1
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
===***===
PHẠM THỊ THU HÀ
BIẾN ĐỔI SINH KẾ CỦA NGƢỜI TÀY
Ở BIÊN GIỚI TỈNH LẠNG SƠN
TỪ ĐỔI MỚI (1986) ĐẾN NAY
(Nghiên cứu trường hợp thôn Bản Thẩu, xã Tân Thanh,
huyện Văn Lãng, tỉnh Lạng Sơn)
LUẬN VĂN THẠC SĨ LỊCH SỬ
Chuyên ngành: Dân tộc học
Hà Nội - 2012
2
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
===***===
PHẠM THỊ THU HÀ
BIẾN ĐỔI SINH KẾ CỦA NGƢỜI TÀY
Ở BIÊN GIỚI TỈNH LẠNG SƠN
TỪ ĐỔI MỚI (1986) ĐẾN NAY
(Nghiên cứu trường hợp thôn Bản Thẩu, xã Tân Thanh,
huyện Văn Lãng, tỉnh Lạng Sơn)
LUẬN VĂN THẠC SĨ LỊCH SỬ
Chuyên ngành: Dân tộc học
Mã số: 60 22 70
Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. Lê Sỹ Giáo
Hà Nội - 2012
5
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ....................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài................................................................................... 10
2. Mục đích nghiên cứu ............................................................................. 12
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ......................................................... 13
4. Nguồn tài liệu ....................................................................................... 13
5. Đóng góp của luận văn ............................................................................ 5
6. Bố cục của luận văn .............................................................................. 14
Chƣơng 1. TỔNG QUAN VỀ TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU .................... 15
1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ............................................................... 15
1.1.1. Nghiên cứu của các tác giả nước ngoài ........................................ 15
1.1.2. Nghiên cứu của các tác giả trong nước ......................................... 17
1.2. Cơ sở lý luận và Phƣơng pháp nghiên cứu ..................................... 23
1.2.1. Cơ sở lý luận ................................................................................ 23
1.2.2. Phương pháp nghiên cứu ............................................................. 23
1.3. Một số khái niệm cơ bản .................................................................. 24
1.3.1. Khái niệm sinh kế ........................................................................ 24
1.3.2. Một số khái niệm khác ................................................................. 26
1.4. Hƣớng tiếp cận Lý thuyết ................................................................ 27
Tiểu kết chƣơng 1.................................................................................... 34
Chƣơng 2. SINH KẾ TRUYỀN THỐNG CỦA NGƢỜI TÀY Ở
XÃ TÂN THANH ....................................................................................... 36
2.1. Tổng quan về địa bàn nghiên cứu - xã Tân Thanh......................... 36
2.1.1. Địa lý tự nhiên ............................................................................. 36
2.1.2. Tình hình kinh tế - xã hội ............................................................. 38
2.1.3. Dân cư, dân tộc ............................................................................ 41
2.1.4. Người Tày ở xã Tân Thanh .......................................................... 41
6
2.2. Các thành phần của sinh kế truyền thống ...................................... 46
2.2.1. Nông nghiệp ................................................................................ 46
2.2.1.1. Trồng trọt .............................................................................. 46
2.2.1.2. Chăn nuôi .............................................................................. 53
2.2.2. Lâm nghiệp .................................................................................. 46
2.2.3. Nghề thủ công .............................................................................. 56
2.2.4. Kinh tế tự nhiên ........................................................................... 58
2.2.5. Chợ phiên và trao đổi ................................................................... 60
Tiểu kết chƣơng 2.................................................................................... 63
Chƣơng 3. BIẾN ĐỔI TRONG PHƢƠNG THỨC MƢU SINH CỦA
NGƢỜI TÀY Ở TÂN THANH TỪ ĐỔI MỚI (NĂM 1986) ĐẾN NAY ...... 65
3.1. Sự chuyển đổi sinh kế truyền thống ................................................ 65
3.1.1. Trong trồng trọt........................................................................... 65
3.1.2. Trong chăn nuôi ........................................................................... 71
3.1.3. Sinh kế từ rừng ............................................................................ 72
3.2.Các hình thức sinh kế mới ................................................................ 74
3.2.1. Lao động làm thuê ....................................................................... 74
3.2.2. Buôn bán, dịch vụ ........................................................................ 85
Tiểu kết chƣơng 3.................................................................................... 86
Chƣơng 4. NHỮNG YẾU TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN BIẾN ĐỔI SINH KỀ
CỦA NGƢỜI TÀY Ở XÃ TÂN THANH .................................................. 88
4.1.Những yếu tố tác động ...................................................................... 88
4.1.1. Tác động của yếu tố Chính sách ................................................... 88
4.1.2.Mở cửa biên giới và bình thường hóa quan hệ Việt - Trung .......... 90
4.1.3. Sự thành lập Khu kinh tế cửa khẩu Tân Thanh ............................. 95
4.1.4. Chương trình phát triển vùng biên của Trung Quốc - chiến lược
“Hưng biên phú dân” ........................................................................... 100
7
4.2. Tác động của biến đổi sinh kế tới đời sống kinh tế - văn hóa - xã hội
của ngƣời Tày ở Tân Thanh ................................................................. 101
4.2.1. Đời sống kinh tế ......................................................................... 101
4.2.2. Đời sống văn hóa ......................................................................... 97
4.2.3. Đời sống xã hội .......................................................................... 105
4.3. Những vấn đề đặt ra ...................................................................... 109
4.3.1. Đất đai và sinh kế bền vững ....................................................... 119
4.3.2. Vấn đề gìn giữ văn hóa truyền thống ......................................... 122
4.3.3. Những bất ổn, rủi ro và bất bình đẳng ........................................ 114
4.3.4. Phát triển kinh tế gắn với đảm bảo an ninh biên giới .................. 118
Tiều kết chƣơng 4.................................................................................. 119
KẾT LUẬN ............................................................................................... 121
TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................... 124
PHẦN PHỤ LỤC...................................................................................... 134