid:458)ng t(cid:259)ng theo m(cid:881)c (cid:255)(cid:865) t(cid:259)ng c(cid:879)a BDD trong kh(cid:817)u ph(cid:815)n. (cid:870) giai (cid:255)(cid:82)(cid:809)n t(cid:259)ng tr(cid:753)(cid:871)ng, các m(cid:881)c (cid:255)(cid:865) thay th(cid:839) protein c(cid:879)a BDD không (cid:811)nh h(cid:753)(cid:871)ng lên kh(cid:857)i l(cid:753)(cid:875)ng, t(cid:259)ng tr(cid:853)ng và h(cid:847) s(cid:857) chuy(cid:843)n hóa th(cid:881)c (cid:259)n c(cid:879)a gà (P>0,05). Kh(cid:857)i l(cid:753)(cid:875)ng gà cu(cid:857)i k(cid:484) thí nghi(cid:847)m (cid:871) NT3VB g(cid:815)n t(cid:753)(cid:751)ng (cid:255)(cid:753)(cid:751)ng v(cid:867)i NT(cid:264)C (P=0,06), tuy nhiên tiêu t(cid:857)n th(cid:881)c (cid:259)n cao nh(cid:813)t (cid:871) NT3VB. Th(cid:881)c (cid:259)n thí nghi(cid:847)m không (cid:811)nh h(cid:753)(cid:871)ng lên HSCHTA c(cid:879)a gà. K(cid:839)t qu(cid:811) m(cid:861) kh(cid:811)o sát thân th(cid:851)t gà cho th(cid:813)y th(cid:881)c (cid:259)n thí nghi(cid:847)m c(cid:458)ng không (cid:811)nh h(cid:753)(cid:871)ng lên t(cid:849) l(cid:847) thân th(cid:851)t, t(cid:849) l(cid:847) th(cid:851)t (cid:255)ùi, t(cid:849) l(cid:847) th(cid:851)t (cid:881)c c(cid:879)a gà thí nghi(cid:847)m (P>0,05). NT2TT và NT2VB mang l(cid:809)i hi(cid:847)u qu(cid:811) kinh t(cid:839) cao nh(cid:813)t so v(cid:867)i các nghi(cid:847)m th(cid:881)c khác.

Thí nghi(cid:847)m 2: Các m(cid:881)c (cid:255)(cid:865) thay th(cid:839) protein kh(cid:817)u ph(cid:815)n b(cid:825)ng BDD (cid:255)ã làm gi(cid:811)m t(cid:849) l(cid:847) tiêu hóa v(cid:821)t ch(cid:813)t khô (DMD), ch(cid:813)t h(cid:887)u c(cid:751) (OMD) và s(cid:857) l(cid:753)(cid:875)ng Nit(cid:751) tích l(cid:458)y (NTL) khác bi(cid:847)t có ý ngh(cid:429)a th(cid:857)ng kê (P<0,05). DMD cao nh(cid:813)t (cid:871) NT (cid:264)C (85,24%) và gi(cid:811)m xu(cid:857)ng 77,65% (cid:871) NT3TT. Hàm l(cid:753)(cid:875)ng nit(cid:751) tích l(cid:458)y c(cid:458)ng gi(cid:811)m theo vi(cid:847)c t(cid:259)ng m(cid:881)c (cid:255)(cid:865) BDD t(cid:883) 78,93% (NT(cid:264)C) xu(cid:857)ng còn 64,57% (NT3). Tuy nhiên TLTH ch(cid:813)t béo t(cid:259)ng theo m(cid:881)c (cid:255)(cid:865) t(cid:259)ng BDD trong kh(cid:817)u ph(cid:815)n (P=0,05), th(cid:813)p nh(cid:813)t (cid:871) NT(cid:264)CTT (79,32%) và cao nh(cid:813)t (cid:871) NT3TT (89,75%).

(cid:46)(cid:839)t qu(cid:811) thí nghi(cid:847)m cho th(cid:813)y th(cid:881)c (cid:259)n thay th(cid:839) 25% và 30% BDD có th(cid:843) áp d(cid:877)ng vào th(cid:889)c t(cid:839) s(cid:811)n xu(cid:813)t (cid:255)(cid:843) gi(cid:811)m chi phí th(cid:881)c (cid:259)n.

(cid:55)(cid:883) khóa: Gà Nòi, protein, bánh d(cid:815)u d(cid:883)a, n(cid:259)ng su(cid:813)t sinh tr(cid:753)(cid:871)ng, thân th(cid:851)t, t(cid:849) l(cid:847) tiêu hóa.

xi

ABSTRACT

Two experiments were conducted to access the effect of the replacement of dietary protein by protein copra meal on growth performance of 320 Noi Lai chickens through two phases: grower (29-70 days old) and finisher (71 (cid:177) 98 days old) and to evaluate the nutrient digestibility and nitrogen retention. The first study was allocated according to a completely randomized design with four isonitrogenous treatments with four replicates. Treatments were fomulated in which copra meal replaced 0 (controlG), 15 (T1), 25 (T2) and 35% (T3) of dieatry protein at growing phase and 0 (controlF), 20 (T4), 30 (T5) and 40% (T6) at finishing phase.

Feed DM, CP and ME intake of birds were increased as dietary levels of copra meal were increased in both phases (P<0.05). Growth performance was poor on the diets with copra meal in the growing phase, but apparently better daily gain on the diets with copra at 30 and 40% in the finishing phase. For overall, contrasting results were obtained for feed conversion ratio in the control (3.86) as compared to the T6 (4.51). The replacement of dietary protein by copra did not affected on lean meat percentage in the carcasses (P>0.05).

A digestibility trial was conducted with 32 birds (equal in male and female) during late growing phase. The digestibilities of DM, OM, NDF and nitrogen retention were reduced as dietary copra meal were increased (P<0,05).

It is concluded that the replacement of dietary protein by protein copra at 25% and 30% level for growing and finishing appeared to give the best economic return.

Key words: Noi chicken, protein, copra meal, digestibility, growth, carcass.

xii

Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 1. GI(cid:1246)I THI(cid:1226)U

Trong nh(cid:1267)ng n(cid:259)m g(cid:1195)n (cid:255)ây, khi m(cid:1261)c s(cid:1237)ng c(cid:1259)a ng(cid:1133)(cid:1249)i dân t(cid:1263)ng b(cid:1133)(cid:1247)c (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c nâng lên thì nhu c(cid:1195)u v(cid:1221) ch(cid:1193)t l(cid:1133)(cid:1255)ng cu(cid:1245)c s(cid:1237)ng ngày càng (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c quan tâm nhi(cid:1221)u h(cid:1131)n, trong s(cid:1237) (cid:255)ó có nhu c(cid:1195)u v(cid:1221) th(cid:1269)c ph(cid:1197)m. Ngày nay th(cid:1231)t gà luôn là s(cid:1269) l(cid:1269)a ch(cid:1233)n (cid:1133)u tiên c(cid:1259)a ng(cid:1133)(cid:1249)i tiêu dùng b(cid:1251)i vì th(cid:1231)t gà r(cid:1193)t giàu protein, kho(cid:1191)ng 21% (Nguy(cid:1225)n (cid:264)(cid:1261)c H(cid:1133)ng, 2006). Tr(cid:1133)(cid:1247)c nhu c(cid:1195)u c(cid:1259)a xã h(cid:1245)i, ch(cid:259)n nuôi gia c(cid:1195)m d(cid:1195)n chi(cid:1219)m m(cid:1245)t v(cid:1231) trí quan tr(cid:1233)ng trong ngành ch(cid:259)n nuôi Vi(cid:1227)t Nam, t(cid:259)ng tr(cid:1133)(cid:1251)ng bình quân (cid:1133)(cid:1247)c kho(cid:1191)ng 8%/n(cid:259)m. (cid:1250)(cid:3) (cid:255)(cid:1239)ng (cid:69)(cid:1205)ng sông C(cid:1265)u Long ((cid:264)BSCL), ngoài nh(cid:1267)ng gi(cid:1237)ng gà nh(cid:1201)p ngo(cid:1189)i thì các gi(cid:1237)ng gà (cid:255)(cid:1231)a ph(cid:1133)(cid:1131)ng nh(cid:1133) gà Nòi, gà Tàu Vàng, gà Ác ...(cid:255)ang (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c r(cid:1193)t nhi(cid:1221)u ng(cid:1133)(cid:1249)i dân ch(cid:1233)n nuôi do các gi(cid:1237)ng gà này có (cid:255)(cid:1211)c tính là th(cid:1231)t s(cid:259)n ch(cid:1203)c, có mùi th(cid:1131)m h(cid:1193)p d(cid:1199)n, màu da vàng phù h(cid:1255)p v(cid:1247)i th(cid:1231) hi(cid:1219)u ng(cid:1133)(cid:1249)i tiêu dùng. Tuy nhiên, th(cid:1249)i gian nuôi khá dài và kh(cid:1237)i l(cid:1133)(cid:1255)ng c(cid:1131) th(cid:1223) th(cid:1193)p, lúc 18 tu(cid:1195)n tu(cid:1241)i, gà Nòi tr(cid:1237)ng (cid:255)(cid:1189)t tr(cid:1233)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng 1,4 kg và gà mái 1,2 kg (Nguy(cid:1225)n V(cid:259)n Quyên, 2008). Ngoài ra, ng(cid:1133)(cid:1249)i ch(cid:259)n nuôi gà th(cid:1191) v(cid:1133)(cid:1249)n còn ph(cid:1257) thu(cid:1245)c vào th(cid:1261)c (cid:259)n h(cid:1243)n h(cid:1255)p mà ch(cid:1133)a t(cid:1201)n d(cid:1257)ng h(cid:1219)t ti(cid:1221)m n(cid:259)ng c(cid:1259)a các ngu(cid:1239)n ph(cid:1257) ph(cid:1197)m s(cid:1209)n có t(cid:1189)i (cid:264)BSCL (cid:255)(cid:1223) ph(cid:1237)i h(cid:1255)p kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n th(cid:1261)c (cid:259)n cho gà, nh(cid:1205)m giúp c(cid:1191)i thi(cid:1227)n kh(cid:1191) n(cid:259)ng sinh tr(cid:1133)(cid:1251)ng, (cid:255)(cid:1239)ng th(cid:1249)i gi(cid:1191)m chi phí, t(cid:259)ng l(cid:1255)i nhu(cid:1201)n trong ch(cid:259)n nuôi.

Bánh d(cid:1195)u d(cid:1263)a là ph(cid:1257) ph(cid:1197)m c(cid:1259)a ngành công nghi(cid:1227)p ép d(cid:1195)u, t(cid:1263) lâu bánh d(cid:1195)u d(cid:1263)a (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c bi(cid:1219)t (cid:255)(cid:1219)n nh(cid:1133) là ngu(cid:1239)n nguyên li(cid:1227)u ch(cid:1219) bi(cid:1219)n th(cid:1261)c (cid:259)n cho gia súc, gia c(cid:1195)m, bánh d(cid:1195)u (cid:71)(cid:1263)a (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c s(cid:1265) d(cid:1257)ng trên kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n heo giai (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n t(cid:259)ng tr(cid:1133)(cid:1251)ng (Bùi Huy Nh(cid:1133) Phúc, 2003; Lekule et al.,1982), bánh d(cid:1195)u d(cid:1263)a còn (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c s(cid:1265) d(cid:1257)ng trên kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n gà leghorn tr(cid:1203)ng (Moorthy et al., 2010). Theo Lã V(cid:259)n Kính (2003) cho r(cid:1205)ng bánh d(cid:1195)u (cid:71)(cid:1263)a lo(cid:1189)i t(cid:1237)t nh(cid:1193)t th(cid:1133)(cid:1249)ng có 17 - 18% protein, 9% béo và 14 - 15% x(cid:1131). Bánh d(cid:1195)u d(cid:1263)a tuy có hàm l(cid:1133)(cid:1255)ng x(cid:1131) cao, CP t(cid:1133)(cid:1131)ng (cid:255)(cid:1237)i th(cid:1193)p so v(cid:1247)i các lo(cid:1189)i bánh d(cid:1195)u khác nh(cid:1133)ng (cid:255)ây là ngu(cid:1239)n nguyên li(cid:1227)u r(cid:1215) ti(cid:1221)n, d(cid:1225) ki(cid:1219)m và h(cid:1195)u nh(cid:1133) có m(cid:1211)t quanh n(cid:259)m (cid:1251)(cid:3)(cid:264)BSCL, (cid:85)(cid:1193)t thích h(cid:1255)p (cid:255)(cid:1223) ch(cid:1219) bi(cid:1219)n th(cid:1261)c (cid:259)n cho gia súc và gia c(cid:1195)m (cid:255)(cid:1211)c bi(cid:1227)t là gà.

(cid:55)(cid:1263) nh(cid:1267)ng v(cid:1193)n (cid:255)(cid:1221) trên, chúng tôi ti(cid:1219)n hành nghiên c(cid:1261)u (cid:255)(cid:1221) tài: “(cid:810)nh h(cid:753)(cid:871)ng c(cid:879)a các (cid:87)(cid:849) l(cid:847) s(cid:885) d(cid:877)ng bánh d(cid:815)u d(cid:883)a lên n(cid:259)ng su(cid:813)t sinh tr(cid:753)(cid:871)ng, t(cid:849) l(cid:847) tiêu hóa d(cid:753)(cid:873)ng ch(cid:813)t và Nit(cid:751) tích l(cid:458)y c(cid:879)a gà Nòi lai”. Nh(cid:1205)m m(cid:1257)c (cid:255)ích t(cid:1201)n d(cid:1257)ng ngu(cid:1239)n ph(cid:1257) ph(cid:1197)m s(cid:1209)n có (cid:87)(cid:1189)i (cid:255)(cid:1231)a ph(cid:1133)(cid:1131)ng (cid:255)(cid:1223) ph(cid:1237)i h(cid:1255)p kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n th(cid:1261)c (cid:259)n cho gà nh(cid:1205)m làm gi(cid:1191)m chi phí trong ch(cid:259)n nuôi, góp ph(cid:1195)n t(cid:259)ng hi(cid:1227)u qu(cid:1191) kinh t(cid:1219).

1

(cid:48)(cid:1257)c tiêu (cid:255)(cid:1221) tài nh(cid:1205)m:

Xác (cid:255)(cid:1231)nh (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c m(cid:1261)c (cid:255)(cid:1245) thích h(cid:1255)p khi thay th(cid:1219) th(cid:1261)c (cid:259)n b(cid:1241) sung protein trong kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n gà Nòi lai b(cid:1205)ng bánh d(cid:1195)u d(cid:1263)a.

Xác (cid:255)(cid:1231)nh (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c t(cid:1229) l(cid:1227) tiêu hóa d(cid:1133)(cid:1253)ng ch(cid:1193)t và Nit(cid:1131) tích l(cid:458)y c(cid:1259)a gà Nòi lai trong giai (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n sinh tr(cid:1133)(cid:1251)ng.

Thành công c(cid:1259)a nghiên c(cid:1261)u s(cid:1217)(cid:3) (cid:255)(cid:1221) xu(cid:1193)t chuy(cid:1223)n giao k(cid:1219)t qu(cid:1191)(cid:3) (cid:255)(cid:1219)n ng(cid:1133)(cid:1249)i ch(cid:259)n nuôi, nh(cid:1205)m góp ph(cid:1195)n gi(cid:1191)m chi phí và nâng cao hi(cid:1227)u qu(cid:1191) kinh t(cid:1219) trong ch(cid:259)n nuôi gà nòi lai th(cid:1133)(cid:1131)ng ph(cid:1197)m.

2

Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 2. L(cid:1132)(cid:1254)C KH(cid:1190)O TÀI LI(cid:1226)U

2.1 S(cid:1131) l(cid:1133)(cid:1255)c v(cid:1221) m(cid:1245)t s(cid:1237) gi(cid:1237)ng gà th(cid:1191) v(cid:1133)(cid:1249)n (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c nuôi t(cid:1189)i mi(cid:1221)n Nam Vi(cid:1227)t Nam

2.1.1 Gà Nòi

(cid:264)ây là gi(cid:1237)ng gà (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c nuôi lâu (cid:255)(cid:1249)i (cid:1251) các t(cid:1229)nh Nam B(cid:1245), gà có màu lông r(cid:1193)t (cid:255)a d(cid:1189)ng: gà có màu lông (cid:255)en g(cid:1233)i là gà ô, gà có lông màu (cid:255)(cid:1235) g(cid:1233)i là gà (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u, gà có lông màu tr(cid:1203)ng g(cid:1233)i là gà nh(cid:1189)n, gà có lông màu g(cid:1189)ch tàu g(cid:1233)i là gà khét hay lông màu lem lu(cid:1237)c nh(cid:1133) chim thì (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c g(cid:1233)i là gà ó... Lúc tr(cid:1133)(cid:1251)ng thành, con tr(cid:1237)ng có tr(cid:1233)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1263) 2,5- 3 kg, con mái có tr(cid:1233)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1263) 1,8-1,9 kg, s(cid:1191)n l(cid:1133)(cid:1255)ng tr(cid:1261)ng bình quân 50-60 tr(cid:1261)ng/mái/n(cid:259)m, v(cid:1235) tr(cid:1261)ng màu h(cid:1239)ng, da gà vàng, th(cid:1231)t th(cid:1131)m ngon và giá bán cao (H(cid:1245)i Ch(cid:259)n nuôi Vi(cid:1227)t Nam, 2004).

(ngu(cid:859)n: www.thatdongian.com)

Hình 2.1 Gà Nòi

Ngoài vi(cid:1227)c s(cid:1265) d(cid:1257)ng làm th(cid:1269)c ph(cid:1197)m, ng(cid:1133)(cid:1249)i ta còn ch(cid:1233)n nh(cid:1267)ng con tr(cid:1237)ng t(cid:1237)t (cid:255)(cid:1223) làm gà ch(cid:1233)i, ph(cid:1257)c v(cid:1257) cho nhu c(cid:1195)u gi(cid:1191)i trí lành m(cid:1189)nh c(cid:1259)a ng(cid:1133)(cid:1249)i dân.

2.1.2 Gà Tàu

Gi(cid:1237)ng gà này (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c nuôi ph(cid:1241) bi(cid:1219)n (cid:1251) các t(cid:1229)nh nam b(cid:1245). Gà có b(cid:1245) lông màu vàng, chân vàng, chân có lông màu (cid:255)en. S(cid:1191)n l(cid:1133)(cid:1255)ng tr(cid:1261)ng t(cid:1263) 70 - 90 tr(cid:1261)ng/mái/n(cid:259)m (Tr(cid:1231)nh Quang khuê và Nguy(cid:1225)n V(cid:259)n Vinh, 2003) (Hình 2.2).

3

(ngu(cid:1239)n: http://canthotv.vn)

Hình 2.2 Gà tàu

Tu(cid:1241)i (cid:255)(cid:1215) tr(cid:1261)ng (cid:255)(cid:1195)u tiên vào 180 ngày tu(cid:1241)i, s(cid:1191)n l(cid:1133)(cid:1255)ng tr(cid:1261)ng bình quân 100 tr(cid:1261)ng/mái/n(cid:259)m, tr(cid:1233)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng tr(cid:1261)ng bình quân là 50 g/tr(cid:1261)ng, t(cid:1229) l(cid:1227) tr(cid:1261)ng có phôi là 80%, t(cid:1229) l(cid:1227)(cid:3)(cid:1193)p n(cid:1251)(cid:3)(cid:255)(cid:1189)t 88%, gà có tính (cid:1193)p cao và nuôi con khéo. Gà m(cid:1247)i n(cid:1251) có tr(cid:1233)ng (cid:79)(cid:1133)(cid:1255)ng trung bình 30 g/con, vào (cid:255)(cid:1215) là 1,8 kg, lúc tr(cid:1133)(cid:1251)ng thành gà tr(cid:1237)ng (cid:255)(cid:1189)t tr(cid:1233)ng (cid:79)(cid:1133)(cid:1255)ng 3,0 kg, gà mái (cid:255)(cid:1189)t tr(cid:1233)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng 2,1 kg. Gà th(cid:1133)(cid:1249)ng (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c m(cid:1241) th(cid:1231)t lúc 16 tu(cid:1195)n tu(cid:1241)i, con tr(cid:1237)ng (cid:255)(cid:1189)t tr(cid:1233)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng 2,0 kg, con mái 1,5 kg, t(cid:1229) l(cid:1227) thân th(cid:1231)t 67%, th(cid:1231)t và tr(cid:1261)ng th(cid:1131)m ngon. Gà tàu vàng d(cid:1225) nuôi, ki(cid:1219)m m(cid:1239)i t(cid:1237)t (Lê Minh Hoàng, 2002).

2.1.3 Gà Ta

Gà Ta có vóc dáng gi(cid:1237)ng gà Tàu nh(cid:1133)ng nh(cid:1235) con h(cid:1131)n, lông c(cid:458)ng màu vàng (cid:255)(cid:1219)n nhi(cid:1221)u (cid:86)(cid:1203)c lông nh(cid:1133)(cid:3)(cid:255)(cid:1235), nâu, (cid:255)en, n(cid:1241) và chu(cid:1237)i, chân vàng và không có lông (Hình 2.3).

(ngu(cid:859)n: www.vatgia.com)

Hình 2.3 Gà ta

4

Gà mái th(cid:1133)(cid:1249)ng chân th(cid:1193)p, lông mình và lông cánh màu vàng nh(cid:1133)ng (cid:1251) chót cánh và chót (cid:255)uôi lông có màu (cid:255)en.

Kh(cid:1237)i l(cid:1133)(cid:1255)ng c(cid:1131) th(cid:1223) lúc 6 - 7 tháng tu(cid:1241)i, con mái (cid:255)(cid:1189)t tr(cid:1233)ng l(cid:1133)(cid:1131)ng t(cid:1263) 1,6 -1,8 kg; con tr(cid:1237)ng (cid:255)(cid:1189)t tr(cid:1233)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng kho(cid:1191)ng 2 kg, s(cid:1191)n l(cid:1133)(cid:1255)ng tr(cid:1261)ng t(cid:1263) 60 -70 tr(cid:1261)ng/mái/n(cid:259)m, m(cid:1243)i (cid:255)(cid:1255)t gà (cid:255)(cid:1215) kho(cid:1191)ng 13 – 15 tr(cid:1261)ng, gà (cid:1193)p và nuôi con r(cid:1193)t gi(cid:1235)i (Vi(cid:1227)t Ch(cid:1133)(cid:1131)ng, 2003).

2.1.4 Gà l(cid:753)(cid:751)ng ph(cid:753)(cid:875)ng

Theo H(cid:1245)i ch(cid:259)n nuôi Vi(cid:1227)t Nam (2000), gà L(cid:1133)(cid:1131)ng Ph(cid:1133)(cid:1255)ng là m(cid:1245)t trong nh(cid:1267)ng dòng (cid:70)(cid:1259)a gi(cid:1237)ng gà Tam Hoàng có ngu(cid:1239)n g(cid:1237)c t(cid:1263) Qu(cid:1191)ng (cid:264)ông – Trung Qu(cid:1237)c, (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c nh(cid:1201)p vào Vi(cid:1227)t Nam n(cid:1133)(cid:1247)c ta vào n(cid:259)m 1992. Gà Tam Hoàng có 3 dòng: dòng 882, dòng Jiangcun và dòng L(cid:1133)(cid:1131)ng Ph(cid:1133)(cid:1255)ng. Gà L(cid:1133)(cid:1131)ng Ph(cid:1133)(cid:1255)ng (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c nuôi ph(cid:1241) bi(cid:1219)n (cid:1251) n(cid:1133)(cid:1247)c ta (cid:89)(cid:1247)i 3 dòng LV1, LV2 và LV3 do Trung tâm nghiên c(cid:1261)u gia c(cid:1195)m Th(cid:1257)y Ph(cid:1133)(cid:1131)ng lai (cid:87)(cid:1189)o và nhân gi(cid:1237)ng (Hình 2.4).

(ngu(cid:859)n: http//hatthocvang.vn)

Hình 2.4 Gà L(cid:1133)(cid:1131)ng ph(cid:1133)(cid:1255)ng

Gà L(cid:1133)(cid:1131)ng Ph(cid:1133)(cid:1255)ng là gi(cid:1237)ng gà có ngo(cid:1189)i hình gi(cid:1237)ng gà Ri, lông (cid:255)a d(cid:1189)ng: s(cid:1199)m, vàng, (cid:255)en, cú, màu c(cid:1249), y(cid:1219)m, tai màu h(cid:1239)ng. Gà mái (cid:255)(cid:1195)u thanh, thân s(cid:259)n ch(cid:1203)c, chân th(cid:1193)p nh(cid:1235), màu lông vàng tía (cid:255)(cid:1219)n 80%. Gà có t(cid:1273) l(cid:1227) nuôi s(cid:1237)ng 96 – 98%, s(cid:1191)n l(cid:1133)(cid:1255)ng tr(cid:1261)ng 157 – 167 tr(cid:1261)ng/mái/n(cid:259)m, kh(cid:1237)i l(cid:1133)(cid:1255)ng tr(cid:1261)ng 55 – 56 gam. Gà nuôi th(cid:1231)t 70 ngày tu(cid:1241)i con tr(cid:1237)ng (cid:255)(cid:1189)t tr(cid:1233)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng kho(cid:1191)ng 1,9 kg, con mái (cid:255)(cid:1189)t tr(cid:1233)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng kho(cid:1191)ng 1,6 kg, t(cid:1273) (cid:79)(cid:1227) nuôi s(cid:1237)ng 93%, tiêu t(cid:1237)n th(cid:1261)c (cid:259)n 2,53 kg/kg t(cid:259)ng tr(cid:1233)ng (Lê H(cid:1239)ng M(cid:1201)n và Bùi (cid:264)(cid:1261)c (cid:47)(cid:458)ng, 2004).

2.1.5 Gà Ác

Gà Ác có vóc dáng nh(cid:1235) con, có b(cid:1245) lông tr(cid:1203)ng tuy(cid:1221)n, m(cid:1235) và da (cid:255)en, chân có 5 ngón (cid:255)en xanh (Hình 2.5).

5

(ngu(cid:859)n: www.baomoi.com)

Hình 2.5 Gà ác

Theo Nguy(cid:1225)n H(cid:1267)u V(cid:458) et al. (2003) kh(cid:1237)i l(cid:1133)(cid:1255)ng c(cid:1131) th(cid:1223) lúc tr(cid:1133)(cid:1251)ng thành, con mái (cid:255)(cid:1189)t tr(cid:1233)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1263) 0,5-0,6 kg; con tr(cid:1237)ng (cid:255)(cid:1189)t tr(cid:1233)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1263) 0,7-0,8 kg, s(cid:1191)n l(cid:1133)(cid:1255)ng tr(cid:1261)ng 70-80 tr(cid:1261)ng/mái/n(cid:259)m, gà (cid:255)(cid:1215) theo (cid:255)(cid:1255)t, m(cid:1243)i (cid:255)(cid:1255)t 8-12 tr(cid:1261)ng. Ng(cid:1133)(cid:1249)i ta nuôi gà Ác (cid:255)(cid:1223) làm thu(cid:1237)c ho(cid:1211)c ch(cid:1219) bi(cid:1219)n nh(cid:1133) m(cid:1245)t món (cid:259)n (cid:255)(cid:1211)c s(cid:1191)n.

2.1.6 Gà Tre

Gà Tre có vóc dáng nh(cid:1235) con, màu lông s(cid:1211)c s(cid:1253), nhanh nh(cid:1213)n, th(cid:1231)t th(cid:1131)m ngon, gà Tre còn (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c nuôi (cid:255)(cid:1223) làm c(cid:1191)nh (Hình 2.6).

(ngu(cid:859)n: http://anhso.net)

Hình 2.6 Gà tre

Kh(cid:1237)i l(cid:1133)(cid:1255)ng c(cid:1131) th(cid:1223) lúc tr(cid:1133)(cid:1251)ng thành, con mái (cid:255)(cid:1189)t tr(cid:1233)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1263) 0,6 - 0,7 kg, con tr(cid:1237)ng (cid:255)(cid:1189)t tr(cid:1233)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1263) 0,8 - 1,0 kg. Gà mái (cid:255)(cid:1215) bình quân 70 tr(cid:1261)ng/mái/n(cid:259)m. S(cid:1237) (cid:79)(cid:1133)(cid:1255)ng tr(cid:1261)ng trung bình là 11 tr(cid:1261)ng/(cid:1241), tu(cid:1241)i (cid:255)(cid:1215) tr(cid:1261)ng (cid:255)(cid:1195)u tiên trung bình là 148 ngày (Hoàng Toàn Th(cid:1203)ng và Ph(cid:1189)m (cid:264)(cid:1261)c Ch(cid:1133)(cid:1131)ng, 2004).

6

2.2 (cid:264)(cid:1211)c (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m c(cid:1193)u t(cid:1189)o và sinh lý tiêu hóa c(cid:1259)a gia c(cid:1195)m

(cid:38)(cid:1193)u t(cid:1189)o chung b(cid:1245) máy tiêu hóa c(cid:1259)a gia c(cid:1195)m bao g(cid:1239)m: m(cid:1235), xoang mi(cid:1227)ng, h(cid:1195)u, th(cid:1269)c qu(cid:1191)n, di(cid:1221)u, h(cid:1227) d(cid:1189) dày (bao g(cid:1239)m d(cid:1189) dày tuy(cid:1219)n và d(cid:1189) dày c(cid:1131)), ru(cid:1245)t non (bao g(cid:1239)m tá tràng, không tràng và h(cid:1239)i tràng), ru(cid:1245)t già (bao g(cid:1239)m manh tràng và tr(cid:1269)c tràng) và l(cid:1243) huy(cid:1227)t. Quá trình tiêu hóa (cid:1251) gia c(cid:1195)m di(cid:1225)n ra nh(cid:1193)t nhanh. (cid:1250) gà, th(cid:1261)c (cid:259)n chuy(cid:1223)n qua (cid:255)(cid:1133)(cid:1249)ng tiêu hóa kho(cid:1191)ng 8 gi(cid:1249), (cid:1251) v(cid:1231)t kho(cid:1191)ng 16 - 26 gi(cid:1249). Do v(cid:1201)y c(cid:1193)u t(cid:1189)o (cid:1237)ng tiêu hóa (cid:1251) gia c(cid:1195)m có khác v(cid:1247)i gia súc. Trong quá trình phát tri(cid:1223)n c(cid:1259)a phôi, ban (cid:255)(cid:1195)u h(cid:1227) tiêu hóa ch(cid:1229) là m(cid:1245)t (cid:1237)ng th(cid:1207)ng, v(cid:1221) sau nó hình thành xoang mi(cid:1227)ng, th(cid:1269)c qu(cid:1191)n, di(cid:1221)u, d(cid:1189) dày tuy(cid:1219)n, d(cid:1189) dày c(cid:1131), ru(cid:1245)t (ru(cid:1245)t non, ru(cid:1245)t già) t(cid:1201)n cùng là h(cid:1201)u môn (Nguy(cid:1225)n (cid:264)(cid:1261)c H(cid:1133)ng, 2006).

(cid:38)(cid:1131) quan tiêu hóa c(cid:1259)a loài chim nói chung và gia c(cid:1195)m nói riêng là khác bi(cid:1227)t r(cid:1193)t nhi(cid:1221)u so v(cid:1247)i (cid:255)(cid:1245)ng v(cid:1201)t có vú. C(cid:1193)u t(cid:1189)o t(cid:1241)ng quát b(cid:1245) máy tiêu hóa c(cid:1259)a gia c(cid:1195)m bao g(cid:1239)m các (cid:69)(cid:1245) ph(cid:1201)n ch(cid:1259) y(cid:1219)u sau:

2.2.1 M(cid:855), xoang mi(cid:847)ng

Gia c(cid:1195)m có m(cid:1235) (thay cho môi (cid:1251) gia súc), ph(cid:1195)n s(cid:1263)ng c(cid:1259)a m(cid:1235) khá phát tri(cid:1223)n. Tác (cid:71)(cid:1257)ng c(cid:1259)a m(cid:1235) là (cid:255)(cid:1223) l(cid:1193)y th(cid:1261)c (cid:259)n. (cid:1250) gà m(cid:1235) nh(cid:1233)n thích nghi cho vi(cid:1227)c m(cid:1241) r(cid:1229)a l(cid:1193)y th(cid:1261)c (cid:259)n trên c(cid:1189)n. L(cid:1133)(cid:1253)i c(cid:1259)a gia c(cid:1195)m khá phát tri(cid:1223)n và có d(cid:1189)ng nh(cid:1133) m(cid:1235) c(cid:1259)a nó. (cid:1250) gà, ph(cid:1195)n g(cid:1237)c (cid:79)(cid:1133)(cid:1253)i h(cid:1131)i r(cid:1245)ng, (cid:255)(cid:1195)u l(cid:1133)(cid:1253)i nh(cid:1233)n còn (cid:1251) thu(cid:1273) c(cid:1195)m g(cid:1237)c l(cid:1133)(cid:1253)i và (cid:255)(cid:1195)u l(cid:1133)(cid:1253)i có (cid:255)(cid:1245) r(cid:1245)ng nh(cid:1133) nhau.

(cid:1250) gia c(cid:1195)m, h(cid:1227) th(cid:1237)ng tuy(cid:1219)n n(cid:1133)(cid:1247)c b(cid:1233)t phong phú và ph(cid:1261)c t(cid:1189)p h(cid:1131)n (cid:1251)(cid:3)(cid:255)(cid:1245)ng v(cid:1201)t có vú. Tuy(cid:1219)n n(cid:1133)(cid:1247)c b(cid:1233)t ti(cid:1219)t ra n(cid:1133)(cid:1247)c b(cid:1233)t nh(cid:1133)ng r(cid:1193)t ít và do th(cid:1261)c (cid:259)n n(cid:1205)m trong xoang mi(cid:1227)ng quá nhanh nên tiêu hóa tinh b(cid:1245)t do amylase là không (cid:255)áng k(cid:1223) (Robert, 2008). Tác (cid:71)(cid:1257)ng chính c(cid:1259)a n(cid:1133)(cid:1247)c b(cid:1233)t là làm tr(cid:1131)n (cid:255)(cid:1223) d(cid:1225) nu(cid:1237)t và th(cid:1193)m (cid:1133)(cid:1247)t th(cid:1261)c (cid:259)n và làm nh(cid:1213) s(cid:1269) (cid:89)(cid:1201)n chuy(cid:1223)n th(cid:1261)c (cid:259)n vào th(cid:1269)c qu(cid:1191)n xu(cid:1237)ng di(cid:1221)u.

2.2.2 Th(cid:889)c qu(cid:811)n và di(cid:841)u

(cid:1236)ng th(cid:1269)c qu(cid:1191)n (cid:1251) gia c(cid:1195)m dài h(cid:1131)n so v(cid:1247)i (cid:255)(cid:1245)ng v(cid:1201)t có vú. (cid:264)(cid:82)(cid:1189)n (cid:1237)ng th(cid:1269)c qu(cid:1191)n phía tr(cid:1133)(cid:1247)c xoang ng(cid:1269)c (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c phình to ra thành m(cid:1245)t cái túi ch(cid:1261)a th(cid:1261)c (cid:259)n g(cid:1233)i là di(cid:1221)u, sau (cid:255)ó nh(cid:1235) l(cid:1189)i bình th(cid:1133)(cid:1249)ng và n(cid:1237)i v(cid:1247)i d(cid:1189) dày tuy(cid:1219)n (D(cid:1133)(cid:1131)ng Thanh Liêm, 2003). Các tuy(cid:1219)n c(cid:1259)a (cid:1237)ng th(cid:1269)c qu(cid:1191)n ti(cid:1219)t ra ch(cid:1193)t nh(cid:1195)y th(cid:1193)m (cid:1133)(cid:1247)t b(cid:1221) m(cid:1211)t c(cid:1259)a v(cid:1235) nh(cid:1195)y làm viên th(cid:1261)c (cid:259)n di chuy(cid:1223)n d(cid:1225) dàng trong di(cid:1221)u, các tuy(cid:1219)n nhày ch(cid:1229) có (cid:1251) thành phía trên ch(cid:1241) ti(cid:1219)p giáp v(cid:1247)i th(cid:1269)c qu(cid:1191)n (Lê H(cid:1239)ng M(cid:1201)n và Bùi Lan H(cid:1133)(cid:1131)ng Minh, 1989).

Di(cid:1221)u là m(cid:1245)t túi ch(cid:1261)a th(cid:1261)c (cid:259)n (cid:1251) gia c(cid:1195)m. S(cid:1261)c ch(cid:1261)a c(cid:1259)a di(cid:1221)u t(cid:1263) 100 - 200 gam. Th(cid:1261)c (cid:259)n (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c gi(cid:1267)(cid:3)(cid:1251) di(cid:1221)u v(cid:1247)i th(cid:1249)i gian ph(cid:1257) thu(cid:1245)c vào lo(cid:1189)i gia c(cid:1195)m và các lo(cid:1189)i th(cid:1261)c (cid:259)n. Th(cid:1261)c (cid:259)n c(cid:1261)ng kho(cid:1191)ng 10 - 15 gi(cid:1249), th(cid:1261)c (cid:259)n m(cid:1221)m, b(cid:1245)t kho(cid:1191)ng 3 - 4 gi(cid:1249) (Nguy(cid:1225)n (cid:264)(cid:1261)c

7

(cid:43)(cid:1133)ng, 2006). Hình thái gi(cid:1267)a th(cid:1269)c qu(cid:1191)n và di(cid:1221)u c(cid:1259)a gà r(cid:1193)t d(cid:1225) phân bi(cid:1227)t lúc no c(cid:458)ng nh(cid:1133) lúc (cid:255)ói. Trong khi (cid:255)ó (cid:1251) v(cid:1231)t khó phân bi(cid:1227)t gi(cid:1267)a di(cid:1221)u và th(cid:1269)c qu(cid:1191)n. Di(cid:1221)u là n(cid:1131)i d(cid:1269) tr(cid:1267) và (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ti(cid:1219)t l(cid:1133)(cid:1255)ng th(cid:1261)c (cid:259)n (cid:255)i qua trong (cid:1237)ng tiêu hóa. Ngoài ra nó còn ti(cid:1219)t ra d(cid:1231)ch (cid:255)(cid:1223) th(cid:1193)m (cid:1133)(cid:1247)t và làm m(cid:1221)m th(cid:1261)c (cid:259)n (cid:255)(cid:1223) chu(cid:1197)n b(cid:1231) cho vi(cid:1227)c tiêu hóa th(cid:1261)c (cid:259)n (cid:1251) d(cid:1189) dày. (cid:264)(cid:1211)c bi(cid:1227)t (cid:1251) chim b(cid:1239) câu di(cid:1221)u còn ti(cid:1219)t ra s(cid:1267)a di(cid:1221)u (cid:255)(cid:1223) nuôi con. Th(cid:1261)c (cid:259)n l(cid:1133)u l(cid:1189)i trong di(cid:1221)u tùy thu(cid:1245)c vào l(cid:1133)(cid:1255)ng th(cid:1261)c (cid:259)n tiêu th(cid:1257), c(cid:1253) h(cid:1189)t th(cid:1261)c (cid:259)n và s(cid:1237) l(cid:1133)(cid:1255)ng th(cid:1261)c (cid:259)n (cid:255)ang có trong d(cid:1189) dày c(cid:1131) (Võ Ái Qu(cid:1193)c, 2006). Th(cid:1261)c (cid:259)n t(cid:1263) di(cid:1221)u (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c chuy(cid:1223)n d(cid:1195)n xu(cid:1237)ng d(cid:1189) dày tuy(cid:1219)n.

2.2.3 D(cid:809) dày

(cid:39)(cid:1189) dày tuy(cid:1219)n n(cid:1205)m tr(cid:1133)(cid:1247)c d(cid:1189) dày c(cid:1131), có d(cid:1189)ng hình chai, có dung tích nh(cid:1235). Th(cid:1249)i gian th(cid:1261)c (cid:259)n n(cid:1205)m l(cid:1189)i (cid:1251)(cid:3)(cid:255)ây c(cid:458)ng r(cid:1193)t ng(cid:1203)n, s(cid:1261)c tiêu hóa t(cid:1189)i (cid:255)ây là không (cid:255)áng k(cid:1223). T(cid:1189)i (cid:255)ây có các tuy(cid:1219)n ti(cid:1219)t ra HCL và ti(cid:1221)n enzyme pepsinogen, sau (cid:255)ó nó (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c ho(cid:1189)t hóa thành enzyme pepsin trong môi tr(cid:1133)(cid:1249)ng acid (pH = 2,5) (cid:255)(cid:1223) b(cid:1203)t (cid:255)(cid:1195)u tiêu hóa protein (Robert, 2008). T(cid:1189)i d(cid:1189) dày tuy(cid:1219)n có s(cid:1269) phân gi(cid:1191)i protid và (cid:255)(cid:1239)ng hóa ch(cid:1193)t khoáng (Nguy(cid:1225)n (cid:264)(cid:1261)c H(cid:1133)ng, 2006). Th(cid:1261)c (cid:259)n (cid:255)i qua d(cid:1189) dày tuy(cid:1219)n (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c th(cid:1193)m (cid:1133)(cid:1247)t b(cid:1251)i d(cid:1231)ch v(cid:1231) và ti(cid:1219)p t(cid:1257)c (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c chuy(cid:1223)n xu(cid:1237)ng d(cid:1189) dày c(cid:1131)(cid:3)(cid:255)(cid:1223) tiêu hóa ti(cid:1219)p. Khi d(cid:1189) dày tuy(cid:1219)n b(cid:1231) t(cid:1241)n th(cid:1133)(cid:1131)ng nh(cid:1133) b(cid:1227)nh d(cid:1231)ch t(cid:1191), gumboro thì kh(cid:1191) n(cid:259)ng tiêu hóa protein c(cid:458)ng gi(cid:1191)m (D(cid:1133)(cid:1131)ng Thanh Liêm, 2003).

(cid:39)(cid:1189) dày c(cid:1131) th(cid:1133)(cid:1249)ng (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c g(cid:1233)i là m(cid:1221), có d(cid:1189)ng hình tròn ho(cid:1211)c ô van, là m(cid:1245)t b(cid:1245) ph(cid:1201)n c(cid:1259)a (cid:71)(cid:1189) dày có c(cid:1193)u t(cid:1189)o (cid:255)(cid:1211)c bi(cid:1227)t ch(cid:1229) có (cid:1251) loài chim. N(cid:1219)u so sánh v(cid:1247)i d(cid:1189) dày tuy(cid:1219)n thì d(cid:1189) dày (cid:70)(cid:1131) có dung tích l(cid:1247)n h(cid:1131)n. Trong niêm m(cid:1189)c d(cid:1189) dày c(cid:1131) có lót m(cid:1245)t l(cid:1247)p t(cid:1219) bào s(cid:1263)ng hóa r(cid:1193)t (cid:70)(cid:1261)ng (cid:255)(cid:1223) ch(cid:1237)ng l(cid:1189)i s(cid:1269) va (cid:255)(cid:1201)p, xay xát khi m(cid:1221) nghi(cid:1221)n th(cid:1261)c (cid:259)n. Ph(cid:1195)n d(cid:1133)(cid:1247)i c(cid:1259)a l(cid:1247)p t(cid:1219) bào này là l(cid:1247)p t(cid:1219) bào t(cid:259)ng sinh (cid:255)(cid:1223) thay th(cid:1219) cho l(cid:1247)p t(cid:1219) bào th(cid:1133)(cid:1255)ng bì bên trên b(cid:1231) bào mòn. Trên b(cid:1221) m(cid:1211)t c(cid:1259)a l(cid:1247)p t(cid:1219) bào này có nhi(cid:1221)u gai nh(cid:1235) nhô lên làm cho niêm m(cid:1189)c tr(cid:1251) nên nhám nh(cid:1133) t(cid:1249) gi(cid:1193)y nhám. Ng(cid:1133)(cid:1249)i ta g(cid:1233)i nh(cid:1267)ng gai nh(cid:1235) này là “r(cid:259)ng m(cid:1221)”. Qua kh(cid:1235)i l(cid:1247)p (cid:87)(cid:1219) bào t(cid:259)ng sinh là l(cid:1247)p mô c(cid:1131) r(cid:1193)t phát tri(cid:1223)n, màu (cid:255)(cid:1235) s(cid:1201)m. Nh(cid:1249) có h(cid:1227) th(cid:1237)ng này, giúp cho m(cid:1221) co bóp r(cid:1193)t m(cid:1189)nh, nghi(cid:1221)n nát th(cid:1261)c (cid:259)n chu(cid:1197)n b(cid:1231) cho tiêu hóa ti(cid:1219)p theo (cid:1251) ru(cid:1245)t. Ch(cid:1193)t ti(cid:1219)t trong d(cid:1189) dày c(cid:1131) có d(cid:1189)ng l(cid:1235)ng, có pH vào kho(cid:1191)ng 3 - 4,5. Thành ph(cid:1195)n d(cid:1231)ch d(cid:1189) dày g(cid:1239)m n(cid:1133)(cid:1247)c, HCl, men pepsin. D(cid:1189) dày c(cid:1131) có kh(cid:1237)i l(cid:1133)(cid:1255)ng 50 gam, nh(cid:1133)ng do l(cid:1247)p c(cid:1131) dày nên s(cid:1261)c co bóp lên t(cid:1247)i 100 - 150 mmHg (cid:1251) gà, 180 mmHg (cid:1251) v(cid:1231)t, 260 - 280 mmHg (cid:1251) ng(cid:1243)ng. (cid:1250) d(cid:1189) dày c(cid:1131), hydratcarbon (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c c(cid:1203)t ng(cid:1203)n, chia nh(cid:1235) ra, protein phân gi(cid:1191)i thành các peptid và acid amin tuy ch(cid:1133)a th(cid:1201)t tri(cid:1227)t (cid:255)(cid:1223) (Nguy(cid:1225)n (cid:264)(cid:1261)c H(cid:1133)ng, 2006).

(cid:48)(cid:1221) co bóp có chu k(cid:484), tùy theo tính ch(cid:1193)t th(cid:1261)c (cid:259)n mà chu k(cid:484) co bóp có thay (cid:255)(cid:1241)i. (cid:264)(cid:1223) giúp cho vi(cid:1227)c nghi(cid:1221)n th(cid:1261)c (cid:259)n loài chim th(cid:1133)(cid:1249)ng (cid:259)n nh(cid:1267)ng h(cid:1189)t s(cid:1235)i nh(cid:1235) granit. N(cid:1219)u thi(cid:1219)u s(cid:1235)i thì làm gi(cid:1191)m kh(cid:1191) n(cid:259)ng tiêu hóa th(cid:1261)c (cid:259)n h(cid:1189)t trên 10%. Theo D(cid:1133)(cid:1131)ng Thanh Liêm, (2003) khi gà (cid:259)n nhi(cid:1221)u x(cid:1131) ho(cid:1211)c (cid:259)n lông thì s(cid:1235)i giúp nghi(cid:1221)n nát nhanh h(cid:1131)n, gà tiêu th(cid:1257) th(cid:1261)c (cid:259)n nhi(cid:1221)u h(cid:1131)n.

8

(cid:37)(cid:1191)ng 2.1 Kích th(cid:1133)(cid:1247)c h(cid:1189)t s(cid:1235)i b(cid:1241) sung cho gà

Tu(cid:1241)i c(cid:1259)a gà Kích th(cid:1133)(cid:1247)c (cid:255)(cid:1133)(cid:1249)ng kính h(cid:1189)t s(cid:1235)i

Gà con d(cid:1133)(cid:1247)i 5 tu(cid:1195)n 1 - 2 mm

Gà giò 5 - 12 tu(cid:1195)n 3 - 4 mm

Ngu(cid:859)n: D(cid:753)(cid:751)ng Thanh Liêm (2003).

Gà tr(cid:1133)(cid:1251)ng thành 4 - 6 mm

2.2.4 Ru(cid:865)t

Ru(cid:1245)t non là m(cid:1245)t (cid:1237)ng dài có (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n r(cid:1245)ng h(cid:1213)p khác nhau và chia làm 3 (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n: (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n trên là m(cid:1245)t (cid:1237)ng l(cid:1247)n có d(cid:1189)ng hình ch(cid:1267) U g(cid:1233)i là tá tràng (Duodenum). S(cid:1269) tiêu hóa hóa h(cid:1233)c (cid:69)(cid:1251)i enzyme c(cid:1131) th(cid:1223) và s(cid:1269) h(cid:1193)p thu di(cid:1225)n ra r(cid:1193)t mãnh li(cid:1227)t (cid:1251)(cid:3) (cid:255)ây. (cid:264)(cid:82)(cid:1189)n ru(cid:1245)t non gi(cid:1267)a (Jejunum) b(cid:1203)t (cid:255)(cid:1195)u t(cid:1263) cu(cid:1237)i tá tràng n(cid:1131)i (cid:255)(cid:1241) ra c(cid:1259)a 4 (cid:1237)ng tuy(cid:1219)n (2 tuy(cid:1219)n t(cid:1263) gan và 2 tuy(cid:1219)n t(cid:1263) t(cid:1257)y) (cid:255)(cid:1219)n ch(cid:1243) cu(cid:1237)ng noãn hoàng (t(cid:1133)(cid:1131)ng (cid:255)(cid:1133)(cid:1131)ng cu(cid:1237)ng r(cid:1237)n (cid:1251)(cid:3)(cid:255)(cid:1245)ng v(cid:1201)t có vú). (cid:264)(cid:82)(cid:1189)n ru(cid:1245)t non cu(cid:1237)i (Ileum) b(cid:1203)t (cid:255)(cid:1195)u t(cid:1263) cu(cid:1237)ng noãn hoàng (cid:255)(cid:1219)n ngã t(cid:1133) manh tràng. (cid:39)(cid:1133)(cid:1247)i tác d(cid:1257)ng c(cid:1259)a các lo(cid:1189)i enzyme t(cid:1263) d(cid:1231)ch v(cid:1231), d(cid:1231)ch ru(cid:1245)t, d(cid:1231)ch t(cid:1257)y và d(cid:1231)ch m(cid:1201)t do gan ti(cid:1219)t ra, ph(cid:1195)n l(cid:1247)n các ch(cid:1193)t dinh d(cid:1133)(cid:1253)ng nh(cid:1133) carbohydrate, protein, lipid (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c tiêu hóa và h(cid:1193)p thu. Nh(cid:1267)ng mãnh th(cid:1261)c (cid:259)n còn c(cid:1261)ng ch(cid:1133)a (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c nghi(cid:1221)n k(cid:1275)(cid:3) (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c (cid:255)(cid:1133)a ng(cid:1133)(cid:1255)c l(cid:1189)i d(cid:1189) dày c(cid:1131) nh(cid:1249) nhu (cid:255)(cid:1245)ng ng(cid:1133)(cid:1255)c c(cid:1259)a ru(cid:1245)t non (cid:255)(cid:1223) d(cid:1189) dày c(cid:1131) nghi(cid:1221)n ti(cid:1219)p. Vì (cid:79)(cid:1217)(cid:3)(cid:255)ó nên niêm m(cid:1189)c c(cid:1259)a d(cid:1189) dày c(cid:1131) có màu vàng c(cid:1259)a m(cid:1201)t. Th(cid:1249)i gian tiêu hóa (cid:1251) ru(cid:1245)t non kho(cid:1191)ng 6 - 8 gi(cid:1249) (D(cid:1133)(cid:1131)ng Thanh Liêm, 2003).

Ru(cid:1245)t già chia làm ba ph(cid:1195)n g(cid:1239)m manh tràng (Caecum), k(cid:1219)t tràng (Colon) và tr(cid:1269)c tràng (Rectum). Manh tràng có c(cid:1193)u t(cid:1189)o thành hai nhánh (cid:255)(cid:1237)i x(cid:1261)ng r(cid:1193)t phát tri(cid:1223)n, ch(cid:1241) ti(cid:1219)p giáp gi(cid:1267)a ru(cid:1245)t non và ru(cid:1245)t già có van g(cid:1233)i là van h(cid:1239)i manh tràng (cid:255)(cid:1223) không cho th(cid:1261)c (cid:259)n (cid:255)i ng(cid:1133)(cid:1255)c t(cid:1263) ru(cid:1245)t già lên ru(cid:1245)t non. Tiêu hóa (cid:1251) ru(cid:1245)t già c(cid:458)ng có hai quá trình lên men và th(cid:1237)i r(cid:1267)a. Lên men x(cid:1191)y ra m(cid:1189)nh (cid:1251) manh tràng, th(cid:1237)i r(cid:1267)a (cid:1251) tr(cid:1269)c tràng. Manh tràng gia c(cid:1195)m khá phát tri(cid:1223)n nên quá trình lên men t(cid:1133)(cid:1131)ng (cid:255)(cid:1237)i m(cid:1189)nh, nh(cid:1193)t là nh(cid:1267)ng gia c(cid:1195)m (cid:259)n nhi(cid:1221)u th(cid:1261)c (cid:259)n th(cid:1269)c v(cid:1201)t x(cid:1131) thô. Ru(cid:1245)t c(cid:1259)a gia c(cid:1195)m nói chung t(cid:1133)(cid:1131)ng (cid:255)(cid:1237)i ng(cid:1203)n, th(cid:1261)c (cid:259)n l(cid:1133)u l(cid:1189)i không quá m(cid:1245)t ngày (cid:255)êm (Nguy(cid:1225)n (cid:264)(cid:1261)c H(cid:1133)ng, 2006).

Khi th(cid:1261)c (cid:259)n chuy(cid:1223)n xu(cid:1237)ng (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n cu(cid:1237)i ru(cid:1245)t già, n(cid:1133)(cid:1247)c (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c h(cid:1193)p thu m(cid:1189)nh, ph(cid:1195)n bã còn (cid:79)(cid:1189)i (cid:1251) tr(cid:1189)ng thái (cid:255)(cid:1211)c, khi (cid:255)i vào xoang ti(cid:1219)t ni(cid:1227)u sinh d(cid:1257)c nó tr(cid:1245)n l(cid:1199)n v(cid:1247)i n(cid:1133)(cid:1247)c ti(cid:1223)u tr(cid:1251) nên s(cid:1221)n s(cid:1227)t. Khi gia c(cid:1195)m th(cid:1191)i phân ra ngoài, (cid:1251) m(cid:1245)t (cid:255)(cid:1195)u c(cid:1257)c phân gia c(cid:1195)m n(cid:1241)i m(cid:1245)t l(cid:1247)p màu tr(cid:1203)ng h(cid:1131)i có d(cid:1189)ng h(cid:1189)t, bã (cid:255)ó là các th(cid:1223) urat (mu(cid:1237)i k(cid:1219)t tinh c(cid:1259)a acid uric).

(cid:54)(cid:1269) h(cid:1193)p thu các ch(cid:1193)t dinh d(cid:1133)(cid:1253)ng (cid:1251) gia c(cid:1195)m c(cid:1131) b(cid:1191)n gi(cid:1237)ng loài có vú, ch(cid:1259) y(cid:1219)u (cid:1251)(cid:3)(cid:255)(cid:82)(cid:1189)n ru(cid:1245)t non nh(cid:1249) các nhung mao làm t(cid:259)ng di(cid:1227)n tích h(cid:1193)p thu d(cid:1133)(cid:1253)ng ch(cid:1193)t.

9

Manh tràng, ru(cid:1245)t già có th(cid:1223) h(cid:1193)p thu n(cid:1133)(cid:1247)c, mu(cid:1237)i khoáng, các d(cid:1199)n xu(cid:1193)t nit(cid:1131) và các (cid:86)(cid:1191)n ph(cid:1197)m lên men cellulose (các acid béo bay h(cid:1131)i). Xoang ti(cid:1219)t ni(cid:1227)u - sinh d(cid:1257)c h(cid:1193)p thu n(cid:1133)(cid:1247)c.

2.2.5 L(cid:863) huy(cid:847)t

(cid:47)(cid:1243) huy(cid:1227)t có c(cid:1193)u t(cid:1189)o gi(cid:1237)ng nh(cid:1133) m(cid:1245)t cái túi, có các c(cid:1265)a (cid:255)(cid:1241) vào nh(cid:1133) ru(cid:1245)t già, hai (cid:1237)ng d(cid:1199)n ni(cid:1227)u, (cid:255)(cid:1133)(cid:1249)ng sinh d(cid:1257)c. Phân và n(cid:1133)(cid:1247)c ti(cid:1223)u n(cid:1205)m (cid:1251) l(cid:1243) huy(cid:1227)t m(cid:1245)t th(cid:1249)i gian, (cid:1251)(cid:3)(cid:255)ây có quá trình (cid:75)(cid:1193)p thu mu(cid:1237)i và n(cid:1133)(cid:1247)c. Vì v(cid:1201)y làm cho phân gia c(cid:1195)m (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c khô (cid:255)i. N(cid:1133)(cid:1247)c ti(cid:1223)u c(cid:458)ng b(cid:1231) cô (cid:255)(cid:1233)ng l(cid:1189)i thành mu(cid:1237)i urate màu tr(cid:1203)ng (cid:1251)(cid:3)(cid:255)(cid:1195)u c(cid:1257)c phân. N(cid:1219)u cho gia c(cid:1195)m (cid:259)n d(cid:1133) th(cid:1263)a protein thì mu(cid:1237)i urate sinh ra nhi(cid:1221)u làm cho phân có màu tr(cid:1203)ng nhi(cid:1221)u và n(cid:1219)u cho (cid:259)n thi(cid:1219)u protein thì phân có màu (cid:255)en nhi(cid:1221)u h(cid:1131)n (D(cid:1133)(cid:1131)ng Thanh Liêm, 2003).

10

(cid:37)(cid:1191)ng 2.2 (cid:264)(cid:1245) dài c(cid:1259)a các (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n ru(cid:1245)t (cid:1251) gia c(cid:1195)m

Gà V(cid:1231)t Ng(cid:1243)ng B(cid:1239) câu Các (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n ru(cid:1245)t

11 - 12 40 - 49 22 - 38 22 - 35 Tá tràng

45 - 72 150 - 183 90 - 140 85 - 120 (cid:264)(cid:82)(cid:1189)n không tràng

8 - 12 20 - 28 10 - 18 13 - 18 (cid:264)(cid:82)(cid:1189)n h(cid:1239)i tràng

0,3 - 0,5 22 - 34 10 - 20 15 - 25 (cid:264)(cid:82)(cid:1189)n ru(cid:1245)t già

Ngu(cid:859)n: D(cid:753)(cid:751)ng Thanh Liêm (2003).

(cid:55)(cid:1241)ng chi(cid:1221)u dài ru(cid:1245)t 120 - 250 115 - 230 250 - 365 70 - 130

(cid:37)(cid:1191)ng 2.3 M(cid:1245)t s(cid:1237) enzyme phát hi(cid:1227)n trong (cid:1237)ng tiêu hóa gia c(cid:1195)m

(cid:54)(cid:1191)n ph(cid:1197)m th(cid:1259)y phân Tên enzyme (cid:57)(cid:1231) trí (cid:38)(cid:1131) ch(cid:1193)t enzyme tác (cid:255)(cid:1245)ng (cid:39)(cid:1231)ch ti(cid:1219)t tiêu hóa phân cu(cid:1237)i cùng

N(cid:1133)(cid:1247)c b(cid:1233)t Ptyalin (ít) Tinh b(cid:1245)t Maltose (r(cid:1193)t ít) Mi(cid:1227)ng

Di(cid:1221)u (cid:39)(cid:1231)ch di(cid:1221)u Lactase* Latose Glucose

(cid:39)(cid:1189) dày tuy(cid:1219)n D(cid:1231)ch v(cid:1231), HCl Pepsine Protein Pepton

Amylasse Tinh b(cid:1245)t Glucose

Tuy(cid:1219)n t(cid:1257)y D(cid:1231)ch t(cid:1257)y Lipase Lipid

Acid béo và glycerine

Trypsine Pepton Trypsinogen Trypsine Enterokinase

Ru(cid:1245)t (cid:39)(cid:1231)ch ru(cid:1245)t Monosacchrarid Disacchrarid Disacchrase

Ribose, Acid nucleic Nuclease

Acid m(cid:1201)t và Gan (cid:39)(cid:1231)ch m(cid:1201)t Lipid (cid:86)(cid:1203)c t(cid:1237) m(cid:1201)t

Ngu(cid:859)n: D(cid:753)(cid:751)ng Thanh Liêm (2003).

Lipid nh(cid:458) hóa thành h(cid:1189)t nh(cid:1235), tr(cid:1269)c thu (cid:75)(cid:1193)p ti(cid:1219)p

11

2.3 Nhu c(cid:1195)u dinh d(cid:1133)(cid:1253)ng c(cid:1259)a gia c(cid:1195)m

2.3.1 Nhu c(cid:815)u v(cid:841) protein

Theo Bùi Xuân M(cid:1219)n (2007) protein c(cid:1195)n thi(cid:1219)t cho duy trì t(cid:1133)(cid:1131)ng (cid:255)(cid:1237)i th(cid:1193)p, vì th(cid:1219) yêu (cid:70)(cid:1195)u protein tr(cid:1133)(cid:1247)c h(cid:1219)t tùy thu(cid:1245)c vào l(cid:1133)(cid:1255)ng c(cid:1195)n thi(cid:1219)t cho m(cid:1257)c (cid:255)ích s(cid:1191)n xu(cid:1193)t. (cid:264)(cid:1223)(cid:3)(cid:255)áp (cid:1261)ng nhu c(cid:1195)u protein thì các acid amin thi(cid:1219)t y(cid:1219)u ph(cid:1191)i (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c cung c(cid:1193)p (cid:255)(cid:1259) l(cid:1133)(cid:1255)ng và (cid:87)(cid:1241)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng nit(cid:1131) trong kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n ph(cid:1191)i (cid:255)(cid:1259) và (cid:1251) d(cid:1189)ng thích h(cid:1255)p (cid:255)(cid:1223)(cid:3) (cid:255)(cid:1191)m b(cid:1191)o t(cid:1241)ng (cid:79)(cid:1133)(cid:1255)ng acid amin không thi(cid:1219)t y(cid:1219)u. M(cid:1245)t khi l(cid:1133)(cid:1255)ng protein t(cid:1237)i thi(cid:1223)u yêu c(cid:1195)u (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c cung (cid:70)(cid:1193)p cho sinh tr(cid:1133)(cid:1251)ng ho(cid:1211)c s(cid:1191)n xu(cid:1193)t tr(cid:1261)ng t(cid:1237)i (cid:255)a thì protein c(cid:1195)n c(cid:1245)ng thêm do b(cid:1231) oxy hóa thành n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng. Trong th(cid:1269)c t(cid:1219) s(cid:1191)n xu(cid:1193)t, protein luôn là thành ph(cid:1195)n th(cid:1261)c (cid:259)n (cid:255)(cid:1203)t nh(cid:1193)t c(cid:1259)a m(cid:1245)t kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n, s(cid:1217) không kinh t(cid:1219) n(cid:1219)u nuôi (cid:255)(cid:1245)ng v(cid:1201)t có m(cid:1261)c (cid:255)(cid:1245) protein quá cao. Vì lý do này mà m(cid:1261)c protein trong kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n cho v(cid:1201)t nuôi luôn ph(cid:1191)i gi(cid:1267) (cid:74)(cid:1195)n v(cid:1247)i m(cid:1261)c nhu c(cid:1195)u t(cid:1237)i thi(cid:1223)u h(cid:1131)n là các ch(cid:1193)t dinh d(cid:1133)(cid:1253)ng khác.

Protein trong c(cid:1131) th(cid:1223) gia c(cid:1195)m có các ch(cid:1261)c n(cid:259)ng nh(cid:1133): tham gia c(cid:1193)u t(cid:1189)o nên t(cid:1219) bào, mang thông tin di truy(cid:1221)n, protein là ch(cid:1193)t h(cid:1267)u c(cid:1131) quan tr(cid:1233)ng nh(cid:1193)t, không có ch(cid:1193)t nào thay th(cid:1219) vai trò c(cid:1259)a nó trong t(cid:1219) bào s(cid:1237)ng. Nh(cid:1267)ng s(cid:1191)n ph(cid:1197)m th(cid:1231)t, tr(cid:1261)ng (cid:255)(cid:1221)u (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c (cid:70)(cid:1193)u t(cid:1189)o t(cid:1263) protein. Protein tham gia c(cid:1193)u t(cid:1189)o nên các h(cid:1227) th(cid:1237)ng men sinh h(cid:1233)c và hormone, các ch(cid:1193)t này v(cid:1263)a có vai trò xúc tác, v(cid:1263)a (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u hòa quá trình (cid:255)(cid:1239)ng hóa, d(cid:1231) hóa các ch(cid:1193)t dinh d(cid:1133)(cid:1253)ng t(cid:1263) th(cid:1261)c (cid:259)n, v(cid:1263)a (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u hòa m(cid:1233)i ho(cid:1189)t (cid:255)(cid:1245)ng nh(cid:1231)p nhàng c(cid:1259)a (cid:86)(cid:1269) s(cid:1237)ng. Ngoài ra, protein còn cung c(cid:1193)p c(cid:1191) n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng cho c(cid:1131) th(cid:1223) ho(cid:1189)t (cid:255)(cid:1245)ng.

Khi ph(cid:1237)i h(cid:1255)p kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n th(cid:1261)c (cid:259)n trong ch(cid:259)n nuôi (cid:255)(cid:1245)ng v(cid:1201)t nói chung và ch(cid:259)n nuôi gia c(cid:1195)m nói riêng, c(cid:1195)n chú ý s(cid:1265) d(cid:1257)ng các lo(cid:1189)i th(cid:1269)c li(cid:1227)u có giá tr(cid:1231) sinh h(cid:1233)c cao (cid:255)(cid:1223) cân (cid:255)(cid:1237)i các th(cid:1269)c li(cid:1227)u có giá tr(cid:1231) sinh h(cid:1233)c th(cid:1193)p. (cid:264)(cid:1239)ng th(cid:1249)i b(cid:1241) sung các acid amin t(cid:1241)ng h(cid:1255)p (cid:255)(cid:1223) có m(cid:1245)t kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n cân (cid:255)(cid:1237)i hoàn ch(cid:1229)nh. S(cid:1191)n ph(cid:1197)m ch(cid:259)n nuôi gia c(cid:1195)m là th(cid:1231)t và tr(cid:1261)ng, (cid:255)ây là các s(cid:1191)n ph(cid:1197)m có giá tr(cid:1231) sinh h(cid:1233)c cao. (cid:264)(cid:1223) t(cid:1189)o ra các s(cid:1191)n ph(cid:1197)m (cid:255)(cid:1189)t n(cid:259)ng su(cid:1193)t cao, gia c(cid:1195)m ph(cid:1191)i có kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n th(cid:1261)c (cid:259)n t(cid:1237)t, cân b(cid:1205)ng dinh d(cid:1133)(cid:1253)ng (cid:255)(cid:1195)y (cid:255)(cid:1259) v(cid:1221) ch(cid:1193)t l(cid:1133)(cid:1255)ng c(cid:458)ng nh(cid:1133) s(cid:1237) l(cid:1133)(cid:1255)ng. N(cid:1219)u cung c(cid:1193)p protein th(cid:1263)a trong th(cid:1261)c (cid:259)n s(cid:1217) lãng phí và làm t(cid:259)ng giá thành s(cid:1191)n ph(cid:1197)m. M(cid:1211)t khác protein th(cid:1263)a không tiêu hoá s(cid:1217) gây lên men th(cid:1237)i (cid:1251) ru(cid:1245)t già và có th(cid:1223) d(cid:1199)n (cid:255)(cid:1219)n tình tr(cid:1189)ng tiêu ch(cid:1191)y. (cid:264)(cid:1239)ng th(cid:1249)i s(cid:1269) d(cid:1133) th(cid:1263)a acid amin d(cid:1199)n (cid:255)(cid:1219)n ph(cid:1191)n (cid:1261)ng v(cid:1221) acid amin quá m(cid:1189)nh th(cid:1191)i ra acid uric có h(cid:1189)i cho gan và th(cid:1201)n. S(cid:1269) d(cid:1133) th(cid:1263)a protein làm cho n(cid:1239)ng (cid:255)(cid:1245) acid amin trong máu t(cid:259)ng, gi(cid:1191)m tính thèm (cid:259)n c(cid:1259)a gia c(cid:1195)m, không c(cid:1191)i thi(cid:1227)n (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c t(cid:259)ng tr(cid:1233)ng mà còn làm gi(cid:1191)m tr(cid:1233)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng. S(cid:1269) ng(cid:1245)(cid:3) (cid:255)(cid:1245)c protein s(cid:1217) x(cid:1191)y ra khi kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n có ch(cid:1261)a t(cid:1263) 30% protein tr(cid:1251) lên (D(cid:1133)(cid:1131)ng Thanh Liêm, 2003).

Ng(cid:1133)(cid:1255)c l(cid:1189)i n(cid:1219)u không c(cid:1193)p (cid:255)(cid:1259) protein, c(cid:1131) th(cid:1223) s(cid:1217) thi(cid:1219)u nguyên li(cid:1227)u cho nhu c(cid:1195)u duy trì và t(cid:259)ng tr(cid:1133)(cid:1251)ng (cid:255)(cid:1239)ng th(cid:1249)i s(cid:1261)c (cid:255)(cid:1221) kháng c(cid:1259)a gia c(cid:1195)m c(cid:458)ng gi(cid:1191)m. Th(cid:1261)c (cid:259)n thi(cid:1219)u

12

protein nh(cid:1193)t là thi(cid:1219)u các acid amin gi(cid:1247)i h(cid:1189)n s(cid:1217) làm quá trình trao (cid:255)(cid:1241)i ch(cid:1193)t b(cid:1231) m(cid:1193)t cân (cid:69)(cid:1205)ng, gi(cid:1191)m kh(cid:1191) n(cid:259)ng ch(cid:1237)ng ch(cid:1231)u v(cid:1247)i (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ki(cid:1227)n ngo(cid:1189)i c(cid:1191)nh c(cid:1259)a gia c(cid:1195)m, ch(cid:1201)m l(cid:1247)n, gi(cid:1191)m s(cid:1269) t(cid:1189)o lông, thay lông không (cid:255)úng quy lu(cid:1201)t và có th(cid:1223) xu(cid:1193)t hi(cid:1227)n hi(cid:1227)n t(cid:1133)(cid:1255)ng c(cid:1203)n (cid:80)(cid:1241) l(cid:1199)n nhau. Ngoài ra s(cid:1269) thi(cid:1219)u protein trong th(cid:1261)c (cid:259)n làm cho gà (cid:259)n nhi(cid:1221)u h(cid:1131)n. (cid:264)(cid:76)(cid:1221)u cân nh(cid:1203)c quan tr(cid:1233)ng nh(cid:1193)t trong vi(cid:1227)c (cid:255)áp (cid:1261)ng nhu c(cid:1195)u các acid amin là l(cid:1133)(cid:1255)ng th(cid:1261)c (cid:259)n tiêu th(cid:1257). M(cid:1245)t l(cid:1133)(cid:1255)ng (cid:1241)n (cid:255)(cid:1231)nh protein t(cid:1241)ng s(cid:1237) và acid amin thi(cid:1219)t y(cid:1219)u trong th(cid:1261)c (cid:259)n (cid:255)áp (cid:1261)ng nhu c(cid:1195)u (cid:255)(cid:1223) giúp cho t(cid:1237)c (cid:255)(cid:1245) t(cid:259)ng tr(cid:1133)(cid:1251)ng mô c(cid:1131) th(cid:1223). Tuy nhiên khi nhu c(cid:1195)u protein (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c bi(cid:1223)u th(cid:1231) theo ph(cid:1195)n tr(cid:259)m trong kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n thì m(cid:1261)c protein (cid:259)n vào th(cid:1269)c (cid:86)(cid:1269) s(cid:1217) tùy thu(cid:1245)c vào s(cid:1269) tiêu th(cid:1257) th(cid:1261)c (cid:259)n. M(cid:1261)c n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng trong kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n có th(cid:1223) là (cid:86)(cid:1269) xem xét quan tr(cid:1233)ng nh(cid:1193)t trong vi(cid:1227)c (cid:255)ánh giá l(cid:1133)(cid:1255)ng th(cid:1261)c (cid:259)n (cid:259)n vào. Vì lý do này mà các nhu c(cid:1195)u (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c bi(cid:1223)u di(cid:1225)n nh(cid:1133) ph(cid:1195)n tr(cid:259)m c(cid:1259)a kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n luôn có liên quan (cid:255)(cid:1219)n (cid:80)(cid:1261)c n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng c(cid:1259)a kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n (cid:255)ó (Bùi Xuân M(cid:1219)n, 2007).

2.3.1.1 Nhu c(cid:815)u acid amin (cid:871) gia c(cid:815)m

Hi(cid:1227)n có 22 acid amin trong protein c(cid:1259)a c(cid:1131) th(cid:1223) gia c(cid:1195)m và t(cid:1193)t c(cid:1191) là c(cid:1195)n thi(cid:1219)t cho ch(cid:1261)c (cid:81)(cid:259)ng sinh lý. V(cid:1221) dinh d(cid:1133)(cid:1253)ng, các acid amin có th(cid:1223)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c chia thành hai lo(cid:1189)i: nh(cid:1267)ng lo(cid:1189)i mà gia c(cid:1195)m không th(cid:1223) t(cid:1241)ng h(cid:1255)p (cid:255)(cid:1259)(cid:3)(cid:255)(cid:1223)(cid:3)(cid:255)áp (cid:1261)ng yêu c(cid:1195)u trao (cid:255)(cid:1241)i ch(cid:1193)t (acid amin thi(cid:1219)t y(cid:1219)u) và nh(cid:1267)ng lo(cid:1189)i gia c(cid:1195)m có th(cid:1223) t(cid:1241)ng h(cid:1255)p t(cid:1263) các acid amin khác (acid amin không thi(cid:1219)t y(cid:1219)u) (NRC, 1994).

Nhóm acid amin mà c(cid:1131) th(cid:1223)(cid:3)(cid:255)(cid:1245)ng v(cid:1201)t không t(cid:1241)ng h(cid:1255)p (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c trong c(cid:1131) th(cid:1223), ph(cid:1191)i cung (cid:70)(cid:1193)p t(cid:1263) th(cid:1261)c (cid:259)n (cid:255)(cid:1223) t(cid:1189)o protein. Nhóm này g(cid:1239)m 10 acid amin có vai trò ch(cid:1259) y(cid:1219)u trong th(cid:1261)c (cid:259)n gia c(cid:1195)m là: arginine, histidine, leucine, isoleusine, phenylalanine, valine, threonine, lysine, methionine, tryptophan, còn glycine c(cid:1195)n cho th(cid:1261)c (cid:259)n gà h(cid:1201)u b(cid:1231), nh(cid:1133)ng không quan tr(cid:1233)ng cho th(cid:1261)c (cid:259)n gà l(cid:1247)n tr(cid:1133)(cid:1251)ng thành.

Lysine: quan tr(cid:1233)ng nh(cid:1193)t là làm t(cid:259)ng sinh tr(cid:1133)(cid:1251)ng, t(cid:259)ng (cid:255)(cid:1215) tr(cid:1261)ng, c(cid:1195)n cho t(cid:1241)ng h(cid:1255)p nucleoprotein, h(cid:1239)ng c(cid:1195)u, trao (cid:255)(cid:1241)i ozot, t(cid:1189)o s(cid:1203)c t(cid:1237) melanin c(cid:1259)a lông, da, thi(cid:1219)u lysin gà ch(cid:1201)m l(cid:1247)n, gi(cid:1191)m n(cid:259)ng su(cid:1193)t th(cid:1231)t, tr(cid:1261)ng, h(cid:1239)ng c(cid:1195)u, gi(cid:1191)m t(cid:1237)c (cid:255)(cid:1245) chuy(cid:1223)n hóa canxi, phospho, gây còi x(cid:1133)(cid:1131)ng, r(cid:1237)i lo(cid:1189)n sinh d(cid:1257)c, c(cid:1131) thoái hóa. Thi(cid:1219)u Lysine có th(cid:1223) b(cid:1241) sung L-lysin t(cid:1241)ng h(cid:1255)p vào kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n c(cid:1259)a gà.

Methionine: r(cid:1193)t quan tr(cid:1233)ng, có ch(cid:1261)a l(cid:1133)u hu(cid:484)nh (S) (cid:1191)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng (cid:255)(cid:1219)n s(cid:1269) phát tri(cid:1223)n c(cid:1131) th(cid:1223), ch(cid:1261)c n(cid:259)ng gan và t(cid:1257)y, (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u hòa trao (cid:255)(cid:1241)i ch(cid:1193)t béo, ch(cid:1237)ng m(cid:1253) hóa gan, c(cid:1195)n thi(cid:1219)t cho s(cid:1269) sinh s(cid:1191)n t(cid:1219) bào, tham gia quá trình (cid:255)(cid:1239)ng hóa, d(cid:1231) hóa trong c(cid:1131) th(cid:1223). Thi(cid:1219)u methionine làm m(cid:1193)t tính thèm (cid:259)n c(cid:1259)a gà, thi(cid:1219)u máu, c(cid:1131) thoái hóa, gan nhi(cid:1225)m m(cid:1253), gi(cid:1191)m s(cid:1269) phân h(cid:1259)y ch(cid:1193)t (cid:255)(cid:1245)c, th(cid:1191)i ra, h(cid:1189)n ch(cid:1219) t(cid:1241)ng h(cid:1255)p hemoglobin.

Tryptophan: c(cid:1195)n cho s(cid:1269) phát tri(cid:1223)n c(cid:1259)a gia c(cid:1195)m non, duy trì s(cid:1269) s(cid:1237)ng cho gia c(cid:1195)m l(cid:1247)n, (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u hòa ch(cid:1261)c n(cid:259)ng các tuy(cid:1219)n n(cid:1245)i ti(cid:1219)t, tham gia t(cid:1241)ng h(cid:1255)p hemoglobin c(cid:1259)a h(cid:1239)ng c(cid:1195)u,

13

(cid:70)(cid:1195)n cho s(cid:1269) phát tri(cid:1223)n c(cid:1259)a t(cid:1219) bào tinh trùng, c(cid:1259)a phôi... Thi(cid:1219)u tryptophan gi(cid:1191)m t(cid:1273) l(cid:1227) (cid:1193)p n(cid:1251), phá h(cid:1259)y tuy(cid:1219)n n(cid:1245)i ti(cid:1219)t, gi(cid:1191)m kh(cid:1237)i l(cid:1133)(cid:1255)ng c(cid:1131) th(cid:1223)...

Arginine: c(cid:1195)n cho s(cid:1269) phát tri(cid:1223)n c(cid:1259)a gia c(cid:1195)m non, t(cid:1189)o s(cid:1257)n, x(cid:1133)(cid:1131)ng, lông. Thi(cid:1219)u arginin ch(cid:1219)t phôi cao, gi(cid:1191)m s(cid:1261)c phát tri(cid:1223)n c(cid:1259)a gà.

Histidine: c(cid:1195)n cho s(cid:1269) t(cid:1241)ng h(cid:1255)p acid nucleotid và hemoglobin, (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1229)nh quá trình trao (cid:255)(cid:1241)i ch(cid:1193)t, nh(cid:1193)t là cho s(cid:1269) phát tri(cid:1223)n c(cid:1259)a gia c(cid:1195)m non. Thi(cid:1219)u histidine làm thi(cid:1219)u máu, gi(cid:1191)m tính thèm (cid:259)n, ch(cid:1201)m l(cid:1247)n.

Leucine: tham gia t(cid:1241)ng h(cid:1255)p protein c(cid:1259)a plasma, duy trì ho(cid:1189)t (cid:255)(cid:1245)ng c(cid:1259)a tuy(cid:1219)n n(cid:1245)i ti(cid:1219)t. Thi(cid:1219)u leucine phá h(cid:1259)y s(cid:1269) cân b(cid:1205)ng ozot, gi(cid:1191)m tính thèm (cid:259)n, gà ch(cid:1201)m l(cid:1247)n.

Isoleucine: c(cid:1195)n cho s(cid:1265) d(cid:1257)ng và trao (cid:255)(cid:1241)i các acid amin trong th(cid:1261)c (cid:259)n. Thi(cid:1219)u isoleucine gi(cid:1191)m tính ngon mi(cid:1227)ng, c(cid:1191)n tr(cid:1251) phân h(cid:1259)y các v(cid:1201)t ch(cid:1193)t ch(cid:1261)a ozot th(cid:1263)a trong th(cid:1261)c (cid:259)n th(cid:1191)i qua n(cid:1133)(cid:1247)c ti(cid:1223)u, gi(cid:1191)m t(cid:259)ng tr(cid:1233)ng. Trong th(cid:1261)c (cid:259)n th(cid:1133)(cid:1249)ng (cid:255)(cid:1259) isoleusine.

Phenylalanine: duy trì ho(cid:1189)t (cid:255)(cid:1245)ng bình th(cid:1133)(cid:1249)ng tuy(cid:1219)n giáp và tuy(cid:1219)n th(cid:1133)(cid:1255)ng th(cid:1201)n, tham gia t(cid:1189)o s(cid:1203)c t(cid:1237) và (cid:255)(cid:1245) thành th(cid:1257)c c(cid:1259)a tinh trùng, s(cid:1269) phát tri(cid:1223)n c(cid:1259)a phôi tr(cid:1261)ng.

Valine: c(cid:1195)n cho ho(cid:1189)t (cid:255)(cid:1245)ng c(cid:1259)a h(cid:1227) th(cid:1195)n kinh, tham gia t(cid:1189)o glycogen t(cid:1263) glucose. th(cid:1261)c (cid:259)n gia c(cid:1195)m th(cid:1133)(cid:1249)ng (cid:255)(cid:1259) valine.

Threonine: c(cid:1195)n cho vi(cid:1227)c trao (cid:255)(cid:1241)i ch(cid:1193)t và vi(cid:1227)c s(cid:1265) d(cid:1257)ng các acid amin trong th(cid:1261)c (cid:259)n, kích thích s(cid:1269) phát tri(cid:1223)n c(cid:1259)a gia c(cid:1195)m non. Thi(cid:1219)u threonine gây s(cid:1269) th(cid:1191)i ozot ( t(cid:1263) ngu(cid:1239)n th(cid:1261)c (cid:259)n nh(cid:1201)n (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c) theo n(cid:1133)(cid:1247)c ti(cid:1223)u làm gi(cid:1191)m kh(cid:1237)i l(cid:1133)(cid:1255)ng s(cid:1237)ng. th(cid:1261)c (cid:259)n ngu(cid:1239)n (cid:74)(cid:1237)c (cid:255)(cid:1245)ng v(cid:1201)t có (cid:255)(cid:1259) threonine cho gia c(cid:1195)m.

Kích th(cid:1133)(cid:1247)c c(cid:1131) th(cid:1223), t(cid:1237)c (cid:255)(cid:1245) t(cid:259)ng tr(cid:1233)ng và s(cid:1191)n xu(cid:1193)t tr(cid:1261)ng c(cid:1259)a gia c(cid:1195)m (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c xác (cid:255)(cid:1231)nh (cid:69)(cid:1251)i gen c(cid:1259)a chúng. Vì v(cid:1201)y nhu c(cid:1195)u acid amin c(cid:458)ng khác nhau theo t(cid:1263)ng giai (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n, tùy thu(cid:1245)c vào gi(cid:1237)ng và tình tr(cid:1189)ng khác nhau c(cid:1259)a gia c(cid:1195)m (NRC, 1994) (B(cid:1191)ng 2.4).

14

(cid:37)(cid:1191)ng 2.4 Nhu c(cid:1195)u acid amin c(cid:1259)a gà th(cid:1231)t (cid:1251) các giai (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n (th(cid:1261)c (cid:259)n có 90 % VCK)

(cid:39)(cid:1133)(cid:1253)ng ch(cid:1193)t, % 0 - 3 tu(cid:1195)n 3 - 6 tu(cid:1195)n 6 - 8 tu(cid:1195)n

23,00 20,00 18,00 Protein thô

Arginine 1,10 1,00 1,25

Glycine + Serine 1,14 0,97 1,25

Histidine 0,32 0,27 0,35

Isoleucine 0,73 0,62 0,80

Leucine 1,09 0,93 1,20

Lysine 1,00 0,85 1,10

Methionine 0,38 0,32 0,50

Met + Cys 0,72 0,60 0,90

Phenylalanine 0,65 0,56 0,72

Phe + Tyr 1,22 1,04 1,34

Proline 0,55 0,46 0,60

Threonine 0,74 0,68 0,80

Tryptophan 0,18 0,16 0,20

Valine 0,82 0,70 0,90

Ngu(cid:859)n: NRC (1994).

(cid:49)(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng, kcal/kg 3200 3200 3200

2.3.1.2 .M(cid:857)i quan h(cid:847) gi(cid:887)a các acid amin

(cid:48)(cid:1237)i quan h(cid:1227) gi(cid:1267)a các acid amin v(cid:1247)i nhau c(cid:458)ng (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c xem là (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ki(cid:1227)n (cid:255)(cid:1223) cân b(cid:1205)ng. Ng(cid:1133)(cid:1249)i ta th(cid:1133)(cid:1249)ng l(cid:1193)y nh(cid:1267)ng acid amin tiêu hóa (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c (cid:255)(cid:1223) so sánh nh(cid:1133)ng không l(cid:1193)y acid amin t(cid:1241)ng s(cid:1237) c(cid:1259)a th(cid:1261)c (cid:259)n vì t(cid:1273) l(cid:1227) h(cid:1193)p thu c(cid:1259)a các acid amin không gi(cid:1237)ng nhau.

Các nhà khoa h(cid:1233)c v(cid:1221) dinh d(cid:1133)(cid:1253)ng khuy(cid:1219)n cáo nên xem Lysine là c(cid:1245)t m(cid:1237)c chu(cid:1197)n 100% (cid:255)(cid:1223) so sánh v(cid:1247)i các acid amin khác. T(cid:1273) l(cid:1227) % gi(cid:1267)a m(cid:1245)t s(cid:1237) lo(cid:1189)i acid amin thi(cid:1219)t (cid:92)(cid:1219)u trong protein lý t(cid:1133)(cid:1251)ng cho gà th(cid:1231)t Broiler (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c trình bày (cid:1251) B(cid:1191)ng 2.5.

15

(cid:37)(cid:1191)ng 2.5 M(cid:1245)t s(cid:1237) nhu c(cid:1195)u acid amin lý t(cid:1133)(cid:1251)ng (cid:255)(cid:1237)i v(cid:1247)i gà th(cid:1231)t

Baker và Lippens et Gruber Mack et al NRC Acid amin (1994) Han (1994) al (1997) (1999) (1999)

Lysine 100 100 100 100 100

Arginine 114 125 108 - 105

Isoleucine 73 70 63 71 67

Methionine 46 ND 37 - 36

Met+Cys 82 70 70 75 72

Threonine 73 66 66 63 70

Tryptophan

18

ND

14

19

16

Valine

82

ND

81

81

77

Met: Methionine, Cys: Cystine

(Ngu(cid:859)n: Van Cauwenberghe và Burnham, 2001)

Khi nghiên c(cid:1261)u cân b(cid:1205)ng protein ng(cid:1133)(cid:1249)i ta nh(cid:1201)n th(cid:1193)y trong giai (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n t(cid:259)ng tr(cid:1133)(cid:1251)ng có th(cid:1223) thú có s(cid:1269) tích l(cid:458)y protein cao, hàm l(cid:1133)(cid:1255)ng lysine trong c(cid:1131) th(cid:1223) r(cid:1193)t cao, vì v(cid:1201)y th(cid:1249)i (cid:78)(cid:484) sinh tr(cid:1133)(cid:1251)ng gia c(cid:1195)m c(cid:1195)n nhi(cid:1221)u lysine t(cid:259)ng tr(cid:1233)ng. (cid:264)(cid:1211)c bi(cid:1227)t (cid:1251) gia c(cid:1195)m trong giai (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n m(cid:1233)c lông thì c(cid:1195)n nhi(cid:1221)u acid amin ch(cid:1261)a l(cid:1133)u hu(cid:484)nh. Ng(cid:1133)(cid:1249)i ta nh(cid:1201)n th(cid:1193)y khi cho gia c(cid:1195)m (cid:259)n nhi(cid:1221)u protein thì hi(cid:1227)u qu(cid:1191) s(cid:1265) d(cid:1257)ng càng kém, có 2 lý do: do s(cid:1269) tiêu hóa (cid:86)(cid:1217) gi(cid:1191)m khi cho gia c(cid:1195)m (cid:259)n nhi(cid:1221)u, do s(cid:1269) kh(cid:1265) amin (cid:255)(cid:1223) thú khai thác n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1263) acid amin, vì v(cid:1201)y s(cid:1269) tích l(cid:458)y gi(cid:1191)m. Xu h(cid:1133)(cid:1247)ng hi(cid:1227)n nay trên th(cid:1219) gi(cid:1247)i không t(cid:259)ng protein trong kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n mà ch(cid:1229) cân b(cid:1205)ng các acid amin trong kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n theo t(cid:1263)ng giai (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n sinh tr(cid:1133)(cid:1251)ng (D(cid:1133)(cid:1131)ng Thanh Liêm, 1999).

Acid amin chuy(cid:1223)n (cid:255)(cid:1241)i thành vitamin: Niacin là vitamin duy nh(cid:1193)t có th(cid:1223)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c t(cid:1241)ng (cid:75)(cid:1255)p t(cid:1263) m(cid:1245)t acid amin. Tryptophan có th(cid:1223)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c s(cid:1265) d(cid:1257)ng (cid:255)(cid:1223) gi(cid:1191)m b(cid:1247)t thi(cid:1219)u h(cid:1257)t niacin trong kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n nh(cid:1133)ng t(cid:1273) l(cid:1227) chuy(cid:1223)n (cid:255)(cid:1241)i này th(cid:1193)p (Baker et al.,1973). Khi methionine (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c cung c(cid:1193)p (cid:1251) m(cid:1261)c cao h(cid:1131)n nhu c(cid:1195)u s(cid:1265) d(cid:1257)ng (cid:255)(cid:1223) t(cid:1241)ng h(cid:1255)p protein thì các nhóm methyl b(cid:1241) sung có th(cid:1223) làm gi(cid:1191)m các nhu c(cid:1195)u choline trong kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n (Pesti et al., 1980). S(cid:1265) d(cid:1257)ng acid amin (cid:255)(cid:1223) thay th(cid:1219) các ch(cid:1193)t dinh d(cid:1133)(cid:1253)ng khác thì không kinh t(cid:1219) trong (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ki(cid:1227)n ch(cid:259)n nuôi th(cid:1269)c t(cid:1219).

2.3.1.3 Hi(cid:847)u qu(cid:811) c(cid:879)a vi(cid:847)c b(cid:861) sung hai lo(cid:809)i acid amin t(cid:861)ng h(cid:875)p DL-Methionin và L- Lysine vào th(cid:881)c (cid:259)n cho gà

(cid:48)(cid:1261)c (cid:255)(cid:1245) ti(cid:1219)p thu protein t(cid:1263) th(cid:1261)c (cid:259)n (cid:1251) c(cid:1131) th(cid:1223) gia súc nói chung và gia c(cid:1195)m nói riêng (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c xác (cid:255)(cid:1231)nh t(cid:1263) các acid amin. N(cid:1219)u s(cid:1237) l(cid:1133)(cid:1255)ng acid amin không (cid:255)(cid:1259) theo yêu c(cid:1195)u, s(cid:1217)

16

làm gi(cid:1191)m s(cid:1269) h(cid:1193)p th(cid:1257) protein. M(cid:1243)i lo(cid:1189)i acid amin không thay th(cid:1219) có ý ngh(cid:429)a sinh lý xác (cid:255)(cid:1231)nh trong c(cid:1131) th(cid:1223) và n(cid:1219)u không b(cid:1191)o (cid:255)(cid:1191)m chúng trong kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n th(cid:1261)c (cid:259)n s(cid:1217)(cid:3)(cid:1191)nh (cid:75)(cid:1133)(cid:1251)ng (cid:255)(cid:1219)n s(cid:1269) phát tri(cid:1223)n làm gi(cid:1191)m (cid:255)(cid:1219)n n(cid:259)ng su(cid:1193)t và s(cid:1261)c s(cid:1237)ng c(cid:1259)a gia c(cid:1195)m. Theo nhi(cid:1221)u tác gi(cid:1191), trong các acid amin không thay th(cid:1219), thì lysine và methionine là 2 acid amin (cid:255)(cid:1261)ng (cid:255)(cid:1195)u, hay còn g(cid:1233)i là 2 acid gi(cid:1247)i h(cid:1189)n th(cid:1261) nh(cid:1193)t. T(cid:1263) nh(cid:1267)ng n(cid:259)m 50 tr(cid:1251) l(cid:1189)i (cid:255)ây, nhi(cid:1221)u n(cid:1133)(cid:1247)c có ngành ch(cid:259)n nuôi gia c(cid:1195)m phát tri(cid:1223)n nh(cid:1133) M(cid:1275), Nh(cid:1201)t, Pháp, Tây (cid:264)(cid:1261)c, Hà Lan, Liên Xô c(cid:458)(cid:3) (cid:255)ã s(cid:1191)n xu(cid:1193)t và s(cid:1265) d(cid:1257)ng m(cid:1245)t s(cid:1237) lo(cid:1189)i acid amin t(cid:1241)ng h(cid:1255)p cho gia c(cid:1195)m nh(cid:1133) L-lysine, DL-methionine, tryptophan...Nh(cid:1133)ng (cid:1261)ng d(cid:1257)ng nhi(cid:1221)u nh(cid:1193)t và hi(cid:1227)u qu(cid:1191) nh(cid:1193)t v(cid:1199)n là (cid:255)(cid:1237)i v(cid:1247)i L-lysine, DL-methionine (Bùi (cid:264)(cid:1261)c L(cid:458)ng và Lê (cid:43)(cid:1239)ng M(cid:1201)n, 1999).

2.3.1.4 Các y(cid:839)u t(cid:857)(cid:3)(cid:811)nh h(cid:753)(cid:871)ng (cid:255)(cid:839)n nhu c(cid:815)u và s(cid:885) d(cid:877)ng protein c(cid:879)a gia c(cid:815)m

a. Y(cid:839)u t(cid:857) c(cid:751) th(cid:843) (Gi(cid:857)ng, cá th(cid:843), tính bi(cid:847)t)

Nh(cid:1267)ng gà th(cid:1133)(cid:1249)ng có t(cid:1237)c (cid:255)(cid:1245) sinh tr(cid:1133)(cid:1251)ng nhanh, th(cid:1133)(cid:1249)ng l(cid:1255)i (cid:71)(cid:1257)ng protein th(cid:1261)c (cid:259)n (cid:255)(cid:1223) chuy(cid:1223)n hóa vào th(cid:1231)t r(cid:1193)t cao, do (cid:255)ó nhu c(cid:1195)u protein (cid:70)(cid:458)ng r(cid:1193)t cao.

Thông th(cid:1133)(cid:1249)ng l(cid:1261)a tu(cid:1241)i còn non kh(cid:1191) (cid:81)(cid:259)ng tích (cid:79)(cid:458)y protein t(cid:1237)t h(cid:1131)n giai (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n sau, vì th(cid:1219) nhu c(cid:1195)u protein (cid:1251) gà con cao h(cid:1131)n giai (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n gà l(cid:1247)n; gi(cid:1237)ng th(cid:1231)t cao (cid:86)(cid:1191)n cao h(cid:1131)n gi(cid:1237)ng tr(cid:1261)ng, gi(cid:1237)ng l(cid:1247)n ch(cid:1201)m.

V(cid:1221) tính bi(cid:1227)t thì gà tr(cid:1237)ng t(cid:259)ng tr(cid:1233)ng nhanh h(cid:1131)n gà mái, nên s(cid:1269) (cid:86)(cid:1265) (cid:71)(cid:1257)ng protein (cid:70)(cid:1259)a nó c(cid:458)ng t(cid:1237)t h(cid:1131)n, t(cid:1193)t nhiên nhu c(cid:1195)u protein (cid:70)(cid:1259)a nó c(cid:458)ng cao h(cid:1131)n.

b. Y(cid:839)u t(cid:857) n(cid:259)ng l(cid:753)(cid:875)ng

Gà mái tích (cid:79)(cid:458)y m(cid:1253) t(cid:1237)t h(cid:1131)n gà tr(cid:1237)ng và gà tr(cid:1237)ng tích (cid:79)(cid:458)y protein t(cid:1237)t. S(cid:1269) phân bi(cid:1227)t này xu(cid:1193)t hi(cid:1227)n (cid:1251) tu(cid:1195)n th(cid:1261) 2 và rõ r(cid:1227)t nh(cid:1193)t là (cid:1251) 4 – 8 tu(cid:1195)n tu(cid:1241)i.

c. Y(cid:839)u t(cid:857) môi tr(cid:753)(cid:869)ng

Nhi(cid:1227)t (cid:255)(cid:1245) môi tr(cid:1133)(cid:1249)ng cao (cid:86)(cid:1217) làm gi(cid:1191)m tính ngon mi(cid:1227)ng (cid:255)(cid:1237)i v(cid:1247)i th(cid:1261)c (cid:259)n. Khi nhi(cid:1227)t (cid:255)(cid:1245) môi tr(cid:1133)(cid:1249)ng cao gà th(cid:1251) nhi(cid:1221)u và (cid:259)n ít, do (cid:255)ó (cid:81)(cid:1219)u không (cid:255)áp (cid:1261)ng (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c l(cid:1133)(cid:1255)ng ch(cid:1193)t dinh d(cid:1133)(cid:1253)ng cho nhu c(cid:1195)u (cid:86)(cid:1191)n xu(cid:1193)t thì n(cid:259)ng su(cid:1193)t gi(cid:1191)m. (cid:264)(cid:1223) kh(cid:1203)c ph(cid:1257)c tình tr(cid:1189)ng này, ng(cid:1133)(cid:1249)i ta th(cid:1133)(cid:1249)ng t(cid:259)ng m(cid:1261)c protein trong th(cid:1261)c (cid:259)n. Tuy nhiên, n(cid:1219)u t(cid:259)ng quá m(cid:1261)c (cid:86)(cid:1217) làm gi(cid:1191)m s(cid:1269) tiêu hóa, h(cid:1193)p thu và (cid:86)(cid:1265) (cid:71)(cid:1257)ng protein, (cid:255)(cid:1239)ng th(cid:1249)i (cid:70)(cid:458)ng làm gi(cid:1191)m tính ngon mi(cid:1227)ng (cid:70)(cid:1259)a gà.

(cid:1250) khu v(cid:1269)c thành ph(cid:1237) H(cid:1239) Chí Minh và các (cid:87)(cid:1229)nh lân c(cid:1201)n, (cid:70)(cid:458)ng nh(cid:1133) (cid:1251) các (cid:87)(cid:1229)nh (cid:264)BSCL vào tháng 3, 4, 5 d(cid:1133)(cid:1131)ng (cid:79)(cid:1231)ch, th(cid:1249)i ti(cid:1219)t r(cid:1193)t nóng b(cid:1261)c, gà th(cid:1133)(cid:1249)ng (cid:259)n ít nên ng(cid:1133)(cid:1249)i ta th(cid:1133)(cid:1249)ng t(cid:259)ng m(cid:1261)c protein lên t(cid:1263) 1 – 2 (cid:255)(cid:1131)n v(cid:1231) % so v(cid:1247)i mùa m(cid:1133)a và (cid:255)(cid:1195)u mùa khô (t(cid:1263) tháng 12 n(cid:259)m tr(cid:1133)(cid:1247)c (cid:255)(cid:1219)n tháng 2 d(cid:1133)(cid:1131)ng (cid:79)(cid:1231)ch n(cid:259)m sau) (D(cid:1133)(cid:1131)ng Thanh Liêm, 1999).

17

2.3.2 Nhu c(cid:1195)u v(cid:1221) n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng

Trong kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n gia c(cid:1195)m ngu(cid:1239)n dinh d(cid:1133)(cid:1253)ng tr(cid:1133)(cid:1247)c h(cid:1219)t là carbohydrate, k(cid:1219)(cid:3)(cid:255)(cid:1219)n là t(cid:1263) (cid:80)(cid:1253) và cu(cid:1237)i cùng là protein (Ewing, 1963). Carbohydrate nh(cid:1133) cellulose không th(cid:1223) (cid:87)(cid:1201)n d(cid:1257)ng (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c, vì v(cid:1201)y n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng có giá tr(cid:1231) trong th(cid:1261)c (cid:259)n c(cid:1259)a gia c(cid:1195)m là r(cid:1193)t c(cid:1195)n thi(cid:1219)t. Yêu c(cid:1195)u v(cid:1221) s(cid:1237) l(cid:1133)(cid:1255)ng n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng khác nhau cho t(cid:1193)c c(cid:1191) s(cid:1269) bi(cid:1219)n d(cid:1133)(cid:1253)ng, vì th(cid:1219) s(cid:1269) thi(cid:1219)u h(cid:1257)t n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng (cid:1191)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng nhi(cid:1221)u (cid:255)(cid:1219)n n(cid:259)ng su(cid:1193)t s(cid:1191)n xu(cid:1193)t c(cid:1259)a gia c(cid:1195)m. N(cid:259)ng su(cid:1193)t c(cid:1259)a gia c(cid:1195)m công nghi(cid:1227)p (cid:255)(cid:1189)t cao nh(cid:1193)t n(cid:1219)u n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng trong th(cid:1261)c (cid:259)n h(cid:1243)n h(cid:1255)p cao (Rose, 1997).

Th(cid:1261)c (cid:259)n t(cid:1189)o n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng cung c(cid:1193)p cho các ho(cid:1189)t (cid:255)(cid:1245)ng c(cid:1259)a c(cid:1131) th(cid:1223). Ban (cid:255)(cid:1195)u n(cid:259)ng (cid:79)(cid:1133)(cid:1255)ng th(cid:1261)c (cid:259)n (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c (cid:255)áp (cid:1261)ng cho nhu c(cid:1195)u duy trì c(cid:1259)a c(cid:1131) th(cid:1223), khi th(cid:1261)c (cid:259)n cung c(cid:1193)p (cid:81)(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng v(cid:1133)(cid:1255)t quá nhu c(cid:1195)u duy trì c(cid:1259)a c(cid:1131) th(cid:1223) thì (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c c(cid:1131) th(cid:1223) s(cid:1265) d(cid:1257)ng cho các nhi(cid:1227)m v(cid:1257) s(cid:1191)n xu(cid:1193)t (D(cid:1133)(cid:1131)ng Thanh Liêm et al, 2002).

2.3.2.1 Nhu c(cid:815)u n(cid:259)ng l(cid:753)(cid:875)ng cho duy trì

Ch(cid:259)n nuôi gà cho m(cid:1257)c (cid:255)ích s(cid:1191)n xu(cid:1193)t, tr(cid:1133)(cid:1247)c h(cid:1219)t ph(cid:1191)i nuôi d(cid:1133)(cid:1253)ng (cid:255)(cid:1223) duy trì s(cid:1269) s(cid:1237)ng, (cid:80)(cid:1211)c dù chúng có s(cid:1191)n xu(cid:1193)t hay không. M(cid:1245)t l(cid:1133)(cid:1255)ng (cid:255)áng k(cid:1223) th(cid:1261)c (cid:259)n tiêu t(cid:1237)n c(cid:1259)a gia (cid:70)(cid:1195)m là s(cid:1265) d(cid:1257)ng cho duy trì s(cid:1269) s(cid:1237)ng. Nhu c(cid:1195)u n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng (cid:255)(cid:1223) duy trì c(cid:1259)a gia c(cid:1195)m bao (cid:74)(cid:1239)m s(cid:1269) trao (cid:255)(cid:1241)i c(cid:1131) b(cid:1191)n và ho(cid:1189)t (cid:255)(cid:1245)ng bình th(cid:1133)(cid:1249)ng. Trao (cid:255)(cid:1241)i c(cid:1131) b(cid:1191)n là s(cid:1269) tiêu phí (cid:81)(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1237)i thi(cid:1223)u ho(cid:1211)c s(cid:1269) sinh nhi(cid:1227)t trong nh(cid:1267)ng (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ki(cid:1227)n khi (cid:1191)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng c(cid:1259)a th(cid:1261)c (cid:259)n, nhi(cid:1227)t (cid:255)(cid:1245) môi tr(cid:1133)(cid:1249)ng. S(cid:1269) sinh nhi(cid:1227)t c(cid:1131) b(cid:1191)n thay (cid:255)(cid:1241)i theo (cid:255)(cid:1245) l(cid:1247)n c(cid:1259)a v(cid:1201)t nuôi, nhìn chung khi (cid:255)(cid:1245) l(cid:1247)n c(cid:1259)a v(cid:1201)t nuôi t(cid:259)ng thì s(cid:1269) sinh nhi(cid:1227)t c(cid:1131) b(cid:1191)n trên m(cid:1245)t (cid:255)(cid:1131)n v(cid:1231) th(cid:1223) tr(cid:1233)ng gi(cid:1191)m. S(cid:1269) sinh nhi(cid:1227)t c(cid:1131) b(cid:1191)n c(cid:1259)a gà con m(cid:1247)i n(cid:1251) kho(cid:1191)ng 5,5 cal/g th(cid:1223) tr(cid:1233)ng trong (cid:80)(cid:1245)t gi(cid:1249), nh(cid:1133)ng trái l(cid:1189)i v(cid:1247)i gà mái tr(cid:1133)(cid:1251)ng thành thì ch(cid:1229) c(cid:1195)n phân n(cid:1267)a s(cid:1237) n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng này. N(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng c(cid:1195)n thi(cid:1219)t cho ho(cid:1189)t (cid:255)(cid:1245)ng có th(cid:1223) thay (cid:255)(cid:1241)i (cid:255)áng k(cid:1223), th(cid:1133)(cid:1249)ng (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c (cid:1133)(cid:1247)c tính b(cid:1205)ng kho(cid:1191)ng 50% c(cid:1259)a s(cid:1269) trao (cid:255)(cid:1241)i c(cid:1131) b(cid:1191)n. (cid:264)(cid:76)(cid:1221)u này có th(cid:1223) b(cid:1231)(cid:3) (cid:1191)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng b(cid:1251)i nh(cid:1267)ng (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ki(cid:1227)n nuôi c(cid:458)ng nh(cid:1133) gi(cid:1237)ng gia c(cid:1195)m (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c nuôi. S(cid:1265) d(cid:1257)ng chu(cid:1239)ng l(cid:1239)ng làm gi(cid:1247)i h(cid:1189)n các ho(cid:1189)t (cid:255)(cid:1245)ng s(cid:1217) d(cid:1199)n (cid:255)(cid:1219)n s(cid:1269) tiêu phí n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng th(cid:1193)p h(cid:1131)n kho(cid:1191)ng 30% c(cid:1259)a (cid:86)(cid:1269) trao (cid:255)(cid:1241)i c(cid:1131) b(cid:1191)n so v(cid:1247)i nuôi n(cid:1221)n (Bùi Xuân M(cid:1219)n, 2007).

(cid:48)(cid:1211)c dù th(cid:1269)c t(cid:1219), nh(cid:1267)ng (cid:255)(cid:1245)ng v(cid:1201)t l(cid:1247)n h(cid:1131)n có yêu c(cid:1195)u n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng cho duy trì th(cid:1193)p h(cid:1131)n trên m(cid:1245)t (cid:255)(cid:1131)n v(cid:1231) th(cid:1223) tr(cid:1233)ng, nh(cid:1133)ng t(cid:1241)ng n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng c(cid:1195)n cho nh(cid:1267)ng (cid:255)(cid:1245)ng v(cid:1201)t l(cid:1247)n l(cid:1189)i cao h(cid:1131)n nhi(cid:1221)u so v(cid:1247)i (cid:255)(cid:1245)ng v(cid:1201)t nh(cid:1235) h(cid:1131)n. M(cid:1245)t gà mái s(cid:1191)n xu(cid:1193)t tr(cid:1261)ng có (cid:255)(cid:1245) l(cid:1247)n c(cid:1131) th(cid:1223) nh(cid:1235), kh(cid:1191) n(cid:259)ng (cid:255)(cid:1215) tr(cid:1261)ng và s(cid:1261)c s(cid:1237)ng cao có kh(cid:1191) n(cid:259)ng chuy(cid:1223)n (cid:255)(cid:1241)i th(cid:1261)c (cid:259)n thành s(cid:1191)n ph(cid:1197)m (cid:255)(cid:1189)t hi(cid:1227)u qu(cid:1191) nh(cid:1193)t, vì chúng tiêu phí n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng duy trì th(cid:1193)p. Ch(cid:259)n nuôi gà và gà tây th(cid:1231)t (cid:255)(cid:1189)t tr(cid:1233)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng xu(cid:1193)t chu(cid:1239)ng trong m(cid:1245)t th(cid:1249)i gian ng(cid:1203)n nh(cid:1193)t s(cid:1217)(cid:3) (cid:255)(cid:1189)t hi(cid:1227)u qu(cid:1191) nh(cid:1193)t v(cid:1221) bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1241)i th(cid:1261)c (cid:259)n thành s(cid:1191)n ph(cid:1197)m, vì n(cid:1219)u kéo dài th(cid:1249)i gian nuôi thì chi phí cho duy trì càng l(cid:1247)n. H(cid:1195)u h(cid:1219)t gà (cid:255)ang (cid:255)(cid:1215) tr(cid:1261)ng và gà th(cid:1231)t (cid:255)ang sinh tr(cid:1133)(cid:1251)ng (cid:255)(cid:1221)u

18

(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c cho (cid:259)n t(cid:1269) do theo nhu c(cid:1195)u s(cid:1191)n xu(cid:1193)t. L(cid:1133)(cid:1255)ng th(cid:1261)c (cid:259)n gia c(cid:1195)m tiêu th(cid:1257) có liên quan tr(cid:1133)(cid:1247)c h(cid:1219)t (cid:255)(cid:1219)n nhu c(cid:1195)u n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng c(cid:1259)a gia c(cid:1195)m. Khi các ch(cid:1193)t dinh d(cid:1133)(cid:1253)ng khác có (cid:255)(cid:1259) l(cid:1133)(cid:1255)ng trong th(cid:1261)c (cid:259)n thì kh(cid:1191) n(cid:259)ng tiêu th(cid:1257) th(cid:1261)c (cid:259)n (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c xác (cid:255)(cid:1231)nh tr(cid:1133)(cid:1247)c tiên (cid:71)(cid:1269)a trên m(cid:1261)c n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng c(cid:1259)a kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n. M(cid:1261)c tiêu th(cid:1257) n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng c(cid:1259)a gia c(cid:1195)m hàng ngày có th(cid:1223)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c (cid:255)o b(cid:1205)ng kilocalo. C(cid:259)n c(cid:1261) và n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng trao (cid:255)(cid:1241)i thì (cid:1241)n (cid:255)(cid:1231)nh h(cid:1131)n là tính t(cid:1241)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng th(cid:1261)c (cid:259)n tiêu th(cid:1257), n(cid:1219)u trong kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n có ch(cid:1261)a các m(cid:1261)c n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng khác nhau (Bùi Xuân M(cid:1219)n, 2007).

2.3.2.2 Nhu c(cid:815)u n(cid:259)ng l(cid:753)(cid:875)ng cho sinh tr(cid:753)(cid:871)ng

Nhu c(cid:1195)u n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng ít (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c trình bày m(cid:1245)t cách chính xác nh(cid:1133) nhu c(cid:1195)u v(cid:1221) acid amin, vitamin và khoáng. Gia c(cid:1195)m có th(cid:1223)(cid:3)(cid:255)(cid:1189)t m(cid:1261)c t(cid:259)ng tr(cid:1133)(cid:1251)ng t(cid:1237)t v(cid:1247)i m(cid:1245)t biên (cid:255)(cid:1245) (cid:85)(cid:1245)ng các m(cid:1261)c n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng, b(cid:1251)i vì gia c(cid:1195)m có kh(cid:1191) n(cid:259)ng (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1229)nh l(cid:1133)(cid:1255)ng th(cid:1261)c (cid:259)n (cid:259)n vào (cid:255)(cid:1223) duy trì m(cid:1245)t m(cid:1261)c tiêu th(cid:1257) n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng khá (cid:1241)n (cid:255)(cid:1231)nh. Gà th(cid:1231)t th(cid:1133)(cid:1249)ng (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c cho (cid:259)n m(cid:1261)c n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng cao h(cid:1131)n gà h(cid:1201)u b(cid:1231). Trong th(cid:1269)c t(cid:1219) s(cid:1191)n xu(cid:1193)t gà th(cid:1231)t, t(cid:1237)c (cid:255)(cid:1245) t(cid:259)ng tr(cid:1233)ng t(cid:1237)i (cid:255)a là yêu c(cid:1195)u c(cid:1195)n thi(cid:1219)t (cid:255)(cid:1223) gà (cid:255)(cid:1189)t tr(cid:1233)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng bán trong th(cid:1249)i gian ng(cid:1203)n nh(cid:1193)t nh(cid:1133)ng (cid:255)(cid:1237)i v(cid:1247)i gà h(cid:1201)u b(cid:1231) thì t(cid:1237)c (cid:255)(cid:1245) t(cid:259)ng tr(cid:1133)(cid:1251)ng nhanh l(cid:1189)i ít quan tr(cid:1233)ng h(cid:1131)n. Kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n kh(cid:1251)i (cid:255)(cid:1245)ng cho gà con làm h(cid:1201)u b(cid:1231) có th(cid:1223) t(cid:1263) 2750 (cid:255)(cid:1219)n 2970 kcal ME/kg. Ng(cid:1133)(cid:1255)c (cid:79)(cid:1189)i, kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n kh(cid:1251)i (cid:255)(cid:1245)ng c(cid:1259)a gà th(cid:1231)t l(cid:1189)i có m(cid:1261)c n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng cao h(cid:1131)n t(cid:1263) 3080 (cid:255)(cid:1219)n 3410 kcal ME/kg là t(cid:1237)t nh(cid:1193)t (Bùi Xuân M(cid:1219)n, 2007).

Theo Vi(cid:1227)n Ch(cid:259)n nuôi qu(cid:1237)c gia (2005) thì yêu c(cid:1195)u v(cid:1221) thành ph(cid:1195)n dinh d(cid:1133)(cid:1253)ng c(cid:1259)a kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n gà th(cid:1191) v(cid:1133)(cid:1249)n nuôi th(cid:1231)t (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c th(cid:1223) hi(cid:1227)n qua B(cid:1191)ng 2.6.

(cid:37)(cid:1191)ng 2.6 Nhu c(cid:1195)u dinh d(cid:1133)(cid:1253)ng cho gà th(cid:1191) v(cid:1133)(cid:1249)n nuôi th(cid:1231)t

Ch(cid:1229) tiêu, % 0 - 4 tu(cid:1195)n tu(cid:1241)i 5 – 8 tu(cid:1195)n tu(cid:1241)i Trên 8 tu(cid:1195)n tu(cid:1241)i

18,0 16,0 CP 19,0

1,05 0.97 Lysine 1,08

0.39 0.38 Methionine 0,42

1,19 1,18 Calci 1,20

0.76 0.78 Phospho t(cid:1241)ng s(cid:1237) 0,77

0,33 0.31 NaCl 0,32

ME: N(cid:259)ng l(cid:753)(cid:875)ng trao (cid:255)(cid:861)i, CP: Protein thô, T(cid:258): Th(cid:881)c (cid:259)n

(Ngu(cid:859)n: Vi(cid:847)n ch(cid:259)n nuôi qu(cid:857)c gia, 2005)

2850 2900 - 3000 ME, kcal/kg 2800

19

(cid:48)(cid:857)i quan h(cid:847) gi(cid:887)a n(cid:259)ng l(cid:753)(cid:875)ng và protein (t(cid:849) l(cid:847) ME/CP) trong th(cid:881)c (cid:259)n

Thông th(cid:1133)(cid:1249)ng protein không (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c cho là ngu(cid:1239)n cung c(cid:1193)p n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng nh(cid:1133)ng nó (cid:255)óng góp (cid:255)áng k(cid:1223) vào nhu c(cid:1195)u n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng c(cid:1259)a gia c(cid:1195)m. Khi l(cid:1133)(cid:1255)ng lipid và carbohydrate cung c(cid:1193)p không (cid:255)(cid:1259), protein s(cid:1217)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c s(cid:1265) d(cid:1257)ng nh(cid:1133) ngu(cid:1239)n cung c(cid:1193)p n(cid:259)ng (cid:79)(cid:1133)(cid:1255)ng chính cho gia c(cid:1195)m (Jonh, 2000).

(cid:48)(cid:1237)i quan h(cid:1227) ch(cid:1211)t ch(cid:1217) n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng trao (cid:255)(cid:1241)i v(cid:1247)i protein theo m(cid:1245)t h(cid:1205)ng s(cid:1237) nh(cid:1193)t (cid:255)(cid:1231)nh trong kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n th(cid:1261)c (cid:259)n theo t(cid:1263)ng giai (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n phát tri(cid:1223)n và s(cid:1191)n xu(cid:1193)t c(cid:1259)a gia c(cid:1193)m. (cid:43)(cid:1205)ng s(cid:1237)(cid:3) (cid:255)ó (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c tính b(cid:1205)ng h(cid:1205)ng s(cid:1237) kcalo ME/% protein trong th(cid:1261)c (cid:259)n. Theo Bùi (cid:264)(cid:1261)c L(cid:458)ng và Lê H(cid:1239)ng H(cid:1239)ng (2001) g(cid:1255)i ý h(cid:1205)ng s(cid:1237) ME/% protein trong th(cid:1261)c (cid:259)n cho các l(cid:1261)a gà nh(cid:1133) sau:

Gà t(cid:1263) 0 - 3 tu(cid:1195)n tu(cid:1241)i (gà th(cid:1231)t) : 127 - 130.

Gà t(cid:1263) 4 - 6 tu(cid:1195)n tu(cid:1241)i: 145 - 150.

Gà t(cid:1263) 7 tu(cid:1195)n tu(cid:1241)i (cid:255)(cid:1219)n k(cid:1219)t thúc: 160 - 165.

(cid:264)(cid:1237)i v(cid:1247)i gà th(cid:1231)t t(cid:1263) 0 - 3 tu(cid:1195)n tu(cid:1241)i là 130 - 132, t(cid:1263) 4 - 6 tu(cid:1195)n tu(cid:1241)i là 148 - 152, sau 6 tu(cid:1195)n tu(cid:1241)i là 165 - 168. Còn (cid:255)(cid:1237)i v(cid:1247)i gà (cid:255)(cid:1215) t(cid:1263) 21 - 25 tu(cid:1195)n tu(cid:1241)i là 165 - 168 và 26 tu(cid:1195)n (cid:255)(cid:1219)n k(cid:1219)t thúc (cid:255)(cid:1215) là 177 - 179 theo hãng Isa c(cid:1259)a Pháp công b(cid:1237) (Nguy(cid:1225)n Duy Hoan, 1999). Trong nghiên c(cid:1261)u c(cid:1259)a Lã Th(cid:1231) Thu Minh (2000) thì (cid:255)(cid:1237)i v(cid:1247)i gà th(cid:1231)t t(cid:1229) l(cid:1227) n(cid:259)ng (cid:79)(cid:1133)(cid:1131)ng trao (cid:255)(cid:1241)i và protein 90 - 110.

2.3.3 Nhu c(cid:815)u v(cid:841) lipid

Lipid là ngu(cid:1239)n cung c(cid:1193)p n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng r(cid:1193)t t(cid:1237)t cho c(cid:1131) th(cid:1223). Khi phân h(cid:1259)y 1 gam lipid s(cid:1217) có 9,3 kcal (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c gi(cid:1191)i phóng. Ngoài ra lipid còn là ngu(cid:1239)n cung c(cid:1193)p n(cid:1133)(cid:1247)c cho c(cid:1131) th(cid:1223), khi oxy hóa hoàn toàn 100g lipid s(cid:1217) cho 107 gam n(cid:1133)(cid:1247)c. (cid:264)(cid:1211)c bi(cid:1227)t, lipid d(cid:1133)(cid:1247)i da th(cid:1133)(cid:1249)ng d(cid:1199)n nhi(cid:1227)t r(cid:1193)t kém, cho nên nó h(cid:1189)n ch(cid:1219) s(cid:1269) t(cid:1235)a nhi(cid:1227)t và b(cid:1191)o v(cid:1227) c(cid:1131) th(cid:1223) kh(cid:1235)i b(cid:1231) (cid:79)(cid:1189)nh. Ngoài ra, lipid c(cid:1195)n thi(cid:1219)t cho s(cid:1269) t(cid:1189)o thành tr(cid:1261)ng (cid:1251) gia c(cid:1195)m (D(cid:1133)(cid:1131)ng Thanh Liêm, 1999).

Trong quá trình chuy(cid:1223)n hóa, n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1235)a nhi(cid:1227)t c(cid:1259)a ch(cid:1193)t béo ít h(cid:1131)n so v(cid:1247)i chuy(cid:1223)n hóa ch(cid:1193)t (cid:255)(cid:1189)m và ch(cid:1193)t b(cid:1245)t (cid:255)(cid:1133)(cid:1249)ng, nên vi(cid:1227)c gi(cid:1191)i quy(cid:1219)t v(cid:1193)n (cid:255)(cid:1221) n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng cho gà b(cid:1205)ng ch(cid:1193)t béo cho gà trong mùa mùa hè t(cid:1237)t h(cid:1131)n ch(cid:1193)t b(cid:1245)t (cid:255)(cid:1133)(cid:1249)ng và protein (D(cid:1133)(cid:1131)ng Thanh Liêm, 1999).

Ngoài ra, ch(cid:1193)t béo có tác d(cid:1257)ng là ch(cid:1193)t bôi tr(cid:1131)n khi gà nu(cid:1237)t th(cid:1261)c (cid:259)n, cung c(cid:1193)p acid béo thi(cid:1219)t y(cid:1219)u, r(cid:1193)t c(cid:1195)n thi(cid:1219)t cho c(cid:1131) th(cid:1223) nh(cid:1133) acid linoleic, acid linolenic, acid arachidonic. Tr(cid:1133)(cid:1247)c (cid:255)ây, ng(cid:1133)(cid:1249)i ta g(cid:1233)i 3 acid béo này là vitamin F. Linoleic acid r(cid:1193)t (cid:70)(cid:1195)n thi(cid:1219)t cho s(cid:1269) sinh tr(cid:1133)(cid:1251)ng và m(cid:1233)c lông c(cid:1259)a gia c(cid:1195)m, n(cid:1219)u thi(cid:1219)u chúng thì gia c(cid:1195)m (cid:86)(cid:1217) b(cid:1231) còi c(cid:1233)c, r(cid:1257)ng lông, l(cid:1251) da, gan b(cid:1231) tích m(cid:1253), kh(cid:1191) n(cid:259)ng ch(cid:1237)ng (cid:255)(cid:1253) b(cid:1227)nh (cid:255)(cid:1133)(cid:1249)ng tiêu

20

hóa gi(cid:1191)m. T(cid:1263) acid linoleic có th(cid:1223) chuy(cid:1223)n thành acid arachidonic v(cid:1247)i s(cid:1269) có m(cid:1211)t c(cid:1259)a vitamin B6. T(cid:1263) ch(cid:1193)t béo c(cid:458)ng có th(cid:1223) chuy(cid:1223)n hóa thành ch(cid:1193)t khác và cùng tham gia (cid:87)(cid:1189)o s(cid:1191)n ph(cid:1197)m th(cid:1231)t, tr(cid:1261)ng c(cid:1259)a gia c(cid:1195)m (D(cid:1133)(cid:1131)ng Thanh Liêm, 2008).

(cid:39)(cid:1195)u th(cid:1269)c v(cid:1201)t ch(cid:1261)a n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng trao (cid:255)(cid:1241)i cao, do (cid:255)ó d(cid:1195)u là nguyên li(cid:1227)u b(cid:1241) sung vào th(cid:1261)c (cid:259)n cho gia c(cid:1195)m nh(cid:1205)m cân b(cid:1205)ng m(cid:1261)c n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng trong th(cid:1261)c (cid:259)n h(cid:1243)n h(cid:1255)p (Bùi Thanh Hà, 2005).

2.3.4 Nhu c(cid:815)u v(cid:841) vitamin và khoáng

Vitamin là h(cid:1255)p ch(cid:1193)t h(cid:1267)u c(cid:1131) c(cid:1195)n thi(cid:1219)t cho gia c(cid:1195)m v(cid:1247)i s(cid:1237) l(cid:1133)(cid:1255)ng nh(cid:1235). Vitamin (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c phân chia làm thành 2 nhóm, nhóm vitamin tan trong n(cid:1133)(cid:1247)c có ch(cid:1261)c n(cid:259)ng c(cid:1259)a coenzyme chuyên ch(cid:1251) trong trao (cid:255)(cid:1241)i carbohydrate, ch(cid:1193)t béo, acid amin hay tham gia xúc tác (cid:1251) các ph(cid:1191)n (cid:1261)ng liên quan (cid:255)(cid:1219)n v(cid:1201)n chuy(cid:1223)n (cid:255)(cid:76)(cid:1227)n t(cid:1265). Vitamin tan trong ch(cid:1193)t béo (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c h(cid:1193)p thu vào c(cid:1131) th(cid:1223) thông qua kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n có ch(cid:1193)t béo và d(cid:1269) tr(cid:1267)(cid:3) (cid:1251) gan. Vitamin A tham gia vào s(cid:1269) t(cid:1241)ng h(cid:1255)p rhodopsin (cid:1251) m(cid:1203)t, d(cid:1231)ch nh(cid:1195)y (cid:1251) da và s(cid:1269) hình thành m(cid:1245)t s(cid:1237) hormone steroid. Vitamin D là ti(cid:1221)n ch(cid:1193)t c(cid:1259)a hormone steroid, mà hormone này ch(cid:1229) ph(cid:1237)i v(cid:1201)n chuy(cid:1223)n calci trong c(cid:1131) th(cid:1223). Vitamin E và K là 2 vitamin tan trong ch(cid:1193)t béo c(cid:1195)n thi(cid:1219)t cho gia c(cid:1195)m (Rose, 1997), vitamin v(cid:1247)i li(cid:1221)u r(cid:1193)t nh(cid:1235) trong th(cid:1261)c (cid:259)n nh(cid:1133)ng vitamin có vai trò r(cid:1193)t quan tr(cid:1233)ng. Vitamin tham gia vào các quá trình xúc tác sinh h(cid:1233)c trong trao (cid:255)(cid:1241)i các ch(cid:1193)t dinh d(cid:1133)(cid:1253)ng nh(cid:1133) protein, carbohydrate, ch(cid:1193)t béo, ch(cid:1193)t khoáng, các ho(cid:1189)t (cid:255)(cid:1245)ng c(cid:1259)a các hormone và enzyme. Vitamin tham gia vào thành ph(cid:1195)n c(cid:1193)u t(cid:1189)o m(cid:1245)t s(cid:1237) l(cid:1247)n các hormone và enzyme. Th(cid:1263)a và thi(cid:1219)u b(cid:1193)t k(cid:484) m(cid:1245)t lo(cid:1189)i vitamin nào (cid:255)(cid:1221)u (cid:1191)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng (cid:255)(cid:1219)n quá trình sinh tr(cid:1133)(cid:1251)ng và sinh s(cid:1191)n c(cid:1259)a gia súc, gia c(cid:1195)m (D(cid:1133)(cid:1131)ng Thanh Liêm, 2003). Vitamin c(cid:1195)n (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c b(cid:1241) sung (cid:255)(cid:1191)m b(cid:1191)o nhu c(cid:1195)u (cid:87)(cid:1237)i thi(cid:1223)u c(cid:1259)a gia c(cid:1195)m và kho(cid:1191)ng sai l(cid:1227)ch trong b(cid:1241) sung cho phép theo th(cid:1261) t(cid:1269) nhu c(cid:1195)u (cid:87)(cid:1263) 10 - 30 l(cid:1195)n (cid:255)(cid:1237)i v(cid:1247)i vitamin A, 4 - 10 l(cid:1195)n (cid:255)(cid:1237)i v(cid:1247)i vitamin D3 và 2 - 4 l(cid:1195)n (cid:255)(cid:1237)i v(cid:1247)i choline chloride, Niacin, riboflavin, acid pantothenic có th(cid:1223) ch(cid:1193)p nh(cid:1201)n (cid:1251) m(cid:1261)c cao t(cid:1263) 10 - 20 l(cid:1195)n nhu c(cid:1195)u dinh d(cid:1133)(cid:1253)ng c(cid:1259)a gia c(cid:1195)m. Vitamin E th(cid:1133)(cid:1249)ng (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c dung n(cid:1189)p t(cid:1237)t (cid:1251) (cid:80)(cid:1261)c (cid:255)(cid:1245) cao h(cid:1131)n nhu c(cid:1195)u 100 l(cid:1195)n. Pyridoxine có th(cid:1223) dung n(cid:1189)p t(cid:1237)t (cid:1251) m(cid:1261)c g(cid:1193)p 50 l(cid:1195)n nhu c(cid:1195)u (Aboaysha and Kratzer, 1979).

Ch(cid:1193)t khoáng là thành ph(cid:1195)n vô c(cid:1131) trong th(cid:1261)c (cid:259)n và mô. Ch(cid:1193)t khoáng (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c chia làm 2 lo(cid:1189)i d(cid:1269)a vào s(cid:1237) l(cid:1133)(cid:1255)ng (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c yêu c(cid:1195)u trong kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n. Khoáng (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c s(cid:1265) d(cid:1257)ng nh(cid:1133) ph(cid:1195)n tr(cid:259)m trong kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n, h(cid:1131)n n(cid:1267)a nhu c(cid:1195)u nh(cid:1235) ho(cid:1211)c r(cid:1193)t ít (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c tính b(cid:1205)ng s(cid:1237) mg trong kg kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n (NRC,1994).

Ch(cid:1193)t khoáng chi(cid:1219)m trên d(cid:1133)(cid:1247)i 3% kh(cid:1237)i l(cid:1133)(cid:1255)ng c(cid:1131) th(cid:1223) gia c(cid:1195)m, trong (cid:255)ó ch(cid:1261)a 40 nguyên t(cid:1237) khoáng. (cid:264)(cid:1219)n nay ng(cid:1133)(cid:1249)i ta (cid:255)ã phát hi(cid:1227)n ra 14 nguyên t(cid:1237) khoáng c(cid:1195)n thi(cid:1219)t cho c(cid:1131) th(cid:1223) gia c(cid:1195)m. Các nguyên t(cid:1237)(cid:3)(cid:255)a l(cid:1133)(cid:1255)ng g(cid:1239)m Ca, P, Na, Mg, Cl,...Các nguyên t(cid:1237)

21

khoáng vi l(cid:1133)(cid:1255)ng g(cid:1239)m Fe, Cu, Mn, Co, I, Zn, Se. Các nguyên t(cid:1237) khoáng tham gia (cid:70)(cid:1193)u t(cid:1189)o b(cid:1245) x(cid:1133)(cid:1131)ng, c(cid:1193)u t(cid:1189)o t(cid:1219) bào d(cid:1133)(cid:1247)i d(cid:1189)ng mu(cid:1237)i c(cid:1259)a chúng, là thành ph(cid:1195)n c(cid:1259)a máu, enzyme và vitamin (D(cid:1133)(cid:1131)ng Thanh Liêm, 2003).

Trong các nguyên t(cid:1237) khoáng (cid:255)a l(cid:1133)(cid:1255)ng thì Calci và Phospho gi(cid:1267) vai trò dinh d(cid:1133)(cid:1253)ng khoáng quan tr(cid:1233)ng, chúng là thành ph(cid:1195)n tham gia c(cid:1193)u trúc c(cid:1259)a x(cid:1133)(cid:1131)ng và r(cid:259)ng. Phospho còn là thành ph(cid:1195)n c(cid:1259)a acid nucleic, photpholipid, tham gia vào nh(cid:1267)ng ph(cid:1191)n (cid:1261)ng phosphoryl hóa và nh(cid:1267)ng ph(cid:1191)n (cid:1261)ng chuy(cid:1223)n hóa n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng.

Calci, Magiê có vai trò quan tr(cid:1233)ng trong kích thích th(cid:1195)n kinh, hai nguyên t(cid:1237) này có tác d(cid:1257)ng (cid:1261)c ch(cid:1219) s(cid:1269) h(cid:1133)ng ph(cid:1193)n cho nên n(cid:1219)u thi(cid:1219)u chúng s(cid:1217) xu(cid:1193)t hi(cid:1227)n quá trình h(cid:1133)ng ph(cid:1193)n, n(cid:1219)u nghiêm tr(cid:1233)ng s(cid:1217) xu(cid:1193)t hi(cid:1227)n co gi(cid:1201)t (V(cid:458) Duy Gi(cid:1191)ng, 1997).

Khi b(cid:1231) thi(cid:1219)u calci và phospho s(cid:1217) có bi(cid:1223)u hi(cid:1227)n x(cid:1193)u (cid:255)(cid:1219)n kh(cid:1191) n(cid:259)ng sinh s(cid:1191)n, t(cid:1237)c (cid:255)(cid:1245) sinh tr(cid:1133)(cid:1251)ng c(cid:1259)a v(cid:1201)t nuôi gi(cid:1191)m. Khi không cung c(cid:1193)p (cid:255)(cid:1259) phospho, tri(cid:1227)u ch(cid:1261)ng th(cid:1193)y tr(cid:1133)(cid:1247)c tiên là gi(cid:1191)m tính ngon mi(cid:1227)ng, kéo theo tu(cid:1195)n hoàn n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng gi(cid:1191)m, phát tri(cid:1223)n ch(cid:1201)m (cid:79)(cid:1189)i. Trong tr(cid:1133)(cid:1249)ng h(cid:1255)p gia c(cid:1195)m (cid:255)ang (cid:255)(cid:1215)(cid:3)(cid:1251)(cid:3)(cid:255)(cid:1229)nh cao n(cid:1219)u thi(cid:1219)u calci và vitamin D, s(cid:1217) gi(cid:1191)m n(cid:259)ng su(cid:1193)t tr(cid:1261)ng gi(cid:1237)ng nh(cid:1133) thi(cid:1219)u phospho. Bình th(cid:1133)(cid:1249)ng hàm l(cid:1133)(cid:1255)ng calci trong máu c(cid:1259)a gà mái là 15 mg/100ml máu. Khi gà (cid:255)(cid:1215) tr(cid:1261)ng, m(cid:1261)c canxi trong máu có th(cid:1223) lên (cid:255)(cid:1219)n 40 mg/100ml máu (D(cid:1133)(cid:1131)ng Thanh Liêm, 2002).

Khoáng vi l(cid:1133)(cid:1255)ng ch(cid:1259) y(cid:1219)u là Fe, Cu, Mn, Zn, I, Co, Se… (cid:255)óng vai trò quan tr(cid:1233)ng trong trao (cid:255)(cid:1241)i ch(cid:1193)t, gi(cid:1267) c(cid:1131) th(cid:1223) th(cid:259)ng b(cid:1205)ng và phát tri(cid:1223)n bình th(cid:1133)(cid:1249)ng, giúp c(cid:1131) th(cid:1223) ch(cid:1237)ng l(cid:1189)i b(cid:1227)nh t(cid:1201)t (National Reaserch Council, 1994).

Theo Tôn Th(cid:1193)t S(cid:1131)n (2005), gà thi(cid:1219)u Zn thì sinh tr(cid:1133)(cid:1251)ng kém, lông l(cid:1133)a th(cid:1133)a, x(cid:1133)(cid:1131)ng ng(cid:1203)n, xu(cid:1193)t hi(cid:1227)n b(cid:1227)nh ngoài da, gi(cid:1191)m n(cid:259)ng su(cid:1193)t tr(cid:1261)ng, t(cid:1273) l(cid:1227) n(cid:1251) th(cid:1193)p. Gà con n(cid:1251) ra th(cid:1133)(cid:1249)ng b(cid:1231) d(cid:1231) d(cid:1189)ng.

Không nh(cid:1133) protein, các vitamin và khoáng vi l(cid:1133)(cid:1255)ng luôn (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c cung c(cid:1193)p v(cid:1133)(cid:1255)t so v(cid:1247)i nhu c(cid:1195)u t(cid:1237)i thi(cid:1223)u trong kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n. Vì v(cid:1201)y, nhu c(cid:1195)u vitamin và khoáng vi l(cid:1133)(cid:1255)ng th(cid:1133)(cid:1249)ng không (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c ch(cid:1229) d(cid:1199)n theo t(cid:1273) l(cid:1227) th(cid:1261)c (cid:259)n tiêu th(cid:1257) ho(cid:1211)c m(cid:1261)c n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng có trong th(cid:1261)c (cid:259)n, t(cid:1263)(cid:3)(cid:255)ó luôn (cid:255)(cid:1259) s(cid:1237) l(cid:1133)(cid:1255)ng và trên m(cid:1261)c nhu c(cid:1195)u t(cid:1237)i thi(cid:1223)u (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c tính trong các kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n cho gia c(cid:1195)m (Bùi Xuân M(cid:1219)n, 2007). Nhu c(cid:1195)u v(cid:1221) m(cid:1245)t s(cid:1237) vitamin và khoáng cho gà (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c th(cid:1223) hi(cid:1227)n qua B(cid:1191)ng 2.7.

22

(cid:37)(cid:1191)ng 2.7 Nhu c(cid:1195)u v(cid:1221) m(cid:1245)t s(cid:1237) vitamin và khoáng cho gà

Tu(cid:1195)n tu(cid:1241)i Vitamin và khoáng 9 – 18 19 – 52 0 – 8

Vitamin A (UI) 500 4000 15000

Vitamin D (UI) 200 500 200

Calci (%) 0,8 2,75 1,0

Phospho (%) 0,4 0,6 0,7

(Nguy(cid:845)n (cid:264)(cid:881)c H(cid:753)ng, 2006)

Sodium (%) 0,15 0,15 0,15

2.3.5 Nhu c(cid:815)u x(cid:751)

Theo Nguy(cid:1225)n Nh(cid:1269)t Xuân Dung và L(cid:1133)u H(cid:1267)u Mãnh (2008) thì ch(cid:1193)t x(cid:1131) c(cid:1259)a kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n còn (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c g(cid:1233)i là polysaccharides phi tinh b(cid:1245)t. (cid:264)ây là thành ph(cid:1195)n ch(cid:1259) y(cid:1219)u c(cid:1259)a vách t(cid:1219) bào th(cid:1269)c v(cid:1201)t và g(cid:1239)m có: cellulose, hemicellulose và pectin. Lignin c(cid:458)ng là ch(cid:1193)t có trong t(cid:1219) bào th(cid:1269)c v(cid:1201)t nh(cid:1133)ng không ph(cid:1191)i là carbohydrate.

Ngày nay v(cid:1247)i k(cid:1275) thu(cid:1201)t phân tích phát tri(cid:1223)n, ng(cid:1133)(cid:1249)i ta chia ch(cid:1193)t x(cid:1131) thô thành 3 m(cid:1261)c (cid:255)(cid:1245) khác nhau theo kh(cid:1191) n(cid:259)ng tiêu hóa gi(cid:1191)m d(cid:1195)n là NDF (neutral detergent fiber), ADF (acid detergent fiber) và ADL (acid detergent lignin), dù ch(cid:1193)t x(cid:1131)(cid:3)(cid:1251) d(cid:1189)ng h(cid:1255)p ch(cid:1193)t nào thì (cid:1251) gia c(cid:1195)m tiêu hóa c(cid:458)ng r(cid:1193)t khó kh(cid:259)n vì (cid:1237)ng tiêu hóa c(cid:1259)a chúng r(cid:1193)t ng(cid:1203)n và h(cid:1227) vi sinh v(cid:1201)t (cid:255)(cid:1223) phân gi(cid:1191)i ch(cid:1193)t x(cid:1131) kém.

Theo D(cid:1133)(cid:1131)ng Thanh Liêm (2003), gà con h(cid:1195)u nh(cid:1133) không tiêu hóa (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c ch(cid:1193)t x(cid:1131) do (cid:69)(cid:1245) máy tiêu hóa ch(cid:1133)a hoàn thi(cid:1227)n. (cid:1250) gà tr(cid:1133)(cid:1251)ng thành manh tràng c(cid:1259)a chúng có s(cid:1269) ho(cid:1189)t (cid:255)(cid:1245)ng c(cid:1259)a vi sinh v(cid:1201)t nên có th(cid:1223) tiêu hóa (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c m(cid:1245)t l(cid:1133)(cid:1255)ng ít ch(cid:1193)t x(cid:1131) (kho(cid:1191)ng t(cid:1263) 3 - 6%). Vì v(cid:1201)y v(cid:1221) m(cid:1211)t giá tr(cid:1231) dinh d(cid:1133)(cid:1253)ng coi nh(cid:1133) chúng không có giá tr(cid:1231). Tuy nhiên (cid:89)(cid:1221) m(cid:1211)t tác d(cid:1257)ng khác c(cid:1259)a ch(cid:1193)t x(cid:1131) trong th(cid:1261)c (cid:259)n c(cid:458)ng nên l(cid:1133)u ý.

Ch(cid:1193)t x(cid:1131) trong kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n v(cid:1247)i t(cid:1229) l(cid:1227) v(cid:1263)a ph(cid:1191)i s(cid:1217) có tác d(cid:1257)ng kích thích nhu (cid:255)(cid:1245)ng di(cid:1221)u, (cid:71)(cid:1189) dày c(cid:1131) và ru(cid:1245)t già, giúp cho s(cid:1269) v(cid:1201)n chuy(cid:1223)n th(cid:1261)c (cid:259)n trong (cid:1237)ng tiêu hóa và t(cid:1189)o ra khuôn phân giúp cho gia c(cid:1195)m (cid:255)i tiêu phân bình th(cid:1133)(cid:1249)ng. (cid:264)(cid:1237)i v(cid:1247)i gia c(cid:1195)m gi(cid:1237)ng trong giai (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n h(cid:1201)u b(cid:1231), ch(cid:1193)t x(cid:1131) có tác d(cid:1257)ng kích thích d(cid:1189) dày c(cid:1131) và dung tích (cid:1237)ng tiêu hóa phát tri(cid:1223)n. Khi mu(cid:1237)n h(cid:1189)n ch(cid:1219) th(cid:1261)c (cid:259)n tránh s(cid:1269) m(cid:1201)p m(cid:1253) c(cid:1259)a gia c(cid:1195)m chúng ta có th(cid:1223) (cid:87)(cid:259)ng ch(cid:1193)t x(cid:1131) trong kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n lên (cid:255)(cid:1223) tránh s(cid:1269) c(cid:1203)n m(cid:1241) l(cid:1199)n nhau.

Khi t(cid:259)ng ch(cid:1193)t x(cid:1131) lên quá nhi(cid:1221)u trong kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n s(cid:1217) có tác d(cid:1257)ng x(cid:1193)u là gi(cid:1191)m th(cid:1193)p s(cid:1269) tiêu hóa và h(cid:1193)p thu các ch(cid:1193)t dinh d(cid:1133)(cid:1253)ng trong th(cid:1261)c (cid:259)n mà quan tr(cid:1233)ng nh(cid:1193)t là protein

23

và ch(cid:1193)t b(cid:1245)t (cid:255)(cid:1133)(cid:1249)ng. Bên c(cid:1189)nh (cid:255)ó nó còn làm gi(cid:1191)m giá tr(cid:1231) n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng th(cid:1261)c (cid:259)n, làm gi(cid:1191)m tính ngon mi(cid:1227)ng c(cid:1259)a gia c(cid:1195)m và gà tiêu ra nhi(cid:1221)u phân làm chu(cid:1239)ng tr(cid:1189)i luôn luôn (cid:1197)m (cid:1133)(cid:1247)t (D(cid:1133)(cid:1131)ng Thanh Liêm, 2003)

2.4 (cid:1190)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng c(cid:1259)a các kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n protein lên n(cid:259)ng su(cid:1193)t sinh tr(cid:1133)(cid:1251)ng và ch(cid:1193)t (cid:79)(cid:1133)(cid:1255)ng thân th(cid:1231)t c(cid:1259)a gà

2.4.1 (cid:810)nh h(cid:753)(cid:871)ng c(cid:879)a các kh(cid:817)u ph(cid:815)n protein lên n(cid:259)ng su(cid:813)t sinh tr(cid:753)(cid:871)ng

Nhu c(cid:1195)u dinh d(cid:1133)(cid:1253)ng cho gà khác nhau tùy theo s(cid:1269) thay (cid:255)(cid:1241)i nhi(cid:1227)t (cid:255)(cid:1245) môi tr(cid:1133)(cid:1249)ng. Các kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n th(cid:1193)p protein (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c khuy(cid:1219)n khích s(cid:1265) d(cid:1257)ng (cid:255)(cid:1223) làm gi(cid:1191)m s(cid:1269) t(cid:1235)a nhi(cid:1227)t (cid:1251) gà trong (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ki(cid:1227)n nhi(cid:1227)t (cid:255)(cid:1245) cao (Musharaf and Latshaw, 1999). Baghel and Pradhan (1991) cho r(cid:1205)ng t(cid:259)ng các m(cid:1261)c protein kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n có th(cid:1223) t(cid:259)ng c(cid:1133)(cid:1249)ng m(cid:1261)c tích l(cid:458)y (cid:81)(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng trao (cid:255)(cid:1241)i và t(cid:1241)ng h(cid:1255)p protein c(cid:1259)a gà d(cid:1133)(cid:1247)i (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ki(cid:1227)n nóng. Vì v(cid:1201)y, kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n cao hay th(cid:1193)p protein có th(cid:1223)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c cung c(cid:1193)p cho gà (cid:259)n d(cid:1133)(cid:1247)i (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ki(cid:1227)n nhi(cid:1227)t (cid:255)(cid:1245) nóng v(cid:1199)n là m(cid:1245)t v(cid:1193)n (cid:255)(cid:1221) c(cid:1195)n ph(cid:1191)i quan tâm.

Theo Nguy(cid:1225)n V(cid:259)n Quyên (2008) v(cid:1247)i kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n 18% CP (cid:255)(cid:1259)(cid:3) (cid:255)(cid:1223) gà Nòi (0-8 tu(cid:1195)n tu(cid:1241)i) có m(cid:1261)c t(cid:259)ng tr(cid:1133)(cid:1251)ng bình th(cid:1133)(cid:1249)ng và v(cid:1247)i 16% CP trong kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n cho s(cid:1269) t(cid:259)ng tr(cid:1133)(cid:1251)ng c(cid:1259)a gi(cid:1237)ng gà này t(cid:1237)t h(cid:1131)n so v(cid:1247)i các kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n cao protein khác.

2.4.2 (cid:810)nh h(cid:753)(cid:871)ng c(cid:879)a các kh(cid:817)u ph(cid:815)n protein lên ch(cid:813)t l(cid:753)(cid:875)ng thân th(cid:851)t c(cid:879)a gà

Các ch(cid:1229) tiêu v(cid:1221) ch(cid:1193)t l(cid:1133)(cid:1255)ng qu(cid:1195)y th(cid:1231)t gà Nòi cao h(cid:1131)n gà Ta và gà Tam Hoàng. (cid:264)ây chính là (cid:1133)u (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m c(cid:1259)a gi(cid:1237)ng gà Nòi nên (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c ng(cid:1133)(cid:1249)i tiêu dùng r(cid:1193)t (cid:1133)a chu(cid:1245)ng, vì v(cid:1201)y giá bán c(cid:458)ng cao h(cid:1131)n các gi(cid:1237)ng gà n(cid:1245)i khác t(cid:1263) 15 (cid:255)(cid:1219)n 20% và có nhi(cid:1221)u ti(cid:1221)m n(cid:259)ng xu(cid:1193)t kh(cid:1197)u (Nguy(cid:1225)n V(cid:259)n Quyên, 2008). M(cid:1245)t s(cid:1237) ch(cid:1229) tiêu v(cid:1221) thân th(cid:1231)t c(cid:1259)a m(cid:1245)t s(cid:1237) gi(cid:1237)ng gà th(cid:1191) v(cid:1133)(cid:1249)n (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c th(cid:1223) hi(cid:1227)n qua B(cid:1191)ng 2.8.

(cid:37)(cid:1191)ng 2.8 Các ch(cid:1229) tiêu thân th(cid:1231)t m(cid:1245)t s(cid:1237) gi(cid:1237)ng gà th(cid:1191) v(cid:1133)(cid:1249)n

Các ch(cid:1229) tiêu theo dõi, % Gà Nòi Gà Ta Gà Tam Hoàng

71,20 (cid:55)(cid:1273) l(cid:1227) thân th(cid:1231)t 62,42 66,20

26,55 (cid:55)(cid:1273) l(cid:1227) th(cid:1231)t (cid:1261)c 15,76 16,20

27,78 (cid:55)(cid:1273) l(cid:1227) th(cid:1231)t (cid:255)ùi 21,74 24,70

(Nguy(cid:845)n V(cid:259)n Quyên, 2008)

54,33 (cid:55)(cid:1273) l(cid:1227) th(cid:1231)t (cid:1261)c + (cid:255)ùi 37,50 40,90

(cid:48)(cid:1245)t s(cid:1237) nghiên c(cid:1261)u khác (cid:255)ã ch(cid:1261)ng minh r(cid:1205)ng các kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n th(cid:1193)p protein (cid:1191)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng (cid:91)(cid:1193)u (cid:255)(cid:1219)n n(cid:259)ng su(cid:1193)t và thành ph(cid:1195)n hóa h(cid:1233)c c(cid:1259)a thân th(cid:1231)t gà khi chúng (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c nuôi trong (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ki(cid:1227)n stress nhi(cid:1227)t (Alleman and Leclerq, 1997; Furlan et al., 2004).

24

2.5 Các lo(cid:1189)i th(cid:1261)c (cid:259)n giàu ch(cid:1193)t (cid:255)(cid:1189)m

2.5.1 Th(cid:881)c (cid:259)n cung c(cid:813)p (cid:255)(cid:809)m có ngu(cid:857)n g(cid:857)c t(cid:883) th(cid:889)c v(cid:821)t

2.5.1.1 (cid:264)(cid:821)u nành và bánh d(cid:815)u (cid:255)(cid:821)u nành

(cid:264)(cid:1201)u nành và bánh d(cid:1195)u (cid:255)(cid:1201)u nành là lo(cid:1189)i th(cid:1261)c (cid:259)n cung c(cid:1193)p (cid:255)(cid:1189)m (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c x(cid:1219)p vào lo(cid:1189)i (cid:75)(cid:1189)ng nh(cid:1193)t trong các lo(cid:1189)i th(cid:1261)c (cid:259)n cung c(cid:1193)p (cid:255)(cid:1189)m cho gia c(cid:1195)m trên th(cid:1219) gi(cid:1247)i c(cid:458)ng nh(cid:1133) trong n(cid:1133)(cid:1247)c. H(cid:1189)t (cid:255)(cid:1201)u nành có hàm l(cid:1133)(cid:1255)ng protein r(cid:1193)t cao so v(cid:1247)i các lo(cid:1189)i h(cid:1189)t (cid:255)(cid:1201)u khác. Trong h(cid:1189)t khô có th(cid:1223)(cid:3)(cid:255)(cid:1189)t t(cid:1263) 36 - 38% protein, ch(cid:1193)t béo thô trong h(cid:1189)t 17 - 18%, trong ch(cid:1193)t béo này có nhi(cid:1221)u acid béo thi(cid:1219)t y(cid:1219)u, acid linoleic. (cid:264)(cid:1201)u nành h(cid:1189)t ngoài giá tr(cid:1231) cung c(cid:1193)p (cid:255)(cid:1189)m, nó còn là th(cid:1261)c (cid:259)n r(cid:1193)t giàu n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng, cao h(cid:1131)n b(cid:1203)p vì v(cid:1201)y s(cid:1265) d(cid:1257)ng trong th(cid:1261)c (cid:259)n gà th(cid:1231)t cao s(cid:1191)n r(cid:1193)t t(cid:1237)t. S(cid:1191)n ph(cid:1197)m ph(cid:1257) c(cid:1259)a (cid:255)(cid:1201)u nành sau khi ép d(cid:1195)u là bánh d(cid:1195)u d(cid:1201)u nành, là lo(cid:1189)i th(cid:1261)c (cid:259)n cung c(cid:1193)p (cid:255)(cid:1189)m dùng r(cid:1193)t ph(cid:1241) bi(cid:1219)n hi(cid:1227)n nay, nó có ch(cid:1261)a hàm l(cid:1133)(cid:1255)ng protein thô cao t(cid:1263) 42 - 45%. M(cid:1245)t s(cid:1237) n(cid:1133)(cid:1247)c trên th(cid:1219) gi(cid:1247)i coi (cid:255)(cid:1201)u nành là th(cid:1261)c (cid:259)n cung c(cid:1193)p (cid:255)(cid:1189)m ch(cid:1259) y(cid:1219)u trong th(cid:1261)c (cid:259)n gia c(cid:1195)m. Bánh d(cid:1195)u (cid:255)(cid:1201)u nành là ngu(cid:1239)n th(cid:1261)c (cid:259)n protein quan tr(cid:1233)ng cho gia c(cid:1195)m (cid:1251) kh(cid:1203)p n(cid:1131)i trên th(cid:1219) gi(cid:1247)i. Tuy nhiên (cid:255)(cid:1201)u nành không (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c tr(cid:1239)ng nhi(cid:1221)u (cid:1251) Vi(cid:1227)t Nam nên giá thành cao khi s(cid:1265) d(cid:1257)ng làm th(cid:1261)c (cid:259)n cho v(cid:1201)t nuôi. Bánh d(cid:1195)u (cid:255)(cid:1201)u nành ch(cid:1261)a protein t(cid:1133)(cid:1131)ng (cid:255)(cid:1237)i cao và h(cid:1243)n h(cid:1255)p c(cid:1259)a các acid amine b(cid:1241) sung, t(cid:1263) lâu (cid:255)ã (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c (cid:255)ánh giá ngang b(cid:1205)ng v(cid:1247)i b(cid:1245)t cá. Do các chi phí (cid:255)áng k(cid:1223) cho b(cid:1245)t cá và m(cid:1237)i quan tâm v(cid:1221) gi(cid:1247)i h(cid:1189)n c(cid:1259)a nó nên tìm m(cid:1245)t s(cid:1191)n ph(cid:1197)m thay th(cid:1219) thích h(cid:1255)p cho b(cid:1245)t cá (cid:255)ã (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c (cid:1133)u tiên nghiên c(cid:1261)u t(cid:1263) lâu (Hardy, 1999).

Nh(cid:1267)ng s(cid:1191)n ph(cid:1197)m có ngu(cid:1239)n g(cid:1237)c t(cid:1263)(cid:3) (cid:255)(cid:1201)u nành (cid:255)(cid:1221)u ch(cid:1261)a l(cid:1133)(cid:1255)ng protein khá cao, dao (cid:255)(cid:1245)ng t(cid:1263) 38 - 49% và có s(cid:1269) cân b(cid:1205)ng c(cid:1259)a h(cid:1195)u h(cid:1219)t các acid amine nh(cid:1193)t trong t(cid:1193)c c(cid:1191) các lo(cid:1189)i th(cid:1261)c (cid:259)n th(cid:1269)c v(cid:1201)t c(cid:1259)a gia súc và có s(cid:1237) l(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1133)(cid:1131)ng (cid:255)(cid:1237)i các acid amine thi(cid:1219)t (cid:92)(cid:1219)u trong các s(cid:1191)n ph(cid:1197)m khác nhau thì r(cid:1193)t t(cid:1133)(cid:1131)ng (cid:255)(cid:1239)ng khi bi(cid:1223)u th(cid:1231) ph(cid:1195)n tr(cid:259)m protein thô (Lim and Akiyama, 1992). H(cid:1189)t (cid:255)(cid:1201)u nành có hàm l(cid:1133)(cid:1255)ng protein r(cid:1193)t cao so v(cid:1247)i các h(cid:1189)t (cid:255)(cid:1201)u khác, trong h(cid:1189)t khô có th(cid:1223) (cid:255)(cid:1189)t t(cid:1263) 36 - 38% protein, ch(cid:1193)t béo thô trong (cid:75)(cid:1189)t (cid:255)(cid:1189)t t(cid:1263) 17-18%, trong ch(cid:1193)t béo này có r(cid:1193)t nhi(cid:1221)u acid béo thi(cid:1219)t y(cid:1219)u acid linoleic. (cid:264)(cid:1201)u nành h(cid:1189)t ngoài giá tr(cid:1231) cung c(cid:1193)p (cid:255)(cid:1189)m ra nó còn là lo(cid:1189)i th(cid:1261)c (cid:259)n giàu n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng cao h(cid:1131)n b(cid:1203)p. S(cid:1191)n ph(cid:1197)m ph(cid:1257) c(cid:1259)a (cid:255)(cid:1201)u nành sau khi ép d(cid:1195)u là bánh d(cid:1195)u (cid:255)(cid:1201)u nành là lo(cid:1189)i th(cid:1261)c (cid:259)n cung c(cid:1193)p (cid:255)(cid:1189)m dùng r(cid:1193)t ph(cid:1241) bi(cid:1219)n hi(cid:1227)n nay, nó có ch(cid:1261)a hàm l(cid:1133)(cid:1255)ng protein thô t(cid:1263) 42-45%. M(cid:1245)t s(cid:1237) n(cid:1133)(cid:1247)c trên th(cid:1219) gi(cid:1247)i coi (cid:255)(cid:1201)u nành là th(cid:1261)c (cid:259)n cung c(cid:1193)p (cid:255)(cid:1189)m ch(cid:1259) y(cid:1219)u trong th(cid:1261)c (cid:259)n gia c(cid:1195)m. (cid:264)(cid:1201)u nành sau khi rang, x(cid:1265) lý nhi(cid:1227)t (cid:255)(cid:1245) có mùi th(cid:1131)m, kích thích tính thèm (cid:259)n c(cid:1259)a gia c(cid:1195)m. Gia c(cid:1195)m (cid:259)n b(cid:1203)p và (cid:255)(cid:1201)u nành thì ch(cid:1193)t (cid:79)(cid:1133)(cid:1255)ng th(cid:1231)t th(cid:1131)m ngon.

25

2.5.1.2 (cid:264)(cid:821)u ph(cid:865)ng và bánh d(cid:815)u (cid:255)(cid:821)u ph(cid:865)ng

(cid:264)(cid:1201)u ph(cid:1245)ng là lo(cid:1189)i cây h(cid:1233)(cid:3)(cid:255)(cid:1201)u nhi(cid:1227)t (cid:255)(cid:1247)i, d(cid:1225) tr(cid:1239)ng, n(cid:259)ng su(cid:1193)t m(cid:1211)c dù không b(cid:1205)ng (cid:255)(cid:1201)u nành, song c(cid:458)ng t(cid:1133)(cid:1131)ng (cid:255)(cid:1237)i cao, h(cid:1189)t c(cid:1259)a chúng có th(cid:1223) ép l(cid:1193)y d(cid:1195)u vì nó ch(cid:1261)a 40 - 50% ch(cid:1193)t béo và 27 - 28% ch(cid:1193)t (cid:255)(cid:1189)m. Bã còn l(cid:1189)i sau khi ép d(cid:1195)u có hàm l(cid:1133)(cid:1255)ng protein r(cid:1193)t cao 42 - 45%. (cid:264)ây c(cid:458)ng là ngu(cid:1239)n th(cid:1261)c (cid:259)n cho ch(cid:259)n nuôi có s(cid:1237) l(cid:1133)(cid:1255)ng l(cid:1247)n. M(cid:1211)c dù bánh d(cid:1195)u ph(cid:1245)ng t(cid:1133)(cid:1131)ng (cid:255)(cid:1237)i r(cid:1215), song nó có nh(cid:1267)ng gi(cid:1247)i h(cid:1189)n nên ng(cid:1133)(cid:1249)i ta c(cid:458)ng ít s(cid:1265) (cid:71)(cid:1257)ng trong th(cid:1261)c (cid:259)n c(cid:1259)a gia c(cid:1195)m (D(cid:1133)(cid:1131)ng Thanh Liêm, 2003)

2.5.1.3 H(cid:809)t mè và bánh d(cid:815)u mè

(cid:264)ây c(cid:458)ng là lo(cid:1189)i th(cid:1261)c (cid:259)n cung c(cid:1193)p protein khá ph(cid:1241) bi(cid:1219)n (cid:1251) n(cid:1133)(cid:1247)c ta, có th(cid:1223) s(cid:1265) d(cid:1257)ng nuôi gà. Bánh d(cid:1195)u mè có hàm l(cid:1133)(cid:1255)ng protein vào kho(cid:1191)ng 35 - 38%, r(cid:1193)t giàu acid amin ch(cid:1261)a l(cid:1133)u hu(cid:484)nh, hàm l(cid:1133)(cid:1255)ng lysine th(cid:1193)p h(cid:1131)n bánh d(cid:1195)u (cid:255)(cid:1201)u nành, có th(cid:1223) s(cid:1265) (cid:71)(cid:1257)ng trong th(cid:1261)c (cid:259)n h(cid:1243)n h(cid:1255)p c(cid:1259)a gà công nghi(cid:1227)p kho(cid:1191)ng 5%. Vì bánh d(cid:1195)u mè có (cid:80)(cid:1261)c n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng th(cid:1193)p (2.700 kcal ME/kg T(cid:258)) do (cid:255)ó không nên dùng nhi(cid:1221)u (D(cid:1133)(cid:1131)ng Thanh Liêm, 2003). 2.5.1.4 Bánh d(cid:815)u d(cid:883)a

(cid:264)ây là lo(cid:1189)i bánh d(cid:1195)u có t(cid:1133)(cid:1131)ng (cid:255)(cid:1237)i phong phú (cid:1251) n(cid:1133)(cid:1247)c ta, s(cid:1191)n l(cid:1133)(cid:1255)ng nhi(cid:1221)u hay ít tùy thu(cid:1245)c theo vùng, (cid:255)(cid:1231)a ph(cid:1133)(cid:1131)ng s(cid:1191)n xu(cid:1193)t. Vì giá tr(cid:1231) dinh d(cid:1133)(cid:1253)ng th(cid:1193)p, x(cid:1131) cao trong bánh (cid:71)(cid:1195)u d(cid:1263)a. Nh(cid:1133)(cid:1255)c (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m c(cid:1259)a bánh d(cid:1195)u d(cid:1263)a là ch(cid:1193)t béo r(cid:1193)t d(cid:1225) b(cid:1231) ôi do oxy hóa làm thay (cid:255)(cid:1241)i mùi v(cid:1231) th(cid:1261)c (cid:259)n tr(cid:1251) nên x(cid:1193)u (D(cid:1133)(cid:1131)ng Thanh Liêm, 2003).

Cùi d(cid:1263)a là ph(cid:1195)n th(cid:1231)t d(cid:1263)a khô (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c l(cid:1193)y ra sau khi (cid:255)ã b(cid:1235) v(cid:1235) và gáo d(cid:1263)a, có ch(cid:1261)a kho(cid:1191)ng 65% d(cid:1195)u. Cùi d(cid:1263)a g(cid:1239)m 2 ph(cid:1195)n: Ph(cid:1195)n th(cid:1231)t và ph(cid:1195)n v(cid:1235) b(cid:1233)c. Ph(cid:1195)n v(cid:1235) bên ngoài cùi d(cid:1263)a th(cid:1133)(cid:1249)ng khá c(cid:1261)ng, màu nâu, b(cid:1221) m(cid:1211)t thô, ráp, còn ph(cid:1195)n th(cid:1231)t cùi d(cid:1263)a l(cid:1189)i màu tr(cid:1203)ng (cid:255)(cid:1257)c, nhi(cid:1221)u d(cid:1195)u. Sau khi (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c ép d(cid:1195)u, ph(cid:1195)n còn l(cid:1189)i c(cid:1259)a cùi d(cid:1263)a là bánh d(cid:1195)u (cid:71)(cid:1263)a, th(cid:1133)(cid:1249)ng có màu nâu nh(cid:1189)t ho(cid:1211)c nâu s(cid:1201)m, g(cid:1239)m các m(cid:1191)nh không (cid:255)(cid:1221)u, khô, d(cid:1195)y, giòn, mùi khét. Bánh d(cid:1195)u d(cid:1263)a lo(cid:1189)i t(cid:1237)t nh(cid:1193)t th(cid:1133)(cid:1249)ng có 17-18% protein, 9% béo, 14- 15% x(cid:1131). T(cid:1273) l(cid:1227) bánh d(cid:1195)u d(cid:1263)a không nên v(cid:1133)(cid:1255)t quá 5% trong kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n gà (cid:255)(cid:1215) (Lã V(cid:259)n Kính, 2003).

Các lo(cid:1189)i bánh d(cid:1195)u khi b(cid:1191)o qu(cid:1191)n d(cid:1225) b(cid:1231) m(cid:1237)c, n(cid:1193)m m(cid:1237)c c(cid:1259)a các lo(cid:1189)i khô d(cid:1195)u th(cid:1133)(cid:1249)ng sinh ra các (cid:255)(cid:1245)c t(cid:1237) n(cid:1193)m m(cid:1237)c (Mycotoxin) làm cho gia c(cid:1195)m có th(cid:1223) b(cid:1231) ng(cid:1245)(cid:3)(cid:255)(cid:1245)c (cid:1251) m(cid:1261)c (cid:255)(cid:1245) khác nhau tùy theo lo(cid:1189)i (cid:255)(cid:1245)c mà n(cid:1193)m m(cid:1237)c sinh ra (Nguy(cid:1225)n Th(cid:1231) Mai et al., 2009).

Bánh d(cid:1195)u d(cid:1263)a là nguyên li(cid:1227)u d(cid:1225) tìm trên toàn th(cid:1219) gi(cid:1247)i. Trong n(cid:259)m 2010, s(cid:1191)n l(cid:1133)(cid:1255)ng là 5,2 tri(cid:1227)u t(cid:1193)n. Trong (cid:255)ó Philippines là n(cid:1133)(cid:1247)c s(cid:1191)n xu(cid:1193)t d(cid:1195)u d(cid:1263)a và bánh d(cid:1195)u d(cid:1263)a l(cid:1247)n nh(cid:1193)t (42% s(cid:1191)n l(cid:1133)(cid:1255)ng d(cid:1195)u trong n(cid:259)m 2009), ti(cid:1219)p theo là Indonesia (25%) và (cid:1192)n (cid:264)(cid:1245) (12%). M(cid:1245)t n(cid:1265)a s(cid:1191)n l(cid:1133)(cid:1255)ng bánh d(cid:1195)u d(cid:1263)a (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c s(cid:1191)n xu(cid:1193)t (cid:255)(cid:1223) xu(cid:1193)t kh(cid:1197)u và Philippines xu(cid:1193)t kh(cid:1197)u 0,5 tri(cid:1227)u t(cid:1193)n (62,5% t(cid:1241)ng s(cid:1191)n l(cid:1133)(cid:1255)ng) (FAO, 2011; Oil World, 2011;

26

IndexMundi, 2010).

Hàm l(cid:1133)(cid:1255)ng d(cid:1195)u cao trong bánh d(cid:1263)a làm cho nó d(cid:1225) b(cid:1231) ôi và không t(cid:1239)n tr(cid:1267)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c lâu. Th(cid:1249)i gian b(cid:1191)o qu(cid:1191)n lâu làm bánh d(cid:1195)u d(cid:1263)a b(cid:1231) ôi và làm gi(cid:1191)m tính ngon mi(cid:1227)ng c(cid:1259)a v(cid:1201)t nuôi (Ehrlich et al., 1990). Ôi c(cid:458)ng có th(cid:1223) gây tiêu ch(cid:1191)y (Gohl, 1982).

Bánh d(cid:1195)u d(cid:1263)a là m(cid:1245)t lo(cid:1189)i th(cid:1261)c (cid:259)n ph(cid:1241) bi(cid:1219)n, (cid:255)(cid:1211)c bi(cid:1227)t (cid:255)(cid:1237)i v(cid:1247)i (cid:255)(cid:1245)ng v(cid:1201)t nhai l(cid:1189)i. Nó ch(cid:1261)a 20-25% DM c(cid:1259)a protein thô và NDF> 50% DM, ADF kho(cid:1191)ng 30% DM, do (cid:89)(cid:1201)y giá tr(cid:1231) dinh d(cid:1133)(cid:1253)ng c(cid:1259)a nó kém h(cid:1131)n so v(cid:1247)i các lo(cid:1189)i bánh d(cid:1195)u khác, (cid:255)(cid:1211)c bi(cid:1227)t là bánh d(cid:1195)u (cid:255)(cid:1201)u t(cid:1133)(cid:1131)ng, bánh d(cid:1195)u (cid:255)(cid:1201)u l(cid:1189)c và bánh d(cid:1195)u bông v(cid:1191)i. Không gi(cid:1237)ng nh(cid:1133) các (cid:86)(cid:1191)n ph(cid:1197)m khác, bánh d(cid:1195)u d(cid:1263)a th(cid:1133)(cid:1249)ng (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c thu b(cid:1205)ng ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp ép tr(cid:1257)c và ch(cid:1261)a hàm l(cid:1133)(cid:1255)ng d(cid:1195)u khá cao (kho(cid:1191)ng 10% DM, trong kho(cid:1191)ng 5-15% v(cid:1247)i giá tr(cid:1231) cao h(cid:1131)n 20%). Hàm l(cid:1133)(cid:1255)ng d(cid:1195)u cao làm cho nó tr(cid:1251) thành m(cid:1245)t ngu(cid:1239)n n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng có giá tr(cid:1231) (Daghir, 2008). D(cid:1195)u d(cid:1263)a khác v(cid:1247)i các lo(cid:1189)i d(cid:1195)u th(cid:1269)c v(cid:1201)t thông th(cid:1133)(cid:1249)ng khác b(cid:1251)i vì nó có ch(cid:1261)a h(cid:1131)n 60% acid béo chu(cid:1243)i trung bình (C8-C12), (cid:255)(cid:1211)c bi(cid:1227)t là 46-50% acid lauric (Gervajio, 2005). (cid:264)(cid:76)(cid:1223)m (cid:255)(cid:1211)c thù c(cid:1259)a bánh d(cid:1195)u d(cid:1263)a là vách t(cid:1219) bào (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c c(cid:1193)u t(cid:1189)o (cid:69)(cid:1251)i các s(cid:1255)i polysaccharides g(cid:1239)m 13% cellulose, m(cid:1245)t ít arabinogalactan, 61% mannan và 25-30% galactomannan. Nh(cid:1267)ng thành ph(cid:1195)n này là nguyên nhân gây ra tính gi(cid:1267) n(cid:1133)(cid:1247)c cao (4,14 g n(cid:1133)(cid:1247)c / g th(cid:1261)c (cid:259)n so v(cid:1247)i 2,77 cho bánh d(cid:1195)u (cid:255)(cid:1201)u t(cid:1133)(cid:1131)ng) c(cid:1259)a bánh d(cid:1195)u d(cid:1263)a, và nh(cid:1267)ng tính ch(cid:1193)t v(cid:1201)t lý (cid:255)ó có xu h(cid:1133)(cid:1247)ng h(cid:1189)n ch(cid:1219) tiêu th(cid:1257) (Sundu et al., 2009). Tuy nhiên, bánh d(cid:1195)u d(cid:1263)a có th(cid:1223) h(cid:1193)p th(cid:1257) m(cid:1245)t n(cid:1265)a kh(cid:1237)i l(cid:1133)(cid:1255)ng c(cid:1259)a nó v(cid:1247)i (cid:80)(cid:1201)t (cid:255)(cid:1133)(cid:1249)ng, mà có th(cid:1223) là m(cid:1245)t tính ch(cid:1193)t h(cid:1267)u ích trong s(cid:1191)n xu(cid:1193)t th(cid:1261)c (cid:259)n ép viên (McDonald et al., 2002). Bánh d(cid:1195)u d(cid:1263)a nghèo các acid amin thi(cid:1219)t y(cid:1219)u, (cid:255)(cid:1211)c bi(cid:1227)t là lysine và các acid amin khác (Sundu et al., 2009). M(cid:1245)t ph(cid:1195)n Lysine b(cid:1231) phá h(cid:1259)y do nhi(cid:1227)t trong quá trình ép l(cid:1193)y d(cid:1195)u (Pascoal et al., 2006). Do (cid:255)ó, khi s(cid:1265) d(cid:1257)ng c(cid:1195)n b(cid:1241) sung acid amin.

Kh(cid:1191) n(cid:259)ng tiêu hóa và giá tr(cid:1231) n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng c(cid:1259)a bánh d(cid:1195)u d(cid:1263)a: t(cid:1229) l(cid:1227) NDF trong bánh d(cid:1195)u (cid:71)(cid:1263)a cao, t(cid:1133)(cid:1131)ng (cid:255)(cid:1133)(cid:1131)ng v(cid:1247)i ph(cid:1257) ph(cid:1197)m b(cid:1203)p và v(cid:1235)(cid:3)(cid:255)(cid:1201)u t(cid:1133)(cid:1131)ng. K(cid:1219)t qu(cid:1191) là, ch(cid:1193)t h(cid:1267)u c(cid:1131) trong bánh d(cid:1195)u d(cid:1263)a cao (75-85%) (Woods et al.,1999; Sauvant et al., 2004; Aregheore et al., 2005). Bánh d(cid:1195)u d(cid:1263)a ly trích có ch(cid:1193)t l(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1237)t h(cid:1131)n so v(cid:1247)i bánh (cid:71)(cid:1195)u d(cid:1263)a ép máy (85% so v(cid:1247)i 79%, Schiemann, 1981). (cid:264)(cid:1237)i v(cid:1247)i bánh d(cid:1195)u d(cid:1263)a ép, giá tr(cid:1231) OMD 76% (12,1 MJ / kg DM) (cid:255)ã công b(cid:1237) g(cid:1195)n (cid:255)ây (Sauvant et al., 2004).

Giá tr(cid:1231) Protein: ph(cid:1195)n protein trong bánh d(cid:1195)u d(cid:1263)a th(cid:1193)p, v(cid:1247)i các giá tr(cid:1231) khác nhau, t(cid:1263) 19% (Sauvant et al.,2004), 20,1% (Kiran et al., 2007), lên 22,4% (Mondal et al., 2008) nên hi(cid:1227)u qu(cid:1191) c(cid:1259)a protein bánh d(cid:1195)u d(cid:1263)a th(cid:1193)p, kho(cid:1191)ng 50% (Woods et al., 2003a; Woods et al., 2003b, Sauvant et al., 2004, Mondal et al., 2008). M(cid:1261)c tiêu hóa protein bánh d(cid:1195)u d(cid:1263)a kho(cid:1191)ng 90%, khá cao so v(cid:1247)i thành ph(cid:1195)n th(cid:1261)c (cid:259)n khác (Woods et al., 2003c; Sauvant et al., 2004; Carvalho et al., 2005; Pereira et al., 2010)

27

(cid:264)(cid:1245) ngon mi(cid:1227)ng: có nh(cid:1267)ng báo cáo trái ng(cid:1133)(cid:1255)c nhau v(cid:1221) v(cid:1231) ngon c(cid:1259)a bánh d(cid:1195)u d(cid:1263)a. Nó (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c tìm th(cid:1193)y là r(cid:1193)t ngon mi(cid:1227)ng và gia súc s(cid:1209)n sàng ch(cid:1193)p nh(cid:1201)n (Gulbransen et al.,1990), Nh(cid:1133)ng các tác gi(cid:1191) khác quan sát th(cid:1193)y r(cid:1205)ng nó làm gi(cid:1191)m c(cid:1191)m giác thèm (cid:259)n (Oliveira et al., 2010; Camacho Diaz et al., 2006). Trong m(cid:1245)t th(cid:1265) nghi(cid:1227)m v(cid:1247)i bò (cid:86)(cid:1267)a, lúc (cid:255)(cid:1195)u bò không có c(cid:1191)m giác ngon mi(cid:1227)ng v(cid:1247)i bánh d(cid:1195)u d(cid:1263)a và c(cid:1195)n kho(cid:1191)ng hai tu(cid:1195)n t(cid:1201)p (cid:259)n (cid:255)(cid:1223) bò quen d(cid:1195)n (Ehrlich et al., 1990). Mùi c(cid:1259)a bánh d(cid:1195)u d(cid:1263)a l(cid:1133)u tr(cid:1267) lâu có th(cid:1223) làm gi(cid:1191)m tính ngon mi(cid:1227)ng, ngay c(cid:1191) khi bánh d(cid:1195)u d(cid:1263)a ch(cid:1133)a b(cid:1231) ôi (Oliveira et al., 2010; Ehrlich et al., 1990).

(cid:264)(cid:1237)i v(cid:1247)i gia c(cid:1195)m: bánh d(cid:1195)u d(cid:1263)a có th(cid:1223) là m(cid:1245)t nguyên li(cid:1227)u có giá tr(cid:1231) trong kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n (cid:259)n gia c(cid:1195)m, vì nó d(cid:1225) tìm và giá t(cid:1133)(cid:1131)ng (cid:255)(cid:1237)i r(cid:1215). C(cid:1193)u hình amino-acid không ph(cid:1191)i là t(cid:1237)i (cid:1133)u cho gia c(cid:1195)m do thi(cid:1219)u t(cid:1133)(cid:1131)ng (cid:255)(cid:1237)i lysine và m(cid:1245)t s(cid:1237) amino-acid. Giá tr(cid:1231) n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng (cid:70)(cid:1259)a bánh d(cid:1195)u d(cid:1263)a là th(cid:1193)p vì hàm l(cid:1133)(cid:1255)ng ch(cid:1193)t x(cid:1131) cao m(cid:1211)c dù nó có th(cid:1223)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c t(cid:259)ng hàm (cid:79)(cid:1133)(cid:1255)ng d(cid:1195)u trong bánh d(cid:1195)u d(cid:1263)a.Trong tr(cid:1133)(cid:1249)ng h(cid:1255)p này, giá tr(cid:1231) n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng có th(cid:1223)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c (cid:1133)(cid:1247)c tính b(cid:1205)ng cách k(cid:1219)t h(cid:1255)p các giá tr(cid:1231) c(cid:1259)a bánh d(cid:1195)u d(cid:1263)a và d(cid:1195)u d(cid:1263)a. D(cid:1133)(cid:1249)ng nh(cid:1133) có (cid:80)(cid:1245)t s(cid:1269) khác bi(cid:1227)t gi(cid:1267)a giá tr(cid:1231) trao (cid:255)(cid:1241)i n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng cho gà con và gà mái (Baidya et al., 1995). Giá tr(cid:1231) th(cid:1261)c (cid:259)n th(cid:1193)p (cid:1251) gia c(cid:1195)m c(cid:458)ng là m(cid:1245)t ph(cid:1195)n do tính ch(cid:1193)t v(cid:1201)t lý c(cid:1259)a bánh d(cid:1195)u d(cid:1263)a. Có m(cid:1245)t (cid:1191)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng quan tr(cid:1233)ng bánh d(cid:1195)u d(cid:1263)a là làm gi(cid:1191)m DM c(cid:1259)a phân (Panigrahi, 1989; Sundu et al., 2006).

(cid:1250) gà m(cid:1245)t s(cid:1237) tác gi(cid:1191) quan sát th(cid:1193)y n(cid:259)ng su(cid:1193)t gi(cid:1191)m (cid:1251) kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n cao h(cid:1131)n 10-20% (Jacomeet al., 2002; Sundu et al., 2004; Sundu et al., 2005; Sundu et al., 2006). (cid:47)(cid:1133)(cid:1255)ng th(cid:1261)c (cid:259)n bánh d(cid:1195)u d(cid:1263)a (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c h(cid:1189) xu(cid:1237)ng (cid:1251) m(cid:1261)c (cid:255)(cid:1245) th(cid:1193)p thì l(cid:1133)(cid:1131)ng n(cid:1133)(cid:1247)c tiêu th(cid:1257) (cid:87)(cid:259)ng (Panigrahi et al., 1987; Sundu et al., 2005). (cid:264)(cid:1237)i v(cid:1247)i (cid:255)(cid:1245)ng v(cid:1201)t nh(cid:1235), nh(cid:1201)n th(cid:1193)y (cid:87)(cid:259)ng tr(cid:1133)(cid:1251)ng ch(cid:1201)m, trong (cid:255)ó n(cid:259)ng su(cid:1193)t gi(cid:1191)m v(cid:1247)i t(cid:1273) l(cid:1227) th(cid:1193)p 5% (Bastos et al., 2007). (cid:55)(cid:1273) l(cid:1227) cao 30-50% có th(cid:1223) d(cid:1199)n (cid:255)(cid:1219)n t(cid:259)ng cân (Sundu et al.,2006). Khi t(cid:259)ng d(cid:1195)n l(cid:1133)(cid:1255)ng th(cid:1261)c (cid:259)n, hi(cid:1227)u qu(cid:1191) ít tác (cid:255)(cid:1245)ng (cid:1251)(cid:3)(cid:255)(cid:1245)ng v(cid:1201)t l(cid:1247)n h(cid:1131)n và n(cid:259)ng su(cid:1193)t t(cid:259)ng tr(cid:1133)(cid:1251)ng (Panigrahi et al., 1987; Jacome et al., 2002; Sundu et al., 2005; Bastos et al., 2007). Tr(cid:1189)ng thái (cid:89)(cid:1201)t lý c(cid:1259)a bánh d(cid:1195)u d(cid:1263)a có tác d(cid:1257)ng quan tr(cid:1233)ng, có v(cid:1215) nh(cid:1133) r(cid:1205)ng d(cid:1189)ng thô cho hi(cid:1227)u su(cid:1193)t t(cid:1237)t h(cid:1131)n so v(cid:1247)i d(cid:1189)ng min (Sundu et al., 2005; Sundu et al., 2006) Vi(cid:1227)c s(cid:1265) d(cid:1257)ng các enzym (ví d(cid:1257) nh(cid:1133) mannanases) (cid:255)(cid:1223) gi(cid:1191)m tác d(cid:1257)ng c(cid:1259)a ph(cid:1195)n ch(cid:1193)t x(cid:1131)(cid:3)(cid:255)ã (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c th(cid:1265) nghi(cid:1227)m. Trong h(cid:1195)u h(cid:1219)t các nghiên c(cid:1261)u, có m(cid:1245)t c(cid:1191)i ti(cid:1219)n (cid:255)áng k(cid:1223) n(cid:259)ng su(cid:1193)t v(cid:1201)t nuôi có b(cid:1241) sung enzyme, so v(cid:1247)i bánh d(cid:1195)u d(cid:1263)a không (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c b(cid:1241) sung (Sundu et al., 2004; Sundu et al., 2005; Sunduet al., 2008). Không làm (cid:1191)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng (cid:255)(cid:1219)n ch(cid:1193)t l(cid:1133)(cid:1255)ng c(cid:1259)a th(cid:1231)t (cid:255)ã (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c l(cid:1133)u ý (Jacome et al., 2002; Bastos et al., 2007). Khuy(cid:1219)n cáo chung cho vi(cid:1227)c s(cid:1265) d(cid:1257)ng bánh d(cid:1195)u d(cid:1263)a trong kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n (cid:259)n c(cid:1259)a gà th(cid:1231)t là xây d(cid:1269)ng kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n (cid:80)(cid:1245)t cách c(cid:1197)n th(cid:1201)n, có tính (cid:255)(cid:1219)n m(cid:1245)t (cid:255)ánh giá t(cid:1237)t c(cid:1259)a m(cid:1261)c n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng (thành ph(cid:1195)n (cid:71)(cid:1195)u) và các giá tr(cid:1231) tiêu hóa amino acid (nguy c(cid:1131) thi(cid:1219)u lysine). M(cid:1199)u h(cid:1133) h(cid:1235)ng ho(cid:1211)c b(cid:1231)

28

(cid:81)(cid:1193)m m(cid:1237)c nên (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c b(cid:1235) b(cid:1251)i vì các nguy c(cid:1131)(cid:3)(cid:255)(cid:1245)c t(cid:1237) n(cid:1193)m m(cid:1237)c. (cid:264)(cid:1223)(cid:3)(cid:255)(cid:1189)t n(cid:259)ng su(cid:1193)t t(cid:1237)i (cid:1133)u, (cid:80)(cid:1245)t gi(cid:1247)i h(cid:1189)n 10% (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c (cid:255)(cid:1221) ngh(cid:1231), và không nhi(cid:1221)u h(cid:1131)n 5% bánh d(cid:1195)u d(cid:1263)a (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c cho phép trong ch(cid:1219)(cid:3)(cid:255)(cid:1245)(cid:3)(cid:259)n c(cid:1259)a (cid:255)(cid:1245)ng v(cid:1201)t nh(cid:1235). M(cid:1245)t s(cid:1237) tác gi(cid:1191) th(cid:1201)m chí còn h(cid:1189)n ch(cid:1219) 3% và 2% (Daghir, 2008). D(cid:1189)ng v(cid:1257)n/viên nên (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c l(cid:1269)a ch(cid:1233)n làm th(cid:1261)c (cid:259)n ch(cid:259)n nuôi. Tuy nhiên, s(cid:1265) d(cid:1257)ng (cid:1251) m(cid:1261)c (cid:255)(cid:1245) cao h(cid:1131)n làm (cid:255)(cid:1245)ng v(cid:1201)t ch(cid:1201)m phát tri(cid:1223)n.

2.5.2 Th(cid:881)c (cid:259)n cung c(cid:813)p (cid:255)(cid:809)m có ngu(cid:859)n g(cid:857)c (cid:255)(cid:865)ng v(cid:821)t

2.5.2.1 B(cid:865)t cá

(cid:37)(cid:1245)t cá là lo(cid:1189)i nguyên li(cid:1227)u ch(cid:1261)a hàm l(cid:1133)(cid:1255)ng protein có giá tr(cid:1231) sinh h(cid:1233)c cao (cid:255)(cid:1261)ng (cid:255)(cid:1195)u (cid:69)(cid:1191)ng trong các lo(cid:1189)i th(cid:1261)c (cid:259)n có ngu(cid:1239)n g(cid:1237)c t(cid:1263)(cid:3)(cid:255)(cid:1245)ng v(cid:1201)t. Protein b(cid:1245)t cá ch(cid:1261)a (cid:255)(cid:1195)y (cid:255)(cid:1259) (cid:89)(cid:1247)i hàm l(cid:1133)(cid:1255)ng cao và (cid:1241)n (cid:255)(cid:1231)nh các acid amine không thay th(cid:1219). Thành ph(cid:1195)n dinh (cid:71)(cid:1133)(cid:1253)ng c(cid:1259)a b(cid:1245)t cá ph(cid:1257) thu(cid:1245)c vào lo(cid:1189)i cá, công ngh(cid:1227) ch(cid:1219) bi(cid:1219)n và hãng s(cid:1191)n xu(cid:1193)t. Nói chung b(cid:1245)t cá t(cid:1237)t thì hàm l(cid:1133)(cid:1255)ng protein ch(cid:1261)a t(cid:1263) 55 - 65%, khoáng t(cid:1241)ng s(cid:1237) t(cid:1263) 19,6 - 34,5%, ME t(cid:1263) 2850 - 2900 KCal/kg DM, lysine 7,5%, methionine 3%, cystine 0,6 - 0,8%, Ca 5% và n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1263) 6 - 7% (Bùi (cid:264)(cid:1261)c L(cid:458)ng et al., 2001).

Theo nghiên c(cid:1261)u c(cid:1259)a Karimi (2006) cho th(cid:1193)y r(cid:1205)ng khi s(cid:1265) d(cid:1257)ng b(cid:1245)t cá (cid:1251) m(cid:1261)c (cid:255)(cid:1245) cao (50 g/kg cho giai (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n b(cid:1203)t (cid:255)(cid:1195)u và 25 g/kg cho giai (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n t(cid:259)ng tr(cid:1133)(cid:1251)ng) cho tr(cid:1233)ng (cid:79)(cid:1133)(cid:1255)ng cu(cid:1237)i và t(cid:259)ng tr(cid:1233)ng cao do kích thích t(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng (cid:259)n vào. B(cid:1245)t cá ch(cid:1261)a 89,7% DM ; 46,1% CP; ME 11,9 MJ/kg (Vi(cid:1227)n ch(cid:259)n nuôi, 2002). H(cid:1195)u h(cid:1219)t các nguyên t(cid:1237) khoáng, (cid:255)(cid:1211)c bi(cid:1227)t là Ca, P và vitamin nhóm B trong b(cid:1245)t cá thì cao h(cid:1131)n khi so v(cid:1247)i các ngu(cid:1239)n protein khác và P h(cid:1267)u d(cid:1257)ng cao (Robert, 2008).

2.5.2.2 B(cid:865)t th(cid:851)t x(cid:753)(cid:751)ng

Thành ph(cid:1195)n dinh d(cid:1133)(cid:1253)ng c(cid:1259)a b(cid:1245)t x(cid:1133)(cid:1131)ng th(cid:1231)t ph(cid:1257) thu(cid:1245)c vào ngu(cid:1239)n nguyên li(cid:1227)u ch(cid:1219) bi(cid:1219)n. T(cid:1273) l(cid:1227) protein t(cid:1263) 45-50%, giàu các acid amin, (cid:255)(cid:1211)c bi(cid:1227)t là lysin, methionin, cystin, tryptophan và treonin, có giá tr(cid:1231) n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng trao (cid:255)(cid:1241)i trong 1 kg là t(cid:1263) 2.444- 2.660 kcal, hàm l(cid:1133)(cid:1255)ng ch(cid:1193)t khoáng 12-35%, lipid trung bình là 9%, b(cid:1245)t x(cid:1133)(cid:1131)ng th(cid:1231)t còn r(cid:1193)t giàu vitamin B1 (Nguy(cid:1225)n Th(cid:1231) Mai et al., 2009).

B(cid:1245)t x(cid:1133)(cid:1131)ng th(cid:1231)t (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c s(cid:1193)y trong (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ki(cid:1227)n nhi(cid:1227)t (cid:255)(cid:1245) và áp su(cid:1193)t cao, khi (cid:255)(cid:1245)(cid:3) (cid:1197)m còn (cid:71)(cid:1133)(cid:1247)i 9%, x(cid:1133)(cid:1131)ng dòn (d(cid:1225) v(cid:1253)) (cid:255)em (cid:255)(cid:1201)p v(cid:1257)n và nghi(cid:1221)n nh(cid:1235), làm th(cid:1261)c (cid:259)n cho gia c(cid:1195)m (cid:85)(cid:1193)t t(cid:1237)t. Thành ph(cid:1195)n dinh d(cid:1133)(cid:1253)ng c(cid:1259)a b(cid:1245)t x(cid:1133)(cid:1131)ng Mông C(cid:1241) protein thô 27-28%; calci 4%; phospho 2%, 2.000-2.200 kcal/kg ME. B(cid:1245)t x(cid:1133)(cid:1131)ng c(cid:1259)a Vi(cid:1227)t Nam protein 18- 25%; calci 5%, phospho 2,5%. B(cid:1245)t x(cid:1133)(cid:1131)ng th(cid:1231)t là nguyên li(cid:1227)u th(cid:1261)c (cid:259)n, ch(cid:1259) y(cid:1219)u b(cid:1241) sung và cân b(cid:1205)ng 2 nguyên t(cid:1237) calci và phospho. Nó chi(cid:1219)m t(cid:1273) l(cid:1227) trong th(cid:1261)c (cid:259)n h(cid:1243)n (cid:75)(cid:1255)p (TAHH) c(cid:1259)a gà con < 1%, cho gà (cid:255)(cid:1215) 2,5-3% (Bùi (cid:264)(cid:1261)c L(cid:458)ng - Lê H(cid:1239)ng M(cid:1201)n, 2001).

29

Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3. V(cid:1200)T LI(cid:1226)U VÀ PH(cid:1132)(cid:1130)NG PHÁP THÍ NGHI(cid:1226)M

(cid:264)(cid:1221) tài nghiên c(cid:1261)u g(cid:1239)m có 02 thí nghi(cid:1227)m.

Thí nghi(cid:1227)m 1: (cid:1190)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng các m(cid:1261)c (cid:255)(cid:1245) thay th(cid:1219) th(cid:1261)c (cid:259)n b(cid:1241) sung protein trong kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n b(cid:1205)ng bánh d(cid:1195)u d(cid:1263)a lên sinh tr(cid:1133)(cid:1251)ng c(cid:1259)a gà Nòi lai.

Thí nghi(cid:1227)m 2: Xác (cid:255)(cid:1231)nh t(cid:1229) l(cid:1227) tiêu hóa d(cid:1133)(cid:1253)ng ch(cid:1193)t và nit(cid:1131) tích l(cid:458)y c(cid:1259)a các kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n thay th(cid:1219) protein b(cid:1205)ng bánh d(cid:1195)u d(cid:1263)a c(cid:1259)a gà Nòi lai.

3.1 V(cid:1201)t li(cid:1227)u thí nghi(cid:1227)m

3.1.1 Th(cid:869)i gian thí nghi(cid:847)m

Thí nghi(cid:1227)m 1 (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c ti(cid:1219)n hành t(cid:1263) 12/2013 (cid:255)(cid:1219)n 4/2014.

Thí nghi(cid:1227)m 2 (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c ti(cid:1219)n hành t(cid:1263) 2/2014 (cid:255)(cid:1219)n 3/2014 (giai (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n gà 11 tu(cid:1195)n tu(cid:1241)i).

3.1.2 (cid:264)(cid:851)a (cid:255)(cid:76)(cid:843)m thí nghi(cid:847)m

Thí nghi(cid:1227)m (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c ti(cid:1219)n hành t(cid:1189)i h(cid:1245) ch(cid:259)n nuôi gia (cid:255)ình t(cid:1189)i (cid:1193)p Gi(cid:1267)a, xã Kim Hòa, huy(cid:1227)n (cid:38)(cid:1195)u Ngang, t(cid:1229)nh Trà Vinh.

(cid:48)(cid:1199)u (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c phân tích t(cid:1189)i Phòng thí nghi(cid:1227)m Dinh d(cid:1133)(cid:1253)ng, B(cid:1245) môn Ch(cid:259)n nuôi, Khoa Nông nghi(cid:1227)p & Sinh h(cid:1233)c (cid:1260)ng d(cid:1257)ng, Tr(cid:1133)(cid:1249)ng (cid:264)(cid:1189)i h(cid:1233)c C(cid:1195)n Th(cid:1131).

3.1.3 Chu(cid:859)ng tr(cid:809)i thí nghi(cid:847)m

Chu(cid:1239)ng tr(cid:1189)i thí nghi(cid:1227)m g(cid:1239)m có chu(cid:1239)ng nuôi gà làm thí nghi(cid:1227)m t(cid:259)ng tr(cid:1133)(cid:1251)ng và chu(cid:1239)ng nuôi gà làm thí nghi(cid:1227)m tiêu hóa. Chu(cid:1239)ng nuôi là d(cid:1189)ng chu(cid:1239)ng h(cid:1251), nuôi trên sàn, sàn cách n(cid:1221)n (cid:255)(cid:1193)t 50 cm, có s(cid:1265) d(cid:1257)ng (cid:255)(cid:1227)m lót sinh h(cid:1233)c, n(cid:1221)n chu(cid:1239)ng (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c xây (cid:74)(cid:1189)ch xung quanh cao 20 cm, 2 mái l(cid:1255)p b(cid:1205)ng lá, vách (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c quây xung quanh b(cid:1205)ng (cid:79)(cid:1133)(cid:1247)i B40, có rèm che di (cid:255)(cid:1245)ng, v(cid:1231) trí chu(cid:1239)ng cao ráo, thông thoáng t(cid:1237)t.

Thí nghi(cid:1227)m 1: Chu(cid:1239)ng nuôi (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c chia làm 2 dãy, gi(cid:1267)a 2 dãy là l(cid:1237)i (cid:255)i, m(cid:1243)i dãy (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c ng(cid:259)n ra làm 8 ô chu(cid:1239)ng, di(cid:1227)n tích m(cid:1243)i ô chu(cid:1239)ng là 3x4 m= 12 m2, t(cid:1241)ng di(cid:1227)n tích c(cid:1191) 2 dãy chu(cid:1239)ng là 192 m2. Chu(cid:1239)ng (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c xây d(cid:1269)ng theo h(cid:1133)(cid:1247)ng (cid:264)ông B(cid:1203)c - Tây Nam (Hình 3.1).

30

Hình 3.1 Chu(cid:1239)ng nuôi thí nghi(cid:1227)m Sinh tr(cid:1133)(cid:1251)ng

Thí nghi(cid:1227)m 2: gà (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c nuôi trên chu(cid:1239)ng l(cid:1239)ng, g(cid:1239)m 16 ô chu(cid:1239)ng l(cid:1239)ng. M(cid:1243)i ô có kích th(cid:1133)(cid:1247)c 60x40x40 cm. D(cid:1133)(cid:1247)i sàn m(cid:1243)i ô chu(cid:1239)ng (cid:255)(cid:1221)u có lót t(cid:1193)m tonl (cid:255)(cid:1223) h(cid:1261)ng ch(cid:1193)t th(cid:1191)i c(cid:1259)a gà. Máng (cid:259)n và máng u(cid:1237)ng (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c b(cid:1237) trí riêng t(cid:1263)ng ô (cid:255)(cid:1223) ki(cid:1223)m soát l(cid:1133)(cid:1255)ng th(cid:1261)c (cid:259)n tiêu th(cid:1257) và l(cid:1133)(cid:1255)ng th(cid:1261)c (cid:259)n d(cid:1133) th(cid:1263)a (Hình 3.2).

Hình 3.2 Chu(cid:1239)ng gà thí nghi(cid:1227)m tiêu hóa

3.1.4 (cid:264)(cid:865)ng v(cid:821)t thí nghi(cid:847)m

Gà thí nghi(cid:1227)m là gi(cid:1237)ng gà Nòi lai (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c mua t(cid:1263) t(cid:1229)nh B(cid:1219)n Tre (tr(cid:1189)i gà Nguy(cid:1225)n V(cid:259)n Ru, (cid:1192)p 1, Xã M(cid:1275) Chánh, Huy(cid:1227)n Ba Tri, t(cid:1229)nh B(cid:1219)n Tre). Gà con 01 ngày tu(cid:1241)i (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c tiêm ng(cid:1263)a b(cid:1227)nh Marek t(cid:1189)i tr(cid:1189)i.

31

Thí nghi(cid:1227)m 1: th(cid:1269)c hi(cid:1227)n trên 320 gà Nòi lai (trong (cid:255)ó có kho(cid:1191)ng 50% gà tr(cid:1237)ng và 50% gà mái). Gà b(cid:1203)t (cid:255)(cid:1195)u thí nghi(cid:1227)m t(cid:1263)(cid:3)(cid:255)(cid:1195)u tu(cid:1195)n tu(cid:1241)i th(cid:1261) 5 và k(cid:1219)t thúc thí nghi(cid:1227)m (cid:1251) cu(cid:1237)i tu(cid:1195)n tu(cid:1241)i th(cid:1261) 14 (hình 3.3).

Hình 3.3 Gà thí nghi(cid:1227)m lúc 5 tu(cid:1195)n tu(cid:1241)i

Thí nghi(cid:1227)m 2: (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c th(cid:1269)c hi(cid:1227)n trên 32 gà (16 tr(cid:1237)ng và 16 mái). B(cid:1203)t (cid:255)(cid:1195)u lúc gà 64 ngày tu(cid:1241)i (b(cid:1203)t (cid:255)(cid:1195)u tu(cid:1195)n tu(cid:1241)i th(cid:1261) 10), ti(cid:1219)n hành thu th(cid:1201)p s(cid:1237) li(cid:1227)u vào tu(cid:1195)n tu(cid:1241)i th(cid:1261) 11 (Hình 3.4).

Hình 3.4 Gà thí nghi(cid:1227)m lúc 11 tu(cid:1195)n tu(cid:1241)i

3.1.5 Th(cid:881)c (cid:259)n và kh(cid:817)u ph(cid:815)n thí nghi(cid:847)m

Gà nuôi thí nghi(cid:1227)m (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c chia ra làm 3 giai (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n:

Giai (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n úm: (1 - 28 ngày tu(cid:1241)i) gà con (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c nuôi úm trong 04 tu(cid:1195)n và (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c nuôi (cid:71)(cid:1133)(cid:1253)ng b(cid:1205)ng th(cid:1261)c (cid:259)n h(cid:1243)n h(cid:1255)p c(cid:1259)a Công ty CP v(cid:1247)i 21% protein.

32

Giai (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n t(cid:259)ng tr(cid:1133)(cid:1251)ng: (5 - 10 tu(cid:1195)n tu(cid:1241)i)

(cid:42)(cid:1239)m có các nghi(cid:1227)m th(cid:1261)c (NT) nh(cid:1133) sau:

NT (cid:255)(cid:1237)i ch(cid:1261)ng ((cid:264)CTT): không s(cid:1265) d(cid:1257)ng bánh d(cid:1195)u d(cid:1263)a.

NT1TT: thay th(cid:1219) 15% th(cid:1261)c (cid:259)n b(cid:1241) sung protein b(cid:1205)ng bánh d(cid:1195)u d(cid:1263)a.

NT2TT: thay th(cid:1219) 25% th(cid:1261)c (cid:259)n b(cid:1241) sung protein b(cid:1205)ng bánh d(cid:1195)u d(cid:1263)a.

NT3TT: thay th(cid:1219) 35% th(cid:1261)c (cid:259)n b(cid:1241) sung protein b(cid:1205)ng bánh d(cid:1195)u d(cid:1263)a.

Giai (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n v(cid:1243) béo: (t(cid:1263) 11 - 14 tu(cid:1195)n tu(cid:1241)i)

(cid:42)(cid:1239)m có các nghi(cid:1227)m th(cid:1261)c (NT) nh(cid:1133) sau:

NT (cid:255)(cid:1237)i ch(cid:1261)ng ((cid:264)CVB): không s(cid:1265) d(cid:1257)ng bánh d(cid:1195)u d(cid:1263)a.

NT1VB: thay th(cid:1219) 20% th(cid:1261)c (cid:259)n b(cid:1241) sung protein b(cid:1205)ng bánh d(cid:1195)u d(cid:1263)a.

NT2VB: thay th(cid:1219) 30% th(cid:1261)c (cid:259)n b(cid:1241) sung protein b(cid:1205)ng bánh d(cid:1195)u d(cid:1263)a.

NT3VB: thay th(cid:1219) 40% th(cid:1261)c (cid:259)n b(cid:1241) sung protein b(cid:1205)ng bánh d(cid:1195)u d(cid:1263)a.

Th(cid:1261)c (cid:259)n thí nghi(cid:1227)m (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c mua (cid:1251) c(cid:1265)a hàng t(cid:1189)i (cid:255)(cid:1231)a ph(cid:1133)(cid:1131)ng nh(cid:1133) t(cid:1193)m, cám, b(cid:1203)p, b(cid:1245)t cá, bánh d(cid:1195)u d(cid:1263)a, bánh d(cid:1195)u (cid:255)(cid:1201)u nành, premix-vitamin…

Thành ph(cid:1195)n giá tr(cid:1231) dinh d(cid:1133)(cid:1253)ng c(cid:1259)a bánh d(cid:1195)u d(cid:1263)a trong thí nghi(cid:1227)m qua phân tích t(cid:1189)i phòng Thí nghi(cid:1227)m Dinh d(cid:1133)(cid:1253)ng, B(cid:1245) môn Ch(cid:259)n nuôi, Khoa Nông Nghi(cid:1227)p và Sinh (cid:75)(cid:1233)c (cid:1260)ng d(cid:1257)ng (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c th(cid:1223) hi(cid:1227)n qua B(cid:1191)ng 3.1

(cid:37)(cid:1191)ng 3.1 Thành ph(cid:1195)n hóa h(cid:1233)c và giá tr(cid:1231) dinh d(cid:1133)(cid:1253)ng bánh d(cid:1195)u d(cid:1263)a

Tr(cid:1189)ng thái g(cid:1195)n khô, % Bánh d(cid:1195)u d(cid:1263)a

(cid:57)(cid:1201)t ch(cid:1193)t khô (DM)

85,77

Protein thô (CP)

19,72

Béo thô (EE)

9,74

(cid:59)(cid:1131) thô (CF)

14,03

Tro (ASH)

5,83

(cid:59)(cid:1131) trung tính (NDF)

46,61

Calci (Ca)

0,44

Phospho (P)

0,54

(cid:49)(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng trao (cid:255)(cid:1241)i (ME, kcal/kg)

2287*

ME * theo NRC (1994)

33

Công th(cid:1261)c ph(cid:1237)i h(cid:1255)p kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n th(cid:1261)c (cid:259)n c(cid:1259)a gà qua các giai (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n và thành ph(cid:1195)n hóa (cid:75)(cid:1233)c (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c trình bày qua B(cid:1191)ng 3.2 và 3.3.

(cid:37)(cid:1191)ng 3.2 Công th(cid:1261)c ph(cid:1237)i tr(cid:1245)n kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n, thành ph(cid:1195)n hóa h(cid:1233)c và giá tr(cid:1231) dinh d(cid:1133)(cid:1253)ng (cid:70)(cid:1259)a các kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n thí nghi(cid:1227)m (cid:1251) gà giai (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n 5 –10 tu(cid:1195)n tu(cid:1241)i

Th(cid:1269)c li(cid:1227)u, (%) (cid:3)(cid:264)CTT NT1TT NT2TT NT3TT

Cám 19,00 4,00 25,00 28,00

(cid:55)(cid:1193)m 7,70 15,10 4,00 0,00

(cid:37)(cid:1203)p 44,50 57,00 39,28 36,90

Bánh d(cid:1195)u (cid:255)(cid:1201)u nành

14,28 12,00 10,30 16,00

Bánh d(cid:1195)u d(cid:1263)a 7,60 0,00 12,67 17,70

(cid:37)(cid:1245)t cá 4,52 6,00 4,50 4,00

Dicalci phosphate 0,50 0,50 0,50 0,50

Premix khoáng 0,50 0,50 0,50 0,50

Premix vitamin 0,50 0,50 0,50 0,50

(cid:39)(cid:1195)u cá 0,50 0,00 0,75 1,25

Lysine 0,20 0,20 0,20 0,20

Methionine 0,20 0,20 0,20 0,20

Thành ph(cid:1195)n hóa h(cid:1233)c, %

87,15

87,24

87,25

87,32

(cid:57)(cid:1201)t ch(cid:1193)t khô (DM)

17,00

17,03

16,90

16,80

Protein thô (CP)

4,00

4,84

5,82

2,53

Béo thô (EE)

15,12

17,09

19,07

12,11

(cid:59)(cid:1131) trung tính (NDF)

4,63

3,05

3,88

1,56

(cid:59)(cid:1131) thô (CF)

0,99 0,93

1,03

1,19

Calci (Ca)

0,66

0,73

0,77

0,50

Phospho (P)

1,11

1,07

1,03

1,14

Lysine(1)

0,51

0,51

0,50

0,52

Methionine(1)

12,5 12,5

12,6

12,6

(1) NRC (1994)

ME (MJ/kg)(2)

34

(cid:37)(cid:1191)ng 3.3 Công th(cid:1261)c ph(cid:1237)i tr(cid:1245)n kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n, thành ph(cid:1195)n hóa h(cid:1233)c và giá tr(cid:1231) dinh d(cid:1133)(cid:1253)ng (cid:70)(cid:1259)a các kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n thí nghi(cid:1227)m (cid:1251) gà giai (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n 11–14 tu(cid:1195)n tu(cid:1241)i

Th(cid:1269)c li(cid:1227)u, (%) (cid:3)(cid:264)CVB NT1VB NT2VB NT3VB

17,25 22,50 27,00 Cám 3,00

8,04 4,00 0,00 (cid:55)(cid:1193)m 11,50

50,71 47,00 44,00 (cid:37)(cid:1203)p 66,00

Bánh d(cid:1195)u (cid:255)(cid:1201)u nành

9,50 8,00 7,00 12,80

7,65 15,30 Bánh d(cid:1195)u d(cid:1263)a 0,00 11,50

3,80 3,60 3,00 (cid:37)(cid:1245)t cá 4,00

0,50 0,50 0,50 Dicalci phosphate 0,50

0,50 0,50 0,50 Premix khoáng 0,50

0,50 0,50 0,50 Premix vitamin 0,50

1,35 1,75 2,00 (cid:39)(cid:1195)u cá 1,00

Lysine

0,10 0,10 0,10 0,10

0,10 0,10

Methionine

0,10 0,10

Thành ph(cid:1195)n hóa h(cid:1233)c, %

87,28 87,39 87,39 (cid:57)(cid:1201)t ch(cid:1193)t khô (DM) 87,25

15,01 14,97 14,91 Protein thô (CP) 15,08

4,72 5,59 6,26 Béo thô (EE) 3,39

15,57 17,13 18,70 (cid:59)(cid:1131) trung tính (NDF) 12,87

2,95 3,62 4,28 (cid:59)(cid:1131) thô (CF) 1,57

0,98 0,93 0,87 Calci 1,06

0,62 0,68 0,69 Phospho 0,66

0,86 0,83 0,81 Lysine(1) 0,89

0,38 0,38 0,37 Methionine(1) 0,38

13,0

13,0

13,0

13,0

(1) NRC (1994)

ME (MJ/kg)(1)

35

3.1.6 D(cid:877)ng c(cid:877) thí nghi(cid:847)m

(cid:39)(cid:1257)ng c(cid:1257) thí nghi(cid:1227)m g(cid:1239)m cân (cid:255)(cid:1239)ng h(cid:1239) lo(cid:1189)i 1, 2, 5 và 12 kg, thau, xô, máng (cid:259)n, máng (cid:88)(cid:1237)ng, th(cid:1133)(cid:1247)c dây, kéo và các d(cid:1257)ng c(cid:1257) khác ph(cid:1257)c v(cid:1257) ch(cid:259)n nuôi và nghiên c(cid:1261)u.

3.2 Ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp thí nghi(cid:1227)m

3.2.1 B(cid:857) trí thí nghi(cid:847)m

Thí nghi(cid:1227)m 1 (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c b(cid:1237) trí theo th(cid:1223) th(cid:1261)c hoàn toàn ng(cid:1199)u nhiên v(cid:1247)i 4 nghi(cid:1227)m th(cid:1261)c, l(cid:1201)p (cid:79)(cid:1189)i 4 l(cid:1195)n, có t(cid:1241)ng c(cid:1245)ng 16 (cid:255)(cid:1131)n v(cid:1231) thí nghi(cid:1227)m, m(cid:1243)i (cid:255)(cid:1131)n v(cid:1231) thí nghi(cid:1227)m là m(cid:1245)t ô chu(cid:1239)ng nuôi 20 gà (10 tr(cid:1237)ng + 10 mái), có t(cid:1241)ng c(cid:1245)ng 320 gà.

Thí nghi(cid:1227)m 2 nuôi 2 gà (1 tr(cid:1237)ng + 1 mái)/ô chu(cid:1239)ng, có t(cid:1241)ng c(cid:1245)ng 32 gà.

3.2.2 Ch(cid:259)m sóc nuôi d(cid:753)(cid:873)ng

Gà con t(cid:1263) 01 ngày tu(cid:1241)i (cid:255)(cid:1219)n 4 tu(cid:1195)n tu(cid:1241)i (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c nuôi trong l(cid:1239)ng úm, l(cid:1239)ng úm (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c chia làm b(cid:1237)n ng(cid:259)n, m(cid:1243)i ng(cid:259)n có di(cid:1227)n tích là 2 X 1= 2 m2, nuôi úm 200 gà con, t(cid:1241)ng s(cid:1237) gà nuôi úm là 600 con, s(cid:1133)(cid:1251)i (cid:1193)m b(cid:1205)ng bóng (cid:255)èn 75W. Gà (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c cho (cid:259)n 03 l(cid:1195)n/ngày vào các th(cid:1249)i (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m 7 gi(cid:1249), 13 gi(cid:1249) và 17 gi(cid:1249). N(cid:1133)(cid:1247)c u(cid:1237)ng (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c sát trùng b(cid:1205)ng 2% chloramin B và (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c cung c(cid:1193)p t(cid:1269) do. Khi gà b(cid:1133)(cid:1247)c vào tu(cid:1195)n tu(cid:1241)i th(cid:1261) 5, tuy(cid:1223)n nh(cid:1267)ng con có tr(cid:1233)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1133)(cid:1131)ng (cid:255)(cid:1133)(cid:1131)ng nhau (cid:255)(cid:1223) b(cid:1237) trí thí nghi(cid:1227)m.

3.2.3 Phòng b(cid:847)nh

Các lo(cid:1189)i thu(cid:1237)c s(cid:1265) d(cid:1257)ng trong quá trình thí nghi(cid:1227)m bao g(cid:1239)m các lo(cid:1189)i nh(cid:1133) premix vitamin, thu(cid:1237)c ng(cid:1263)a c(cid:1195)u trùng, men tiêu hóa và hóa ch(cid:1193)t tiêu (cid:255)(cid:1245)c sát trùng chu(cid:1239)ng tr(cid:1189)i. Ngoài ra, t(cid:1193)t c(cid:1191) gà thí nghi(cid:1227)m còn (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c ch(cid:1259)ng ng(cid:1263)a m(cid:1245)t s(cid:1237) b(cid:1227)nh ph(cid:1241) bi(cid:1219)n và có s(cid:1269) l(cid:1201)p l(cid:1189)i theo khuy(cid:1219)n cáo c(cid:1259)a Chi c(cid:1257)c Thú y t(cid:1229)nh Trà Vinh th(cid:1223) hi(cid:1227)n qua B(cid:1191)ng 3.4.

(cid:37)(cid:1191)ng 3.4 L(cid:1231)ch tiêm phòng

Ngày tu(cid:1241)i Vaccine phòng b(cid:1227)nh (cid:264)(cid:1133)(cid:1249)ng c(cid:1193)p

04 Lasota l(cid:1195)n 1 Nh(cid:1235) m(cid:1203)t, nh(cid:1235) m(cid:458)i

08 (cid:37)(cid:1227)nh (cid:255)(cid:1201)u Xuyên da cánh

10 Gumboro l(cid:1195)n 1 Nh(cid:1235) m(cid:1203)t, nh(cid:1235) m(cid:458)i

15 Tiêm d(cid:1133)(cid:1247)i da c(cid:1241) Cúm H5N1

21 Lasota l(cid:1195)n 2 Nh(cid:1235) m(cid:1203)t, nh(cid:1235) m(cid:458)i

28 Gumboro l(cid:1195)n 2 Cho u(cid:1237)ng

35 Tiêm d(cid:1133)(cid:1247)i da c(cid:1241) H5N1 l(cid:1195)n 2

60 Newcastle th(cid:1219) h(cid:1227) 1 Tiêm b(cid:1203)p

36

3.2.4 Thí nghi(cid:847)m cân b(cid:825)ng dinh d(cid:753)(cid:873)ng

Xác (cid:255)(cid:1231)nh t(cid:1229) l(cid:1227) tiêu hóa các kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n thí nghi(cid:1227)m:

Khi gà (cid:255)(cid:1189)t (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c 10 tu(cid:1195)n tu(cid:1241)i thì ch(cid:1233)n m(cid:1243)i lô trong nghi(cid:1227)m th(cid:1261)c 2 gà (1 tr(cid:1237)ng + 1 mái), v(cid:1247)i 4 nghi(cid:1227)m th(cid:1261)c, l(cid:1201)p l(cid:1189)i 4 l(cid:1195)n, có t(cid:1241)ng c(cid:1245)ng 16 lô thí nghi(cid:1227)m, chuy(cid:1223)n sang chu(cid:1239)ng l(cid:1239)ng (cid:255)(cid:1223) theo dõi. S(cid:1265) d(cid:1257)ng th(cid:1261)c (cid:259)n gi(cid:1237)ng thí nghi(cid:1227)m 1 và cho (cid:259)n t(cid:1269) do. (cid:47)(cid:1133)(cid:1255)ng ch(cid:1193)t th(cid:1191)i c(cid:1259)a gà (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c ghi nh(cid:1201)n hàng ngày vào lúc 7 gi(cid:1249), liên t(cid:1257)c trong 7 ngày (cid:70)(cid:1259)a m(cid:1243)i (cid:255)(cid:1131)n v(cid:1231) thí nghi(cid:1227)m và (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c tr(cid:1267)(cid:3)(cid:255)ông (-180C). Tr(cid:1133)(cid:1247)c khi phân tích, ch(cid:1193)t th(cid:1191)i (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c rã (cid:255)ông, tr(cid:1245)n (cid:255)(cid:1221)u và s(cid:1193)y m(cid:1199)u (cid:1251) nhi(cid:1227)t (cid:255)(cid:1245) 550C, ti(cid:1219)p theo là nghi(cid:1221)n m(cid:1231)n qua máy có l(cid:1243) rây (cid:255)(cid:1133)(cid:1249)ng kính 1mm tr(cid:1133)(cid:1247)c khi th(cid:1269)c hi(cid:1227)n phân tích thành ph(cid:1195)n hóa h(cid:1233)c. L(cid:1133)(cid:1255)ng th(cid:1261)c (cid:259)n (cid:259)n vào và th(cid:1261)c (cid:259)n th(cid:1263)a s(cid:1217)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c ghi nh(cid:1201)n hàng ngày. L(cid:1193)y m(cid:1199)u th(cid:1261)c (cid:259)n (cid:255)(cid:1223) phân tích thành ph(cid:1195)n hóa h(cid:1233)c. Riêng ch(cid:1229) tiêu N (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c ti(cid:1219)n hành phân tích trên phân (cid:87)(cid:1133)(cid:1131)i.

3.2.5 Các ch(cid:849) tiêu theo dõi

3.2.5.1 Kh(cid:857)i l(cid:753)(cid:875)ng và t(cid:259)ng tr(cid:853)ng c(cid:879)a gà

Kh(cid:1237)i l(cid:1133)(cid:1255)ng c(cid:1259)a gà (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c xác (cid:255)(cid:1231)nh vào th(cid:1249)i (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m (cid:255)(cid:1195)u và cu(cid:1237)i m(cid:1243)i giai (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n thí nghi(cid:1227)m. Cân kh(cid:1237)i l(cid:1133)(cid:1255)ng c(cid:1259)a gà b(cid:1205)ng cân (cid:255)(cid:1239)ng h(cid:1239) lúc sáng s(cid:1247)m tr(cid:1133)(cid:1247)c khi cho (cid:259)n, sau (cid:255)ó tính t(cid:259)ng tr(cid:1233)ng trung bình (g/con) c(cid:1259)a m(cid:1243)i (cid:255)(cid:1131)n v(cid:1231) thí nghi(cid:1227)m.

(cid:55)(cid:259)ng tr(cid:1233)ng (g) = (KL cu(cid:1237)i k(cid:484) (g) - KL (cid:255)(cid:1195)u k(cid:484) (g))

- Tiêu th(cid:877) th(cid:881)c (cid:259)n (g/con/ngày)

Th(cid:1261)c (cid:259)n (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c cân tr(cid:1133)(cid:1247)c khi cho (cid:259)n và cân l(cid:1189)i th(cid:1261)c (cid:259)n th(cid:1263)a vào sáng hôm sau. (cid:47)(cid:1133)(cid:1255)ng th(cid:1261)c (cid:259)n tiêu th(cid:1257) (g/con/ngày) là hi(cid:1227)u s(cid:1237) c(cid:1259)a l(cid:1133)(cid:1255)ng th(cid:1261)c (cid:259)n cho (cid:259)n và l(cid:1133)(cid:1255)ng th(cid:1261)c (cid:259)n th(cid:1263)a chia s(cid:1237) gà th(cid:1269)c t(cid:1219) hàng ngày (cid:1251) m(cid:1243)i (cid:255)(cid:1131)n v(cid:1231) thí nghi(cid:1227)m.

- H(cid:847) s(cid:857) chuy(cid:843)n hóa th(cid:881)c (cid:259)n (HSCHTA):(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c xác (cid:255)(cid:1231)nh vào (cid:255)(cid:1195)u k(cid:484) và cu(cid:1237)i k(cid:484) c(cid:1259)a thí nghi(cid:1227)m theo công th(cid:1261)c sau:

HSCHTA = L(cid:1133)(cid:1255)ng th(cid:1261)c (cid:259)n tiêu th(cid:1257) (g)/ t(cid:259)ng tr(cid:1233)ng (g)

3.2.5.2 Xác (cid:255)(cid:851)nh t(cid:893) l(cid:847) tiêu hóa (TLTH) c(cid:879)a các d(cid:753)(cid:873)ng ch(cid:813)t

(cid:55)(cid:893) l(cid:847) tiêu hóa d(cid:753)(cid:873)ng ch(cid:813)t:

TLTH bi(cid:1223)u ki(cid:1219)n (%) = (s(cid:1237) l(cid:1133)(cid:1255)ng d(cid:1133)(cid:1253)ng ch(cid:1193)t (cid:259)n vào (g) – s(cid:1237) l(cid:1133)(cid:1255)ng d(cid:1133)(cid:1253)ng ch(cid:1193)t th(cid:1191)i ra trong phân (g)) x100/s(cid:1237) l(cid:1133)(cid:1255)ng d(cid:1133)(cid:1253)ng ch(cid:1193)t (cid:259)n vào (g)

S(cid:1237) l(cid:1133)(cid:1255)ng DC(cid:259)n – S(cid:1237) l(cid:1133)(cid:1255)ng DCphân

TLTHBK (%) = x 100

S(cid:1237) l(cid:1133)(cid:1255)ng DC(cid:259)n

37

Trong (cid:255)ó: DC(cid:259)n: là l(cid:1133)(cid:1255)ng d(cid:1133)(cid:1253)ng ch(cid:1193)t (cid:259)n vào (g)

DCphân: là l(cid:1133)(cid:1255)ng d(cid:1133)(cid:1253)ng ch(cid:1193)t trong ch(cid:1193)t th(cid:1191)i (g)

Nit(cid:751) tích l(cid:458)y c(cid:879)a gà thí nghi(cid:847)m:

S(cid:1237) l(cid:1133)(cid:1255)ng Nit(cid:1131)(cid:259)n – S(cid:1237) l(cid:1133)(cid:1255)ng Nit(cid:1131)phân+ti(cid:1223)u

Nit(cid:1131) tích l(cid:458)y (%) = x 100

S(cid:1237) l(cid:1133)(cid:1255)ng Nit(cid:1131)(cid:259)n

3.2.5.3 M(cid:861) kh(cid:811)o sát

Ch(cid:853)n gà m(cid:861) kh(cid:811)o sát:

Cu(cid:1237)i giai (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n thí nghi(cid:1227)m, m(cid:1243)i (cid:255)(cid:1131)n v(cid:1231) thí nghi(cid:1227)m ch(cid:1233)n 2 gà (1 gà tr(cid:1237)ng và 1 gà mái) có kh(cid:1237)i l(cid:1133)(cid:1255)ng trung bình c(cid:1259)a (cid:255)(cid:1131)n v(cid:1231) thí nghi(cid:1227)m (cid:255)(cid:1223) m(cid:1241) kh(cid:1191)o sát. Nh(cid:1133) v(cid:1201)y, s(cid:1237) gà (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c m(cid:1241) kh(cid:1191)o sát là 32 con (4 nghi(cid:1227)m th(cid:1261)c x 4 l(cid:1195)n l(cid:1211)p l(cid:1189)i x 2 gà).

Xác (cid:255)(cid:851)nh các ch(cid:849) tiêu v(cid:841) qu(cid:815)y th(cid:851)t: kh(cid:1237)i l(cid:1133)(cid:1255)ng thân th(cid:1231)t, t(cid:1273) l(cid:1227) thân th(cid:1231)t, kh(cid:1237)i l(cid:1133)(cid:1255)ng và (cid:87)(cid:1273) l(cid:1227) th(cid:1231)t (cid:1261)c, kh(cid:1237)i l(cid:1133)(cid:1255)ng và t(cid:1273) l(cid:1227) th(cid:1231)t (cid:255)ùi so v(cid:1247)i thân th(cid:1231)t.

Ph(cid:753)(cid:751)ng pháp m(cid:861) và cân (cid:255)o các ch(cid:849) tiêu theo trình t(cid:889) sau:

Cân gà (cid:255)(cid:1223) xác (cid:255)(cid:1231)nh kh(cid:1237)i l(cid:1133)(cid:1255)ng s(cid:1237)ng, c(cid:1203)t ti(cid:1219)t và cân gà l(cid:1189)i (cid:255)(cid:1223) xác (cid:255)(cid:1231)nh kh(cid:1237)i l(cid:1133)(cid:1255)ng sau khi c(cid:1203)t ti(cid:1219)t, nh(cid:1241) lông và cân l(cid:1189)i gà (cid:255)(cid:1223) xác (cid:255)(cid:1231)nh kh(cid:1237)i l(cid:1133)(cid:1255)ng sau khi nh(cid:1241) lông. M(cid:1241) (cid:69)(cid:1257)ng l(cid:1193)y lòng, gan, tim ra riêng và cân l(cid:1189)i (cid:255)(cid:1223) xác (cid:255)(cid:1231)nh kh(cid:1237)i l(cid:1133)(cid:1255)ng sau b(cid:1235) lòng. C(cid:1203)t (cid:69)(cid:1235)(cid:3)(cid:255)(cid:1195)u (cid:1251) kh(cid:1247)p Atlas, b(cid:1235) chân (cid:255)(cid:1223) xác (cid:255)(cid:1231)nh kh(cid:1237)i l(cid:1133)(cid:1255)ng thân th(cid:1231)t. M(cid:1241) gà ra, tách riêng ph(cid:1195)n (cid:1261)c và (cid:255)ùi: C(cid:1203)t t(cid:1263) b(cid:1249) mép trên c(cid:1259)a kh(cid:1247)p x(cid:1133)(cid:1131)ng b(cid:1191) vai, c(cid:1203)t t(cid:1193)t c(cid:1191) các ph(cid:1195)n c(cid:1131) bám trên thân mình, lóc (cid:255)(cid:1219)n kh(cid:1247)p vai k(cid:1223) c(cid:1191) x(cid:1133)(cid:1131)ng (cid:255)òn gánh, x(cid:1133)(cid:1131)ng m(cid:1235) qu(cid:1189) và (cid:91)(cid:1133)(cid:1131)ng (cid:1261)c (cid:255)(cid:1223) l(cid:1193)y (cid:1261)c ra, sau (cid:255)ó c(cid:1203)t d(cid:1233)c c(cid:1131) liên s(cid:1133)(cid:1249)n (cid:1251) phía sau. Tháo kh(cid:1247)p t(cid:1233)a (cid:255)ùi (cid:255)(cid:1223) xác (cid:255)(cid:1231)nh kh(cid:1237)i l(cid:1133)(cid:1255)ng (cid:255)ùi.

Kh(cid:1237)i l(cid:1133)(cid:1255)ng th(cid:1231)t (cid:1261)c và th(cid:1231)t (cid:255)ùi: Tách th(cid:1231)t (cid:1261)c và (cid:255)ùi theo các (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m bám c(cid:1131), theo (cid:91)(cid:1133)(cid:1131)ng t(cid:1233)a và x(cid:1133)(cid:1131)ng hông.

3.2.6 Hi(cid:847)u qu(cid:811) kinh t(cid:839)

(cid:55)(cid:1263) các k(cid:1219)t qu(cid:1191) nghiên c(cid:1261)u, tính t(cid:1241)ng chi phí th(cid:1261)c (cid:259)n cho gà (cid:1251) m(cid:1243)i nghi(cid:1227)m th(cid:1261)c và (cid:70)(cid:259)n c(cid:1261) vào giá bán c(cid:1259)a gà t(cid:1189)i th(cid:1249)i (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m xu(cid:1193)t chu(cid:1239)ng (cid:255)(cid:1223) xác (cid:255)(cid:1231)nh nghi(cid:1227)m th(cid:1261)c thí nghi(cid:1227)m có chi phí th(cid:1261)c (cid:259)n th(cid:1193)p nh(cid:1193)t và (cid:255)(cid:1189)t hi(cid:1227)u qu(cid:1191) kinh t(cid:1219) cao nh(cid:1193)t. T(cid:1263)(cid:3)(cid:255)ó khuy(cid:1219)n cáo cho ng(cid:1133)(cid:1249)i dân áp d(cid:1257)ng trong s(cid:1191)n xu(cid:1193)t.

3.2.7 Các ch(cid:849) tiêu phân tích hóa h(cid:853)c

Phân tích thành ph(cid:1195)n hóa h(cid:1233)c c(cid:1259)a m(cid:1199)u th(cid:1261)c (cid:259)n và m(cid:1199)u phân bao g(cid:1239)m các ch(cid:1229) tiêu nh(cid:1133) v(cid:1201)t ch(cid:1193)t khô (DM), protein thô (CP), béo thô (EE), x(cid:1131) thô (CF), tro (Ash) theo

38

ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp AOAC (1990).

3.2.8 Phân tích th(cid:857)ng kê

(cid:54)(cid:1237) li(cid:1227)u thô (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c x(cid:1265) lý s(cid:1131) b(cid:1245) b(cid:1205)ng ch(cid:1133)(cid:1131)ng trình Excel, sau (cid:255)ó ti(cid:1219)n hành phân tích ph(cid:1133)(cid:1131)ng sai b(cid:1205)ng mô hình tuy(cid:1219)n tính t(cid:1241)ng quát (General Linear Model) c(cid:1259)a ch(cid:1133)(cid:1131)ng trình Minitab 13, khi F tính ch(cid:1229) ra s(cid:1269) khác bi(cid:1227)t thì ti(cid:1219)n hành so sánh c(cid:1211)p b(cid:1205)ng phép th(cid:1265) Tukey (cid:1251) m(cid:1261)c ý ngh(cid:429)a 5%.

Mô hình phân tích th(cid:1237)ng kê nh(cid:1133) sau:

Yij = µ + Ti + (cid:304)ij

(cid:57)(cid:1247)i Yij là giá tr(cid:1231) bi(cid:1219)n ph(cid:1257) thu(cid:1245)c th(cid:1261) j c(cid:1259)a nghi(cid:1227)m th(cid:1261)c th(cid:1261) i

µ là trung bình qu(cid:1195)n th(cid:1223);

Ti là (cid:1191)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng c(cid:1259)a nghi(cid:1227)m th(cid:1261)c th(cid:1261) i (i=1-4)

(cid:304)ij là sai s(cid:1237) ng(cid:1197)u nhiên

39

Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 4. K(cid:1218)T QU(cid:1190) VÀ TH(cid:1190)O LU(cid:1200)N

4.1 Nh(cid:1201)n xét t(cid:1241)ng quát

Thí nghi(cid:1227)m (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c ti(cid:1219)n hành vào (cid:255)(cid:1195)u tháng 12/2014, nên nhi(cid:1227)t (cid:255)(cid:1245) và (cid:1197)m (cid:255)(cid:1245) môi tr(cid:1133)(cid:1249)ng t(cid:1133)(cid:1131)ng (cid:255)(cid:1237)i th(cid:1193)p h(cid:1131)n so v(cid:1247)i nh(cid:1267)ng tháng ti(cid:1219)p theo, nhi(cid:1227)t (cid:255)(cid:1245) trong ngày dao (cid:255)(cid:1245)ng trong kho(cid:1191)ng 28 - 320C. (cid:264)àn gà có b(cid:1227)nh c(cid:1195)u trùng nh(cid:1133)ng (cid:255)ã k(cid:1231)p th(cid:1249)i (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u tr(cid:1231), nhìn chung tình tr(cid:1189)ng s(cid:1261)c kh(cid:1235)e c(cid:1259)a gà thí nghi(cid:1227)m (cid:1241)n (cid:255)(cid:1231)nh, s(cid:1261)c kh(cid:1235)e t(cid:1237)t.

4.2 K(cid:1219)t qu(cid:1191) thí nghi(cid:1227)m 1: (cid:1190)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng các m(cid:1261)c (cid:255)(cid:1245) thay th(cid:1219) th(cid:1261)c (cid:259)n b(cid:1241) sung protein trong kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n b(cid:1205)ng bánh d(cid:1195)u d(cid:1263)a lên sinh tr(cid:1133)(cid:1251)ng c(cid:1259)a gà Nòi lai.

4.2.1 Giai (cid:255)(cid:82)(cid:809)n úm

Gà con m(cid:1247)i n(cid:1251) có kh(cid:1237)i l(cid:1133)(cid:1255)ng trung bình là 32 gam, (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c nuôi trong l(cid:1239)ng úm 4 tu(cid:1195)n và cho (cid:259)n th(cid:1261)c (cid:259)n có 21% CP. Sau 4 tu(cid:1195)n gà (cid:255)(cid:1189)t kh(cid:1237)i l(cid:1133)(cid:1255)ng trung bình 302,9 g/con và (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c b(cid:1237) trí các thí nghi(cid:1227)m (xem B(cid:1191)ng 4.1).

(cid:37)(cid:1191)ng 4.1 Kh(cid:1237)i l(cid:1133)(cid:1255)ng và tiêu t(cid:1237)n th(cid:1261)c (cid:259)n c(cid:1259)a gà giai (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n úm

Ch(cid:1229) tiêu (g)

(cid:3)(cid:264)CTT NT1TT NT2TT NT3TT

33 32 31 32

KL 1 ngày tu(cid:1241)i

8.96 10.26 9.86 9.61

Tiêu th(cid:1257) th(cid:1261)c (cid:259)n (g/con/ngày)

284 319,4 307 301

KL 28 ngày tu(cid:1241)i

KL: kh(cid:857)i l(cid:753)(cid:875)ng

4.2.2 Giai (cid:255)(cid:82)(cid:809)n t(cid:259)ng tr(cid:753)(cid:871)ng (5-10 tu(cid:815)n tu(cid:861)i)

4.2.2.1 L(cid:753)(cid:875)ng th(cid:881)c (cid:259)n và d(cid:753)(cid:873)ng ch(cid:813)t tiêu th(cid:877) c(cid:879)a gà Nòi lai

BDD có nh(cid:1133)(cid:1255)c (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m là th(cid:1193)p protein và nhi(cid:1221)u x(cid:1131), do (cid:255)ó (cid:255)(cid:1223)(cid:3)(cid:255)(cid:1191)m b(cid:1191)o các kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n thí nghi(cid:1227)m có hàm l(cid:1133)(cid:1255)ng protein và ME t(cid:1133)(cid:1131)ng (cid:255)(cid:1133)(cid:1131)ng nhau, BDD (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c dùng (cid:255)(cid:1223) thay th(cid:1219) protein c(cid:1259)a kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n (xem B(cid:1191)ng 3.1, 3.2 và 3.3). K(cid:1219)t qu(cid:1191) v(cid:1221) s(cid:1237) l(cid:1133)(cid:1255)ng (cid:71)(cid:1133)(cid:1253)ng ch(cid:1193)t và n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng (cid:259)n vào c(cid:1259)a gà giai (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n 5 - 10 tu(cid:1195)n tu(cid:1241)i (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c trình bày qua B(cid:1191)ng 4.2 và Hình 4.1.

Th(cid:1261)c (cid:259)n thí nghi(cid:1227)m (cid:255)ã (cid:1191)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng lên s(cid:1237) l(cid:1133)(cid:1255)ng d(cid:1133)(cid:1253)ng ch(cid:1193)t và n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng (cid:259)n vào (cid:70)(cid:1259)a gà. S(cid:1237) l(cid:1133)(cid:1255)ng DM (cid:259)n t(cid:1133)(cid:1131)ng t(cid:1269) gi(cid:1267)a các NT(cid:264)CTT, NT1TT và NT2TT nh(cid:1133)ng t(cid:259)ng cao (cid:1251) NT b(cid:1241) sung BDD cao nh(cid:1193)t NT3TT (50,78 g/ngày) (P=0,01). K(cid:1219)t qu(cid:1191) t(cid:1133)(cid:1131)ng t(cid:1269) ghi nh(cid:1201)n (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c (cid:255)(cid:1237)i v(cid:1247)i s(cid:1237) l(cid:1133)(cid:1255)ng protein (cid:1251) NT(cid:264)CTT là 8,96 g/ngày và NT3TT là 9,77 g/ngày (P=0,02) và n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng (cid:259)n vào (NT(cid:264)CTT 0,66 MJ và NT3TT là 0,73 MJ/con/ngày; P = 0,02). S(cid:1237) l(cid:1133)(cid:1255)ng (cid:259)n vào c(cid:1259)a ch(cid:1193)t béo (cid:259)n vào t(cid:259)ng theo t(cid:1229) l(cid:1227) BDD

40

trong kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n (P<0.01), th(cid:1193)p nh(cid:1193)t (cid:1251) NT(cid:264)CTT là 1,33 g/ngày, k(cid:1219)(cid:3) (cid:255)(cid:1219)n là NT1TT (2,09 g), NT2TT (2,55 g) và cao nh(cid:1193)t là NT3TT (3,38 g), lý do có th(cid:1223) gi(cid:1191)i thích là BDD là ph(cid:1257) ph(cid:1197)m sau khi ép l(cid:1193)y d(cid:1195)u b(cid:1205)ng ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp ép tr(cid:1257)c nên l(cid:1133)(cid:1255)ng d(cid:1195)u còn (cid:79)(cid:1189)i t(cid:1133)(cid:1131)ng (cid:255)(cid:1237)i cao (9,74%). Hàm l(cid:1133)(cid:1255)ng ch(cid:1193)t béo (cid:259)n vào t(cid:259)ng theo t(cid:1229) l(cid:1227) BDD trong kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n. S(cid:1237) l(cid:1133)(cid:1255)ng NDF (cid:259)n vào c(cid:458)ng t(cid:259)ng d(cid:1195)n theo t(cid:1229) l(cid:1227) BDD trong kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n (P<0.01), th(cid:1193)p nh(cid:1193)t (cid:1251) NT(cid:264)CTT là 6,38 g/ngày, k(cid:1219)(cid:3) (cid:255)(cid:1219)n là NT1TT (7,09 g), NT2TT (8,99 g) và cao nh(cid:1193)t là NT3TT (11,09 g). BDD (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c ép t(cid:1263) ph(cid:1195)n v(cid:1235) c(cid:1259)a cùi d(cid:1263)a, khá (cid:70)(cid:1261)ng nên ph(cid:1257) ph(cid:1197)m thu (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c có hàm l(cid:1133)(cid:1255)ng x(cid:1131) cao (CF là 14,03% và NDF là 46,61%, B(cid:1191)ng 3.1). Theo nhi(cid:1221)u tác gi(cid:1191) nh(cid:1133) Rama et al. (1965); NRC (1994), Knudsen, (1997) thì BDD có nhi(cid:1221)u ch(cid:1193)t x(cid:1131), d(cid:1199)n (cid:255)(cid:1219)n vi(cid:1227)c t(cid:259)ng s(cid:1237) l(cid:1133)(cid:1255)ng ch(cid:1193)t x(cid:1131)(cid:3)(cid:259)n vào. M(cid:1261)c tiêu th(cid:1257) DM và các d(cid:1133)(cid:1253)ng ch(cid:1193)t khác cao (cid:1251) nghi(cid:1227)m th(cid:1261)c 3 có th(cid:1223) gi(cid:1191)i thích (cid:85)(cid:1205)ng khi t(cid:259)ng t(cid:1229) l(cid:1227) bánh d(cid:1195)u d(cid:1263)a trong kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n (cid:255)ã làm gi(cid:1191)m n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n, do (cid:255)ó (cid:255)(cid:1223)(cid:3) (cid:255)(cid:1221)n bù l(cid:1189)i s(cid:1269) hao h(cid:1257)t v(cid:1221) n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng gà (cid:255)ã t(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng (cid:259)n vào (McDonald et al., 2002), ngoài ra BDD còn m(cid:1247)i có tính ngon mi(cid:1227)ng cho gà. S(cid:1237) (cid:79)(cid:1133)(cid:1255)ng DM (cid:259)n vào c(cid:1259)a gà Nòi trung bình t(cid:1263) 4- 10 tu(cid:1195)n tu(cid:1241)i t(cid:1133)(cid:1131)ng t(cid:1269) báo cáo c(cid:1259)a Nguy(cid:1225)n Thanh Nhàn (2012) là 45,9g. Trong khi Thuy và Ogle (2003 b) báo cáo (cid:85)(cid:1205)ng DM (cid:259)n vào c(cid:1259)a gà tàu là 40,1 g và Khang và Ogle (2003) trong kho(cid:1191)ng 34,7 - 45,1 g.

(cid:37)(cid:1191)ng 4.2 L(cid:1133)(cid:1255)ng th(cid:1261)c (cid:259)n và d(cid:1133)(cid:1253)ng ch(cid:1193)t tiêu th(cid:1257) c(cid:1259)a gà Nòi lai giai (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n t(cid:259)ng tr(cid:1133)(cid:1251)ng 5 - 10 tu(cid:1195)n tu(cid:1241)i

g/con/ngày SEM P (cid:264)CTT NT1TT NT2TT NT3TT

DM 45,87b 45,55b 45,90b 50,78a 1,014 0,01

CP 8,96ab 8,88b 8,89b 9,77a 0,20 0,02

EE 1,33d 2,09c 2,55b 3,38a 0,05 <0,01

CF 0,82d 1,60c 2,04b 2,69a 0,04 <0,01

NDF 6,38d 7,90c 8,99b 11,09a 0,18 <0,01

DM: v(cid:821)t ch(cid:813)t khô; CP: protein thô; EE: béo thô; CF; x(cid:751) thô; NDF: x(cid:751) trung tính; ME: n(cid:259)ng l(cid:753)(cid:875)ng trao (cid:255)(cid:861)i. a,b,c Các s(cid:857) trung bình cùng hàng mang ch(cid:887) s(cid:857) m(cid:458) khác nhau, sai khác có ý ngh(cid:429)a (P<0,05) theo phép th(cid:885) Tukey.

ME (MJ/con/ngày) 0,66b 0,66b 0,66b 0,73a 0,02 0,02

41

Hình 4.1 S(cid:1237) l(cid:1133)(cid:1255)ng DM (cid:259)n vào t(cid:259)ng theo t(cid:1229) l(cid:1227) bánh d(cid:1195)u d(cid:1263)a trong kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n

4.2.2.2 (cid:810)nh h(cid:753)(cid:871)ng th(cid:881)c (cid:259)n thí nghi(cid:847)m lên sinh tr(cid:753)(cid:871)ng c(cid:879)a gà giai (cid:255)(cid:82)(cid:809)n t(cid:259)ng tr(cid:753)(cid:871)ng

Kh(cid:1237)i l(cid:1133)(cid:1255)ng và t(cid:259)ng tr(cid:1233)ng, tiêu t(cid:1237)n th(cid:1261)c (cid:259)n và HSCHTA c(cid:1259)a gà thí nghi(cid:1227)m (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c trình bày (cid:1251) B(cid:1191)ng 4.3.

Th(cid:1261)c (cid:259)n thí nghi(cid:1227)m không (cid:1191)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng lên kh(cid:1237)i l(cid:1133)(cid:1255)ng gà lúc 10 tu(cid:1195)n tu(cid:1241)i gi(cid:1267)a các NT thí nghi(cid:1227)m (P=0,17), tuy nhiên gà nuôi kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n (cid:264)C có kh(cid:1237)i l(cid:1133)(cid:1255)ng c(cid:1131) th(cid:1223) (cid:87)(cid:1133)(cid:1131)ng (cid:255)(cid:1237)i cao h(cid:1131)n các NT có ph(cid:1237)i h(cid:1255)p v(cid:1247)i BDD l(cid:1195)n l(cid:1133)(cid:1255)t là 831,9 g (NT(cid:264)CTT), 754 g (NT1TT), 773,5 g (NT2TT) và 786,9 g(NT4TT). T(cid:1133)(cid:1131)ng t(cid:1269), khi t(cid:259)ng t(cid:1229) l(cid:1227) BDD trong kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n c(cid:458)ng không (cid:1191)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng lên t(cid:259)ng tr(cid:1233)ng c(cid:1259)a gà (P=0,19), tuy nhiên gà nuôi kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n (cid:264)C có t(cid:259)ng tr(cid:1233)ng t(cid:1133)(cid:1131)ng (cid:255)(cid:1237)i cao h(cid:1131)n các NT có ph(cid:1237)i h(cid:1255)p v(cid:1247)i BDD l(cid:1195)n (cid:79)(cid:1133)(cid:1255)t là 13,7 g (NT(cid:264)CTT), 10,87 g (NT1TT), 11,66 g (NT2TT) và 12,15 g (NT4TT). Lý do có th(cid:1223) do SEM cao (B(cid:1191)ng 4.3), m(cid:1261)c (cid:255)(cid:1245)(cid:3)(cid:259)n vào cao nh(cid:1193)t quan sát (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c trên kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n có t(cid:1229) l(cid:1227) BDD thay th(cid:1219) cao nh(cid:1193)t (NT3TT) là 58,13 g so v(cid:1247)i NT(cid:264)CTT là 52,64 g và các NT khác có l(cid:1133)(cid:1255)ng (cid:259)n vào t(cid:1133)(cid:1131)ng t(cid:1269) v(cid:1247)i NT(cid:264)C, có th(cid:1223) là do tính ngon mi(cid:1227)ng (cid:70)(cid:1259)a BDD, m(cid:1211)c dù l(cid:1133)(cid:1255)ng d(cid:1195)u còn l(cid:1189)i nhi(cid:1221)u, nh(cid:1133)ng th(cid:1261)c (cid:259)n thí nghi(cid:1227)m m(cid:1247)i nên r(cid:1193)t th(cid:1131)m ngon, kích th(cid:1133)(cid:1247)c c(cid:1259)a BDD d(cid:1225)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c gà l(cid:1193)y vào. K(cid:1219)t qu(cid:1191) t(cid:1133)(cid:1131)ng t(cid:1269) báo cáo c(cid:1259)a Kawsaw et al. (2001) r(cid:1205)ng gà mái (cid:259)n nhi(cid:1221)u h(cid:1131)n (cid:1251) kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n có t(cid:1229) l(cid:1227) BDD cao nh(cid:1193)t.

(cid:55)(cid:1229) l(cid:1227) thay th(cid:1219) protein c(cid:1259)a BDD trong kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n c(cid:458)ng không (cid:1191)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng lên HSCHTA c(cid:1259)a gà (P=0,1), tuy nhiên gà nuôi kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n (cid:264)C có HSCHTA t(cid:1133)(cid:1131)ng (cid:255)(cid:1237)i th(cid:1193)p h(cid:1131)n các NT có ph(cid:1237)i h(cid:1255)p v(cid:1247)i BDD l(cid:1195)n l(cid:1133)(cid:1255)t là 3,92 (NT(cid:264)CTT), 4,85 (NT1TT), 4,54g (NT2TT) và 4,85 (NT3TT). K(cid:1219)t qu(cid:1191) này là do (cid:1191)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng c(cid:1259)a l(cid:1133)(cid:1255)ng th(cid:1261)c (cid:259)n tiêu th(cid:1257) và t(cid:259)ng tr(cid:1233)ng c(cid:1259)a gà không khác nhau gi(cid:1267)a các nghi(cid:1227)m th(cid:1261)c thí nghi(cid:1227)m.

42

(cid:37)(cid:1191)ng 4.3 (cid:1190)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng th(cid:1261)c (cid:259)n thí nghi(cid:1227)m lên kh(cid:1237)i l(cid:1133)(cid:1255)ng, t(cid:259)ng tr(cid:1233)ng, tiêu t(cid:1237)n th(cid:1261)c (cid:259)n và HSCHTA (cid:70)(cid:1259)a gà giai (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n 5-10 tu(cid:1195)n tu(cid:1241)i

Ch(cid:1229) tiêu SEM P (cid:264)CTT NT1TT NT2TT NT3TT

KL (cid:255)(cid:1195)u TN (5TT) (g) 284 319,4 307 301 11,49 0,23

13,7

10,87

11,66

12,15

0,88

0,19

KL cu(cid:1237)i TN (10 TT) (g) 831,9 754 773,5 786,9 23,63 0,17

(cid:55)(cid:259)ng tr(cid:1233)ng (g/con/ngày)

Tiêu th(cid:1257) th(cid:1261)c (cid:259)n (g/ngày) 52,64b 52,21b 52,61b 58,13a 1,16 0,01

KL: kh(cid:857)i l(cid:753)(cid:875)ng; TN: thí nghi(cid:847)m; HSCHTA: h(cid:847) s(cid:857) chuy(cid:843)n hóa th(cid:881)c (cid:259)n. a,b,c Các s(cid:857) trung bình cùng hàng mang ch(cid:887) s(cid:857) m(cid:458) khác nhau, sai khác có ý ngh(cid:429)a (P<0,05) theo phép th(cid:885) Tukey.

HSCHTA (kg TA/kg TT) 3,92 4,85 4,54 4,85 0,27 0,10

4.2.3 Giai (cid:255)(cid:82)(cid:809)n v(cid:863) béo (11 - 14 tu(cid:815)n tu(cid:861)i)

4.2.3.1 L(cid:753)(cid:875)ng th(cid:881)c (cid:259)n và d(cid:753)(cid:873)ng ch(cid:813)t tiêu th(cid:877) c(cid:879)a gà Nòi lai giai (cid:255)(cid:82)(cid:809)n v(cid:863) béo

(cid:46)(cid:1219)t qu(cid:1191) v(cid:1221) s(cid:1237) l(cid:1133)(cid:1255)ng d(cid:1133)(cid:1253)ng ch(cid:1193)t và n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng (cid:259)n vào c(cid:1259)a gà giai (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n 11 - 14 tu(cid:1195)n tu(cid:1241)i (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c trình bày qua B(cid:1191)ng 4.4.

(cid:55)(cid:1133)(cid:1131)ng t(cid:1269) giai (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n t(cid:259)ng tr(cid:1133)(cid:1251)ng, t(cid:1229) l(cid:1227) BDD trong kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n (cid:255)ã (cid:1191)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng lên s(cid:1237) (cid:79)(cid:1133)(cid:1255)ng d(cid:1133)(cid:1253)ng ch(cid:1193)t và n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng (cid:259)n vào c(cid:1259)a gà. S(cid:1237) l(cid:1133)(cid:1255)ng DM (cid:259)n t(cid:1133)(cid:1131)ng t(cid:1269) gi(cid:1267)a các NT(cid:264)CVB, NT1VB và NT2VB nh(cid:1133)ng t(cid:259)ng cao (cid:1251) NT b(cid:1241) sung BDD cao nh(cid:1193)t NT3VB (64,84 g/ngày) (P=0,01). K(cid:1219)t qu(cid:1191) t(cid:1133)(cid:1131)ng t(cid:1269) ghi nh(cid:1201)n (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c (cid:255)(cid:1237)i v(cid:1247)i s(cid:1237) l(cid:1133)(cid:1255)ng protein (cid:1251) NT(cid:264)CVB là 9,8 g/ngày và NT3VB là 11,06 g/ngày (P=0,01) và n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng (cid:259)n vào (NT(cid:264)CVB 0,84 MJ và NT3VB là 0,96 MJ/con/ngày; P = 0,01). (cid:264)(cid:1211)c bi(cid:1227)t s(cid:1237) l(cid:1133)(cid:1255)ng (cid:259)n vào c(cid:1259)a ch(cid:1193)t béo, ch(cid:1193)t x(cid:1131) thô và NDF t(cid:259)ng theo t(cid:1229) l(cid:1227) t(cid:259)ng BDD trong kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n.

g/con/ngày

SEM

P

(cid:264)CVB

NT1VB

NT2VB

NT3VB

DM

56,67b

55,10b

59,85ab

64,84a

1,637

0,01

CP

9,80b

9,48b

10,25ab

11,06a

0,28

0,01

EE

2,20d

2,98c

3,83b

4,65a

0.10

<0,01

CF

1,02d

1,86c

2,48b

3,18a

0,06

<0,01

NDF

8,36d

9,83c

11,73b

13,87a

0,31

<0,01

ME (MJ/con/ngày)

0,84b

0,82b

0,89ab

0,96a

0,02

0,01

DM: v(cid:821)t ch(cid:813)t khô; CP: protein thô; EE: béo thô; CF; x(cid:751) thô; NDF: x(cid:751) trung tính; ME: n(cid:259)ng l(cid:753)(cid:875)ng trao (cid:255)(cid:861)i. a,b,c Các s(cid:857) trung bình cùng hàng mang ch(cid:887) s(cid:857) m(cid:458) khác nhau, sai khác có ý ngh(cid:429)a (P<0,05) theo phép th(cid:885) Tukey.

(cid:37)(cid:1191)ng 4.4 L(cid:1133)(cid:1255)ng th(cid:1261)c (cid:259)n và d(cid:1133)(cid:1253)ng ch(cid:1193)t tiêu th(cid:1257) c(cid:1259)a gà Nòi lai giai (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n v(cid:1243) béo 11 - 14 tu(cid:1195)n tu(cid:1241)i

43

Hình 4.2 S(cid:1269) tiêu th(cid:1257) protein và NDF c(cid:1259)a gà

4.2.3.2 (cid:810)nh h(cid:753)(cid:871)ng th(cid:881)c (cid:259)n thí nghi(cid:847)m lên sinh tr(cid:753)(cid:871)ng c(cid:879)a gà giai (cid:255)(cid:82)(cid:809)n v(cid:863) béo

Kh(cid:1237)i l(cid:1133)(cid:1255)ng và t(cid:259)ng tr(cid:1233)ng, tiêu t(cid:1237)n th(cid:1261)c (cid:259)n và HSCHTA c(cid:1259)a gà thí nghi(cid:1227)m giai (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n 11 - 14 tu(cid:1195)n (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c trình bày (cid:1251) B(cid:1191)ng 4.5.

Th(cid:1261)c (cid:259)n thí nghi(cid:1227)m không (cid:1191)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng lên kh(cid:1237)i l(cid:1133)(cid:1255)ng gà lúc 14 tu(cid:1195)n tu(cid:1241)i gi(cid:1267)a các NT thí nghi(cid:1227)m (P=0,06), tuy nhiên gà nuôi kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n (cid:264)C có kh(cid:1237)i l(cid:1133)(cid:1255)ng c(cid:1131) th(cid:1223) (cid:87)(cid:1133)(cid:1131)ng (cid:255)(cid:1237)i cao h(cid:1131)n các NT có ph(cid:1237)i h(cid:1255)p v(cid:1247)i BDD l(cid:1195)n l(cid:1133)(cid:1255)t là 1237 g (NT(cid:264)CVB), 1146 g (NT1VB), 1184 g (NT2VB) và 1216 g (NT4VB).

(cid:55)(cid:1133)(cid:1131)ng t(cid:1269), khi t(cid:259)ng t(cid:1229) l(cid:1227) BDD trong kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n c(cid:458)ng không (cid:1191)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng lên t(cid:259)ng tr(cid:1233)ng (cid:70)(cid:1259)a gà (P=0,75), tuy nhiên gà nuôi kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n NT3VB có t(cid:259)ng tr(cid:1233)ng là 17,87 g/ngày, (cid:87)(cid:1133)(cid:1131)ng (cid:255)(cid:1237)i cao h(cid:1131)n các NT có ph(cid:1237)i h(cid:1255)p v(cid:1247)i BDD l(cid:1195)n l(cid:1133)(cid:1255)t là 16,88 g/ngày (NT(cid:264)CVB), 16,33 g (NT1VB), 17,09 g (NT2VB). (cid:264)(cid:76)(cid:1221)u này có th(cid:1223) gi(cid:1191)i thích là m(cid:1261)c (cid:255)(cid:1245) (cid:259)n vào cao nh(cid:1193)t quan sát (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c trên kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n có t(cid:1229) l(cid:1227) BDD thay th(cid:1219) cao nh(cid:1193)t (NT3VB) là 74,19 g so v(cid:1247)i NT(cid:264)CVB là 64,95 g và các NT khác có l(cid:1133)(cid:1255)ng (cid:259)n vào (cid:87)(cid:1133)(cid:1131)ng t(cid:1269) v(cid:1247)i NT(cid:264)CVB, có th(cid:1223) là do tính ngon mi(cid:1227)ng c(cid:1259)a BDD nh(cid:1133)(cid:3)(cid:255)ã th(cid:1191)o lu(cid:1201)n (cid:1251) giai (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n t(cid:259)ng tr(cid:1133)(cid:1251)ng. Do tiêu th(cid:1257) nhi(cid:1221)u th(cid:1261)c (cid:259)n nên gà cho t(cid:259)ng tr(cid:1233)ng t(cid:1237)t h(cid:1131)n NT1VB và NT2VB.

(cid:55)(cid:1229) l(cid:1227) thay th(cid:1219) protein c(cid:1259)a BDD trong kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n c(cid:458)ng không (cid:1191)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng lên HSCHTA c(cid:1259)a gà (P=0,83), tuy nhiên gà nuôi kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n (cid:264)C có HSCHTA t(cid:1133)(cid:1131)ng (cid:255)(cid:1237)i th(cid:1193)p h(cid:1131)n các NT có ph(cid:1237)i h(cid:1255)p v(cid:1247)i BDD l(cid:1195)n l(cid:1133)(cid:1255)t là 3,89 (NT(cid:264)CVB), 3,95 (NT1VB),

44

4,01g (NT2VB) và 4,17 (NT4VB). K(cid:1219)t qu(cid:1191) này là do (cid:1191)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng c(cid:1259)a l(cid:1133)(cid:1255)ng th(cid:1261)c (cid:259)n tiêu th(cid:1257) và t(cid:259)ng tr(cid:1233)ng c(cid:1259)a gà không khác nhau gi(cid:1267)a các nghi(cid:1227)m th(cid:1261)c thí nghi(cid:1227)m. (cid:46)(cid:1219)t qu(cid:1191) này t(cid:1133)(cid:1131)ng t(cid:1269) vài báo cáo s(cid:1265) d(cid:1257)ng BDD cho gà th(cid:1231)t, theo Jacom et al. (2002), Sundu et al. (2005, 2006) thì n(cid:259)ng su(cid:1193)t sinh tr(cid:1133)(cid:1251)ng c(cid:1259)a gà th(cid:1231)t gi(cid:1191)m khi m(cid:1261)c (cid:255)(cid:1245) BDD cao h(cid:1131)n 10% kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n, m(cid:1261)c (cid:255)(cid:1245) t(cid:259)ng tr(cid:1133)(cid:1251)ng gi(cid:1191)m (cid:255)áng k(cid:1223) ngay khi s(cid:1265) (cid:71)(cid:1257)ng ch(cid:1229) 5% trong kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n (cid:255)(cid:1245)ng v(cid:1201)t non (Bastos et al., 2007). Tuy nhiên ít (cid:1191)nh (cid:75)(cid:1133)(cid:1251)ng h(cid:1131)n trên gia c(cid:1195)m tr(cid:1133)(cid:1251)ng thành.

BDD là s(cid:1191)n ph(cid:1197)m phong phú (cid:1251)(cid:3)(cid:264)BSCL nh(cid:1193)t là t(cid:1229)nh B(cid:1219)n Tre, n(cid:1131)i có s(cid:1191)n l(cid:1133)(cid:1255)ng d(cid:1263)a tr(cid:1239)ng cao nh(cid:1193)t n(cid:1133)(cid:1247)c. Tuy nhiên giá tr(cid:1231) dinh d(cid:1133)(cid:1253)ng c(cid:1259)a BDD kém h(cid:1131)n các lo(cid:1189)i BDD khác nh(cid:1133) BD nành, BD mè, BD ph(cid:1245)ng. Bánh d(cid:1195)u d(cid:1263)a nghèo các acid amin thi(cid:1219)t (cid:92)(cid:1219)u, (cid:255)(cid:1211)c bi(cid:1227)t là lysine và các acid amin khác (Creswell và Brooks, 1971; NRC, 1994, Sundu et al., 2009). Do (cid:255)ó khi ph(cid:1237)i h(cid:1255)p kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n c(cid:1195)n cân (cid:255)(cid:1237)i l(cid:1189)i t(cid:1229) l(cid:1227) lysine và methionine . Tuy nhiên, m(cid:1245)t ph(cid:1195)n lysine c(cid:1259)a BDD b(cid:1231) phá h(cid:1259)y do nhi(cid:1227)t trong quá trình ép l(cid:1193)y d(cid:1195)u (Butterworth and Fox, 1962; Pascoal et al., 2006), do (cid:255)ó m(cid:1261)c t(cid:259)ng tr(cid:1133)(cid:1251)ng c(cid:1259)a gà nuôi kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n có BDD t(cid:1133)(cid:1131)ng (cid:255)(cid:1237)i kém h(cid:1131)n NT (cid:255)(cid:1237)i ch(cid:1261)ng. BDD (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c s(cid:1265) d(cid:1257)ng cho nhi(cid:1221)u (cid:255)(cid:1237)i t(cid:1133)(cid:1255)ng v(cid:1201)t nuôi nh(cid:1133) trên heo (Bùi Huy Nh(cid:1133) Phúc, 2003; Lekule et al. 1982), trên bò, trên gà mái (cid:255)(cid:1215). Tuy nhiên không có nhi(cid:1221)u nghiên c(cid:1261)u (cid:86)(cid:1265) d(cid:1257)ng BDD cho gà th(cid:1231)t. Panigrahi (1991) th(cid:1269)c hi(cid:1227)n thí nghi(cid:1227)m nuôi gà th(cid:1231)t s(cid:1265) (cid:71)(cid:1257)ng 40% BDD trong kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n có k(cid:1219)t h(cid:1255)p v(cid:1247)i b(cid:1241) sung acid amin lysine và methionine, k(cid:1219)t qu(cid:1191) cho th(cid:1193)y t(cid:259)ng tr(cid:1233)ng gà không khác bi(cid:1227)t so v(cid:1247)i (cid:255)(cid:1237)i ch(cid:1261)ng, tuy nhiên gà nuôi có b(cid:1241) sung BDD v(cid:1199)n có khuynh h(cid:1133)(cid:1247)ng cho t(cid:259)ng tr(cid:1233)ng th(cid:1193)p h(cid:1131)n, (cid:87)(cid:1133)(cid:1131)ng t(cid:1269) v(cid:1247)i thí nghi(cid:1227)m này.

(cid:264)(cid:76)(cid:1223)m (cid:255)(cid:1211)c thù c(cid:1259)a bánh d(cid:1195)u d(cid:1263)a là vách t(cid:1219) bào (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c c(cid:1193)u t(cid:1189)o b(cid:1251)i các s(cid:1255)i polysaccharides, NSP trong BDD g(cid:1239)m cellulose (13%), mannan (26%) và galactomannan (61%) (Balasubramaniam, 1976; Whitney et al., 1998). Theo Balasubramaniam (1976) (cid:255)(cid:1223) s(cid:1265) d(cid:1257)ng t(cid:1237)t BDD cho gia c(cid:1195)m c(cid:1195)n thi(cid:1219)t ph(cid:1191)i b(cid:1241) sung các enzyme nh(cid:1133) mannanase, alpha galactosidase và cellulase là c(cid:1195)n thi(cid:1219)t (cid:255)(cid:1223) phân gi(cid:1191)i các thành ph(cid:1195)n ch(cid:1259) y(cid:1219)u c(cid:1259)a polysaccharides. Tuy nhiên, theo Sundu et al. (2006), không có bi(cid:1227)n pháp x(cid:1265) lý enzyme nào có th(cid:1223) kh(cid:1203)c ph(cid:1257)c hoàn toàn vi(cid:1227)c s(cid:1257)t gi(cid:1191)m t(cid:259)ng tr(cid:1233)ng c(cid:1259)a gà. Vì th(cid:1219), m(cid:1261)c (cid:255)(cid:1245) s(cid:1265) d(cid:1257)ng BDD làm th(cid:1261)c (cid:259)n cho gà còn h(cid:1189)n ch(cid:1219) do nhi(cid:1221)u x(cid:1131) (Kim et al, 2000) và có hàm l(cid:1133)(cid:1255)ng th(cid:1193)p các acid amin thi(cid:1219)t y(cid:1219)u (Sundu et al, 2009).

45

(cid:37)(cid:1191)ng 4.5 (cid:1190)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng th(cid:1261)c (cid:259)n thí nghi(cid:1227)m lên kh(cid:1237)i l(cid:1133)(cid:1255)ng, t(cid:259)ng tr(cid:1233)ng, tiêu t(cid:1237)n th(cid:1261)c (cid:259)n và HSCHTA (cid:70)(cid:1259)a gà giai (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n 11 -14 tu(cid:1195)n tu(cid:1241)i

Ch(cid:1229) tiêu SEM P (cid:264)CVB NT1VB NT2VB NT3VB

KL (cid:255)(cid:1195)u TN (11TT) (g) 831,9 754 773,5 786,9 23,63 0,17

16,88

16,33

17,09

17,87

0,99

0,75

KL cu(cid:1237)i TN (14 TT) (g) 1237 1146 1184 1216 21,90 0,06

(cid:55)(cid:259)ng tr(cid:1233)ng (g/con/ngày)

Tiêu th(cid:1257) th(cid:1261)c (cid:259)n (g/ngày) 68,48a b 64,95b 63,12b 74,19a 1,87 <0,01

KL: kh(cid:857)i l(cid:753)(cid:875)ng, TN: thí nghi(cid:847)m, TA: th(cid:881)c (cid:259)n; TT: t(cid:259)ng tr(cid:853)ng; HSCHTA: h(cid:847) s(cid:857) chuy(cid:843)n hóa th(cid:881)c (cid:259)n. a,b,c Các s(cid:857) trung bình cùng hàng mang ch(cid:887) s(cid:857) m(cid:458) khác nhau, sai khác có ý ngh(cid:429)a (P<0,05) theo phép th(cid:885) Tukey.

HSCHTA (kg TA/kg TT) 3,89 3,95 4,01 4,17 0,22 0,83

Hình 4.3 (cid:1190)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng thay th(cid:1219) protein kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n b(cid:1205)ng BDD lên kh(cid:1237)i l(cid:1133)(cid:1255)ng và t(cid:259)ng tr(cid:1233)ng gà giai (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n v(cid:1243) béo

46

Hình 4.4 (cid:1190)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng thay th(cid:1219) protein kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n b(cid:1205)ng BDD lên HSCHTA gà giai (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n v(cid:1243) béo

4.2.4 K(cid:839)t qu(cid:811) m(cid:863) kh(cid:811)o sát

(cid:1190)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng các m(cid:1261)c (cid:255)(cid:1245) thay th(cid:1219) th(cid:1261)c (cid:259)n b(cid:1241) sung protein trong kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n b(cid:1205)ng bánh (cid:71)(cid:1195)u d(cid:1263)a lên các ch(cid:1229) tiêu thân th(cid:1231)t c(cid:1259)a gà thí nghi(cid:1227)m (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c trình bày qua B(cid:1191)ng 4.6.

Th(cid:1261)c (cid:259)n thí nghi(cid:1227)m không (cid:1191)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng lên t(cid:1229) l(cid:1227) thân th(cid:1231)t gà (P=0,73). T(cid:1229) l(cid:1227) thân th(cid:1231)t (cid:70)(cid:1259)a gà (cid:1251) các nghi(cid:1227)m th(cid:1261)c l(cid:1195)n l(cid:1133)(cid:1255)t là: NT(cid:264)CVB (67,90), NT1VB (68,24), NT2VB (67,29) và NT3VB (67,66%). (cid:264)(cid:76)(cid:1221)u này cho th(cid:1193)y, khi thay th(cid:1219) th(cid:1261)c (cid:259)n b(cid:1241) sung protein trong kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n b(cid:1205)ng bánh d(cid:1195)u d(cid:1263)a không làm (cid:1191)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng (cid:255)(cid:1219)n t(cid:1229) l(cid:1227) thân th(cid:1231)t c(cid:1259)a gà Nòi lai.

Th(cid:1261)c (cid:259)n thí nghi(cid:1227)m không (cid:1191)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng lên t(cid:1229) l(cid:1227) th(cid:1231)t (cid:1261)c so v(cid:1247)i thân th(cid:1231)t c(cid:1259)a gà (P=0,08), t(cid:1229) l(cid:1227) th(cid:1231)t (cid:1261)c l(cid:1195)n l(cid:1133)(cid:1255)t là: NT(cid:264)CVB (20,23), NT1VB (22,59), NT2VB (20,88) và NT3VB (21,00%). Tuy nhiên t(cid:1229) l(cid:1227) th(cid:1231)t (cid:1261)c có khuynh h(cid:1133)(cid:1247)ng cao h(cid:1131)n (cid:1251) gà nuôi NT3VB, (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u này có th(cid:1223) gi(cid:1191)i thích là gà nuôi kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n này tiêu th(cid:1257) nhi(cid:1221)u th(cid:1261)c (cid:259)n (cid:75)(cid:1131)n các NT khác, l(cid:1133)(cid:1255)ng protein (cid:259)n vào c(cid:458)ng cao h(cid:1131)n nên gà có th(cid:1223) tích l(cid:458)y nhi(cid:1221)u (cid:81)(cid:1189)c h(cid:1131)n.

Th(cid:1261)c (cid:259)n thí nghi(cid:1227)m không (cid:1191)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng lên t(cid:1229) l(cid:1227) th(cid:1231)t (cid:255)ùi so v(cid:1247)i thân th(cid:1231)t c(cid:1259)a gà (P=0,41), các ch(cid:1229) tiêu vòng ng(cid:1269)c, dài l(cid:1133)(cid:1249)n, sâu ng(cid:1269)c, dài thân, cao chân và góc ng(cid:1269)c (P>0,05), riêng ch(cid:1229) tiêu v(cid:1221) dài (cid:255)ùi và dài bàn chân thì b(cid:1231)(cid:3)(cid:1191)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng b(cid:1251)i th(cid:1261)c (cid:259)n TN (P<0,05). Tuy nhiên các ch(cid:1229) tiêu này còn ph(cid:1257) thu(cid:1245)c vào nhi(cid:1221)u y(cid:1219)u t(cid:1237) khác nh(cid:1133) t(cid:1229) l(cid:1227) ch(cid:1193)t khoáng trong kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n hay (cid:255)(cid:1211)c (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m di truy(cid:1221)n c(cid:1259)a cá th(cid:1223) gà.

(cid:264)(cid:76)(cid:1221)u này cho th(cid:1193)y, khi thay th(cid:1219) th(cid:1261)c (cid:259)n b(cid:1241) sung protein trong kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n b(cid:1205)ng bánh (cid:71)(cid:1195)u d(cid:1263)a không làm (cid:1191)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng lên các ch(cid:1229) tiêu thân th(cid:1231)t c(cid:1259)a gà.

47

(cid:46)(cid:1219)t qu(cid:1191)(cid:3)(cid:255)ánh giá qu(cid:1195)y th(cid:1231)t cho th(cid:1193)y BDD không (cid:1191)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng âm tính lên ch(cid:1193)t l(cid:1133)(cid:1255)ng (cid:70)(cid:1259)a th(cid:1231)t, t(cid:1133)(cid:1131)ng t(cid:1269) báo cáo c(cid:1259)a Jacome et al. (2002).

(cid:37)(cid:1191)ng 4.6 (cid:1190)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng c(cid:1259)a th(cid:1261)c (cid:259)n thí nghi(cid:1227)m lên các ch(cid:1229) tiêu thân th(cid:1231)t

Ch(cid:1229) tiêu (cid:264)C NT1 NT2 NT3 SEM P

KL gà kh(cid:1191)o sát, kg 1388 1228 1271 1323 27,35

TLTT, % 67,90 68,24 67,29 67,66 0,60 0,73

KL th(cid:1231)t (cid:1261)c, % 20,23 22,59 20,88 21,00 0,63 0,08

KL th(cid:1231)t (cid:255)ùi, % 14,69 12,68 12,64 12,87 0,98 0,41

Vòng ng(cid:1269)c, cm 25,11 24,01 24,53 24,31 0,40 0,28

Dài l(cid:1133)(cid:1249)n, cm 14,26 13,46 13,81 13,90 0,23 0,12

Sâu ng(cid:1269)c, cm 6,15 6,40 6,24 6,34 0,17 0,75

Dài thân, cm 16,48 16,04 16,50 16,95 0,42 0,51

Dài (cid:255)ùi, cm 21,93a 19,85b 20,91ab 20,83ab 0,47 0,04

Cao chân, cm 8,31 7,75 8,07 7,84 0,19 0,19

Dài bàn chân, cm 6,09a 5,29b 5,89a 5,56ab 0,15 <0,01

KL: kh(cid:857)i l(cid:753)(cid:875)ng; TLTT: t(cid:849) l(cid:847) thân th(cid:851)t, a,b,c Các s(cid:857) trung bình cùng hàng mang ch(cid:887) s(cid:857) m(cid:458) khác nhau, sai khác có ý ngh(cid:429)a (P<0,05) theo phép th(cid:885) Tukey..

1,93 0,22 Góc ng(cid:1269)c 71,75 74,38 69,38 69,25

Qua B(cid:1191)ng 4.7 khi so sánh (cid:1191)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng c(cid:1259)a th(cid:1261)c (cid:259)n thí nghi(cid:1227)m lên các ch(cid:1229) tiêu thân th(cid:1231)t c(cid:1259)a gà tr(cid:1237)ng và gà mái cho k(cid:1219)t qu(cid:1191) sau:

Th(cid:1261)c (cid:259)n thí nghi(cid:1227)m không (cid:1191)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng lên t(cid:1229) l(cid:1227) thân th(cid:1231)t tr(cid:1237)ng mái (P=0,7). T(cid:1229) l(cid:1227) thân th(cid:1231)t c(cid:1259)a gà tr(cid:1237)ng và gà mái l(cid:1195)n l(cid:1133)(cid:1255)t là: 68,33 và 67,21. (cid:264)(cid:76)(cid:1221)u này cho th(cid:1193)y, khi thay th(cid:1219) th(cid:1261)c (cid:259)n b(cid:1241) sung protein trong kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n b(cid:1205)ng bánh d(cid:1195)u d(cid:1263)a không làm (cid:1191)nh (cid:75)(cid:1133)(cid:1251)ng (cid:255)(cid:1219)n t(cid:1229) l(cid:1227) thân th(cid:1231)t c(cid:1259)a tr(cid:1237)ng mái.

Th(cid:1261)c (cid:259)n thí nghi(cid:1227)m (cid:1191)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng lên t(cid:1229) l(cid:1227) th(cid:1231)t (cid:1261)c so v(cid:1247)i thân th(cid:1231)t c(cid:1259)a tr(cid:1237)ng mái (P=0,03), t(cid:1229) l(cid:1227) th(cid:1231)t (cid:1261)c c(cid:1259)a gà tr(cid:1237)ng và gà mái l(cid:1195)n l(cid:1133)(cid:1255)t là 20,45 và 21,90. T(cid:1229) l(cid:1227) th(cid:1231)t (cid:1261)c so v(cid:1247)i thân th(cid:1231)t c(cid:1259)a gà mái cao h(cid:1131)n gà tr(cid:1237)ng nguyên nhân có th(cid:1223) do gà mái tiêu th(cid:1257) (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c nhi(cid:1221)u th(cid:1261)c (cid:259)n nên tích l(cid:458)y n(cid:1189)c nhi(cid:1221)u. (cid:264)(cid:76)(cid:1221)u này phù h(cid:1255)p v(cid:1247)i báo cáo c(cid:1259)a Kawsaw et al. (2001) cho r(cid:1205)ng gà mái (cid:259)n nhi(cid:1221)u h(cid:1131)n (cid:1251) kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n có t(cid:1229) l(cid:1227) BDD cao nh(cid:1193)t.

Th(cid:1261)c (cid:259)n thí nghi(cid:1227)m không (cid:1191)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng lên t(cid:1229) l(cid:1227) th(cid:1231)t (cid:255)ùi so v(cid:1247)i thân th(cid:1231)t c(cid:1259)a gà tr(cid:1237)ng mái (P=0,06), t(cid:1229) l(cid:1227) th(cid:1231)t (cid:255)ùi c(cid:1259)a gà tr(cid:1237)ng và gà mái l(cid:1195)n l(cid:1133)(cid:1255)t là 14,19 và 12,25. K(cid:1219)t

48

qu(cid:1191) này cho th(cid:1193)y t(cid:1229) l(cid:1227) th(cid:1231)t (cid:255)ùi c(cid:1259)a gà tr(cid:1237)ng cao h(cid:1131)n so v(cid:1247)i gà mái, nguyên nhân có th(cid:1223) là do gà mái ít v(cid:1201)n (cid:255)(cid:1245)ng h(cid:1131)n gà tr(cid:1237)ng nên s(cid:1269) tích l(cid:458)y c(cid:1131)(cid:3)(cid:1251)(cid:3)(cid:255)ùi c(cid:458)ng ít h(cid:1131)n.

Các ch(cid:1229) tiêu vòng ng(cid:1269)c, dài l(cid:1133)(cid:1249)n, dài thân, cao chân và góc ng(cid:1269)c (P>0,05), riêng ch(cid:1229) tiêu v(cid:1221) sâu ng(cid:1269)c, dài (cid:255)ùi và dài bàn chân thì b(cid:1231)(cid:3)(cid:1191)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng b(cid:1251)i th(cid:1261)c (cid:259)n TN (P<0,05). Tuy nhiên các ch(cid:1229) tiêu này còn ph(cid:1257) thu(cid:1245)c vào nhi(cid:1221)u y(cid:1219)u t(cid:1237) khác nh(cid:1133) t(cid:1229) l(cid:1227) ch(cid:1193)t khoáng trong kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n hay (cid:255)(cid:1211)c (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m di truy(cid:1221)n c(cid:1259)a cá th(cid:1223) gà.

(cid:264)(cid:76)(cid:1221)u này cho th(cid:1193)y, khi thay th(cid:1219) th(cid:1261)c (cid:259)n b(cid:1241) sung protein trong kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n b(cid:1205)ng bánh (cid:71)(cid:1195)u d(cid:1263)a không làm (cid:1191)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng lên các ch(cid:1229) tiêu thân th(cid:1231)t c(cid:1259)a tr(cid:1237)ng mái.

(cid:37)(cid:1191)ng 4.7 (cid:1190)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng c(cid:1259)a th(cid:1261)c (cid:259)n thí nghi(cid:1227)m lên các ch(cid:1229) tiêu thân th(cid:1231)t c(cid:1259)a gà tr(cid:1237)ng và gà mái

Ch(cid:1229) tiêu Mái SEM P Tr(cid:1237)ng

KL gà kh(cid:1191)o sát, kg 1271 1333 19,3

TLTT, % 67,21 68,33 0,43 0,07

KL th(cid:1231)t (cid:1261)c, % 21,90a 20,45b 0,45 0,03

KL th(cid:1231)t (cid:255)ùi, % 12,25 14,19 0,69 0,06

Vòng ng(cid:1269)c, cm 24,41 24,58 0,28 0,68

Dài l(cid:1133)(cid:1249)n, cm 13,78 13,94 0,16 0,46

Sâu ng(cid:1269)c, cm 6,49a 6,07b 0,12 0,02

Dài thân, cm 16,27 16,71 0,30 0,30

Dài (cid:255)ùi, cm 20,32b 21,44a 0,33 0,03

Cao chân, cm 8,08 7,91 0,14 0,41

Dài bàn chân, cm 5,36b 6,06a 0,10 <0,01

Góc ng(cid:1269)c 71,44 70,94 1,36 0,8

KL: kh(cid:857)i l(cid:753)(cid:875)ng, TLTT: t(cid:849) l(cid:847) thân th(cid:851)t, a,b,c Các s(cid:857) trung bình cùng hàng mang ch(cid:887) s(cid:857) m(cid:458) khác nhau, sai khác có ý ngh(cid:429)a (P<0,05) theo phép th(cid:885) Tukey.

Qua B(cid:1191)ng 4.8 cho th(cid:1193)y, th(cid:1261)c (cid:259)n thí nghi(cid:1227)m không (cid:1191)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng lên t(cid:1229) l(cid:1227) thân th(cid:1231)t gà tr(cid:1237)ng và gà mái gi(cid:1267)a các nghi(cid:1227)m th(cid:1261)c (P=0,51). T(cid:1229) l(cid:1227) thân th(cid:1231)t c(cid:1259)a gà tr(cid:1237)ng và gà mái gi(cid:1267)a các nghi(cid:1227)m th(cid:1261)c l(cid:1195)n l(cid:1133)(cid:1255)t là: NT(cid:264)CVB (68,68 và 67,12), NT1VB (68,00 và 68,47), NT2VB (68,09 và 66,5) và NT3VB (68,57 và 66,74%). (cid:264)(cid:76)(cid:1221)u này cho th(cid:1193)y, khi thay th(cid:1219) th(cid:1261)c (cid:259)n b(cid:1241) sung protein trong kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n b(cid:1205)ng bánh d(cid:1195)u d(cid:1263)a không làm (cid:1191)nh (cid:75)(cid:1133)(cid:1251)ng (cid:255)(cid:1219)n t(cid:1229) l(cid:1227) thân th(cid:1231)t c(cid:1259)a gà gà tr(cid:1237)ng và gà mái gi(cid:1267)a các nghi(cid:1227)m th(cid:1261)c.

49

Th(cid:1261)c (cid:259)n thí nghi(cid:1227)m không (cid:1191)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng lên t(cid:1229) l(cid:1227) th(cid:1231)t (cid:1261)c so v(cid:1247)i thân th(cid:1231)t c(cid:1259)a gà tr(cid:1237)ng và gà mái gi(cid:1267)a các nghi(cid:1227)m th(cid:1261)c (P=0,14). T(cid:1229) l(cid:1227) th(cid:1231)t (cid:1261)c l(cid:1195)n l(cid:1133)(cid:1255)t là: NT(cid:264)CVB (20,36 và 20,10), NT1VB (20,66 và 24,52), NT2VB (20,04 và 21,71) và NT3VB (20,73 và 21,27%). Tuy nhiên, các nghi(cid:1227)m th(cid:1261)c có b(cid:1241) sung BDD thì t(cid:1229) l(cid:1227) th(cid:1231)t (cid:1261)c so v(cid:1247)i thân th(cid:1231)t (cid:1251) gà mái luôn cao h(cid:1131)n so v(cid:1247)i gà tr(cid:1237)ng, nguyên nhân có th(cid:1223) do gà mái tiêu th(cid:1257) (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c nhi(cid:1221)u th(cid:1261)c (cid:259)n nên tích l(cid:458)y n(cid:1189)c nhi(cid:1221)u. (cid:264)(cid:76)(cid:1221)u này phù h(cid:1255)p v(cid:1247)i báo cáo c(cid:1259)a Kawsaw et al. (2001) cho r(cid:1205)ng gà mái (cid:259)n nhi(cid:1221)u h(cid:1131)n (cid:1251) kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n có t(cid:1229) l(cid:1227) BDD cao nh(cid:1193)t.

Th(cid:1261)c (cid:259)n thí nghi(cid:1227)m không (cid:1191)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng lên t(cid:1229) l(cid:1227) th(cid:1231)t (cid:255)ùi so v(cid:1247)i thân th(cid:1231)t c(cid:1259)a gà tr(cid:1237)ng và gà mái gi(cid:1267)a các nghi(cid:1227)m th(cid:1261)c (P=0,7), các ch(cid:1229) tiêu vòng ng(cid:1269)c, sâu ng(cid:1269)c, dài thân, dài (cid:255)ùi, cao chân, cao chân và góc ng(cid:1269)c (P>0,05), riêng ch(cid:1229) tiêu v(cid:1221) dài l(cid:1133)(cid:1249)n và dài bàn chân thì b(cid:1231)(cid:3)(cid:1191)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng b(cid:1251)i th(cid:1261)c (cid:259)n TN (P<0,05). Tuy nhiên các ch(cid:1229) tiêu này còn ph(cid:1257) thu(cid:1245)c vào nhi(cid:1221)u y(cid:1219)u t(cid:1237) khác nh(cid:1133) t(cid:1229) l(cid:1227) ch(cid:1193)t khoáng trong kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n hay (cid:255)(cid:1211)c (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m di truy(cid:1221)n c(cid:1259)a cá th(cid:1223) gà.

(cid:264)(cid:76)(cid:1221)u này cho th(cid:1193)y, khi thay th(cid:1219) th(cid:1261)c (cid:259)n b(cid:1241) sung protein trong kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n b(cid:1205)ng bánh (cid:71)(cid:1195)u d(cid:1263)a không làm (cid:1191)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng lên các ch(cid:1229) tiêu thân th(cid:1231)t c(cid:1259)a gà tr(cid:1237)ng và gà mái gi(cid:1267)a các nghi(cid:1227)m th(cid:1261)c.

(cid:264)C

NT1

NT2

NT3

Ch(cid:1229) tiêu

SEM/P

Mái

Tr(cid:1237)ng Mái

Tr(cid:1237)ng Mái

Tr(cid:1237)ng Mái

Tr(cid:1237)ng

1306

1469

1240

1216

1224

1318

1315

1330

38,68/0,10

KL gà kh(cid:1191)o sát, kg

TLTT, %

66,74

0,85/0,51

KL th(cid:1231)t (cid:1261)c, %

67,12 20,10b

68,68 20,36ab

68,47 24,52a

68,00 20,66ab

66,50 68,09 21,71ab 20,04b 21,27ab

68,57 20,73ab

0,89/0,14

KL th(cid:1231)t (cid:255)ùi, %

12,75

16,63

12,19

13,17

11,73

13,56

12,34

13,40

1,38/0,7

Vòng ng(cid:1269)c, cm

Dài l(cid:1133)(cid:1249)n, cm

24,90 25,33 13,83ab 14,70a

24,45 14,13ab

23,58 12,80b

24,20 24,85 13,33ab 14,30a

24,08 13,82ab

24,55 0,57/0,52 13,98ab 0,32/<0,01

Sâu ng(cid:1269)c, cm

6,28

6,03

6,80

6,00

6,53

5,95

6,38

6,30

0,24/0,46

Dài thân, cm

15,83

17,13

15,90

16,18

16,25

16,75

17,10

16,80

0,59/0,61

Dài (cid:255)ùi, cm

21,25

22,60

19,75

19,95

19,70

22,13

20,58

21,08

0,66/0,36

Cao chân, cm

8,45

8,17

7,85

8,30

8,05

7,63

0,27/0,35

7,95

7,55

6,65a

5,25c

6,53ab

5,50c

5,63bc

0,21/0,02

5,15c

5,42c

Dài bàn chân, cm 5,53c

Góc ng(cid:1269)c

71,50

72,00

68,50

78,25

72,75

70,00

70,50

66,00

2,73/0,09 KL:kh(cid:857)i l(cid:753)(cid:875)ng, TL: t(cid:849) l(cid:847), TLTT: t(cid:849) l(cid:847) thân th(cid:851)t, a,b,c Các s(cid:857) trung bình cùng hàng mang ch(cid:887) s(cid:857) m(cid:458) khác nhau, sai khác có ý ngh(cid:429)a (P<0,05) theo phép th(cid:885) Tukey.

(cid:37)(cid:1191)ng 4.8 (cid:1190)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng c(cid:1259)a th(cid:1261)c (cid:259)n thí nghi(cid:1227)m lên các ch(cid:1229) tiêu thân th(cid:1231)t trong s(cid:1269) t(cid:1133)(cid:1131)ng tác gi(cid:1267)a nghi(cid:1227)m th(cid:1261)c và gi(cid:1247)i tính

50

4.2.5 Hi(cid:1227)u qu(cid:1191) kinh t(cid:1219)

Qua phân tích trong quá trình làm thí nghi(cid:1227)m, tính ra hi(cid:1227)u qu(cid:1191) kinh t(cid:1219) d(cid:1269)a trên ch(cid:1229) tiêu chi phí th(cid:1261)c (cid:259)n cho m(cid:1245)t kg t(cid:259)ng tr(cid:1233)ng (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c trình bày (cid:1251) B(cid:1191)ng 4.9.

(cid:37)(cid:1191)ng 4.9 Chi phí th(cid:1261)c (cid:259)n trên kg t(cid:259)ng tr(cid:1233)ng c(cid:1259)a gà (cid:1251) các nghi(cid:1227)m th(cid:1261)c

Ch(cid:1229) tiêu (cid:264)CTTVB NT1TTVB NT2TTVB NT3TTVB

Giá thành 1kg T(cid:258)(cid:42)(cid:264)TT, (cid:255)(cid:1239)ng 11.622 10.881 10.415 10.171

Chi phí T(cid:258)(cid:42)(cid:264)TT/Kg TT, (cid:255)(cid:1239)ng 45.558 52.773 47.284 49.329

Giá thành 1kg T(cid:258)(cid:42)(cid:264)VB, (cid:255)(cid:1239)ng 10.968 10.295 10.015 9.700

Chi phí T(cid:258)(cid:42)(cid:264)VB/Kg TT, (cid:255)(cid:1239)ng 42.666 40.665 40.160 40.449

Chi phí T(cid:258) toàn k(cid:484)/Kg TT, (cid:255)(cid:1239)ng 44.112 46.719 43.722 44.889

(cid:55)(cid:258)(cid:42)(cid:264)TT: th(cid:881)c (cid:259)n giai (cid:255)(cid:82)(cid:809)n t(cid:259)ng tr(cid:753)(cid:871)ng, T(cid:258)(cid:42)(cid:264)VB: th(cid:881)c (cid:259)n giai (cid:255)(cid:82)(cid:809)n v(cid:863) béo, T(cid:258): th(cid:881)c (cid:259)n, (cid:264)C: (cid:255)(cid:857)i ch(cid:881)ng.

(cid:55)(cid:1273) l(cid:1227) chi phí so (cid:264)C, 100% 100 106 99 102

Qua k(cid:1219)t qu(cid:1191) phân tích (cid:1251) B(cid:1191)ng 4.10, chúng tôi nh(cid:1201)n th(cid:1193)y chi phí th(cid:1261)c (cid:259)n cho kg t(cid:259)ng tr(cid:1233)ng c(cid:1259)a gà (cid:1251) các NT có s(cid:1269) khác nhau, NT2TTVB là th(cid:1193)p nh(cid:1193)t (43.722 (cid:255)(cid:1239)ng/kg t(cid:259)ng tr(cid:1233)ng), k(cid:1219)(cid:3) (cid:255)(cid:1219)n là (cid:264)CTTVB (44.112 (cid:255)(cid:1239)ng/kg t(cid:259)ng tr(cid:1233)ng), NT3TTVB (44.889 (cid:255)(cid:1239)ng/kg (cid:87)(cid:259)ng tr(cid:1233)ng) và cao nh(cid:1193)t là NT1TTVB (46.719 (cid:255)(cid:1239)ng/kg t(cid:259)ng tr(cid:1233)ng).

(cid:46)(cid:1219)t qu(cid:1191) trên cho th(cid:1193)y t(cid:1273) l(cid:1227) chi phí th(cid:1261)c (cid:259)n cao nh(cid:1193)t (cid:1251) NT b(cid:1241) sung protein trong kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n b(cid:1205)ng bánh d(cid:1195)u d(cid:1263)a m(cid:1261)c 15% (NT1TT) và 20% (NT1VB) và th(cid:1193)p nh(cid:1193)t (cid:1251) m(cid:1261)c 25% (NT2TT) và 30% (NTVB) .

(cid:264)(cid:76)(cid:1221)u này cho th(cid:1193)y r(cid:1205)ng khi b(cid:1241) sung protein trong kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n b(cid:1205)ng bánh d(cid:1195)u d(cid:1263)a (cid:1251) (cid:80)(cid:1261)c (cid:255)(cid:1245) 25% giai (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n t(cid:259)ng tr(cid:1133)(cid:1251)ng (NT2TT) và 30% (cid:1251) giai (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n v(cid:1243) béo (NT2VB) cho hi(cid:1227)u qu(cid:1191) cao nh(cid:1193)t, ngoài vi(cid:1227)c gi(cid:1191)m (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c ti(cid:1221)n th(cid:1261)c (cid:259)n (cid:255)(cid:1195)u t(cid:1133) ban (cid:255)(cid:1195)u còn t(cid:1201)n d(cid:1257)ng (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c ngu(cid:1239)n th(cid:1261)c (cid:259)n s(cid:1209)n có c(cid:1259)a (cid:255)(cid:1231)a ph(cid:1133)(cid:1131)ng, góp ph(cid:1195)n làm t(cid:259)ng hi(cid:1227)u qu(cid:1191) kinh t(cid:1219) trong ch(cid:259)n nuôi t(cid:1189)i (cid:255)(cid:1231)a ph(cid:1133)(cid:1131)ng.

51

4. 3 K(cid:1219)t qu(cid:1191) thí nghi(cid:1227)m 2: T(cid:1229) l(cid:1227) tiêu hóa d(cid:1133)(cid:1253)ng ch(cid:1193)t và Nit(cid:1131) tích l(cid:458)y c(cid:1259)a gà Nòi lai

(cid:55)(cid:1229) l(cid:1227) tiêu hóa d(cid:1133)(cid:1253)ng ch(cid:1193)t và Nit(cid:1131) tích l(cid:458)y c(cid:1259)a gi(cid:1237)ng gà Nòi (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c trình bày qua (cid:37)(cid:1191)ng 4.10. T(cid:1229) l(cid:1227) tiêu hóa v(cid:1201)t ch(cid:1193)t khô (DMD) gi(cid:1191)m d(cid:1195)n theo t(cid:1229) l(cid:1227) t(cid:259)ng c(cid:1259)a BDD trong kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n (P=0,02) m(cid:1211)c dù hàm l(cid:1133)(cid:1255)ng d(cid:1133)(cid:1253)ng ch(cid:1193)t c(cid:1259)a các kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n thí nghi(cid:1227)m t(cid:1133)(cid:1131)ng (cid:255)(cid:1133)(cid:1131)ng nhau. NT(cid:264)CTT có DMD cao nh(cid:1193)t (85,24%) và th(cid:1193)p nh(cid:1193)t là NT3TT (77,65%). T(cid:1229) l(cid:1227) tiêu hóa ch(cid:1193)t h(cid:1267)u c(cid:1131) (OMD) c(cid:458)ng ch(cid:1231)u (cid:1191)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng c(cid:1259)a t(cid:1229) l(cid:1227) BDD trong kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n, NT(cid:264)CTT có OMD cao nh(cid:1193)t (88,80 %) và th(cid:1193)p nh(cid:1193)t là NT3TT (79,36 %). K(cid:1219)t qu(cid:1191) thí nghi(cid:1227)m t(cid:1133)(cid:1131)ng t(cid:1269) báo cáo c(cid:1259)a Sundu et al. (2006), kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n cho gà th(cid:1231)t bao g(cid:1239)m BDD (cid:1251) m(cid:1261)c (cid:255)(cid:1245) 10% (cid:255)ã làm gi(cid:1191)m t(cid:1229) l(cid:1227) tiêu hóa DMD, m(cid:1261)c (cid:255)(cid:1245) gi(cid:1191)m này có quan h(cid:1227) tuy(cid:1219)n tích ngh(cid:1231)ch v(cid:1247)i m(cid:1261)c (cid:255)(cid:1245) BDD (cid:259)n vào.

Ng(cid:1133)(cid:1255)c l(cid:1189)i, t(cid:1229) l(cid:1227) tiêu hóa ch(cid:1193)t béo (EED) l(cid:1189)i t(cid:259)ng theo t(cid:1229) l(cid:1227) BDD trong kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n, th(cid:1193)p nh(cid:1193)t (cid:1251) NT(cid:264)CTT (79,32%), sau (cid:255)ó t(cid:259)ng lên 86,31% (NT1TT), 83, 98% (NT2TT) và cao nh(cid:1193)t là NT3TT (89,75%). Do (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c s(cid:1191)n xu(cid:1193)t theo ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp ép c(cid:1131) khí nên (cid:79)(cid:1133)(cid:1255)ng d(cid:1195)u còn l(cid:1189)i khá cao, (cid:255)(cid:1211)c (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m c(cid:1259)a d(cid:1195)u d(cid:1263)a là có h(cid:1131)n 90% là acid béo no, tuy nhiên ch(cid:1259) y(cid:1219)u là các acid béo có chu(cid:1243)i carbon trung bình (C10-C12), (cid:255)(cid:1211)c bi(cid:1227)t là acid lauric chi(cid:1219)m (cid:255)(cid:1219)n 46-50% (Gervajio, 2005).

(cid:55)(cid:1229) l(cid:1227) tiêu hóa NDF (NDFD) gi(cid:1191)m theo m(cid:1261)c (cid:255)(cid:1245) t(cid:259)ng BDD trong kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n, (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u này có th(cid:1223) gi(cid:1191)i thích là vi(cid:1227)c t(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng NDF (cid:259)n vào có th(cid:1223) làm t(cid:259)ng t(cid:1237)c (cid:255)(cid:1245) v(cid:1201)n chuy(cid:1223)n th(cid:1261)c (cid:259)n, liên k(cid:1219)t ch(cid:1211)c ch(cid:1217) c(cid:1259)a ch(cid:1193)t x(cid:1131) làm cho các enzyme khó mà t(cid:1193)n công vào các liên k(cid:1219)t hóa h(cid:1233)c (cid:255)(cid:1223) th(cid:1269)c hi(cid:1227)n quá trình tiêu hóa (Knudsen,1997). H(cid:1201)u qu(cid:1191) là s(cid:1217) làm gi(cid:1191)m h(cid:1193)p thu n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng, (cid:255)ó là lý do làm cho gà nuôi (cid:1251) các NT có BDD có t(cid:259)ng tr(cid:1233)ng th(cid:1193)p h(cid:1131)n (cid:264)C.

(cid:55)(cid:1229) l(cid:1227) tích l(cid:458)y nit(cid:1131) c(cid:1259)a gà c(cid:458)ng th(cid:1193)p h(cid:1131)n (cid:1251) các NT bao g(cid:1239)m BDD, cao nh(cid:1193)t (cid:1251) NT(cid:264)CTT là 78,93%, k(cid:1219)(cid:3) (cid:255)(cid:1219)n là NT1TT (75,48), NT2TT (68,25) và NT3TT (64,57) (P=0,03). M(cid:1211)c dù kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c ph(cid:1237)i h(cid:1255)p v(cid:1247)i t(cid:1229) l(cid:1227) protein, n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng và các acid amin nh(cid:1133) lysine và methionine g(cid:1195)n t(cid:1133)(cid:1131)ng (cid:255)(cid:1133)(cid:1131)ng nhau nh(cid:1133)ng m(cid:1261)c (cid:255)(cid:1245) tích l(cid:458)y nit(cid:1131) th(cid:1193)p nh(cid:1193)t quan sát (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c (cid:1251) KP có BDD cao nh(cid:1193)t. BDD (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c ép theo ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp c(cid:1131) khí, s(cid:1269) s(cid:1191)n sinh nhi(cid:1227)t cao x(cid:1191)y ra trong quá trình ép, màu nâu s(cid:1201)m c(cid:1259)a BDD c(cid:458)ng ch(cid:1229) ra r(cid:1205)ng s(cid:1191)n ph(cid:1197)m (cid:255)ã b(cid:1231) x(cid:1265) lý nhi(cid:1227)t quá cao, (cid:255)ây có th(cid:1223) là nguyên nhân làm gi(cid:1191)m t(cid:1229) l(cid:1227) tích l(cid:458)y nit(cid:1131). Theo Guarte et al. (1996) trong quá trình s(cid:1193)y khô BDD tr(cid:1251) nên s(cid:1201)m màu (cid:1251) nhi(cid:1227)t (cid:255)(cid:1245) 100oC. S(cid:1191)n ph(cid:1197)m Maillard (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c t(cid:1189)o ra trong quá trình ch(cid:1219) bi(cid:1219)n, (cid:255)ây là ch(cid:1193)t làm gi(cid:1191)m t(cid:1229) l(cid:1227) tiêu hóa th(cid:1261)c (cid:259)n (Van Soest và Mason, 1991).

Nh(cid:1133) v(cid:1201)y, vi(cid:1227)c t(cid:259)ng t(cid:1229) l(cid:1227) BDD trong kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n (cid:255)ã làm gi(cid:1191)m t(cid:1229) l(cid:1227) d(cid:1133)(cid:1253)ng ch(cid:1193)t th(cid:1261)c (cid:259)n (cid:70)(cid:1259)a kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n, nh(cid:1193)t là (cid:1251) m(cid:1261)c (cid:255)(cid:1245) thay th(cid:1219) protein c(cid:1259)a kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n b(cid:1205)ng BDD (cid:1251) 40%.

52

Tuy nhiên s(cid:1237) l(cid:1133)(cid:1255)ng NTL/mg W0,75 c(cid:1259)a gà (cid:1251) các nghi(cid:1227)m th(cid:1261)c không khác bi(cid:1227)t có ý ngh(cid:429)a th(cid:1237)ng kê (P=0,18), NT(cid:264)CTT có Nit(cid:1131) tích l(cid:458)y là 9,22 mg/ngày, NT1TT là 10,49 mg/ngày, NT2TT là 11,50 và NT3VB là 10,73 mg/ngày. K(cid:1219)t qu(cid:1191) trên cho th(cid:1193)y, các NT có b(cid:1241) sung BDD có Nit(cid:1131) tích l(cid:458)y cao h(cid:1131)n NT(cid:264)C là vì gà nuôi (cid:1251) NT có b(cid:1241) sung BDD (cid:259)n nhi(cid:1221)u h(cid:1131)n NT(cid:264)C, vì v(cid:1201)y s(cid:1237) l(cid:1133)(cid:1255)ng CP (cid:259)n vào c(cid:458)ng cao h(cid:1131)n NT(cid:264)C. Do (cid:255)ó các m(cid:1261)c (cid:255)(cid:1245) thay th(cid:1219) BDD không (cid:1191)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng lên Nit(cid:1131) tích l(cid:458)y, m(cid:1211)c dù gà nuôi (cid:1251) các kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n có BDD có kh(cid:1237)i l(cid:1133)(cid:1255)ng cho t(cid:259)ng tr(cid:1233)ng gi(cid:1191)m h(cid:1131)n gà nuôi (cid:1251) kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n (cid:255)(cid:1237)i ch(cid:1261)ng vì kh(cid:1237)i l(cid:1133)(cid:1255)ng gà còn ph(cid:1257) thu(cid:1245)c vào m(cid:1261)c (cid:255)(cid:1245) n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng c(cid:1259)a kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n. BDD có hàm l(cid:1133)(cid:1255)ng x(cid:1131) cao nên có th(cid:1223)(cid:3)(cid:255)ã (cid:1191)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng lên n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng trao (cid:255)(cid:1241)i c(cid:1259)a gà, khi gà (cid:255)ã tích l(cid:458)y (cid:255)(cid:1259) protein s(cid:1217) chuy(cid:1223)n sang tích l(cid:458)y m(cid:1253).

(cid:37)(cid:1191)ng 4.10 T(cid:1229) l(cid:1227) tiêu hóa bi(cid:1223)u ki(cid:1219)n các d(cid:1133)(cid:1253)ng ch(cid:1193)t s(cid:1269) cân b(cid:1205)ng Nit(cid:1131) c(cid:1259)a gà Nòi lai trong thí nghi(cid:1227)m giai (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n 11 tu(cid:1195)n tu(cid:1241)i

Ch(cid:1229) tiêu, % SEM P (cid:264)CVB NT1VB NT2VB NT3VB

(cid:57)(cid:1201)t ch(cid:1193)t khô (DMD) 85,24a 79,40ab 80,72ab 77,65b 1,52 0,02

Ch(cid:1193)t h(cid:1267)u c(cid:1131) (OMD) 86,80a 81,32ab 82,79ab 79,36b 1,46 0,02

(cid:59)(cid:1131) trung tính (NDFD)

71,25

Ch(cid:1193)t béo (EED) 79,32b 86,31ab 83,98ab 89,75a 2,34 0.05

63,47 72,47 64.29 2,53 0,06

9,22

78,93a 75,48ab 68,25ab 64,57b 3,13 0,03

DMD, OMD, EED, NDFD (cid:79)(cid:815)n l(cid:753)(cid:875)t là t(cid:849) l(cid:847) tiêu hóa DM, OM, EE, NDF , Ntl: Nit(cid:751) tích l(cid:458)y, W0,75:th(cid:843) tr(cid:853)ng trao (cid:255)(cid:861)i. a,b,c Các s(cid:857) trung bình cùng hàng mang ch(cid:887) s(cid:857) m(cid:458) khác nhau, sai khác có ý ngh(cid:429)a (P<0,05) theo phép th(cid:885) Tukey.

10,49 11,50 10,73 0,68 0.18 Nit(cid:1131) tích l(cid:458)y (NTL) Nit(cid:1131)/W0.75 (mg/W0,75)

53

CH(cid:1132)(cid:1130)NG 5. K(cid:1218)T LU(cid:1200)N VÀ (cid:264)(cid:1220) XU(cid:1192)T

5.1 K(cid:1219)t lu(cid:1201)n

Qua k(cid:1219)t qu(cid:1191) thu (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c (cid:1251) thí nghi(cid:1227)m 1 chúng tôi k(cid:1219)t lu(cid:1201)n r(cid:1205)ng nghi(cid:1227)m th(cid:1261)c thay th(cid:1219) 25% và 30% protein c(cid:1259)a kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n b(cid:1205)ng bánh d(cid:1195)u d(cid:1263)a giai (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n 5 -10 & 11 - 14 tu(cid:1195)n tu(cid:1241)i không làm (cid:1191)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng (cid:255)(cid:1219)n t(cid:259)ng tr(cid:1233)ng và HSCHTA so v(cid:1247)i nghi(cid:1227)m th(cid:1261)c (cid:255)(cid:1237)i ch(cid:1261)ng và cho hi(cid:1227)u qu(cid:1191) kinh t(cid:1219) cao nh(cid:1193)t.

Các m(cid:1261)c (cid:255)(cid:1245) s(cid:1265) d(cid:1257)ng protein bánh d(cid:1195)u d(cid:1263)a thay th(cid:1219) protein c(cid:1259)a kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n không làm (cid:1191)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng (cid:255)(cid:1219)n t(cid:1229) l(cid:1227) thân th(cid:1231)t, t(cid:1229) l(cid:1227) th(cid:1231)t (cid:255)ùi và t(cid:1229) l(cid:1227) th(cid:1231)t (cid:1261)c so v(cid:1247)i thân th(cid:1231)t c(cid:1259)a gà trong thí nghi(cid:1227)m.

(cid:55)(cid:1229) l(cid:1227) tiêu hóa các d(cid:1133)(cid:1253)ng ch(cid:1193)t DM, OM và NDF cao nh(cid:1193)t (cid:1251) nghi(cid:1227)m th(cid:1261)c (cid:255)(cid:1237)i ch(cid:1261)ng và nghi(cid:1227)m th(cid:1261)c 2. Nit(cid:1131) tích l(cid:458)y c(cid:1259)a gà có xu h(cid:1133)(cid:1247)ng gi(cid:1191)m d(cid:1195)n khi t(cid:259)ng m(cid:1261)c b(cid:1241) sung bánh d(cid:1195)u d(cid:1263)a.

Khi t(cid:259)ng t(cid:1273) l(cid:1227) bánh d(cid:1195)u d(cid:1263)a trong kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n, gà s(cid:1217)(cid:3)(cid:259)n nhi(cid:1221)u h(cid:1131)n nh(cid:1133)ng t(cid:259)ng tr(cid:1233)ng không t(cid:259)ng theo d(cid:1199)n (cid:255)(cid:1219)n tiêu th(cid:1257) th(cid:1261)c (cid:259)n cho m(cid:1245)t kg t(cid:259)ng tr(cid:1233)ng t(cid:259)ng theo.

5.2 (cid:264)(cid:1221) xu(cid:1193)t

Có th(cid:1223) s(cid:1265) d(cid:1257)ng kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n (cid:69)(cid:1241) sung 25% protein bánh d(cid:1195)u d(cid:1263)a thay th(cid:1219) protein c(cid:1259)a kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n giai (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n 5 -10 tu(cid:1195)n tu(cid:1241)i và kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n b(cid:1241) sung 30% protein bánh d(cid:1195)u (cid:71)(cid:1263)a thay th(cid:1219) protein c(cid:1259)a kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n giai (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n 11 -14 tu(cid:1195)n (cid:255)(cid:1223) nuôi gà Nòi lai (cid:1251) các nông h(cid:1245).

54

TÀI LI(cid:1226)U THAM KH(cid:1190)O

Ti(cid:1219)ng Vi(cid:1227)t

Nghi(cid:1227)p, Hà N(cid:1245)i.

Bùi (cid:264)(cid:1261)c L(cid:458)ng và Lê H(cid:1239)ng M(cid:1201)n, 1999. Th(cid:1261)c (cid:259)n và nuôi d(cid:1133)(cid:1253)ng gia c(cid:1195)m, NXB Nông Bùi (cid:264)(cid:1261)c L(cid:458)ng và Lê H(cid:1239)ng M(cid:1201)n, 2001. Th(cid:1261)c (cid:259)n và nuôi d(cid:1133)(cid:1253)ng gia c(cid:1195)m, NXB

Nông Nghi(cid:1227)p, Hà N(cid:1245)i.

Bùi Thanh Hà, 2005. Sinh lý tiêu hóa, h(cid:1193)p thu và trao (cid:255)(cid:1241)i dinh d(cid:1133)(cid:1253)ng th(cid:1261)c (cid:259)n (cid:1251) gia c(cid:1195)m, NXB Nông Nghi(cid:1227)p, Hà N(cid:1245)i.

Bùi Xuân M(cid:1219)n, 2007. Giáo trình ch(cid:259)n nuôi gia c(cid:1195)m, Tr(cid:1133)(cid:1249)ng (cid:264)(cid:1189)i h(cid:1233)c C(cid:1195)n Th(cid:1131).

(cid:39)(cid:1133)(cid:1131)ng Thanh Liêm, 2002. Giáo trình ch(cid:259)n nuôi gia c(cid:1195)m. Tr(cid:1133)(cid:1249)ng (cid:264)(cid:1189)i h(cid:1233)c Nông Lâm, Trang 10-30.

(cid:39)(cid:1133)(cid:1131)ng Thanh Liêm, 1999. Giáo trình cao h(cid:1233)c ch(cid:259)n nuôi gia c(cid:1195)m. Tr(cid:1133)(cid:1249)ng (cid:264)(cid:1189)i h(cid:1233)c Nông Lâm.

(cid:39)(cid:1133)(cid:1131)ng Thanh Liêm, 2008. Th(cid:1261)c (cid:259)n và dinh d(cid:1133)(cid:1253)ng gia c(cid:1195)m, NXB Nông nghi(cid:1227)p.

(cid:39)(cid:1133)(cid:1131)ng Thanh Liêm, 2003. Giáo trình ch(cid:259)n nuôi gia c(cid:1195)m, Tr(cid:1133)(cid:1249)ng (cid:255)(cid:1189)i h(cid:1233)c Nông Lâm.

Vi(cid:1227)n Ch(cid:259)n nuôi qu(cid:1237)c gia, 2002. Thành ph(cid:1195)n và giá tr(cid:1231) dinh d(cid:1133)(cid:1253)ng th(cid:1261)c (cid:259)n gia súc, gia c(cid:1195)m. NXB Nông nghi(cid:1227)p, Hà N(cid:1245)i.

d(cid:1133)(cid:1253)ng (cid:255)(cid:1245)ng v(cid:1201)t, NXB Nông nghi(cid:1227)p, Thành ph(cid:1237) H(cid:1239) Chí Minh.

(cid:39)(cid:1133)(cid:1131)ng Thanh Liêm, Bùi Huy Nh(cid:1133) Phúc và D(cid:1133)(cid:1131)ng Duy (cid:264)(cid:1239)ng, 2002. Th(cid:1261)c (cid:259)n và dinh (cid:43)(cid:1245)i ch(cid:259)n nuôi Vi(cid:1227)t Nam, 2002. C(cid:1195)m nang ch(cid:259)n nuôi gia súc- gia c(cid:1195)m. T(cid:1201)p 2- C(cid:1195)m nang ch(cid:259)n nuôi gia c(cid:1195)m và th(cid:1235). NXB Nông nghi(cid:1227)p, Hà N(cid:1245)i.

(cid:43)(cid:1245)i Ch(cid:259)n nuôi Vi(cid:1227)t Nam, 2004. C(cid:1197)m nang ch(cid:259)n nuôi gia súc, gia c(cid:1195)m. T(cid:1201)p 2, NXB Nông nghi(cid:1227)p.

Hoàng Toàn Th(cid:1203)ng và Ph(cid:1189)m (cid:264)(cid:1261)c Ch(cid:1133)(cid:1131)ng, 2004. Nghiên c(cid:1261)u m(cid:1245)t s(cid:1237)(cid:3)(cid:255)(cid:1211)c (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m sinh h(cid:1233)c v(cid:1221) sinh s(cid:1191)n c(cid:1259)a gi(cid:1237)ng gà tre nuôi (cid:1251) Thái Nguyên, T(cid:1189)p chí Nông nghi(cid:1227)p và Phát tri(cid:1223)n Nông thôn, NXBL(cid:264)XH, Hà N(cid:1245)i, Trang 1660- 1661.

Lã Th(cid:1231) Thu Minh, 2000. Giáo trình Ch(cid:259)n nuôi gia c(cid:1195)m, Tr(cid:1133)(cid:1249)ng (cid:264)(cid:1189)i h(cid:1233)c C(cid:1195)n Th(cid:1131).

Lê Minh Hoàng, 2002. K(cid:1275) thu(cid:1201)t ch(cid:259)n nuôi gà th(cid:1191) v(cid:1133)(cid:1249)n n(cid:259)ng su(cid:1193)t cao. NXB Hà N(cid:1245)i.

Lê H(cid:1239)ng M(cid:1201)n và Bùi Lan H(cid:1133)(cid:1131)ng Minh, 1989. Sinh lý gia c(cid:1195)m, NXB Nông nghi(cid:1227)p, Hà N(cid:1245)i.

Lê H(cid:1239)ng M(cid:1201)n và Bùi (cid:264)(cid:1261)c L(cid:458)ng, 2004. K(cid:1275) thu(cid:1201)t nuôi gà công nghi(cid:1227)p, gà lông màu th(cid:1191) (cid:89)(cid:1133)(cid:1249)n và phòng tr(cid:1231) m(cid:1245)t s(cid:1237) b(cid:1227)nh. Trung tâm nghiên c(cid:1261)u và xu(cid:1193)t b(cid:1191)n sách và t(cid:1189)p chí, NXB Lao (cid:255)(cid:1245)ng xã h(cid:1245)i, Hà N(cid:1245)i, trang 12 - 18.

Lã V(cid:259)n Kính, 2003. Thành ph(cid:1195)n hóa h(cid:1233)c và giá tr(cid:1231) dinh d(cid:1133)(cid:1253)ng c(cid:1259)a các lo(cid:1189)i th(cid:1261)c (cid:259)n gia

55

súc Vi(cid:1227)t Nam, NXB Nông Nghi(cid:1227)p, Thành Ph(cid:1237) H(cid:1239) Chí Minh.

Nguy(cid:1225)n Duy Hoan, 1999. Giáo trình Ch(cid:259)n nuôi gia c(cid:1195)m (dùng cho Cao h(cid:1233)c và Nghiên c(cid:1261)u sinh ngành ch(cid:259)n nuôi). NXB Nông Nghi(cid:1227)p, Hà N(cid:1245)i.

Nguy(cid:1225)n Th(cid:1231) Mai, Bùi H(cid:1267)u (cid:264)oàn và Hoàng Thanh, 2009. Giáo trình Ch(cid:259)n nuôi Gia c(cid:1195)m, NXB Nông Nghi(cid:1227)p, Hà N(cid:1245)i.

Nguy(cid:1225)n V(cid:259)n Quyên, 2008. Nghiên c(cid:1261)u (cid:1191)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng c(cid:1259)a các m(cid:1261)c n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng trao (cid:255)(cid:1241)i và (cid:255)(cid:1189)m thô trên s(cid:1269) sinh tr(cid:1133)(cid:1251)ng, phát d(cid:1257)c c(cid:1259)a gà Nòi (cid:1251)(cid:3) (cid:264)(cid:1239)ng b(cid:1205)ng sông C(cid:1265)u Long, (cid:3) Lu(cid:1201)n án ti(cid:1219)n s(cid:429) nông nghi(cid:1227)p, khoa Nông nghi(cid:1227)p & Sinh h(cid:1233)c (cid:1261)ng d(cid:1257)ng, tr(cid:1133)(cid:1249)ng (cid:264)(cid:1189)i h(cid:1233)c C(cid:1195)n Th(cid:1131).

Nguy(cid:1225)n H(cid:1267)u V(cid:458) và Nguy(cid:1225)n (cid:264)(cid:1261)c L(cid:1133)u, 2003. Bí quy(cid:1219)t thành công trong ch(cid:259)n nuôi gà. NXB Nông nghi(cid:1227)p, Trang 5-36.

Nguy(cid:1225)n (cid:264)(cid:1261)c H(cid:1133)ng, 2006. Ch(cid:259)n nuôi gia c(cid:1195)m, thành t(cid:1269)u và xu h(cid:1133)(cid:1247)ng phát tri(cid:1223)n. NXB Nông nghi(cid:1227)p, Hà N(cid:1245)i.

Nguy(cid:1225)n Nh(cid:1269)t Xuân Dung, L(cid:1133)u H(cid:1267)u Mãnh, 2008. Giáo trình Dinh d(cid:1133)(cid:1253)ng Nâng cao, Khoa Nông Nghi(cid:1227)p và Sinh h(cid:1233)c (cid:1260)ng d(cid:1257)ng, Tr(cid:1133)(cid:1249)ng (cid:264)(cid:1189)i h(cid:1233)c C(cid:1195)n Th(cid:1131).

Nguy(cid:1225)n (cid:264)(cid:1261)c H(cid:1133)ng, 2006. Giáo trình Ch(cid:259)n nuôi gia c(cid:1195)m. NXB Nông nghi(cid:1227)p, Hà N(cid:1245)i.

Nguy(cid:1225)n Thanh Nhàn, 2012. Kh(cid:1191)o sát m(cid:1245)t s(cid:1237) ch(cid:1229) tiêu sinh tr(cid:1133)(cid:1251)ng, n(cid:259)ng su(cid:1193)t và ch(cid:1193)t l(cid:1133)(cid:1255)ng th(cid:1231)t c(cid:1259)a các nhóm gi(cid:1237)ng gà Tàu Vàng, gà Nòi và gà Sao (cid:1251) t(cid:1229)nh Long An. Lu(cid:1201)n v(cid:259)n Th(cid:1189)c s(cid:1229) Khoa h(cid:1233)c Nông nghi(cid:1227)p. Khoa Nông Nghi(cid:1227)p & Sinh h(cid:1233)c (cid:1261)ng d(cid:1257)ng. Tr(cid:1133)(cid:1249)ng (cid:264)(cid:1189)i h(cid:1233)c C(cid:1195)n Th(cid:1131). (cid:3)

Tr(cid:1231)nh Quang Khuê và Nguy(cid:1225)n V(cid:259)n Vinh, 2003. Ngh(cid:1221) nuôi gia c(cid:1195)m. NXB Giáo D(cid:1257)c. (cid:264)(cid:1189)i

(cid:75)(cid:1233)c C(cid:1195)n Th(cid:1131).

Vi(cid:1227)n Ch(cid:259)n Nuôi Qu(cid:1237)c Gia, 2002. Thành ph(cid:1195)n và giá tr(cid:1231) dinh d(cid:1133)(cid:1253)ng th(cid:1261)c (cid:259)n gia súc, gia

(cid:70)(cid:1195)m Vi(cid:1227)t Nam. NXB Nông Nghi(cid:1227)p Vi(cid:1227)t Nam.

Vi(cid:1227)n Ch(cid:259)n Nuôi Qu(cid:1237)c Gia, 2005. Thành ph(cid:1195)n và giá tr(cid:1231) dinh d(cid:1133)(cid:1253)ng th(cid:1261)c (cid:259)n gia súc, gia

(cid:70)(cid:1195)m Vi(cid:1227)t Nam. NXB Nông Nghi(cid:1227)p Vi(cid:1227)t Nam.

(cid:57)(cid:458) Duy Gi(cid:1191)ng, 1997. Th(cid:1261)c (cid:259)n và dinh d(cid:1133)(cid:1253)ng gia súc. NXB Giáo D(cid:1257)c, Trang 6-7.

Vi(cid:1227)t Ch(cid:1133)(cid:1131)ng, 2003. Ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp nuôi gà th(cid:1191) v(cid:1133)(cid:1249)n. NXB (cid:264)à n(cid:1209)ng.

Võ Ái Qu(cid:1193)c, 2006. Bài gi(cid:1191)ng sinh lý dinh d(cid:1133)(cid:1253)ng v(cid:1201)t nuôi. Tr(cid:1133)(cid:1249)ng (cid:264)(cid:1189)i h(cid:1233)c C(cid:1195)n Th(cid:1131).

56

Ti(cid:1219)ng Anh

Alleman F., Leclerq B., 1997. Effect of dietary protein and environmental temperature on growth performance and water consumption of male broiler chickens, Br. Poult. Sci.38:607–610.

Aboaysha A.M. and Kratzer F.H., 1979. Interrelationships between dietary pyridoxine and free plasma amino acids in chicks, Poult, Sci, 58, P, 117.

Aregheore, E.M., Abdulrazak S.A., 2005. Estimation of organic matter digestibility and metabolizable energy content of agro-industrial wastes using in vitro gas production. Nigerian J. Anim. Prod., 32 (1-2): 79-87.

Bui Huy Nhu Phuc, 2003. Proceedings of Final National Seminar-Workshop on Sustai-

nable Livestock Production on Local Feed Resources.

Baghel R.P.S., Pradhan K., 1991. Influence of dietary energy and protein levels on the utilization of metabolisable energy in broilers during hot humid season. Indian Vet. J. 68:139-144.

Baker D.H., Allen N. K. and Kleise A.J., 1973. Efficiency of tryptophan as a niacin

precursor in the young chick. J. Anim. Sci. 36:299.

Baidya N., Biswas P., Mandal L., 1995. Metabolizable energy value of expeller copra (Cocos nucifera) cake in layers. Indian Vet. J., 72 (7): 767-768.

Bastos S.C., Freire Fuentes M.F.F., Freitas E.R., Espindola G.B., Braga C.V., De P., 2007. Efeito da inclusao do farelo de coco em raçoespara frangos de corte. Rev. Ciencia Agron., 38 (3): 297-303.

Butterworth M.H. and Fox A.C., 1962. The effect of heat treatment on the nutritive value of coconut meal and the prediction of the nutritive value by chemical methods. Br. J. Nutr., 17: 445-452.

inclusion of coprameal on the

Camacho Diaz L.M., Cervantes Nunez A., Pescador S.N., CiprianoSalazar M., Sotelo Carachure J.J., 2006. Effects of the apparent digestibility of the dry matter in the diet of lambs pelibueyin growth. Revista Electrónica de Veterinaria REDVET, 7 (10): 100632. Creswell D.C. and Brooks C.C., 1971. Compositions, apparentdigestibility and energy evaluation of coconut oil and coconut meal. J. Anim. Sci., 33: 366-369.

Carvalho L.P.F., Melo D.S.P., Pereira C.R.M., Rodrigues M.A.M., Cabrita A.R.J., Fonseca A.J.M., 2005. Chemical composition, in vivodigestibility, Ndegradability and enzymatic intestinal digestibility of five proteinsupplements. Anim. Feed Sci. Technol., 119 (1-2): 171-178.

Daghir N.J., 2008. Poultry production in hot climates. Second Edition, CabiSeries, CABI.

Ewing R., 1963. Poultry Nutrition, Fifth edition. The Ray Ewing Co., Pasadena, CA.

57

Ehrlich W.K., Upton P.C., Cowan R.T., Moss R.J., 1990. Copra mealas a supplement for grazing dairy cows. Proceedings of the AustralianSociety of Animal Production, 18: 196-199.

Furlan R.L., Faria F.D.E., Rosa P.S., Macari M., 2004. Does low-protein diet improve broiller performance under heat stress conditions? Brazilian J. Poult. Sci. 6(2): 71- 79.

FAO, 2011. FAOSTAT. Food and Agriculture Organization of the United Nations.

Gulbransen B., Standfast N.F., Kempton T.J., 1990. Supplementation of grazing steers with copra meal. Proceedings Australian Society of Animal Production, 18: 236- 239.

Gervajio G.C., 2005. Fatty acids and derivatives from coconut oil. In: Bailey’s Industrial Oil and Fat Products, Sixth Edition, John Wiley & Sons, Inc.

Guarte R.C., Muhlbaeur W. and Kellert M., 1996. Drying characteristics of copra and quality of copra and coconutoil. Post Harvest and Technology, 9: 361- 372.

Gohl B., 1982. Les aliments du betail sous les tropiques. FAO, Division deProduction et Sante Animale, Roma, Italy.

Hardy R.H., 1999. Aquaculture’s rapid growth requirements for alternate protein sources. Feed Management 50, 25-28.

IndexMundi, 2010. Agricultural production, supply, and distribution charts. Index Mundi.

levels

Jacome I.M.T.D., Gomes S.L.P., Guim A., Lima D.Q., Almeida M.M., Araujo M.J., Oliveira V.P., Silva J.D.B., Martins T.D.D., 2002. Effect of different of coconut meal in broiler chickens diets upon the carcass yield. Acta Scient. Anim. Sci. 24 (4): 1015-1019.

Jonh S., 2000. Energy in poultry diets, Ministry of Agriculture Food & Rural Affairs, Ontario.

Khang N.T.K. and Ogle B., 2003b. Effects of replacing roasted soya beans by broken rice and duckweed on perfomance of growing Tau Vang chickens confined on- station and scavenging on - farm, MSc. Thesis, Department of Animal Nutrition an Management, Box 7024 swedish University of Agricultural Sciences, S - 750 07 Uppsala sweden.

animal feeding. Anim. Feed Sci. Tec., 67: 319-338.

Knudsen K.E.B., 1997. Carbohydrate and lignin contents of plant materials used in Kawsar M.H., Rashid M.A. and Eunos A. M., 2001. Replacement of sesame oil meal by coconut oil meal in diets with or without fish meal on the performance of laying hen. Journal of Biological Sciences, 6:516-518.

58

Kim B.G., Lee J.H., Jung H.J., Han Y.K., Park K.M., Han I.K., 2001. Effect of partial

replacemennt of Soybean meal with palm kernel meal and copra meal on growth performance, nutrient digestibility and carcasscharacter istics of finishing pigs. Asian - Aust. J. Anim. Sci., 14 (6): 821-830.

of broiler chicks. Int. J. Poult. Sci., 5: 255 - 258.

Karimi A., 2006. The effects of varying fish meal inclusion levels (%) on performance Lekule F.P., Homb T., Katagile J.A., 1982. Optimum inclusion of coconutmeal in growing finishing pig diets. E. Afr. Agric. For. J., 48 (1/4): 19-24.

Lim C. and Akiyama D.M., 1992. Full - fat soybean meal utilization by fish. Asian Fisheries Science 5, pp. 181-197.

Musharaf L., Musharaf N.A., Latshaw J.D., 1999. Heat increment as affected by protein and amino acid nutrition. World's Poult. Sci. J., 55: 233-240.

McDonald P., Edwards R.A., Greenhalgh J.F.D., 2002. Animal Nutrition. 6th Edition. Longman, London and New York. 543 pp.

degradability of common Indian feed ingredients. Livest. Res. RuralDev., 20 (4): 63.

Mondal G., Walli T.K., Patra A.K., 2008. In vitro and in sacco ruminal protein Moorthy M., Viswanathan K., 2010. Digestibility and feeding value of coconutmeal for white leghorn layers. Tamilnadu J. Vet. Anim. Sci., 6 (5): 196-203.

National Research Council, 1994. Nutrient Requirements of Poultry. 9th rev. ed. Natl. Acad. Press, Washington, DC.

Oil World, 2011. Major meals, World summary balances. Oil World Weekly, February 28, 2011, 54 (8): 95-104.

Oliveira K.C.C., Faturi C., Garcia A.R., Nahum B.S., Lourenço Junior J.B., Joele M.R.S.P., 2010. Supplemental feeding for buffaloes with agroindustry by-products on silvopastoral system in Brazilian eastern Amazon. Revista Veterinaria, 21 (Suppl. 1): 802 - 804.

Pereira E.S., Pimentel P.G., Duarte L.S., Villarroel A.B.S., RegadasFilho J.G.L., Rocha Junior J.N., 2010. Intestinal digestibility of protein of adapted forages and by- products in Brazilian Northeast by three-stepstechnique. Rev. Bras. Saúde Prod. Anim., 11 (2): 403-413.

Pascoal L.A.F., Miranda E.M., Silva L.P.G., Dourado L.R.B., Bezerra A.P.A., 2006. Nutritive value of copra meal in diets for monogastricanimals. Nutritime, 3 (1): 305-312.

Pesti G.M., Harper A. E. and Sunde M.L., 1980. Choline/methionine nutrition of starting

broiler chicks. Three models for estimating the choline requirement with economic considerations. Poult. Sci. 59:1073.

Panigrahi S., Machin D.H., Parr W.H., Bainton J., 1987. Responses of broiler chicks to

59

dietary copra cake of high lipid content. Br. Poult. Sci., 28 (4):589-600.

laying hen diets. Br. Poult. Sci., 30 (2): 305-312.

Panigrahi S., 1989. Effects on egg production of including high residual lipid copra meal in Panigrahi S., Powell C.J., 1991. Effects of high rates of inclusion of palm kernel meal in broiler chick diets. Anim. Feed Sci. Technol., 34: 37-47.

Rose S.P., 1997. Principles of Poultry Science, CAB International, Printed and bound by Biddles Ltd, Guild ford, United kingdom.

Robert B., 2008. Nutrition and feeding of organic poultry, Faculty of Land and Food Systems. The University of British Columbia Vancouver, British Columbia, Canada.

Rama R.G., Doraiswamy T.R., Indira K. and Mahadeviah H., 1965. Effect of fibre on the

utilization of protein in coconut cake: metabolism studies on children. Indian J. Exp. Biol., 3: 163-165.

Sundu B., Kumar A., Dingle J., 2005. Growth pattern of broilers fed aphysically of enzymatically treated copra meal diet. In: Proceedings of the17th Australian Poultry Science Symposium, Sydney, New South Wales, Australia, 7-9 February 2005. 291-294.

Sundu D., Kumar A., Dingle J., 2006. Response of broiler chicks fedincreasing levels of copra meal and enzymes. Int. J. Poult. Sci., 5 (1): 13-18.

Sundu B., Kumar A., Dingle J., 2004. The effect of levels of copra meal andenzymes on bird performance. Proceedings of the 16th Australian Poultry Science Symposium, Sydney, New South Wales, Australia, 9-11 february 2004. 52-54.

Sundu B., Kumar A., Dingle J., 2008. The Effect of Proportion of Crumbled Copra Meal and Enzyme Supplementation on Broiler Growth and Gastrointestinal Development. Int. J. Poult. Sci., 7 (5): 511-515.

Sundu B., Kumar A., Dingle J., 2009. Feeding value of copra meal for broilers. World Poult. Sci. J., 65 (3):481-491.

In: Gebhardt, G. fettbildenden Tier. Landwirtschaftsverlag, Berlin, 96-106.

Sauvant D., Perez J.M., Tran G., 2004. Tables INRA-AFZ de compositionet de valeur nutritive des matières premieres destinees aux animauxdelevage. ISBN 2-7380- 1046-6 2002, 304 p. INRA Editions Versailles. Schiemann R.,1981. Stoff- und Energieeumsatz beim ausgewachsenen,vorwiegend (ed.): Tierernährung. VEBDeutscher Thuy N.T. and Ogle B., 2003. studies on feed selection, growth rate and egg performance of local (Tau Vang) and improved (Tam Hoang) chickens, MSc. Thesis, Swedish University of Agriculture Sciences, Uppsala, Sweden.

Cauwenberghe S.V. And Burnham D., 2001. New developments in amino acid and protein nutrition of poultry as related to optimal performance and reduced introgen

60

excretion, 13th European symposium of poultry Nutrition, pp. 1- 12.

Van Soest P.J. and Mason V.C., 1991. The influence of the Maillard reaction upon the nutritive value of fibrous feeds. Anim. Feed Sci. Tec., 32: 45-53.

Woods V. B., Moloney A.P., Mulligan F.J., Kenny M.J., OMara F.P., 1999. The effect of animal species (cattle or sheep) and level of intake bycattle on in vivo digestibility of concentrate ingredients. Anim. Feed Sci. Technol., 80 (2): 135-150.

Woods V.B., OMara F.P., Moloney A.P., 2003a. The nutritive value of concentrate feedstuffs for ruminant animals. Part I: In situ ruminaldegradability of dry matter and organic matter. Anim. Feed Sci. Technol., 110(1/4): 111-130.

Woods V.B., Moloney A.P., OMara F.P., 2003b. The nutritive value of concentrate feedstuffs for ruminant animals. Part II: In situ ruminal degradability of crude protein. Anim. Feed Sci. Technol., 110 (1/4): 131-143.

Woods V.B., Moloney A.P., Calsamiglia S., OMara F.P., 2003c. The nutritive value of concentrate feedstuffs for ruminant animals. Part III. Smallintestinal digestibility as measured by in vitro or mobile bag techniques. Anim.Feed Sci. Technol., 110 (1/4): 145-157.

Whitney S.E.C., Brigham J.E., Darke A.H., Reidand J.S.G., Gidley M.J., 1998. Structural aspect of the interactionof mannan-based polysaccharides with bacterialcellulose. Carbohydrate Research, 307: 299-309.

61

PH(cid:1256) CH(cid:1132)(cid:1130)NG

Thí nghi(cid:1227)m 1: (cid:1190)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng các m(cid:1261)c (cid:255)(cid:1245) thay th(cid:1219) th(cid:1261)c (cid:259)n b(cid:1241) sung protein trong kh(cid:1197)u ph(cid:1195)n b(cid:1205)ng bánh d(cid:1195)u d(cid:1263)a lên sinh tr(cid:1133)(cid:1251)ng c(cid:1259)a gà Nòi lai.

Factor Type Levels Values NT fixed 4 1 2 3 4

Analysis of Variance for KL 5 tu(cid:1193)n tu(cid:1239)i, using Adjusted SS for Tests

Source DF Seq SS Adj SS Adj MS F P NT 3 2596.5 2596.5 865.5 1.64 0.233 Error 12 6339.7 6339.7 528.3 Total 15 8936.1

Analysis of Variance for KL G(cid:264)TT, using Adjusted SS for Tests

Source DF Seq SS Adj SS Adj MS F P NT 3 13145 13145 4382 1.96 0.174 Error 12 26800 26800 2233 Total 15 39945

Analysis of Variance for TTr GÐTT (g/ngày), using Adjusted SS for Tests

Source DF Seq SS Adj SS Adj MS F P NT 3 17.100 17.100 5.700 1.85 0.191 Error 12 36.877 36.877 3.073 Total 15 53.977

Analysis of Variance for TTTA G(cid:264)TT (g/ngày), using Adjusted SS for Tests

Source DF Seq SS Adj SS Adj MS F P NT 3 95.902 95.902 31.967 5.91 0.010 Error 12 64.867 64.867 5.406 Total 15 160.768

Analysis of Variance for FCR GÐTT, using Adjusted SS for Tests

Source DF Seq SS Adj SS Adj MS F P NT 3 2.3251 2.3251 0.7750 2.61 0.100 Error 12 3.5666 3.5666 0.2972 Total 15 5.8916

Giai (cid:255)(cid:82)(cid:825)n t(cid:259)ng tr(cid:769)(cid:887)ng (5-10 tu(cid:831)n tu(cid:877)i): General Linear Model: KL 5 tu(cid:1195)n tu(cid:1241)i (g), KL G(cid:264)TT (g), TT G(cid:264)TT (g/ngày), TTTA (cid:42)(cid:264)TT (g/ngày), HSCHTA versus NT

62

Factor Type Levels Values NT fixed 4 1 2 3 4

Analysis of Variance for KL GÐVB(g/ngày), using Adjusted SS for Tests

Source DF Seq SS Adj SS Adj MS F P NT 3 18767 18767 6256 3.26 0.059 Error 12 23017 23017 1918 Total 15 41784

Analysis of Variance for TT GÐVB (g/ngày), using Adjusted SS for Tests

Source DF Seq SS Adj SS Adj MS F P NT 3 4.851 4.851 1.617 0.42 0.745 Error 12 46.744 46.744 3.895 Total 15 51.595

Analysis of Variance for TTTA G(cid:264)VB (g/ngày), using Adjusted SS for Tests

Source DF Seq SS Adj SS Adj MS F P NT 3 285.03 285.03 95.01 6.76 0.006 Error 12 168.63 168.63 14.05 Total 15 453.66

Analysis of Variance for FCR GÐVB, using Adjusted SS for Tests

Source DF Seq SS Adj SS Adj MS F P NT 3 0.1778 0.1778 0.0593 0.29 0.830 Error 12 2.4265 2.4265 0.2022 Total 15 2.6042

Giai (cid:255)(cid:82)(cid:825)n 11-14 tu(cid:831)n tu(cid:877)i General Linear Model: KL GÐVB(g), TT GÐVB (g/ngay), TT G(cid:264)VB (g/ngày), TTTA (cid:42)(cid:264)VB (g/ngày), HSCHTA, ... versus NT

63

Factor Type Levels Values NT fixed 4 1 2 3 4 sex fixed 2 female male

Analysis of Variance for P song, using Adjusted SS for Tests

Source DF Seq SS Adj SS Adj MS F P NT 3 113419 113419 37806 6.32 sex 1 30690 30690 30690 5.13 NT*sex 3 41294 41294 13765 2.30 Error 24 143651 143651 5985 Total 31 329053

Analysis of Variance for TLTT(%), using Adjusted SS for Tests

Source DF Seq SS Adj SS Adj MS F P NT 3 3.785 3.785 1.262 0.43 0.731 sex 1 10.136 10.136 10.136 3.48 0.074 NT*sex 3 6.925 6.925 2.308 0.79 0.510 Error 24 69.838 69.838 2.910 Total 31 90.685

Analysis of Variance for TL thit (cid:1259)c (%), using Adjusted SS for Tests

Source DF Seq SS Adj SS Adj MS F P NT 3 24.239 24.239 8.080 2.54 0.081 sex 1 16.951 16.951 16.951 5.32 0.030 NT*sex 3 19.192 19.192 6.397 2.01 0.140 Error 24 76.453 76.453 3.186 Total 31 136.835

Analysis of Variance for TL thit (cid:255)ùi (%), using Adjusted SS for Tests

Source DF Seq SS Adj SS Adj MS F P NT 3 23.144 23.144 7.715 1.01 0.406 sex 1 29.973 29.973 29.973 3.92 0.059 NT*sex 3 11.004 11.004 3.668 0.48 0.700 Error 24 183.675 183.675 7.653 Total 31 247.796

Analysis of Variance for vong ngu, using Adjusted SS for Tests

Source DF Seq SS Adj SS Adj MS F P NT 3 5.186 5.186 1.729 1.35 0.283 sex 1 0.228 0.228 0.228 0.18 0.677 NT*sex 3 2.961 2.961 0.987 0.77 0.523 Error 24 30.833 30.833 1.285 Total 31 39.207

(cid:46)(cid:855)t qu(cid:827) m(cid:877) kh(cid:827)o sát General Linear Model: P song, TLTT, %, ... versus NT, sex

64

Analysis of Variance for Dai luon, using Adjusted SS for Tests

Source DF Seq SS Adj SS Adj MS F P NT 3 2.5909 2.5909 0.8636 2.13 0.123 sex 1 0.2278 0.2278 0.2278 0.56 0.461 NT*sex 3 6.7609 6.7609 2.2536 5.55 0.005 Error 24 9.7375 9.7375 0.4057 Total 31 19.3172

Analysis of Variance for Sau nguc, using Adjusted SS for Tests

Source DF Seq SS Adj SS Adj MS F P NT 3 0.2913 0.2912 0.0971 0.41 0.749 sex 1 1.4450 1.4450 1.4450 6.06 0.021 NT*sex 3 0.6325 0.6325 0.2108 0.88 0.463 Error 24 5.7200 5.7200 0.2383 Total 31 8.0887

Analysis of Variance for Dai than, using Adjusted SS for Tests

Source DF Seq SS Adj SS Adj MS F P NT 3 3.333 3.333 1.111 0.79 0.512 sex 1 1.575 1.575 1.575 1.12 0.301 NT*sex 3 2.636 2.636 0.879 0.62 0.607 Error 24 33.843 33.843 1.410 Total 31 41.387

Analysis of Variance for Dai dui, using Adjusted SS for Tests

Source DF Seq SS Adj SS Adj MS F P NT 3 17.256 17.256 5.752 3.28 0.038 sex 1 10.013 10.013 10.013 5.71 0.025 NT*sex 3 5.973 5.973 1.991 1.14 0.355 Error 24 42.092 42.092 1.754 Total 31 75.335

Analysis of Variance for Cao chan, using Adjusted SS for Tests

Source DF Seq SS Adj SS Adj MS F P NT 3 1.5363 1.5362 0.5121 1.72 0.191 sex 1 0.2112 0.2112 0.2112 0.71 0.409 NT*sex 3 1.0262 1.0262 0.3421 1.15 0.351 Error 24 7.1650 7.1650 0.2985 Total 31 9.9387

Analysis of Variance for Dai ban, using Adjusted SS for Tests

Source DF Seq SS Adj SS Adj MS F P NT 3 2.9938 2.9937 0.9979 5.73 0.004 sex 1 3.9200 3.9200 3.9200 22.51 0.000 NT*sex 3 2.0450 2.0450 0.6817 3.91 0.021 Error 24 4.1800 4.1800 0.1742 Total 31 13.1387

65

Analysis of Variance for Goc nguc, using Adjusted SS for Tests

Source DF Seq SS Adj SS Adj MS F P NT 3 140.13 140.12 46.71 1.57 0.223 sex 1 2.00 2.00 2.00 0.07 0.798 NT*sex 3 214.25 214.25 71.42 2.40 0.093 Error 24 714.50 714.50 29.77 Total 31 1070.87

66