Luận văn Thạc sĩ Kinh tế nông nghiệp: Giảm nghèo bền vững cho đồng bào dân tộc thiểu số tại huyện Pắc Nặm, tỉnh Bắc Kạn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

ĐỖ ĐÌNH HUY

GIẢM NGHÈO BỀN VỮNG CHO ĐỒNG BÀO DÂN TỘC THIỂU SỐ HUYỆN PẮC NẶM, TỈNH BẮC KẠN

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NÔNG NGHIỆP

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

THÁI NGUYÊN, NĂM 2020

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

ĐỖ ĐÌNH HUY

GIẢM NGHÈO BỀN VỮNG CHO ĐỒNG BÀO DÂN TỘC THIỂU SỐ HUYỆN PẮC NẶM,

TỈNH BẮC KẠN

Ngành: Kinh tế Nông nghiệp Mã ngành: 8.62.01.15

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NÔNG NGHIỆP

Người hướng dẫn khoa học: TS. BÙI ĐÌNH HÒA

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

THÁI NGUYÊN, NĂM 2020

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số

liệu có nguồn gốc rõ ràng và tuân thủ đúng quy tắc. Kết quả trình bày trong

luận văn được thu thập trong quá trình nghiên cứu là trung thực, chưa từng

được ai công bố trước đây.

Thái Nguyên, tháng năm 2020

Tác giả

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

Đỗ Đình Huy

LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành luận văn này trước tiên tôi xin trân trọng cảm ơn Ban

giám hiệu Trường Đại học Nông lâm - Thái Nguyên, Khoa Kinh tế và PTNT,

cảm ơn các thầy cô đã truyền đạt cho tôi những kiến thức quý báu trong quá

trình học tập tại trường Đại học Nông lâm -Thái Nguyên. Tôi xin bày tỏ lòng

biết ơn tới thầy giáo TS. Bùi Đình Hoà, người đã trực tiếp hướng dẫn và giúp

đỡ tôi tận tình trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn.

Tôi xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ tận tình của các cơ quan, đơn vị,

trên địa bàn huyện Pắc Nặm, tỉnh Bắc Kạn, các hộ gia đình, các khuyến nông

viên xã đã giúp đỡ tôi trong quá trình điều tra thực hiện luận văn.

Cuối cùng tôi xin bày tỏ sự biết ơn tới gia đình, người thân và bạn bè đã

động viên, chia sẻ để tôi hoàn thiện luận văn này.

Trong quá trình nghiên cứu mặc dù đã cố gắng hết sức nhưng vì những

lý do chủ quan và khách quan cho nên luận văn không tránh khỏi những thiếu

sót và hạn chế. Vì vậy tôi rất mong nhận được sự đóng góp ý kiến của thầy cô

và các bạn học viên để đề tài của tôi được hoàn thiện hơn.

Tôi xin chân thành cảm ơn!

Thái Nguyên, tháng 5 năm 2020

Học viên

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

Đỗ Đình Huy

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................... i

LỜI CẢM ƠN ........................................................................................... ii

MỤC LỤC ................................................................................................ iii

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ...................................................... vi

DANH MỤC CÁC BẢNG...................................................................... vii

TRÍCH YẾU LUẬN VĂN ..................................................................... viii

MỞ ĐẦU .................................................................................................. 1

1. Tính cấp thiết của đề tài ........................................................................ 1

2. Mục tiêu của đề tài nghiên cứu ............................................................. 2

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ......................................................... 3

4. Những đóng góp mới của đề tài ............................................................ 3

Chương 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU .................................................... 5

1.1. Cơ sở lý luận ...................................................................................... 5

1.1.1. Một số khái niệm cơ bản ................................................................. 5

1.1.2. Nghèo đa chiều .............................................................................. 11

1.1.3. Lý luận giảm nghèo bền vững ....................................................... 15

1.1.4. Dân tộc thiểu số ............................................................................. 22

1.1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến giảm nghèo bền vững ......................... 24

1.2. Cơ sở thực tiễn ................................................................................. 25

1.2.1. Các bài học về giảm nghèo trên Thế giới ..................................... 25

1.2.2. Các bài học về giảm nghèo Việt Nam .......................................... 28

1.3. Tổng quan các công trình đã nghiên cứu ......................................... 31

1.4. Bài học kinh nghiệm rút ra về giảm nghèo cho đồng bào DTTS huyện

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

Pắc Nặm tỉnh Bắc Kạn ............................................................................ 31

Chương 2. ĐẶC ĐIỂM ĐỊA BÀN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN

CỨU ........................................................................................................ 33

2.1. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu ........................................................... 33

2.1.1. Điều kiện tự nhiên của huyện Pác Nặm ........................................ 33

2.1.2. Điều kiện kinh tế- xã hội của huyện Pác Nặm .............................. 37

2.2. Nội dung nghiên cứu ........................................................................ 40

2.3. Phương pháp nghiên cứu .................................................................. 40

2.3.1. Chọn địa điểm nghiên cứu ............................................................ 40

2.3.2. Phương pháp thu thập số liệu ........................................................ 41

2.3.2. Phương pháp phân tích .................................................................. 43

2.4. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu ........................................................... 43

2.4.1. Nhóm chỉ tiêu về hiệu quả của công tác quản lý nhà nước đối với

chương trình giảm nghèo bền vững ở địa phương .................................. 43

2.4.2. Nhóm các chỉ tiêu về kết quả đã đạt được của chương trình giảm

nghèo qua các năm 2017, 2018 và 2019 ................................................. 44

2.4.3. Nhóm thông tin liên quan đến hộ gia đình và thu nhập của hộ gia

đình .......................................................................................................... 44

2.4.4. Nhóm thông tin liên quan hạn chế, yếu kém và giải pháp ............ 44

Chương 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ................ 45

3.1. Thực trạng công tác giảm nghèo tại huyện Pắc Nặm, tỉnh Bắc Kạn

giai đoạn 2017 - 2019 .............................................................................. 45

3.1.1. Kết quả thực hiện công tác giảm nghèo tại huyện Pắc Nặm, tỉnh Bắc

Kạn .......................................................................................................... 45

3.1.2. Thực trạng tái nghèo của huyện Pắc Nặm .................................... 48

3.2. Thực trạng nghèo của các hộ điều tra .............................................. 49

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

3.2.1. Thực trạng công tác giảm nghèo của 3 xã nghiên cứu ................. 49

3.2.2. Đặc điểm chung của nhóm hộ nghiên cứu .................................... 51

3.2.3. Thực trạng nghèo của nhóm hộ điều tra ....................................... 52

3.3. Phân tích các yếu tố ảnh hưởng tới giảm nghèo tại huyện Pắc

Nặm ......................................................................................................... 57

3.3.1. Nguyên nhân nghèo đói của nhóm hộ điều tra ............................. 57

3.3.2. Phân tích nguyên nhân ảnh hưởng đến giảm nghèo đa chiều ....... 58

3.3.3. Nguyện vọng của hộ nghèo trong công tác giảm nghèo ............... 61

3.4. Một số giải pháp giảm nghèo bền vững cho đồng bào dân tộc thiểu số

tại huyện Pắc Nặm, tỉnh Bắc Kạn ........................................................... 62

KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ .................................................................... 67

TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................... 69

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

PHỤ LỤC

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

DTTS : Dân tộc thiểu số

ĐVT : Đơn vị tính

KV : Khu vực

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

UBND : Ủy ban nhân dân

vii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 1.1. Quy định về chuẩn nghèo đói (theo tiêu chuẩn quốc gia) ... 8

Bảng 2.1. Tình hình sử dụng đất của huyện Pác Nặm ....................... 35

Bảng 2.2. Số lượng mẫu điều tra phỏng vấn ..................................... 42

Bảng 3.1. Kết quả giảm nghèo huyện Pắc Nặm, tỉnh Bắc Kạn giai đoạn

2017 - 2019 ........................................................................ 45

Bảng 3.2. Hộ nghèo xác định theo thu nhập và do thiếu hụt các dịch vụ

cơ bản trên địa bàn huyện Pắc Nặm, năm 2017 - 2019 ..... 46

Bảng 3.3. Hộ nghèo theo thành phần dân tộc huyện Pắc Nặm - Bắc Kạn

giai đoạn 2017 - 2019 ......................................................... 47

Bảng 3.4. Thực trạng tái nghèo tại huyện Pắc Nặm tỉnh Bắc Kạn

2017 - 2019 ................................................................. 48

Bảng 3.5. Thực trạng giảm nghèo tại 3 xã điều tra năm 2017- 2019 . 50

Bảng 3.6. Tình hình chung của nhóm hộ điều tra .............................. 51

Bảng 3.7. Thực trạng nghèo của nhóm hộ nghiên cứu ....................... 52

Bảng 3.8. Học vấn, nhân khẩu và lao động hộ cận nghèo và nghèo .. 54

Bảng 3.9. Thu nhập bình quân các năm 2016-2018 của hộ dân tộc thiểu

số ........................................................................................ 55

Bảng 3.10. Thu nhập bình quân ba năm 2017-2019 của hộ dân tộc

thiểu số ....................................................................... 55

Bảng 3.11. Nguyên nhân đói nghèo (số phiếu ghi có) ......................... 58

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

Bảng 3.12. Nguyện vọng của hộ nghèo trong công tác giảm nghèo ... 61

viii

TRÍCH YẾU LUẬN VĂN

1. Mục tiêu

Đề tài Giải pháp giảm nghèo bền vững cho đồng bào dân tộc thiểu số

trên địa bàn huyện Pắc Nặm, tỉnh Bắc Kạn được thực hiện với mục tiêu đánh

giá được thực trạng nghèo, giảm nghèo của các hộ đồng bào dân tộc thiểu số

trên địa bàn nghiên cứu, xác định được nguyên nhân nghèo, từ đó đề xuất được

một số giải pháp nhằm giảm nghèo bền vững cho đồng bào dân tộc thiểu số

huyện Pắc Nặm, tỉnh Bắc Kạn.

2. Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp thu thập tài liệu thứ cấp và sơ cấp nhằm

đánh giá thực trạng nghèo đa chiều của người dân trên địa bàn huyện Pắc Nặm,

tỉnh Bắc Kạn. Đồng thời luận văn sử dụng phương pháp phân tích như thống

kê mô tả, so sánh, phương pháp phân tổ, phương pháp nghiên cứu trường hợp

để phân tích kết quả về nghèo đa chiều của nông hộ trên địa bàn huyện Pắc

Nặm, tỉnh Bắc Kạn.

3. Kết quả nghiên cứu

Trong những năm qua, công tác giảm nghèo được cấp ủy Đảng, chính

quyền huyện Pắc Nặm coi là nhiệm vụ trọng tâm, trong những năm qua bằng

sự nỗ lực cố gắng các mục tiêu, chỉ tiêu giảm nghèo được cải thiện đáng kể.

Qua 3 năm 2017 đến 2019, từ 42,57% hộ nghèo đã giảm xuống còn 35,17% số

hộ nghèo, trong đó hộ nghèo là người DTTS chiếm 35,11%. Phân tích mức độ

thiếu hụt các chỉ tiêu tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản của hộ nghèo trên địa

bàn huyện Pắc Nặm hiện nay còn rất thấp (0,5%). Luận văn đã phân tích và chỉ

ra được các nguyên nhân gây ra nghèo tại huyện Pắc Nặm đó là: thiếu vốn sản

xuất, thiếu đất canh tác, thiếu phương tiện sản xuất, do quy mô về nhân khẩu học.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

Từ đó luận văn đã đưa ra được 5 nhóm giải pháp: Về công tác lãnh đạo, chỉ đạo;

về nâng cao năng lực và nhận thức cho cán bộ và người dân về giảm nghèo gắn

với xây dựng nông thôn mới; Về triển khai thực hiện đồng bộ, có hiệu quả các

chính sách về giảm nghèo, nâng cao khả năng tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản

cho hộ nghèo, hộ cận nghèo; Về huy động nguồn lực cho phát triển kinh tế - xã

hội, giảm nghèo bền vững; Về kiểm tra, giám sát, đánh giá kết quả thực hiện.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Mặc dù kinh tế xã hội vùng DTTS đã có bước phát triển trong những

năm qua, tuy nhiên, khoảng cách phát triển giữa các DTTS với dân tộc Kinh,

giữa các nhóm DTTS, giữa miền núi và miền đồng bằng chưa được rút ngắn.

Tỷ lệ hộ nghèo là người DTTS chiếm 55,27% tổng hộ nghèo cả nước. Đặc biệt,

có những nhóm DTTS hiện tỷ lệ hộ nghèo còn tới trên 40%.

Bên cạnh đó, vẫn còn 21% người DTTS chưa đọc thông, viết thạo tiếng

Việt. Số người không biết nói tiếng dân tộc của mình ngày càng tăng. Tỷ lệ suy

dinh dưỡng ở trẻ em DTTS là 32%. Còn 68,5% hộ DTTS có nhu cầu được giao

thêm đất sản xuất để đảm bảo đời sống. Quy mô kinh tế các tỉnh vùng đồng bào

DTTS và miền núi còn nhỏ bé, kiêm tốn, có trên 90% các tỉnh vùng đồng bào

DTTS phải nhận hỗ trợ ngân sách từ Trung ương… (Dự thảo đề án tổng thể

phát triển kinh tế xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021 -

2030).

Pắc Nặm là một trong những huyện khó khăn nhất của tỉnh Bắc Kạn, với

2 tuyến quốc lộ 3B và quốc lộ 279 chạy qua, giáp tỉnh Tuyên Quang. Là huyện

có nhiều tiềm năng và lợi thế để phát triển kinh tế. Thế nhưng, một nghịch lý

đây là huyện 30a của tỉnh, là một trong những huyện có tỷ lệ nghèo cao nhất

trong tỉnh, đặc biệt là người DTTS, chiếm hơn 90% tỷ lệ nghèo của huyện

(Phòng LĐTB&XH huyện Pắc Nặm, 2019).

Trong những năm qua, công tác giảm nghèo của huyện luôn nhận được

sự quan tâm chỉ đạo sát sao của cả hệ thống chính trị, các thành viên Ban Chỉ

đạo thực hiện Chương trình MTQG Giảm nghèo bền vững từ huyện đến xã

thường xuyên chỉ đạo, tổ chức thực hiện các nội dung hỗ trợ cho Chương trình

giảm nghèo; các cơ quan, ban, ngành, hội đoàn thể, UBND các xã đã chủ

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

động, tích cực phối hợp tham mưu và hướng dẫn, triển khai thực hiện các

chương trình mục tiêu trên địa bàn huyện đồng bộ và hiệu quả, nhờ đó nhìn

chung bộ mặt nông thôn có sự chuyển biến tích cực, người nghèo, cận nghèo

đã được hưởng đầy đủ các chính sách, dự án giảm nghèo; hệ thống cơ sở hạ

tầng tại các xã trên địa bàn huyện từng bước được đầu tư, nâng cấp… Thông

qua các chính sách, nguồn vốn hỗ trợ từ chương trình 135, 30a, nông thôn

mới, tín dụng ưu đãi… và sự nỗ lực vươn lên của người dân, giai đoạn 2016 -

2018, tỉ lệ hộ nghèo của huyện Pác Nặm đã giảm từ 50,84% xuống còn

38,84%, bình quân mỗi năm giảm 4% (Phòng LĐTB&XH huyện Pắc Nặm,

năm 2019).

Bên cạnh những kết quả đã đạt được, trong quá trình thực hiện giảm

nghèo trên địa bàn huyện Pác Nặm vẫn gặp không ít khó khăn, hạn chế như:

Điều kiện sản xuất, đời sống của nhiều hộ dân ở vùng sâu, vùng xa, vùng đồng

bào dân tộc thiểu số còn khó khăn; ý thức, trách nhiệm tự vươn lên thoát nghèo

của một bộ phận hộ nghèo còn thấp, còn tư tưởng ỷ lại, không muốn thoát

nghèo; cơ sở hạ tầng chưa phát triển đồng bộ; trên địa bàn huyện thường xảy

ra thiên tai đã tác động đến thu nhập và đời sống của người dân dẫn đến khả

năng đóng góp của người dân, cộng đồng vào xây dựng nông thôn mới và giảm

nghèo còn hạn chế…

Xuất phát từ thực tiễn trên, tôi thực hiện đề tài: “Giảm nghèo bền vững

cho đồng bào dân tộc thiểu số tại huyện Pắc Nặm, tỉnh Bắc Kạn”.

2. Mục tiêu của đề tài nghiên cứu

- Hệ thống hoá cơ sở lý luận và thực tiễn về giảm nghèo bền vững cho

đồng bào dân tộc thiểu số.

- Đánh giá thực trạng nghèo của đồng bào dân tộc thiểu số tại huyện Pắc Nặm,

tỉnh Bắc Kạn.

- Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến giảm nghèo bền vững cho đồng

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

bào dân tộc thiểu số tại huyện Pắc Nặm, tỉnh Bắc Kạn.

- Đề xuất các giải pháp giảm nghèo bền vững cho đồng bào dân tộc thiểu

số huyện Pắc Nặm, tỉnh Bắc Kạn giai đoạn 2025 - 2030.

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

3.1. Đối tượng nghiên cứu

- Khách thể nghiên cứu: Các vấn đề liên quan đến chính sách giảm nghèo

cho đồng bào DTTS trên địa bàn huyện Pắc Nặm.

- Chủ thể: Nghiên cứu các tác nhân liên quan đến nghèo. Các chủ thể

nghiên cứu gồm: các hộ gia đình DTTS trong cộng đồng huyện Pắc Nặm, tỉnh

Bắc Kạn, cán bộ quản lý huyện, xã.

3.2. Phạm vi nghiên cứu

- Về không gian: Căn cứ vào đặc điểm tự nhiên, điều kiện kinh tế - xã

hội của huyện Pắc Nặm, chọn 3 xã đại diện cho 3 vùng của huyện, đó là: xã

Nghiên Loan - đại diện cho xã vùng thấp của huyện, Công Bằng, Nhạn Môn -

đại diện cho xã vùng cao làm điểm nghiên cứu.

- Về thời gian: Nghiên cứu sử dụng số liệu thứ cấp năm 2017 - 2019, số

liệu điều tra năm 2019.

- Về nội dung: Đề tài tập trung nghiên cứu hiện trạng nghèo tại các địa

phương và các chính sách giảm nghèo của huyện, tỉnh, trung ương đối với các

xã thuộc huyện Pắc Nặm, nghiên cứu tình hình giảm nghèo và hiệu quả của các

chính sách giảm nghèo đối với các hộ nghèo người dân tộc tộc thiểu số của các

xã thuộc huyện Pắc Nặm.

4. Những đóng góp mới của đề tài

Đề tài sẽ đóng góp được hệ thống cơ sở lý luận về giảm nghèo bền vững

cho đồng bào dân tộc thiểu số. Chỉ ra được các yếu tố ảnh hưởng tới giảm nghèo

bền vững của đồng bào dân tộc thiểu số huyện Pắc Nặm, tỉnh Bắc Kạn. Đưa ra

được giải pháp nhằm giảm nghèo bền vững cho đồng bào dân tộc thiểu số trên

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

địa bàn nghiên cứu.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

Chương 1

TỔNG QUAN TÀI LIỆU

1.1. Cơ sở lý luận

1.1.1. Một số khái niệm cơ bản

1.1.1.1. Khái niệm nghèo

Có nhiều khái niệm về nghèo đói của các tổ chức và quốc gia trên thế

giới cũng như Việt Nam trên nhiều phương diện và tiêu thức khác nhau như

theo thời gian, không gian, thế giới, môi trường, theo thu nhập, theo mức tiêu

dùng và theo những đặc trưng khác nhau của nghèo đói. Song quan niệm thống

nhất cho rằng: “Nghèo đói là tình trạng một bộ phận dân cư có mức thu nhập

thấp với điều kiện ăn, mặc, ở và các nhu cầu cần thiết khác bằng hoặc thấp hơn

mức tối hiểu để duy trì cuộc sống ở một khu vực tại một thời điểm nhất định”

(Bộ Lao Động Thương Binh Xã Hội,2015)

Tại hội nghi về chống nghèo đói do Ủy ban Kinh tế xã hội khu vực Châu

Á - Thái Bình Dương (ESCAP) tổ chức tại Băng Cốc - Thái Lan vào tháng 9

năm 1993 các quốc gia trong hku vực đã thống nhất cho rằng “Nghèo đói là

tình trạng của một bộ phận dân cư không có khả năng thỏa mãn những nhu cầu

cơ bản của con người mà những nhu cầu ấy phụ thuộc vào trình độ phát triển

kinh tế xã hội, phong tục tập quán của từng vùng và phong tục ấy được xã hội

thừa nhận” (Escap, 1993)

Hội nghị thượng đỉnh thế giới về phát triển xã hội. Tổ chức tại

Copenhagen Đan Mạch năm 1995 đã đưa ra một định nghĩa cụ thể hơn về nghèo

đói như sau: “Nghèo đói là tất cả những ai mà thu nhập thấp hơn dưới 1 USD

mỗi ngày cho một người, số tiền được coi như đủ để mua những sản phẩm thiết

yếu để tồn tại”.

Tuy vậy, cũng có quan niệm khác về nghèo đói mang tính kinh điển hơn,

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

triết lý hơn của chuyên gia hang đầu của tổ chức lao động quốc tế (ILO) ông

Abaplaen, người được giải thưởng Nobel về kinh tế năm 1997 cho rằng:

“Nghèo đói là sự thiếu cơ hội lựa chọn tham gia vào quá trình phát triển cộng

đồng”. Xét cho cùng sự tồn tại của con người nói chung và người giàu, người

nghèo nói riêng sự khác nhau để phân biệt giữa họ chính là cơ hội lựa chọn của

mỗi người trong cuộc sống và thông thường người giàu có cơ hội lựa chọn

nhiều hơn người nghèo.

Dựa trên những quan niệm về nghèo đói của các cá nhân và tổ chức

trên thế giới, Việt Nam đã đưa ra các khái niệm cụ thể và được nghiên cứu

ở mức độ cá nhân và cộng đồng. Nghèo, đói là tình trạng của một bộ phận

cư dân nghèo có mức sống dưới mức tối thiểu và thu nhập không đủ đảm

bảo nhu cầu về vật chất để duy trì cuộc sống. Đó là những hộ thiếu ăn từ 1

đến 2 tháng, thường vay mượn của cộng đồng và thiếu khả năng chi trả cho

cộng đồng. Đói là thang thấp nhất của nghèo, đói thuần túy là đói ăn, đói

nằm trọn trong phạm trù kinh tế vật chất và khác với đói thông tin, đói

hưởng thụ văn hóa, thuộc phạm trù văn hóa tinh thần.

Đói cũng có hai dạng là đói kinh niên và đói cấp tính (đói gay gắt) :

- Đói kinh niên là đói từ đời này sang đời khác, là bộ phận dân cư nghèo

đói nhiều năm liền cho tới thời điểm đang xét.

- Đói cấp tính là bộ phận dân cư rơi vào tình trạng đói đột xuất do

nhiều nguyên nhân như gặp tai nạn, thiên tai, rủi ro khác tại thời điểm đang

xét.

Qua đây có thể thấy được các quan niệm về nghèo đói nêu trên phản ánh

3 khía cạnh của người nghèo:

- Không được hưởng những nhu cầu cơ bản nhất ở mức độ tối thiểu dành

cho con người.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

- Có mức sống thấp hơn mức sống trung bình của cộng đồng dân cư.

- Thiếu cơ hội lựa chọn tham gia vào quá tŕnh phát triển cộng đồng.

1.1.1.2. Chuẩn mực xác định nghèo đói

* Chuẩn mực xác định nghèo đói trên thế giới

Hiện nay, Ngân hàng thế giới (WB) đưa ra các chỉ tiêu đánh giá mức độ

giàu nghèo của các quốc gia dựa vào thu nhập quốc dân bình quân tính theo đầu

người trong một năm với hai cách tính đó là: Phương pháp Atlas tức là tính theo

tỉ giá hối đoái và tính theo USD. Phương pháp PPP (purchasing power parity) là

phương pháp tính theo sức mua tương đương và cũng tính bằng USD.

Theo phương pháp Atlas, năm 1990 người ta chia mức bình quân của các

nước trên toàn thế giới làm 6 loại:

+ Trên 25.000 USD/người/năm là nước cực giàu.

+ Từ 20.000 đến 25.000 USD/người/năm là nước giàu.

+ Từ 10.000 đến 20.000 USD/người/năm là nước khá giàu.

+ Từ 2.500 đến dưới 10.000 USD/ngươi/năm là nước trung bình.

+ Từ 500 đến dưới 2.500 USD/người/năm là nước nghèo.

+ Dưới 500 USD/người/năm là nước cực nghèo.

Cũng theo quan niệm trên Ngân hàng thế giới đưa ra kiến nghị thang

nghèo đói như sau:

+ Đối với các nước nghèo: Các cá nhân bị coi là nghèo khi mà có thu

nhập dưới 0.5 USD/ngày.

+ Đối với các nước đang phát triển là 1 USD/ngày.

+ Các nước thuộc châu Mỹ La Tinh và Caribe là 2 USD/ngày.

+ Các nước Đông Âu là 4 USD/ngày.

+ Các nước công nghiệp phát triển là 14,4 USD/ngày.

Vì vậy, các quốc gia đều tự đưa ra chuẩn của riêng nước mình thông

thường thấp hơn thang nghèo đói mà Ngân hàng thế giới đưa ra. Ví dụ như Mỹ

đưa ra chuẩn nghèo là mức thu nhập dưới 16.000 Kcal đối với một hộ gia đình

tương đương với 11,1

trong một năm chuẩn (gia đình 4 người) Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

USD/ngày/người.

Nhưng cần thấy rằng, ngoài thu nhập nghèo đói còn chịu tác động

của nhiều yếu tố khác như văn hóa, chính trị, xã hội, sức khỏe, trình độ…

Vì vậy, để đánh giá vấn đề nghèo đói, bên cạnh tiêu chí thu nhập quốc gia

bình quân, UNDP còn đưa ra chỉ số phát triển con người HDI bao gồm hệ

thống 3 chỉ tiêu: tuổi thọ, tình trạng biết chữ của người lớn và thu nhập bình

quân đầu người trong năm. Đây là chỉ tiêu cho phép đánh giá đầy đủ và

toàn diện về sự phát triển và trình độ văn minh của mỗi quốc gia, nhìn nhận

nước giàu nghèo tương đối chính xác và khách quan.

* Chuẩn mực xác định nghèo đói ở Việt Nam

Bảng 1.1. Quy định về chuẩn nghèo đói (theo tiêu chuẩn quốc gia)

≤ 80.000 đồng Nghèo (KV nông thôn, miền núi, hải đảo)

2001 - 2005 (mức thu nhập tính bằng tiền) ≤ 100.000 đồng Nghèo (KV nông thôn, đồng bằng trung du)

Nghèo (KV thành thị) ≤ 150.000 đồng

Nghèo (KV nông thôn) ≤ 200.000 đồng

2006 - 2010 (mức thu nhập tính bằng tiền) Nghèo (KV thành thị) ≤ 260.000 đồng

Nghèo (KV nông thôn) ≤ 400.000 đồng

2010-2015 (mức thu nhập tính bằng tiền) Nghèo (KV thành thị) ≤ 500.000 đồng

Nghèo (KV nông thôn) ≤ 700.000 đồng

2015 - 2020 (mức thu nhập tính bằng tiền) Nghèo (KV thành thị) ≤ 900.000 đồng

(Nguồn: Bộ LĐ-TB và XH, chương trình mục tiêu quốc gia về XĐGN và Quyết định số 170/2005/QĐ-TT; Quyết định số 59/2015 TTg)

Phương pháp chuẩn nghèo này đã được đánh giá phù hợp với mức sống

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

và thu nhập của dân cư nói chung, cũng như thu nhập của 20% nhóm nghèo

nhất, đảm bảo được khả năng huy động nguồn lực thực hiện mục tiêu dự kiếp

và đáp ứng được yêu cầu từng bươc tiếp cận và hội nhập quốc tế.

* Tiêu chí xác định chuẩn xã nghèo:

Năm 2002, Bộ Thương binh và xã hội có Quyết định số: 587/2002/

QĐ-BLĐTBXH quy định xã nghèo (ngoài chương trình 135) là xã có đầy

đủ tiêu chí sau:

- Có tỷ lệ hộ nghèo từ 25% trở lên.

- Chưa có đủ 3 trong 6 hạng mục cơ sở hạ tầng thiết yếu, cụ thể như sau:

+ Dưới 30% số họ được sử dụng nước sạch.

+ Dưới 50% số hộ được sử dụng điện sinh hoạt.

+ Chưa có đường ô tô tới trung tâm xã, ô tô không đi lại được cả năm.

+ Số phòng học mới đáp ứng được 70% nhu cầu của học sinh hoặc phòng

tạm bằng tranh, tre, nứa, lá.

+ Chưa có trạm y tế, hoặc có nhưng là nhà tạm.

+ Chưa có chợ hoặc chợ tạm.

* Các khía cạnh của nghèo đói

- Về thu nhập: Đa số những người nghèo có cuộc sống khó khăn cực khổ

và có mức thu nhập thấp. Điều này do tính chất công việc của họ đem lại. Người

nghèo thường làm công việc đơn giản, lao động chân tay, công việc cực nhọc

nhưng thu nhập thấp. Công việc thường bấp bênh, không ổn định, phụ thuộc

vào thời vụ và có tính rủi ro liên quan đến thời tiết ( mưa, nắng, hạn hán, lũ lụt,

động đất…). Các nghề thuộc về nông nghiệp, lâm nghiệp, ngư nghiệp là ví dụ

cho vấn đề này. Do thu nhập thấp nên chi tiêu trong cuộc sống của những người

nghèo hạn chế hầu hết các nhu cầu sinh hoạt hàng ngày chỉ được đáp ứng ở

mức thấp thậm chí là không đủ. Điều này kéo theo hàng loạt vấn đề khác như

giảm sức khỏe, giảm sức lao động từ đó giảm thu nhập đã tạo nên vòng luẩn

quẩn của đói nghèo.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

- Y tế - giáo dục: Những người nghèo thường mắc phải những căn bệnh

như cảm cúm, đau khớp… vì phải lao động cực nhọc. Ngoài ra họ còn phải

sống trong những vùng có điều kiện vệ sinh, y tế còn hạn chế. Họ không được

sử dụng nước sạch, không có công trình khép kín, dẫn đến tăng tỷ lệ số trẻ em

bị suy dinh dưỡng và bà mẹ bị mang thai thiếu máu. Nguyên nhân là do bị đối

xử bất bình đẳng trong xã hội người nghèo không được tiếp xúc với các dịch

vụ an sinh xã hội so với người giàu. Bên cạnh đó trình độ nhận thức của người

nghèo, họ thường không quan tâm tới sức khỏe của mình, chủ quan khiến bệnh

càng trầm trọng hơn.

Tình trạng giáo dục đối với người nghèo cũng là vấn đề đáng quan tâm.

Hầu hết những người nghèo không đủ điều kiện học đến nơi đến chốn. Tỷ lệ

thất học, mù chữ ở hộ nghèo, đói rất cao. Tình trạng này do các gia đình không

thể trang trải được lệ phí, học phí cho con cái hoặc do tâm lý cổ hủ lạc hậu

không cho con cái đi học vì sẽ mất đi 1 lao động. Hiện nay một số hộ nghèo đã

nhận thức được tầm quan trọng của việc đến trường tuy nhiên vấn đề chi phí

cho học tập rất là khó khăn đối với tình hình tài chính của gia đình.

Tóm lại, y tế - giáo dục là một vấn đề được nhiều người quan tâm, họ

cũng đã hiểu được tầm quan trọng của các yếu tố này đối với bản thân và

tương lai của họ và gia đình. Nhưng do thu nhập họ quá thấp, không đủ trang

trải học phí, viện phí, họ đành phải chấp nhận để con cái thôi học, người

bệnh không được khám chữa kịp thời.

- Điều kiện sống:

Người nghèo thường sống ở những vùng có điều kiện vệ sinh, y tế thấp,

còn nhiều hạn chế, chẳng hạn, họ không được sử dụng nguồn nước sạch, không

có công trình phụ hợp vệ sinh, từ đó đưa ra các giải pháp giúp họ được tiếp cận

với các với nguồn nước sạch và vệ sinh hợp lý.

- Tiếp cận thông tin

Sử dụng thước đo tiếp cận thông tin nhằm nâng cao khả năng tiếp cận

thông tin truyền thông cho người nghèo rất quan trọng vì tình trạng tiếp cận Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

thông tin của họ rất còn hạn chế và lạc hậu. Từ đó đưa ra các phương pháp

khắc phục.

- Nhà ở:

Không được sống và sinh hoạt trong những ngôi nhà bền vững, họ luôn

phải sống trong nỗi lo sợ thiếu thốn về vật chất và tinh thần do đó mà nó làm

ảnh hưởng rất nhiều tới công việc sản xuất hàng ngày, rồi từ đó đưa ra các giải

pháp khắc phục.

1.1.2. Nghèo đa chiều

1.1.2.1. Khái niệm nghèo đa chiều

Khái niệm nghèo về tiền thường được áp dụng trong nghiên cứu về đói

nghèo trên thế giới. Tuy nhiên, tình trạng nghèo không chỉ được đo lường bằng

chi tiêu hay thu nhập, mà còn bằng các chỉ báo về mức sống chỉ ra phúc lợi

kinh tế - xã hội mà hộ gia đình có được. Mặc dù vậy, việc chọn lựa các chỉ báo

phù hợp để đo lường nghèo đa chiều vẫn còn chưa rõ ràng. Cách tiếp cận Sinh

kế bền vững (SLA) của Bộ Phát triển Quốc tế - Vương Quốc Anh (DFID) có

quan hệ chặt chẽ với khái niệm nghèo đa chiều khi sử dụng một bộ các chỉ báo

kinh tế - xã hội để phản ánh khả năng tiếp cập đến năm nhóm tài sản sinh kế

bao gồm tài sản con người, xã hội, tự nhiên, vật chất và tài chính của hộ gia

đình hoặc cá nhân.

Theo đó, người nghèo được tiếp cận theo hướng đa chiều, có nghĩa là

không chỉ có mức thu nhập bình quân dưới chuẩn nghèo mà còn thiếu hụt ít

nhất một trong những nhu cầu xã hội như giáo dục, y tế, an sinh xa hội, nhà ở,

dịch vụ cơ bản tại nơi ở, lương thực thực phẩm….

Như vậy, khái niệm nghèo đa chiều được hiểu là tình trạng con người

không được đáp ứng nhu cầu cơ bản trong cuộc sống.

Nghèo không chỉ được đo lường bằng thu nhập, chi tiêu mà còn bởi khả

năng tiếp cận một cách đồng thời đến lương thực, nhà ở, giáo dục, chăm sóc

sức khỏe và các mức sống xã hội khác, ngay cả các chỉ báo phi vật chất. Tổng Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

hòa các chỉ báo này phản ánh chất lượng cuộc sống. Hiện nay, các tổ chức quốc

tế đã áp dụng khái niệm nghèo đa chiều và xây dựng các chỉ số đo lường nghèo

đa chiều. Các chỉ số đa chiều phổ biến nhất là Chỉ số nghèo con người (Human

Poverty Index - HPI) do Anand và Sen đề xuất (1997), Chỉ số phát triển con

người (Human Development Index - HDI) được Liên Hiệp Quốc sử dụng, và

Chỉ số nghèo đa chiều 2 (Multidimensional Poverty Index - MPI) do Đại học

Oxford và UNDP áp dụng dựa trên phương pháp luận của Alkire và Foster

(2007). Cho đến nay hầu hết các nghiên cứu về nghèo ở Việt Nam vẫn sử dụng

tiếp cận nghèo đơn chiều mặc dù Ngân hàng thế giới (2003) đã chỉ ra rằng Việt

Nam đã áp dụng sáu phương pháp đo lường nghèo khác nhau, trong đó có bốn

phương pháp áp dụng tiếp cận nghèo đa chiều. Gần đây, nghiên cứu đánh giá

nghèo đô thị ở Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh năm 2010 (UBND TP. Hà Nội,

UBND TP. Hồ Chí Minh & UNDP, 2010) áp dụng chỉ số nghèo đa chiều MPI

bao gồm tám chiều đo lường và 21 chỉ báo với trọng số ngang bằng nhau. Báo

cáo Nghèo của Tổng cục Thống kê năm 2010 cũng có áp dụng chỉ số nghèo đa

chiều cho trẻ em bao gồm các khía cạnh giáo dục, y tế, dinh dưỡng, nhà ở, nước

sạch, vệ sinh, không làm việc trước tuổi lao động, vui chơi giải trí, hòa nhập xã

hội và được xã hội bảo vệ. UNDP (2011) đã công bố báo cáo quốc gia về phát

triển con người năm 2011 cho Việt Nam trong đó áp dụng so sánh ba phương

pháp đo lường là nghèo tiền tệ, HPI và MPI. Chỉ số nghèo đa chiều MPI được

UNDP xây dựng dựa trên ba thước đo (chiều) là y tế, giáo dục và mức sống,

được đại diện bằng chín chỉ tiêu: 1) hộ phải bán tài sản, vay nợ để trả phí chăm

sóc y tế hoặc ngưng chữa trị; 2) thành viên hộ chưa hoàn thành bậc tiểu học; 3)

trẻ em trong độ tuổi đi học không đến trường; 4) sử dụng điện thắp sáng; 5) tiếp

cận nước uống sạch; 6) tiếp cận vệ sinh; 7) tiếp cận nhà vệ sinh tiêu chuẩn; 8)

sống ở nhà cố định; và 9) có sở hữu tài sản lâu bền. Quan hệ giữa nghèo và các

chỉ báo kinh tế - xã hội khác cũng được áp dụng ở một số nghiên cứu thực

nghiệm trên thế giới (Asselin, 2009; Ki, Faye & Faye, 2009, trích bởi Asselin, Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

2009; Crooks, 1995). Asselin và Vu đã áp dụng 5 chiều đo lường cho Việt Nam

bao gồm giáo dục, sức khỏe, nước sạch/vệ sinh, việc làm và nhà ở (Asselin,

2009). Có thể thấy, kết quả đo lường nghèo đa chiều tùy thuộc rất nhiều vào sự

tin cậy của các chiều đo và các chỉ tiêu đại diện cho từng chiều đo. Để có thể

đo lường chính xác nghèo đa chiều, cần phải xác lập hệ thống các chiều đo và

các chỉ tiêu phù hợp với bối cảnh kinh tế - xã hội của từng quốc gia, vùng miền

và nhóm người cần đo lường về các khía cạnh lý thuyết, thống kê và thực tiễn.

Hiện nay, các nghiên cứu sử dụng MPI chủ yếu chọn lựa các chiều đo và các

chỉ tiêu dựa trên lý thuyết nghèo và kinh nghiệm thực tiễn là chính. Vì vậy,

nghiên cứu này hướng đến việc tìm kiếm cách thức chọn lựa các chiều đo và

các chỉ tiêu hợp lý về phương diện thống kê, có nghĩa là chúng phải có quan hệ

thực sự về mặt thống kê với tình trạng nghèo của hộ gia đình hoặc cá nhân cần

đo lường. Tiếp cận sinh kế ngày nay đã được áp dụng rộng rãi khi nghiên cứu

về đặc điểm kinh tế - xã hội của hộ gia đình ở các nước đang phát triển. Khung

phân tích sinh kế bền vững (DFID, 1999) xác định năm nhóm tài sản, hay còn

được hiểu là “vốn” mà sinh kế dựa vào. Các tài sản này bao gồm tài sản (hoặc

là vốn) con người, tự nhiên, vật chất, tài chính và xã hội. Gia tăng khả năng tiếp

cận đến các tài sản sinh kế này bằng cách sở hữu hay sử dụng được hiểu là hỗ

trợ cho sinh kế và giảm nghèo. Khái niệm tài sản sinh kế cho phép hiểu nghèo

đa chiều thông qua các chỉ báo về tài sản sinh kế.

Như vậy, có thể tồn tại các quan hệ chặt chẽ giữa các chỉ báo nghèo về

tiền và các chỉ báo về tài sản sinh kế. Mỗi tài sản sinh kế cũng có thể được coi

là một chiều đo lường của nghèo đa chiều, và được biểu thị bằng nhiều chỉ báo

khác nhau. Nghiên cứu này dựa vào lý thuyết sinh kế bền vững vì tính chất toàn

diện của lý thuyết cho phép tạo ra nền tảng hình thành các chiều đo lường khác

nhau cho nghèo đa chiều. Sự giàu có hay nghèo nàn về các tài sản sinh kế cũng

đồng nghĩa với sự giàu có hay nghèo theo quan niệm đa chiều. Dựa trên tiếp

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

cận sinh kế bền vững, Trần Tiến Khai và Nguyễn Ngọc Danh (2012) đã thử sử

dụng bộ số liệu VHLSS năm 2008 và đã xác định mười chiều đo đại diện cho

bốn nhóm tài sản sinh kế là vốn con người, vốn tự nhiên, vốn vật chất, và vốn

tài chính của hộ gia đình nông thôn Việt Nam dựa trên các phương pháp thống

kê đa biến là phân tích thành phần chính PCA và Multiple Correspondence

Analysis (MCA).

Kế thừa kết quả trên, nghiên cứu này tiếp tục dựa vào khung phân tích sinh

kế bền vững (DFID, 1999) để xác định các chỉ báo đo lường nghèo đa chiều cho hộ

3 gia đình nông thôn Việt Nam và sử dụng bộ dữ liệu VHLSS 2010 để kiểm tra lại

tính nhất quán của các chiều đo và các chỉ báo nghèo đa chiều.

Ra đời mới chỉ vài năm gần đây, phương pháp mới này có nhiều

điểm lợi hơn là cách đo lường thông thường. Nó đánh giá đầy đủ các khía cạnh

khác nhau của người dân về mặt cuộc sống xã hội, chứ không chỉ đơn thuần là

thu nhập. Nếu tính theo kiểu thu nhập, xã hội dễ bỏ qua những người nằm trong

diện vừa thoát nghèo nhưng trên thực tế lại không đủ thu nhập để tiếp cận các

dịch vụ xã hội khác, hoặc những hộ gia đình có nguy cơ tái nghèo. Do đó tỉ lệ

người nghèo ước tính sẽ cao hơn, khi đó ta sẽ nắm được rõ các hộ nghèo để có

một phương pháp giảm nghèo bền vững phù hợp hơn và hiệu quả hơn để hộ

nghèo được thoát nghèo.

Việc xác định mức độ thiếu hụt thông qua tiếp cận đo lường nghèo đa

chiều sẽ góp phần tăng tính hiệu quả của chính sách hỗ trợ, hạn chế tình trạng

trông chờ, ỷ lại của đối tượng thụ hưởng, đồng thời là cơ sở để xây dựng kế

hoạch ngân sách thực hiện chính sách giảm nghèo và an sinh xã hội phù hợp hơn.

1.1.2.2. Chỉ số nghèo đa chiều của Việt Nam

- Theo Quyết định số 59/2015 TTg về chuẩn nghèo ban hành ngày

19/10/2015 của Thủ tướng Chính Phủ.

1. Hộ nghèo

a) Khu vực nông thôn: là hộ đáp ứng một trong hai tiêu chí sau:

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

- Có thu nhập bình quân đầu người/tháng từ đủ 700.000 đồng trở xuống;

- Có thu nhập bình quân đầu người/tháng trên 700.000 đồng đến

1.000.000 đồng và thiếu hụt từ 03 chỉ số đo lường mức độ thiếu hụt tiếp cận

các dịch vụ xã hội cơ bản trở lên.

b) Khu vực thành thị: là độ đáp ứng một trong hai tiêu chí sau:

- Có thu nhập bình quân đầu người/tháng từ đủ 900.000 đồng trở xuống;

- Có thu nhập bình quân đầu người/tháng trên 900.000 đồng đến

1.300.000 đồng và thiếu hụt từ 03 chỉ số đo lường mức độ thiếu hụt tiếp cận

các dịch vụ xã hội cơ bản trở lên.

2. Hộ cận nghèo

a) Khu vực nông thôn: là hộ có thu nhập bình quân đầu người/tháng trên

700.000 đồng đến 1.000.000 đồng và thiếu hụt dưới 3 chỉ số đo lường mức độ thiếu

hụt tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản.

b) Khu vực thành thị: là hộ có thu nhập bình quân đầu người/tháng trên

900.000 đồng đến 1.300.000 đồng và thiếu hụt dưới 3 chỉ số đo lường mức độ thiếu

hụt tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản.

3. Hộ có mức sống trung bình

a) Khu vực nông thôn: là hộ có thu nhập bình quân đầu người/tháng trên

1.000.000 đồng đến 1.500.000 đồng.

Khu vực thành thị: là hộ có thu nhập bình quân đầu người/tháng trên

1.300.000 đồng đến 1.950.000 đồng.

1.1.3. Lý luận giảm nghèo bền vững

1.1.3.1. Khái niệm giảm nghèo bền vững

“Bền vững” là không lay chuyển được, là vững chắc (Viện ngôn ngữ

2007, từ điển Tiếng Việt, Nxb từ điển Bách Khoa). Như vậy nên hiểu bền vững

là một tiêu chuẩn hay một yêu cầu về sự “chắc chắn“ đối với kết quả giảm

nghèo. Mục đích rất rõ ràng của giảm nghèo bền vững chính là đảm bảo hay

duy trì thành quả giảm nghèo một cách lâu dài, bền vững. Nếu hiểu “bền vững”

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

với nghĩa là duy trì, là vững chắc thì giảm nghèo bền vững được hiểu là tình

trạng dân cư đạt được mức độ thỏa mãn những nhu cầu cơ bản hay mức thu

nhập cao hơn chuẩn (nghèo) và duy trì được mức độ thỏa mãn những nhu cầu

cơ bản hay mức thu nhập trên mức chuẩn đó ngay cả khi gặp phải các cú

sốc hay rủi ro; giảm nghèo bền vững có thể được hiểu với nghĩa đơn giản là

thoát nghèo bền vững hay không tái nghèo (Thái Phúc Thành, 2014).

1.1.3.2. Nội dung của giảm nghèo bền vững

1. Nội dung của giảm nghèo bền vững

Trên góc độ lý thuyết như đã trình bày ở các nội dung trên cho thấy vấn

đề giảm nghèo bền vững phải được xây dựng trên nền tảng mối quan hệ biện

chứng giữa phát triển bền vững và giảm nghèo. Về vấn đề phát triển bền vững,

đây là mục tiêu bao trùm, xuyên suốt và là mục tiêu trọng tâm của sự phát triển

nền kinh tế xã hội nói chung và của việc giảm nghèo bền vững nói riêng, trong

đó sự phát triển bền vững phải đảm bảo 3 yếu tố là bền vững về kinh tế, bền

vững về xã hội và bền vững về môi trường; Về vấn đề giảm nghèo, đây là mục

tiêu cụ thể, là nội dung quan trọng có tính then chốt của giảm nghèo bền vững.

Bản chất của giảm nghèo bền vững là sự thoát nghèo được dựa trên nền

tảng của sự người nghèo được trang bị và có đầy đủ nội lực tự vươn lên thoát

nghèo, đủ sức để đề phòng và chống chịu với các tác động bất lợi đến các mặt

của đời sống.

2. Chương trình giảm nghèo ở Việt Nam

Tại kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XIII, Quốc hội đã ra Nghị quyết số

100/2015/QH13 về phê duyệt chủ trương đầu tư các Chương trình Mục tiêu

quốc gia giai đoạn 2016 - 2020. Theo đó, từ 16 chương trình, thì giai đoạn 2016

- 2020, Chương trình mục tiêu quốc gia rút lại còn 2 chương trình, gồm Chương

trình xây dựng Nông thôn mới và Chương trình Mục tiêu quốc gia giảm nghèo

bền vững.

Để thực hiện mục tiêu giảm nghèo bền vững, hạn chế tái nghèo, góp phần

thực hiện mục tiêu tăng trưởng kinh tế, đảm bảo an sinh xã hội, cải thiện đời Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

sống, tăng thu nhập của người dân, đặc biệt là ở các địa bàn nghèo, tạo điều

kiện cho người nghèo, hộ nghèo tiếp cận thuận lợi các dịch vụ xã hội cơ bản (y

tế, giáo dục, nhà ở, nước sinh hoạt và vệ sinh, tiếp cận thông tin), tháng 9/2016,

Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định 1722/QĐ-TTg phê duyệt Chương

trình MTQG giảm nghèo bền vững giai đoạn 2016-2020. Mục tiêu cụ thể là phấn

đấu giảm tỷ lệ hộ nghèo cả nước bình quân 1% - 1,5%/năm (riêng các huyện

nghèo, xã nghèo giảm 4%/năm; hộ nghèo dân tộc thiểu số giảm 3% - 4%/năm)

theo chuẩn nghèo tiếp cận đa chiều áp dụng cho giai đoạn 2016 - 2020; Cải thiện

sinh kế và nâng cao chất lượng cuộc sống của người nghèo, bảo đảm thu nhập

bình quân đầu người của hộ nghèo cả nước cuối năm 2020 tăng lên 1,5 lần so

với cuối năm 2015 (riêng hộ nghèo ở các huyện nghèo, xã nghèo, thôn, bản đặc

biệt khó khăn, hộ nghèo dân tộc thiểu số tăng gấp 2 lần); Thực hiện đồng bộ, có

hiệu quả cơ chế, chính sách giảm nghèo để cải thiện điều kiện sống và tăng khả

năng tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản của người nghèo,… Đến năm 2020, có

50% số huyện nghèo thoát khỏi tình trạng đặc biệt khó khăn theo Nghị quyết số

30a/2008/NQ-CP; 30% số xã đặc biệt khó khăn vùng bãi ngang ven biển và hải

đảo thoát khỏi tình trạng đặc biệt khó khăn; 20 - 30% số xã, thôn, bản đặc biệt

khó khăn vùng dân tộc và miền núi thoát khỏi tình trạng đặc biệt khó khăn (Quyết

định 1722/QĐ-TTg, 2016).

Cần nhấn mạnh một số điểm mới trong Chương trình MTQG giảm nghèo

giai đoạn 2016-2020 là: Tập trung vào địa bàn khó khăn nhất, vùng sâu, vùng

xa, dân tộc, miền núi; Tích hợp các chương trình, dự án trước đây như: CT30a,

135, xuất khẩu lao động, thông tin truyền thông; Thực hiện giảm nghèo theo

tiêu chí đa chiều, lấy chỉ tiêu thu nhập là chính, bên cạnh đó cũng xác định mức

độ thiếu hụt các dịch vụ xã hội cơ bản về y tế, giáo dục, nhà ở, nước sạch và vệ

sinh, thông tin; gắn kết với thực hiện Chương trình MTQG xây dựng NTM và

21 Chương trình có mục tiêu; Thực hiện phân bổ vốn trung hạn, bảo đảm công

khai, minh bạch, đẩy mạnh phân cấp cho địa phương, cơ sở; Chương trình lấy Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

đối tượng người nghèo làm trung tâm để thực hiện hỗ trợ, mở rộng thêm đối

tượng hộ cận nghèo, hộ mới thoát nghèo, tạo điều kiện để người lao động là

người sau cai nghiện ma túy, nhiễm HIV/AIDS, phụ nữ bị buôn bán trở về.

Chương trình cũng chuyển mạnh từ việc cấp phát, cho không sang hỗ trợ

có điều kiện để nâng cao ý thức, trách nhiệm của người nghèo. Nhà nước chỉ

hỗ trợ những gì người dân không làm được, nhà nước không làm thay mà chỉ

ban hành cơ chế hướng dẫn thực hiện. Tăng cường trao quyền cho người dân,

cộng đồng để phát huy sáng kiến, cách làm hay phù hợp đặc điểm địa bàn, đặc

điểm nhóm dân cư, giữ gìn và phát huy bản sắc văn hoá dân tộc, đi đôi với trách

nhiệm giải trình. Nguồn lực thực hiện Chương trình chủ yếu là từ ngân sách

nhà nước, đồng thời huy động sự đóng góp của doanh nghiệp, cá nhân, cộng

đồng, điều này được thể hiện rõ trong cách thức triển khai thực hiện các dự án,

tiểu dự án của Chương trình. Về cơ chế, tổ chức bộ máy chỉ đạo điều hành thực

hiện được thống nhất từ Trung ương đến cơ sở.

Theo khung Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai

đoạn 2016 - 2020 có tổng mức vốn thực hiện từ ngân sách nhà nước tối thiểu

là gần 46.000 tỷ đồng. Ngoài ra, huy động nguồn viện trợ nước ngoài và các

nguồn vốn hợp pháp khác khoảng 2.000 tỷ đồng. Chương trình mục tiêu quốc

gia giảm nghèo bền vững gồm 5 dự án thành phần như sau:

- Dự án 1: Chương trình 30a, gồm 4 tiểu dự án: (1) Hỗ trợ đầu tư cơ

sở hạ tầng các huyện nghèo, (2) Hỗ trợ đầu tư cơ sở hạ tầng các xã đặc biệt

khó khăn vùng bãi ngang ven biển và hải đảo, (3) Hỗ trợ phát triển sản xuất,

đa dạng hóa sinh kế và nhân rộng mô hình giảm nghèo tại các huyện nghèo,

xã đặc biệt khó khăn vùng bãi ngang ven biển và hải đảo, (4) Hỗ trợ cho các

hộ nghèo, cận nghèo, hộ đồng bào dân tộc thiểu số đi làm việc có thời hạn ở

nước ngoài.

- Dự án 2: Chương trình 135, gồm 3 tiểu dự án (1) Hỗ trợ đầu tư cơ sở

hạ tầng cho các xã đặc biệt khó khăn, xã biên giới, xã an toàn khu, thôn bản đặc Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

biệt khó khăn, (2) Hỗ trợ phát triển sản xuất, đa dạng hóa sinh kế và nhân rộng

mô hình giảm nghèo tại các xã đặc biệt khó khăn, xã biên giới, xã an toàn khu,

thôn bản đặc biệt khó khăn, (3) Nâng cao năng lực cho cộng đồng, cán bộ cơ

sở xã đặc biệt khó khăn, xã biên giới, xã an toàn khu, thôn bản đặc biệt khó

khăn.

- Dự án 3: Hỗ trợ phát triển sản xuất, đa dạng hóa sinh kế và nhân rộng

mô hình giảm nghèo trên địa bàn các xã ngoài chương trình 135 và chương

trình 30a.

- Dự án 4: Truyền thông và giảm nghèo về thông tin.

- Dự án 5: Nâng cao năng lực và giám sát, đánh giá thực hiện chương

trình (Nghị quyết số 100/2015/QH13 ngày 12/11/2015).

a) Chính sách giảm nghèo chung

Thứ nhất, hỗ trợ sản xuất, dạy nghề, tạo việc làm, tăng thu nhập cho

người nghèo

Tạo điều kiện thuận lợi cho người nghèo tiếp cận các nguồn vốn, gắn với

việc hướng dẫn cách làm ăn, khuyến nông, khuyến công và chuyển giao kỹ

thuật, công nghệ vào sản xuất; thực hiện có hiệu quả chính sách tín dụng ưu đãi

đối với hộ nghèo, nhất là hộ có người khuyết tật, chủ hộ là phụ nữ.

Thực hiện tốt chính sách đào tạo nghề cho lao động nông thôn, nhất là

lao động nghèo, ưu tiên nguồn lực đầu tư cơ sở trường, lớp, thiết bị, đào tạo

giáo viên dạy nghề; gắn dạy nghề với tạo việc làm đối với lao động nghèo. Mở

rộng diện áp dụng chính sách hỗ trợ xuất khẩu lao động đối với lao động nghèo

trên cả nước.

Thứ hai, hỗ trợ về giáo dục và đào tạo

Thực hiện có hiệu quả chính sách miễn, giảm học phí, hỗ trợ học bổng,

trợ cấp xã hội và hỗ trợ chi phí học tập đối với học sinh nghèo ở các cấp học,

nhất là bậc mầm non; tiếp tục thực hiện chính sách tín dụng ưu đãi đối với học

sinh, sinh viên, nhất là sinh viên nghèo; Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

Thực hiện chính sách ưu đãi, thu hút đối với giáo viên công tác ở địa bàn

khó khăn; khuyến khích xây dựng và mở rộng “Quỹ khuyến học”; ưu tiên đầu

tư trước để đạt chuẩn cơ sở trường, lớp học ở các xã nghèo, thôn, bản đặc biệt

khó khăn.

Thứ ba, hỗ trợ về y tế và dinh dưỡng

Thực hiện có hiệu quả chính sách cấp thẻ bảo hiểm y tế cho người nghèo,

hỗ trợ mua thẻ bảo hiểm y tế đối với người thuộc hộ cận nghèo; xây dựng chính

sách hỗ trợ người nghèo mắc bệnh nặng, bệnh hiểm nghèo. Nghiên cứu chính

sách hỗ trợ việc cung cấp dinh dưỡng cho phụ nữ, trẻ em nghèo ở địa bàn nghèo;

Tăng cường hơn nữa chính sách ưu đãi, thu hút đối với cán bộ y tế công

tác ở địa bàn nghèo. Ưu đãi đầu tư trước để đạt chuẩn cơ sở bệnh viện, trạm y

tế ở các huyện, xã nghèo.

Thứ tư, hỗ trợ về nhà ở

Tiếp tục thực hiện chính sách hỗ trợ về nhà ở cho hộ nghèo khu vực nông

thôn, miền núi để cải thiện nhà ở, ưu tiên hộ nghèo ở người cao tuổi, người

khuyết tật. Xây dựng cơ chế, chính sách của địa phương để hỗ trợ nhà ở đối với

người nghèo ở đô thị trên cơ sở huy động nguồn lực của cộng đồng, gia đình,

dòng họ. Tiếp tục thực hiện có hiệu quả chương trình đầu tư xây dựng nhà ở

cho người có thu nhập thấp.

Thứ năm, hỗ trợ người nghèo tiếp cận các dịch vụ trợ giúp pháp lý

Thực hiện có hiệu quả chính sách trợ giúp pháp lý miễn phí cho người

nghèo, tạo điều kiện cho người nghèo hiểu biết quyền, nghĩa vụ của mình, chủ

động tiếp cận các chính sách trợ giúp của Nhà nước, vươn lên thoát nghèo.

Thứ sáu, hỗ trợ người nghèo hưởng thụ văn hóa, thông tin

Tổ chức thực hiện tốt chương trình đưa văn hóa, thông tin về cơ sở; đa dạng

hóa các hoạt động truyền thông, giúp người nghèo tiếp cận các chính sách giảm

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

nghèo, phổ biến các mô hình giảm nghèo có hiệu quả, gương thoát nghèo.

b. Các chính sách hỗ trợ giảm nghèo đặc thù cho đồng bào dân tộc

thiểu số

Thứ nhất, hộ nghèo, người nghèo dân tộc thiểu số; hộ nghèo, người

nghèo sinh sống ở huyện nghèo, xã nghèo và thôn, bản đặc biệt khó khăn được

hưởng các chính sách ưu tiên sau

Hộ nghèo, người nghèo ở các xã đặc biệt khó khăn, xã an toàn khu, xã

biên giới và các thôn, bản đặc biệt khó khăn được hưởng chính sách hỗ trợ sản

xuất, tạo việc làm, tăng thu nhập theo Nghị quyết số 30a/2008/NQ-CP ngày 27

tháng 12 năm 2008 của Chính phủ;

Hộ nghèo ở các thôn, bản giáp biên giới không thuộc huyện nghèo trong

thời gian chưa tực túc được lương thực được hỗ trợ 15 kg gạo/khẩu/tháng theo

Nghị quyết số 30a/2008/NQ-CP ngày 27 tháng 12 năm 2008 của Chính phủ;

Có chính sách ưu đãi cao hơn về mức đầu tư, hỗ trợ về lãi suất đối với

hộ nghèo ở các địa bàn đặc biệt khó khăn;

Mở rộng chính sách cử tuyển đối với học sinh thuộc hộ gia đình sinh

sống ở các địa bàn đặc biệt khó khăn;

Xây dựng chính sách học bổng cho con em hộ nghèo dân tộc thiểu số ở

các địa bàn đặc biệt khó khăn học đại học;

Ưu tiên hỗ trợ nhà văn hóa cộng đồng, đưa thông tin về cơ sở, trợ

giúp pháp lý miễn phí đối với đồng bào dân tộc thiểu số ở các địa bàn đặc

biệt khó khăn;

Xây dựng dự án bảo tồn đối với các nhóm dân tộc ít người, dự án định

canh định cư để hỗ trợ người dân ở các địa bàn đặc biệt khó khăn (núi đá, lũ

quét, thường xuyên bị ảnh hưởng bởi thiên tai).

Thứ hai, tiếp tục và mở rộng thực hiện các chính sách ưu đãi đối với

huyện nghèo, xã nghèo

Huyện nghèo

Tiếp tục thực hiện có hiệu quả các chính sách hỗ trợ giảm nghèo nhanh

và bền vững đối với các huyện nghèo theo Nghị quyết số 30a/2008/NQ-CP, Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

bao gồm: Chính sách hỗ trợ sản xuất, tạo việc làm, tăng thu nhập; chính sách

giáo dục, đào tạo, dạy nghề, nâng cao dân trí; chính sách cán bộ đối với các huyện

nghèo; chính sách, cơ chế đầu tư cơ sở hạ tầng ở cả thôn, bản, xã và huyện.

Xã nghèo

Ưu tiên đầu tư trước để hoàn thành, đạt chuẩn theo tiêu chí nông thôn

mới đối với cơ sở trường lớp học, trạm y tế, nhà văn hóa ở các xã đặc biệt khó

khăn vùng đồng bào dân tộc và miền núi;

Ưu tiên đầu tư trước để đạt chuẩn các công trình hạ tầng cơ sở theo tiêu

chí nông thôn mới ở các xã đặc biệt khó khăn vùng bãi ngang ven biển và hải

đảo, xã an toàn khu;

Mở rộng chương trình quân dân y kết hợp; xây dựng mô hình giảm nghèo

gắn với an ninh quốc phòng để hỗ trợ sản xuất, tạo thu nhập cho người nghèo

trên địa bàn biên giới; tăng cường bộ đội biên phòng về đảm nhiệm vị trí cán

bộ chủ chốt ở các xã biên giới.

Thứ ba, các chương trình mục tiêu quốc gia, các chương trình, dự án sử

dụng vốn trái phiếu Chính phủ, vốn ODA và các chương trình khác phải tập

trung các hoạt động và nguồn lực ưu tiên đầu tư trước cho các huyện nghèo,

xã nghèo để đẩy nhanh tiến độ giảm nghèo ở các địa bàn này (Nghị quyết

80/2011/NQ-CP).

1.1.4. Dân tộc thiểu số

Dân tộc thiểu số là một khái niệm khoa học được sử dụng phổ biến trên

thế giới hiện nay. Các học giả phương Tây quan niệm rằng, đây là một thuật ngữ

chuyên ngành dân tộc học (minority ethnic) dùng để chỉ những dân tộc có dân

số ít. Trong một số trường hợp, người ta đánh đồng ý nghĩa “dân tộc thiểu số”

với “dân tộc lạc hậu”, “dân tộc chậm tiến”, “dân tộc kém phát triển”, “dân tộc

chậm phát triển”,… Có nhiều nguyên nhân, trong đó có sự chi phối bởi quan

điểm chính trị của giai cấp thố ng trị trong mỗi quốc gia. Trên thực tế, khái niệm

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

“dân tộc thiểu số” chỉ có ý nghĩa biểu thị tương quan về dân số trong một quốc

gia đa dân tộc. Đối với Việt Nam là một quốc gia thống nhất gồm 54 dân tộc

thành viên, với khoảng trên 95 triệu người, trong đó dân tộc Việt (Kinh) chiếm

khoảng 86% dân số, được quan niệm là “dân tộc đa số”, 53 dân tộc còn lại được

quan niệm là “dân tộc thiểu số” trong cộng đồng các dân tộc Việt Nam. Khái

niệm “dân tộc thiểu số”, có lúc, có nơi, nhất là trong những năm trước đây còn

được gọi là “dân tộc ít người”. Mặc dù hiện nay đã có qui định thống nhất gọi là

“dân tộc thiểu số”, nhưng cách gọi “dân tộc ít người” vẫn không bị hiểu khác đi

về nội dung.

Như vậy, khái niệm “dân tộc thiểu số” dùng để chỉ những dân tộc có số

dân ít, chiếm tỷ trọng thấp trong tương quan so sánh về lượng dân số trong một

quốc gia đa dân tộc. Khái niệm “dân tộc thiểu số” cũng không có ý nghĩa biểu

thị tương quan so sánh về dân số giữa các quốc gia dân tộc trên phạm vi khu vực

và thế giới. Một dân tộc có thể được quan niệm là “đa số” ở quốc gia này,

nhưng đồng thời có thể là “thiểu số” ở quốc gia khác. Chẳng hạn người Việt

(Kinh) được coi là “dân tộc đa số” ở Việt Nam, nhưng lại được coi là “dân tộc

thiểu số” ở Trung Quốc (vì chỉ chiếm tỉ lệ 1/55 dân tộc thiểu số của Trung Quốc);

ngược lại người Hoa (Hán), được coi là “dân tộc đa số” ở Trung Quốc, nhưng

lại là dân tộc thiểu số ở Việt Nam (người Hoa chiếm tỉ lệ 1/53 dân tộc thiểu số

của Việt Nam). Rõ ràng, quan niệm về “dân tộc thiểu số” và “dân tộc đa số”

cũng như nội hàm của chúng hiện nay còn có những vấn đề chưa thống nhất và

nó cũng được vận dụng xem xét rất linh hoạt trong từng điều kiện cụ thể, tuỳ

theo quan niệm và mối quan hệ so sánh về dân số của mỗi quốc gia dân tộc.

Song, những nội dung được quan niệm như đã phân tích ở phần trên về cơ bản

là tương đối thống nhất không chỉ ở nước ta mà trong cả giới nghiên cứu dân tộc

học trên thế giới.

Trong phạm vi của đề tài thực hiện tại huyện Pác Nặm, nơi chủ yếu là

dân tộc thiểu số sinh sống. Hiện nay dân tộc thiểu số sống trên địa bàn gồm:

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

Tày, Nùng, Mông, Dao, Sán chỉ và một số dân tộc thiểu số khác. Người Kinh

là nhóm dân tộc đa số nhưng số lượng chiếm rất thấp, chưa đầy 2% tổng số

dân số toàn huyện Pác Nặm (UBND huyện Pác Nặm, 2018).

1.1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến giảm nghèo bền vững

Tái nghèo, thoát nghèo hay giảm nghèo bền vững được xem là những kết

quả sinh kế. Do vậy các yếu tố tác động đến kết quả sinh kế đều có thể tác động

đến giảm nghèo, giảm nghèo bền vững. Theo lý thuyết sinh kế, các yếu tố tác

động có thể phân thành các nhóm cơ bản như sau:

a) Các yếu tố bên trong

Tài sản sinh kế bao gồm vốn con người, vốn vật chất, vốn tài chính, vốn

tự nhiên, vốn xã hội đây là những yếu tố được xem là “nội lực“ của người nghèo,

hộ nghèo. Một mặt, các tài sản sinh kế phản ảnh tình trạng hay mức độ nghèo

của hộ thông qua các chỉ báo về đất đai, thu nhập, vốn tín dụng, tiết kiệm, nhà ở,

trình độ giáo dục,...

Chiến lược và hoạt động sinh kế: Thực chất một phần nhóm yếu tố này

thuộc về vốn con người vì vốn con người là yếu tố quan trọng quyết định chiến

lược sinh kế. Chiến lược sinh kế phù hợp, hoạt động sinh kế càng hiệu quả thì các

tài sản sinh kế càng có cơ hội được cải thiện, tăng trưởng và giảm nghèo.

b) Các yếu tố tác động từ bên ngoài

- Thị trường, thể chế, chính sách liên quan trực tiếp và gián tiếp đến chi

phí sản xuất, tiêu thụ, giá cả; cơ chế hỗ trợ hay hạn chế hoạt động sinh kế của

hộ; các điều kiện hành chính thuận lợi hay cản trở các giao dịch của hộ gia đình.

Ví dụ, giá gạo trên thị trường bị các tư thương lũng loạn gây ảnh hưởng trực

tiếp đến người sản xuất lúa, thua lỗ, thu nhập giảm.

- Hỗ trợ giảm nghèo: là những trợ giúp trực tiếp hay gián tiếp, bằng tiền

mặt hay vật chất đối với hộ gia đình nghèo nhằm hỗ trợ hộ nghèo cải thiện các tài

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

sản sinh kế, điều chỉnh chiến lược sinh kế, tăng cường năng lực thực hiện các hoạt

động sinh kế. Ví dụ, hỗ trợ hộ nghèo tiền điện, hỗ trợ khám chữa bệnh (cấp thẻ

bảo hiểm y tế miễn phí), hỗ trợ giống, hỗ trợ lãi suất tín dụng, hỗ trợ cách thức sản

xuất,...

- Cơ sở hạ tầng như đường giao thông, chợ, điện, thủy lợi, nước sinh

hoạt, cơ sở giáo dục, cơ sở y tế, thông tin liên lạc đặc biệt có ý nghĩa đảm bảo

các điều kiện để phát triển các hoạt động sinh kế, tiếp cận các dịch vụ xã hội,

hỗ trợ giảm nghèo.

- Môi trường tự nhiên là các yếu tố tự nhiên có thể tác động thuận lợi hay bất

lợi đến các chiến lược sinh kế và hoạt động sinh kế cả hộ gia đình. Ví dụ, thiên tai

gây mất mùa, mất nguồn thu nhập dẫn đến nghèo đói... Khi bàn về các yếu tố tác

động từ bên ngoài thì sốc hay rủi ro (bao gồm rủi ro tự nhiện như thiên tai; rủi ro

môi trường do sản xuất và giao thông như tai nạn; rủi ro kinh tế như khủng hoảng;

rủi ro xã hội như tệ nạn xã hội; rủi ro chính trị như các xung đột,...) được đặc biệt

quan tâm vì nó tác động tiêu cực đến các tài sản sinh kế và là một nguyên nhân gây

ra tình trạng nghèo hay tái nghèo (Hà Quang Trung, 2014).

1.2. Cơ sở thực tiễn

1.2.1. Các bài học về giảm nghèo trên Thế giới

Một thực tế cho thấy rằng hầu hết những người nghèo đều tập trung ở

khu vực nông thôn, bởi vì đây là khu vực hết sức khó khăn về mọi mặt như:

điện, nước sinh hoạt, đường, trạm y tế... ở các nước đang phát triển với nền

kinh tế sản xuất là chủ yếu thì sự thành công của chương trình xoá đói giảm

nghèo phụ thuộc vào chính sách của Nhà nước đối với chương trình phát triển

nông nghiệp và nông thôn của các quốc gia. Thực tế cho thấy rằng các con rồng

châu á như: Hàn quốc, Singapo, Đài Loan; các nước ASEAN và Trung quốc

đều rất chú ý đến phát triển nông nghiệp và nông thôn. Xem nó không những

là nhiệm vụ xây dựng nền móng cho quá trình CNH-HĐH, mà còn là sự đảm

bảo cho phát triển bền vững của nền kinh tế quốc dân. Tuy nhiên không phải

nước nào cũng ngay từ đầu và trong suốt quá trình vật lộn để trở thành các con Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

rồng đều thực hiện sự phát triển cân đối, hợp lý ở từng giai đoạn, từng thời kỳ

giữa công nghiệp với nông nghiệp. Dưới đây là kết quả và bài học kinh nghiệm

của 1 số nước trên thế giới.

* Hàn Quốc

Sau chiến tranh thế giới lần thứ 2, Chính phủ Hàn Quốc không chú ý đến

việc phát triển nông nghiệp nông thôn mà đi vào tập trung phát triển ở các vùng

đô thị, xây dựng các khu công nghiệp tập trung ở các thành phố lớn, thế nhưng

60% dân số Hàn Quốc sống ở khu vực nông thôn, cuộc sống nghèo đói, tuyệt đại

đa số là tá điền, ruộng đất tập trung vào sở hữu của giai cấp địa chủ, nhân dân

sống trong cảnh nghèo đói tột cùng. Từ đó gây ra làn sóng di dân tự do từ nông

thôn vào thành thị để kiếm việc làm, chính phủ không thể kiểm soát nổi, gây nên

tình trạng mất ổn định chính trị -xã hội. Để ổn định tình hình chính trị -xã hội,

chính phủ Hàn Quốc buộc phải xem xét lại các chính sách kinh tế -xã hội của

mình, cuối cùng đã phải chú ý đến việc điều chỉnh các chính sách về phát triển

kinh tế -xã hội ở khu vực nông thôn và một chương trình phát triển nông nghiệp

nông thôn được ra đời gồm 4 nội dung cơ bản:

- Mở rộng hệ thống tín dụng nông thôn bằng cách tăng số tiền cho hộ

nông dân vay.

- Nhà nước thu mua ngũ cốc của nông dân với giá cao.

- Thay giống lúa mới có năng suất cao.

- Khuyến khích xây dựng cộng đồng mới ở nông thôn bằng việc thành

lập các HTX sản xuất và các đội ngũ lao động để sửa chữa đường xá, cầu cống

và nâng cấp nhà ở.

Với những nội dung này, chính phủ Hàn Quốc đã phần nào giúp nhân

dân có việc làm, ổn định cuộc sống, giảm bớt tình trạng di dân ra các thành

phố lớn để kiếm việc làm. Chính sách này đã được thể hiện thông qua kế

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

hoạch 10 năm cải tiến cơ cấu nông thôn nhằm cải tiến cơ cấu kinh tế nông

thôn theo hướng đa dạng hoá sản xuất nông nghiệp, từng bước đưa nền kinh

tế phát triển nhằm xoá đói giảm nghèo cho dân chúng ở khu vực nông thôn.

Tóm lại: Hàn Quốc đã trở thành 1 nước công nghiệp phát triển nhưng chính

phủ vẫn coi trọng những chính sách có liên quan đến việc phát triển kinh tế nông

nghiệp nông thôn nhằm xoá đói giảm nghèo cho dân chúng ở khu vực nông thôn,

có như vậy mới xoá đói giảm nghèo cho nhân dân tạo thế ổn định và bền vững

cho nền kinh tế.

* Trung Quốc

Ngay từ khi Đại Hội Đảng XII của Đảng cộng sản Trung Quốc năm 1984,

chính phủ Trung Quốc đã thực hiện cải cách trên nhiều lĩnh vực, nhưng cái chính

là cải cách cơ cấu nông nghiệp nông thôn.Mục đích của nó là làm thay đổi các

quan hệ chính trị, kinh tế ở nông thôn, giảm nhẹ gánh nặng về tài chính đã đè quá

nặng lên những người nghèo khổ ở nông thôn trong nhiều năm qua, phục hồi

ngành sản xuất nông nghiệp.

Năm 1985 Đặng Tiểu Bình đã nói:" Sự nghiệp của chúng ta sẽ không có

ý nghĩa gì nhiều nếu không có sự ổn định ở nông thôn..". Sau khi áp dụng một

loạt các chính sách cải cách kinh tế ở khu vực nông thôn, Trung Quốc đã thu

được những thành tựu đáng kể, đã tạo ra những thay đổi quan trọng trong thể

chế chính trị, thay đổi về căn bản về cơ cấu kinh tế nông thôn, chuyển đổi

phương thức quản lý, thay đổi căn bản phương thức phân phối, phân phối theo

lao động đóng vai trò chính, và Trung Quốc đã thực hiện thành công việc

chuyển đổi sang nền kinh tế thị trường có sự điều tiết cuả Nhà nước, thu hút

vốn đầu tư nước ngoài.

Trong những năm Trung Quốc thực hiện chuyển hướng sang nền kinh tế

thị trường thì sự phân hoá giàu nghèo đã tăng lên rõ rệt trong xã hội. Do chính

sách mở cửa nền kinh tế, các thành phố lớn thì tập trung các nhà máy sản xuất

công nghiệp, tuy có phát triển một số nhà máy công nghiệp ở một số vùng nông

thôn, song vùng giàu có thì ngày càng giàu có, vùng nghèo đói thì vẫn nghèo đói Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

nhất là vùng sâu,vùng xa. Để khắc phục tình trạng nghèo khổ cho khu vực nông

thôn chính phủ đã đưa ra một loạt các giải pháp cơ bản nhằm xoá đói giảm nghèo

cho nhân dân, trong đó có các giải pháp về tập trung phát triển kinh tế nông

nghiệp nông thôn, xây dựng các vùng định canh, định cư, khu dân cư mới, chính

sách này đã đem lại những thành công đáng kể cho nền kinh tế -xã hội Trung

Quốc trong những năm qua.

1.2.2. Các bài học về giảm nghèo Việt Nam

Sau 10 năm thực hiện “Chiến lược toàn diện về tăng trưởng và xóa đói,

giảm nghèo” (2002-2013) và 5 năm thực hiện Nghị quyết 30a/2008/NQ-CP của

Chính phủ về “Chương trình hỗ trợ giảm nghèo nhanh và bền vững đối với 62

huyện nghèo nhất trong cả nước (2008-2013), Việt Nam đã đạt được những kết

quả đáng mừng trong công tác xóa đói giảm nghèo.

Theo Báo cáo Đánh giá nghèo Việt Nam năm 2012 mới công bố của Ngân

hành thế giới World Bank, hơn 30 triệu người Việt Nam đã thoát khỏi đói nghèo

trong hai thập kỷ qua. Nghèo đói ở Việt Nam đã giảm nhanh chóng từ 60% hồi đầu

những năm 1990 xuống 20,7% trong năm 2010. Việt Nam đã đạt được tỷ lệ nhập

học tiểu học và trung học cơ sở cao, lần lượt hơn 90% và 70%.

Theo đánh giá gần đây nhất của Tổ chức Nông lương Liên Hợp Quốc

FAO, Việt Nam là một trong những nước đạt được thành tích nổi bật trong

việc giảm số người bị đói từ 46,9% (32,16 triệu người) giai đoạn 1990 - 1992

xuống còn 9% (8,01 triệu người) trong giai đoạn 2010 - 2012, và đã đạt được

Mục tiêu Phát triển Thiên niên kỷ 1 (MDG1) - hướng tới mục tiêu giảm một

nửa số người bị đói vào năm 2015.

1.2.2.1. Kinh nghiệm của tỉnh Tuyên Quang

Tái lập tỉnh từ năm 1991, Tuyên Quang là một tỉnh có tỉ lệ hộ nghèo khá

cao, số hộ nghèo là người dân tộc thiểu số chiếm trên 70%, có những xã tỉ lệ hộ

nghèo còn trên 80%. Năm 2005, số hộ nghèo trên địa bàn toàn tỉnh là 55.447 hộ,

chiếm 35,6% trên tổng dân số, năm 2010 Tuyên Quang đã giảm số hộ nghèo Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

xuống còn 16,65%, bình quân giảm 7,1 điểm %/năm. Tuyên Quang đã thực hiện

tốt các giải pháp:

- Quy hoạch sử dụng đất đai, huy động tối đa diện tích đất đưa vào sản

xuất nông, lâm nghiệp.

- Đẩy mạnh công tác khuyến nông, khuyến lâm, hướng dẫn kỹ thuật canh

tác, lựa chọn các cây trồng, vật nuôi có lợi thế so sánh trên thị trường.

- Tập trung đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng nông thôn như: đường giao

thông, điện, trường học, trạm y tế, kiên cố hoá kênh mương, tăng cường trang

thiết bị, công cụ, dụng cụ cho sản xuất nông nghiệp.

- Đẩy mạnh phát triển giáo dục, nâng cao dân trí và làm tốt công tác

kế hoạch hoá gia đình (Đỗ Thành Nam - Thanh Hải, năm 2010, Nhìn lại

chương trình giảm nghèo).

1.2.2.2. Kinh nghiệm của tỉnh Bắc Giang

Bắc Giang là một tỉnh trung du, miền núi phía Bắc, có địa hình phức tạp,

có nhiều đồng bào các dân tộc thiểu số sinh sống, có tỉ lệ hộ nghèo khá cao. Từ

năm 2006 đến năm 2009 tỉnh Bắc Giang có hơn 91 nghìn hộ thoát nghèo, đưa tỉ

lệ hộ nghèo từ 30,6% năm 2006, chỉ còn 13,7% (2009), vượt 1,3 điểm % so với

Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XVI đề ra, tỉ lệ hộ nghèo giảm bình

quân 4,2 điểm %/năm. Bắc Giang đã thực hiện tốt một số biện pháp:

- Xã hội hoá công tác giảm nghèo, trong gần 5 năm, tỉnh đã huy động

được tổng nguồn vốn huy động cho công tác giảm nghèo đạt gần 2,4 nghìn tỷ

đồng, trong đó ngân sách Trung ương 2,2 nghìn tỷ đồng, còn lại là các tổ chức

xã hội và các doanh nghiệp.

- Thực hiện tốt việc lồng ghép các chương trình Quốc gia như Chương

trình 134, CT 135, CT Giáo dục, Y tế, v.v., với công tác giảm nghèo.

- Thực hiện sáng tạo và có hiệu quả một số chương trình như: chương trình

“Vùng thấp ủng hộ vùng cao” của huyện Lục Ngạn; mô hình "một gia đình một

con trâu (bò) sinh sản, 1 sào rau, 1 người đi xuất khẩu lao động" ở Lục Nam; mô Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

hình "phát triển rừng kinh tế, gà đồi" ở Yên Thế; mô hình "Đào tạo nghề gắn với

giải quyết việc làm" ở Việt Yên, Yên Dũng, Tân Yên, Hiệp Hoà...

- Đẩy mạnh công tác khuyến nông, lâm, ngư, trong đó hướng vào việc

chuyển giao tiến bộ khoa học kỹ thuật về trồng trọt, chăn nuôi cho người nghèo

thông qua các mô hình trình diễn cụ thể (Đỗ Thành Nam - Thanh Hải, năm

2010, Nhìn lại chương trình giảm nghèo)

1.2.2.3. Kinh nghiệm của tỉnh Kon Tum

Kon Tum là một tỉnh miền núi, vùng cao biên giới, nằm ở phía Bắc Tây

Nguyên, với địa hình đồi núi chia cắt, giao thông đi lại khó khăn, là khu vực có

nhiều đồng bào các dân tộc thiểu số sinh sống. Tính đến 31/12/2011 tổng số hộ

nghèo trên toàn tỉnh là 29.728 hộ, chiếm tỉ lệ 27,91% so với tổng số hộ của

tỉnh. Tỉnh có 02 huyện nghèo theo chương trình 30a, qua 03 năm (2009- 2011)

thực hiện chương trình giảm nghèo trên 02 huyện nghèo, kết quả mỗi huyện

bình quân hằng năm tỉ lệ hộ nghèo giảm gần 10 điểm %. Bài học thành công

của Kon Tum:

- Tỉnh uỷ có chương trình chuyên đề tập trung xây dựng các xã trọng

điểm đặc biệt khó khăn là cơ sở để hệ thống chính trị các cấp trên địa bàn tỉnh

đồng bộ vào cuộc, tổ chức thực hiện triển khai, tuyên truyền các cơ chế, chính

sách đặc thù đối với các xã đặc biệt khó khăn, huyện nghèo.

- Củng cố, kiện toàn ban chỉ đạo chương trình thực hiện Nghị quyết 30a

của tỉnh, huyện để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao trong công tác theo dõi, tổng

hợp, giám sát, đánh giá.

- Coi trọng công tác tuyên truyền trên các phương tiện thông tin đại

chúng (Đài truyền thanh, truyền hình, Báo Kon Tum,…), đồng thời lồng ghép

nội dung Nghị quyết 30a trong các cuộc họp dân của chính quyền, hội đoàn thể

để nhân dân hưởng ứng, tạo sự đồng thuận phát triển kinh tế, đạt yêu cầu giảm

nghèo nhanh và bền vững theo tinh thần Nghị quyết 30a.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

- Xây dựng kế hoạch kiểm tra, giám sát, đánh giá tình hình tổ chức triển

khai thực hiện các cơ chế, chính sách theo chức năng, nhiệm vụ của từng ngành,

từng cấp (Đỗ Thành Nam - Thanh Hải, năm 2010, Nhìn lại chương trình giảm

nghèo).

1.3. Tổng quan các công trình đã nghiên cứu

Giảm nghèo là vấn đề được Đảng, Nhà nước và các địa phương quan

tâm, đã có nhiều nghiên cứu về vấn đề này như:

Lê Thị Nghệ (1995) đã thực hiện nghiên cứu “Những giải pháp nhằm

nâng cao thu nhập của hộ nông đân nghèo vùng đồng bằng Sông Hồng”.

Đóng góp: Trong nghiên cứu của mình tác giả đã đưa ra được những gải

pháp giảm nghèo cụ thể cho vùng nghiên cứu.

Tác giả Vũ Thị Biểu (1996) đã tiến hành nghiên cứu “Nâng cao hiệu quả

sử dụng lao động để góp phần xóa đói giảm nghèo ở nông thôn Việt Nam”.

Đóng góp: Qua nghiên cứu của mình tác giả đã chỉ ró, nâng hiệu hiệu quả

sử dụng lao động có vai trò quan trọng trọng công tác xóa đói giảm nghèo.

Ngô Xuân Quyết (2002) đã thực hiện nghiên cứu “Một số giải pháp chủ

yếu nhằm xóa đói giảm nghèo ở khu vực Tây Bắc giai đoạn 2006-2010”.

Đóng góp: Qua nghiên cứu tác giả đã xác định được một số gải pháp

nhằm xóa đói giảm nghèo cho vùng nghiên cứu.

Nguyễn Ngọc Thể (2018) đã tiến hành nghiên cứu “Nghiên cứu giải

pháp giảm nghèo bền vững theo tiêu chí nghèo đa chiều tại huyện Mường

Ảng, tỉnh Điện Biên”.

Đóng góp: Qua nghiên cứu tác giả đã chỉ ra được những giải pháp nhằm

giảm nghèo bền vững cho các hộ gia đình trên địa bàn huyện Mường Ảng.

1.4. Bài học kinh nghiệm rút ra về giảm nghèo cho đồng bào DTTS huyện

Pắc Nặm tỉnh Bắc Kạn

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

Thứ nhất, cần xã hội hoá công tác giảm nghèo, nhằm huy động tối đa các

nguồn vốn tăng cường đầu tư cho địa phương, các vùng có điều kiện khó khăn, kinh

tế chưa phát triển, hỗ trợ cho người nghèo, nhằm tạo điều kiện các địa phương, các

vùng khắc phục khó khăn thúc đẩy sự phát triển kinh tế, tạo tiền đề cho các hộ nghèo

cải thiện đời sống vươn lên tự thoát nghèo.

Thứ hai, cần có những cơ chế chính sách đặc thù nhằm sử dụng một cách

hợp lý, hiệu quả các nguồn vốn đầu tư, ưu tiên đầu tư cho cơ sở hạ tầng, cho khoa

học - công nghệ, cho sản xuất nông nghiệp và bảo vệ môi trường.

Thứ ba, quan tâm đầu tư cho giáo dục - đào tạo, đặc biệt là đào tạo nghề cho

người lao động. Điều này có tác dụng nâng cao chất lượng lao động, phát triển

nguồn nhân lực, tăng năng suất lao động.

Thứ tư, cần có cơ chế, chính sách và kinh phí hợp lý, nhằm phát huy hiệu

quả công tác khuyến nông, khuyến lâm tăng cường nâng cao hiểu biết của người

dân trong sản xuất nông lâm nghiệp.

Thứ năm, cần có chính sách cụ thể để phát triển các loại hình dịch vụ giáo

dục, y tế, văn hoá và các lĩnh vực khác.

Thứ sáu, cần mở rộng hình thức hỗ trợ trực tiếp cho người dân nhằm đảm

bảo nguồn vốn hỗ trợ của Chính phủ đến được tận tay những người nghèo, tránh

thất thoát lãng phí.

Thứ bảy, trong công tác giảm nghèo Nhà nước đóng vai trò quan trọng,

nhưng phải coi đây là nhiệm vụ của xã hội, mà trước hết là của chính những người

dân nghèo phải tự giác vươn lên.

Thứ tám, cần phải làm tốt công tác tuyên truyền, giáo dục cho người dân hiểu

rõ vấn đề, hiểu rõ trách nhiệm của mình tránh tình trạng trông chờ, ỷ lại vào sự hỗ

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

trợ cộng đồng, của Nhà nước.

Chương 2

ĐẶC ĐIỂM ĐỊA BÀN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

2.1. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu

2.1.1. Điều kiện tự nhiên của huyện Pác Nặm

2.1.1.1. Vị trí địa lý

Pác Nặm là một huyện miền núi cao, là một trong những huyện khó khăn

nhất của tỉnh Bắc Kạn. Pác Nặm nằm ở phía Bắc của tỉnh Bắc Kạn, có vị trí địa

lý 22028’ đến 22045’ vĩ độ Bắc và từ 105030’ đến 105050’ kinh độ Đông. Ranh

giới hành chính của huyện được xác định như sau:

- Phía Đông giáp huyện Nguyên Bình, tỉnh Cao Bằng

- Phía Tây giáp huyện Na Hang, tỉnh Tuyên Quang.

- Phía Nam giáp huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn.

- Phía Bắc giáp huyện Bảo Lâm và huyện Bảo Lạc, tỉnh Cao Bằng

2.1.1.2. Đặc điểm địa hình

Là một huyện miền núi có độ dốc lớn, có nhiều núi cao, độ cao trung

bình từ 400 đến 1.200 m so với mặt nước biển. Căn cứ vào độ dốc có thể chia

huyện thành 4 dạng địa hình chính.

Vùng địa hình thung lũng bằng: Diện tích ít chỉ chiếm khoảng 4,46%

diện tích tự nhiên của toàn huyện. Phân bố rải rác ở một số nơi bãi bồi dọc theo

các con sông và các khe suối, thuận lợi cho sản xuất nông nghiệp.

Vùng địa hình tương đối bằng: Chiếm khoảng 11,40% diện tích tự nhiên

của toàn huyện. Vùng địa hình này thích hợp cho việc phát triển cây công

nghiệp và cây ăn quả lâu năm.

Nhìn chung, địa hình của huyện Pác Nặm chủ yếu là núi cao, độ dốc

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

tương đối lớn, rất phức tạp, gây khó khăn cho sản xuất nông - lâm nghiệp,

xây dựng cơ sở hạ tầng phục vụ sinh hoạt, sản xuất và phát triển kinh tế -

xã hội.

2.1.1.3. Thời tiết khí hậu và thủy văn

Huyện Pác Nặm nằm trong khí hậu nhiệt đới gió mùa, có mùa Hạ nóng

ẩm mưa nhiều, mùa Đông ít mưa, lạnh và khô. Lượng mưa bình quân không

lớn và phân bố theo mùa, ít chịu ảnh hưởng của gió bão.

* Nhiệt độ

- Nhiệt độ trung bình cả năm là 220C.

- Nhiệt độ tháng cao nhất (vào tháng 7) là 27,50C

- Nhiệt độ tháng thấp nhất (vào tháng 1) xuống tới 30C

Các tháng có nhiệt độ cao nhất là tháng 6, 7 và 8 (nhiệt độ từ 27,2 -

27,50C), giữa tiểu vùng thấp vào các tháng nóng mùa hè có nhiệt độ cao hơn

vùng đồi núi cao trong xã từ 1 đến 20C. Tháng có nhiệt độ thấp nhất là các tháng

1, 2 và 12 (có khi xuống tới 3 đến 50C).

* Độ ẩm không khí

Độ ẩm không khí trung bình năm khá cao 84 - 85%. Bình quân các tháng

mùa mưa, độ ẩm không khí đạt 85% và trong các tháng mùa khô độ ẩm không

khí là 76 - 80%, tháng có độ ẩm thấp nhất là tháng 12 độ ẩm vào khoảng 76%.

* Lượng mưa

Lượng mưa trung bình hằng năm đạt 1400mm được phân bố không đều

trong năm. Mùa mưa từ tháng 4 đến tháng 10, lượng mưa chiếm tới 90% tổng

lượng mưa cả năm, trong đó tập trung nhiều vào các tháng 6, 7 và 8, dễ gây ngập

úng, lũ quét ở những nơi địa hình thấp, thời gian có thể kéo dài từ 1 đến 3 ngày

gây ách tắc giao thông và thiệt hại nhà cửa, hoa màu cho nhân dân trong vùng.

Ngược lại, trong mùa khô từ tháng 11 đến tháng 3 năm sau, lượng mưa

chỉ chiếm khoảng 10% lượng mưa cả năm, nhất là các tháng 1 và 12 có lượng

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

mưa rất thấp. Trong mùa này lượng bốc hơi cao ảnh hưởng lớn tới trồng trọt

nên cần có hệ thống tưới và hồ chứa để giữ, điều tiết nước tưới kịp thời cho sản

xuất và sinh hoạt của nhân dân.

2.1.1.4. Đất đai

Năm 2019 diện tích đất nông nghiệp là 46.064,63 ha, chiếm 96,9% trong

tổng diện tích đất tự nhiên (47.539,13 ha); đất phi nông nghiệp là 1.149,46 ha,

chiếm 2,42%; đất chưa sử dụng bao gồm đất bằng, đất bằng và núi đá không có

rừng cây là 325,04 ha, chiếm 0,68 %.

Trong diện tích đất nông nghiệp, đất dành cho sản xuất nông nghiệp là

5.755,37 ha, chiếm 12,49%; đất lâm nghiệp chiếm 86,90% tương ứng với

40.031,17 ha; còn lại 0,07% là đất nuôi trồng thuỷ sản. Đất và tình hình sử dụng

đất được thể hiện cụ thể qua bảng 2.1:

Bảng 2.1. Tình hình sử dụng đất của huyện Pác Nặm

ĐVT: ha

Năm 2017 2018 2019

TỔNG SỐ 47.539,13 47.539,13 47.539,13

1.1. Đất sản xuất nông nghiệp

5.734,92

5.746,25

5.755,37

1.2. Đất lâm nghiệp

40.031,17

1.3. Đất nuôi trồng thủy sản

30,89

1.4. Đất nông nghiệp khác

267,65

256,32

247,20

1. Đất nông nghiệp 46.064,63 46.064,63 46.064,63

2. Đất phi nông nghiệp

1.149,46

2.1. Đất ở

233,74

2.2. Đất chuyên dùng

569,63

2.3. Đất làm nghĩa trang

5,58

2.4. Đất sông, ngòi, kênh, rạch, suối

340,51

3. Đất chưa sử dụng

325,04

Đất bằng

294,59

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

Đất đồi núi

9,20

Đất chưa sử dụng khác

21,25

Nguồn: Niên giám thống kê huyện Pác Nặm, 2019

Qua 3 năm tình hình sử dụng đất của huyện không có nhiều biến động.

Đất nông nghiệp, thuỷ sản biến động không đáng kể, bình quân qua 3 năm

tăng 0,11%. Diện tích đất sản xuất nông nghiệp có xu hướng tăng chậm qua 3

năm, năm 2018 so với năm 2017 tăng 5,54 ha, ứng với mức tăng 0,12%. Bình

quân qua 3 năm tăng 4,97 ha, ứng với tăng 0,05%. Diện tích đất nông nghiệp

biến động chủ yếu là do diện tích đất cỏ dùng vào chăn nuôi tăng (bình quân

tăng 3,97%), diện tích đất trồng lúa tăng (bình quân 1,43%). Xu hướng này

phù hợp với định hướng của huyện là tập trung vào chăn nuôi và khai hoang,

phục hoá ruộng đất.

Diện tích đất lâm nghiệp qua 3 năm tăng với tỷ lệ 0,12%. Trong đó đất

rừng phòng hộ tăng bình quân 0,21%; đất rừng sản xuất tăng 0,04%. Nguyên

nhân là do huyện có quy hoạch bổ sung, thực hiện dự án 661 tăng diện tích rừng

trồng phục vụ cho sản xuất và phòng hộ, thực hiện giao đất giao rừng lâu dài

cho người dân, kết hợp với chính sách phát triển địa phương nên diện tích đất

lâm nghiệp tăng.

Tình hình đất phi nông nghiệp có xu hướng tăng, bình quân qua 3 năm

tăng 1,87%. Diện tích tăng chủ yếu là do đất ở tăng, dân số tăng do vậy nhu cầu

cho diện tích đất ở cũng tăng.

Là huyện phía Bắc của tỉnh miền núi phía Bắc, diện tích đất đồi là chủ

yếu (diện tích chưa sử dùng còn nhiều) với những độ cao thấp khác nhau, cùng

các đặc điểm về thổ nhưỡng phù hợp cho việc trồng mới và chăm sóc cỏ. Những

đặc điểm trên tạo cho Pác Nặm có những tiềm năng thuận lợi cho phát triển

chăn nuôi bò thịt.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

Xã Nhạn Môn, Nghiên Loan và Công Bằng có tỷ lệ đất chưa sử dụng

tương đương với tình hình sử dụng đất chung của huyện, xã Nhạn Môn là 20,68

ha, xã Nghiên Loan là 46,34 ha và xã Công Bằng là 20,85 ha, thực tế các phần

đất chưa sử dụng có khoảng 50% có thể khai thác trồng cỏ để làm thức ăn nuôi

bò.

2.1.2. Điều kiện kinh tế- xã hội của huyện Pác Nặm

2.1.2.1. Tình hình phát triển kinh tế - xã hội

Huyện Pác Nặm có nền kinh tế chủ yếu là sản xuất nông lâm nghiệp:

- Về trồng trọt: cây trồng chủ yếu là cây lương thực như: Lúa, ngô, sắn,…

cây công nghiệp ngắn ngày có đỗ tương, ngoài ra còn trồng rau, đậu các loại

cung cấp cho thị trường.

- Về chăn nuôi: phát triển chăn nuôi ở huyện có chăn nuôi gia súc như:

Trâu, bò, bò và chăn nuôi gia cầm: Gà, vịt, ngoài ra còn có một số hộ nuôi ong

mật và nuôi thả cá góp phần giải quyết việc làm và tăng thu nhập.

- Về lâm nghiệp: sản xuất hiện nay ở huyện chủ yếu trồng rừng và khoanh

nuôi bảo vệ rừng tự nhiên phòng hộ, vì rừng trồng hiện nay trên địa bàn huyện

chưa đến kì khai thác nên chưa có thu nhập kinh tế về rừng.

- Các ngành kinh tế khác: hiện nay ngành kinh tế của huyện vẫn tập trung

vào sản xuất nông lâm là chủ yếu, các ngành nghề dịch vụ đã có nhưng còn ở

quy mô nhỏ.

Trong nhiệm kỳ 2015-2020, Đảng bộ huyện Pác Nặm đã tập trung lãnh

đạo, chỉ đạo chính quyền, các tổ chức chính trị - xã hội và nhân dân phát huy

nội lực, sử dụng hiệu quả các nguồn lực để đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng,

đẩy mạnh ứng dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất và mạnh dạn chuyển dịch

cơ cấu cây trồng, vật nuôi, xây dựng các mô hình kinh tế, triển khai có hiệu quả

các chính sách đảm bảo an sinh xã hội.

2.1.2.2. Tình hình dân số - lao động và việc làm

Pác Nặm có 7 dân tộc chính: Tày, Mông, Dao, Nùng, Sán chí, Kinh, Hoa

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

và một số dân tộc thiểu số khác. Trong đó, dân tộc thiểu số gồm: Tày: 11.054

người, chiếm 35%; Mông: 9.246 người, chiếm 29,3%; Dao: 8.098 người chiếm

25,6%; Nùng: 1.459 người, chiếm 4,6%; Sán chí: 1.169 người, chiếm 3,7%;

Hoa: 17 người, chiếm 0,01% và một số dân tộc thiểu số khác có 11 người,

chiếm 0,003%. Người Kinh có 523 người, chiếm 1,6% dân số toàn huyện. Như

vậy, toàn huyện Pác Nặm có tới 98,4% là dân tộc thiểu số.

Tổng số hộ trên toàn huyện là 5.452 hộ, trong đó hộ nông nghiệp chiếm

95,27%, tương ứng là 5.194 hộ; lao động chủ yếu của huyện Pác Nặm là lao

động nông nghiệp với tổng số là 14.144 người, chiếm 91,52%. Qua 3 năm số

hộ tham gia vào hoạt động dịch vụ, thương mại và công nghiệp, xây dựng tăng

không đáng kể (bình quân chỉ tăng 1,27%), điều này chứng tỏ sự chuyển dịch

cơ cấu giữa các năm theo xu hướng giảm tỷ trọng lao động nông nghiệp, tăng

tỷ trọng lao động công nghiệp và dịch vụ còn chậm, chưa phù hợp với xu thế

phát triển kinh tế của đất nước.

Tỷ lệ hộ nghèo ở mức rất cao so với bình quân chung cả nước. Năm 2017

tỷ lệ hộ nghèo 42,57%, năm 2018 tỷ lệ hộ nghèo là 38,95%, giảm 3,62% so với

2017. Do đó, việc phát triển nông nghiệp theo mũi nhọn là hết sức cần thiết,

đặc biệt là phát triển chăn nuôi và nghiên cứu đầu ra cho bò thịt giúp hộ chăn

nuôi đạt được hiệu quả kinh tế cao hơn.

Theo số liệu thống kê, đồng bào các dân tộc thiểu số trong huyện Pác

Nặm là lao động thuần nông, hầu hết các hộ sống chủ yếu nhờ sản xuất nông

nghiệp, toàn Huyện hiện nay có 20.206 người đang trong độ tuổi lao động chiếm

61,37% tổng dân số của huyện. Cơ cấu lao động giữa các ngành, các khu vực là

khác nhau: Lao động nông nghiệp 17.989 người, chiếm 86,2% tổng số lao động

đang làm việc trong các ngành kinh tế. Lao động công nghiệp, tiểu thủ công

nghiệp và xây dựng 584 người chiếm 2,8% lao động đang làm việc trong các

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

ngành kinh tế. Lao động thương nghiệp - dịch vụ 2.296 người, chiếm 11% tổng

số lao động đang làm việc trong các ngành kinh tế.

2.1.2.3. Cơ sở hạ tầng

Hệ thống đường giao thông: Pác Nặm có tổng chiều dài đường bộ trục

đường 258b là 37 km. Trong những năm gần đây, mạng lưới đường giao thông

liên huyện và liên xã liên tục được mở, tu sửa và nâng cấp. Hệ thống giao thông

nông thôn mấy năm gần đây được đầu tư mở rộng thực hiện theo phương châm

dân cùng góp và quản lý. Nhưng nhìn chung, hệ thống đường giao thông còn

nhiều khó khăn phức tạp do đặc điểm địa hình tạo nên, đặc biệt mùa mưa

thường bị ách tắc do đất sạt lở và hệ thống ngầm, đập tràn nước lũ dâng cao,….

Tổng số chiều dài đường xã, liên xã, đường từ trung tâm xã đến đường huyện:

225,5 km, trong đó: nhựa hoá, bê tông hóa: 148 km; Tổng số chiều dài đường

trục thôn, liên thôn: 313,13km, trong đó: được cứng hoá 97,8 km; Tổng số chiều

dài đường ngõ, xóm: 374,07km, trong đó: Số km sạch, không lầy lội vào mùa

mưa: 25,06 km, số km cứng hóa: 21,26 km; Đầu tư, nâng cấp 96 công trình

giao thông với tổng chiều dài gần 60 km.

Hệ thống thuỷ lợi của huyện đa phần đều là các công trình nhỏ, quy mô

tưới ít. Đến năm 2017, toàn huyện có trên 90 công trình thuỷ lợi vừa và nhỏ,

đáp ứng nhu cầu nước tưới cho trên 50% tổng diện tích lúa của huyện.

Hệ thống điện lưới: Toàn huyện có 30 trạm biến áp với tổng công suất

180KVA. Trong năm 2017, ngành điện cung ứng gần 2 triệu KW. Hơn 90% số

hộ dân sử dụng điện lưới quốc gia. Hệ thống điện lưới nông thôn huyện hiện

nay đang được đầu tư xây dựng và củng cố, các hộ còn lại vẫn đang hưởng

chính sách của nhà nước cấp dầu hoả thắp sáng.

Về giáo dục: Toàn huyện có 29 trường học, trong đó: 10 trường Mầm

non; 10 trường Tiểu học; 6 trường Phổ thông cơ sở; 7 trường Trung học cơ sở;

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

1 trường THPT. Về cơ sở vật chất các trường nhìn chung chưa được đầu tư

đồng bộ, hầu hết các trường đều chưa có phòng thư viện, phòng thí nghiệm; số

phòng học nhà tạm chiếm trên 40%.

Về văn hoá: 100% số xã có bưu điện văn hoá và nhà văn hoá. Hàng năm

có trên 70% gia đình đạt danh hiệu gia đình văn hoá.

Về y tế: Toàn huyện có 01 Trung tâm y tế huyện; 10 trạm y tế cấp xã,

trình độ tay nghề y, bác sỹ cơ bản đáp ứng được công tác chăm sóc sức khoẻ

ban đầu cho nhân dân (theo báo cáo của UBND huyện Pác Nặm, 2018).

2.2. Nội dung nghiên cứu

- Đánh giá thực trạng nghèo và các giải pháp giảm nghèo đã thực hiện

của đồng bào DTTS tại huyện Pắc Nặm, tỉnh Bắc Kạn.

- Phân tích các nguyên nhân gây ra nghèo cho đồng bào DTTS tại huyện

Pắc Nặm, tỉnh Bắc Kạn.

- Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến giảm nghèo cho đồng bào DTTS

Pắc Nặm, tỉnh Bắc Kạn.

- Đề xuất các giải pháp giảm nghèo bền vững cho đồng bào DTTS huyện

Pắc Nặm giai đoạn 2025 - 2030.

2.3. Phương pháp nghiên cứu

2.3.1. Chọn địa điểm nghiên cứu

Chọn các xã nghiên cứu đại diện đầy đủ các đặc điểm về điều kiện địa

hình, kinh tế, xã hội, văn hoá trên địa bàn huyện. Huyện gồm các xã có thể

chia thành 3 vùng khác nhau về điều kiện địa hình, trình độ phát triển của

huyện.

Vùng 1 là các xã thuộc vùng thấp có điều kiện kinh tế - xã hội thuận lợi

của huyện. Tôi chọn xã Nghiên Loan là đại diện vùng 1.

Vùng 2 là các xã thuộc vùng cao điều kiện kinh tế - xã hội còn gặp nhiều

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

khó khăn tôi chọn xã Công Bằng

Vùng 3 là các xã có điều kiện kinh tế - xã hội, giao thông đi lại vô cùng

khó khăn tôi chọn xã Nhạn Môn.

2.3.2. Phương pháp thu thập số liệu

2.3.2.1. Phương pháp thu thập số liệu thứ cấp:

Số liệu thứ cấp được khai thác từ các nguồn: các Chỉ thị, Nghị quyết của

Đảng, của Nhà nước, các Bộ, các Ngành của Trung ương, của tỉnh Bắc Kạn;

các tài liệu về xóa đói, giảm nghèo, các chế độ chính sách thực hiện công tác

xóa đói, giảm nghèo; số liệu báo cáo của các phòng, ban, ngành của huyện,

Niên giám thống kê huyện Pắc Nặm.

Các nguồn thông tin về đất đai, dân số, lao động, cơ sở hạ tầng, kết

quả phát triển kinh tế các cơ quan Chi cục Thống kê, Phòng Lao động -

Thương binh và Xã hội, niên giám thống kê huyện Pắc Nặm, các báo cáo

của UBND huyện Pắc Nặm, các quyết định của UBND tỉnh. Sách báo, tạp

chí, các công trình nghiên cứu của các chuyên gia, các nhà khoa học; thông

tin trên các Website của các đơn vị, tổ chức có liên quan đến nghèo, giảm

nghèo.

2.3.2.2. Phương pháp thu thập số liệu sơ cấp:

Để xác định cỡ mẫu, tác giả sử dụng công thức Slovin để xác định số hộ:

Trong đó:

n: Số lượng mẫu cần xác định

N: Số đơn vị tổng thể

e: Sai số cho phép (0,05)

Sau khi tính toán xác định cỡ mẫu nghiên cứu trong tổng thể 7117 hộ

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

nghèo DTTS, tác giả xác định được cỡ mẫu n ≈ 118 hộ.

Để tránh khả năng có một số phiếu khảo sát không đảm bảo đủ thông tin,

nên tác giả tăng quy mô mẫu nghiên cứu lên là 120 hộ ứng với gần 1,7% hộ

đồng bào DTTS.

Tại Pắc Nặm, có 5 DTTS chủ yếu là Tày (2.729 người), Nùng (259

người), Mông (2.185 người), Dao (1.699 người) và Sán Chí (245 người). Với

cỡ mẫu là 120, tác giả lựa chọn hộ gia đình DTTS để tiến hành điều tra khảo

sát: 40 hộ tại xã Nghiên Loan, 40 hộ tại xã Công Bằng và 40 hộ tại xã Nhạn

Môn. Việc lựa chọn hộ hoàn toàn ngẫu nhiên, trên cơ sở số liệu thứ cấp từ xã

chia ra các nhóm hộ nghèo và cận nghèo.

Cơ cấu mẫu cụ thể như sau:

Bảng 2.2. Số lượng mẫu điều tra phỏng vấn (đơn vị tính: hộ)

Dân tộc Tổng số hộ Chọn mẫu 1,7% Nghiên Loan Công Bằng Nhạn Môn

Tày 2.729 Mẫu thực tế điều tra 46 46,39 15 15 16

Mông 2.185 37,15 37 13 12 12

Dao 1.699 28,88 29 9 10 9

Nùng 259 4,40 4 2 1 1

Sán chí 245 4.17 4 1 2 1

+ Sau khi tiến hành xác định được số lượng mẫu cần điều tra và địa

40 40 Tổng số 7.117 120,99 120 40

điểm điều tra, bước tiếp theo là xây dựng phiếu điều tra tình hình kinh tế và

đói nghèo của hộ.

+ Thu thập tình hình của hộ bằng phiếu điều tra xây dựng trước. Qua

phiếu điều tra này sẽ cho phép thu thập được các thông tin định tính và định

lượng về vấn đề liên quan đến sản xuất và nguyên nhân nghèo đói của hộ.

Số liệu sơ cấp được thu thập bằng 02 cách qua phiếu điều tra về hiện

trạng nghèo theo tiêu chí nghèo đa chiều cấp xã dựa vào phiếu điều tra được Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

chuẩn bị trước và phỏng vấn sâu các cán bộ quản lý cấp huyện, xã và phỏng

vấn các hộ dân.

2.3.2.3. Phương pháp xử lý số liệu

Số liệu được phân tổ và xử lý, tính toán các chỉ tiêu nghiên cứu bằng

phần mềm Microsoft Excel.

2.3.2. Phương pháp phân tích

- Phương pháp thống kê mô tả

Phương pháp thống kê mô tả để thông qua các số liệu thống kê có thể

phán ánh thực trạng, tình hình thực tế giảm nghèo địa bàn nghiên cứu.

+ Mô tả bằng bảng thống kê: Trên cơ sở các bảng thống kê sắp xếp theo

hệ thống hai chiều số liệu các chỉ tiêu thống kê, các thông tin về đối tượng, nội

dung, trách nhiệm thực hiện trong quản lý trên các hàng và cột.

+ Mô tả bằng số liệu: Dùng số liệu tương đối và tuyệt đối để mô tả các

chỉ số về hiện trạng nghèo: Giáo dục, tiếp cận thông tin, y tế, nhà ở và điều

kiện sống.

- Phương pháp so sánh: Dùng phương pháp so sánh cả số tuyệt đối và

số tương đối so sánh các chỉ tiêu để thấy được các hộ khá, trung bình, cận nghèo

và nghèo theo tiêu chí nghèo đơn chiều so với nghèo đa chiều.

- Dùng phương pháp chuyên gia, chuyên khảo: Trong quá trình thực hiện

luận văn, ngoài những phương pháp kể trên, bản thân đã thu thập ý kiến của

các chuyên gia và các nhà quản lý. Đồng thời tra cứu các công trình đã được

nghiên cứu công bố, từ đó lựa chọn kế thừa...

2.4. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu

2.4.1. Nhóm chỉ tiêu về hiệu quả của công tác quản lý nhà nước đối với

chương trình giảm nghèo bền vững ở địa phương

- Hệ thống văn bản pháp lý liên quan đến giảm nghèo từ Trung ương đến

tỉnh Bắc Kạn và huyện Pác Nặm

- Công tác chỉ đạo triển khai, hướng dẫn khảo sát của Ban Chỉ đạo giảm

nghèo huyện Pác Nặm; các khó khăn, bất cập, hạn chế, yếu kém,… Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

2.4.2. Nhóm các chỉ tiêu về kết quả đã đạt được của chương trình giảm nghèo

qua các năm 2017, 2018 và 2019

- Tổng số hộ toàn huyện và số hộ tại địa bàn được lựa chọn để nghiên

cứu qua các năm 2017, 2018 và 2019

- Tổng số hộ cận nghèo, hộ nghèo toàn huyện qua các năm 2017, 2018

và 2019

- Tỷ lệ hộ cận nghèo, nghèo toàn huyện và số hộ cận nghèo, nghèo qua

các năm 2017, 2018 và 2019

- Tỷ lệ hộ cận nghèo, nghèo giảm năm 2017, 2018 và 2019 trên địa bàn

toàn huyện và địa bàn được lựa chọn để nghiên cứu

- Các thông tin chi tiết về những điển hình thoát nghèo tại các xã được

lựa chọn nghiên cứu.

2.4.3. Nhóm thông tin liên quan đến hộ gia đình và thu nhập của hộ gia đình

- Các thông tin về đặc điểm danh tính của hộ gia đình: họ tên, tuổi, dân

tộc, nghề nghiệp, địa chỉ,...

- Các thông tin về nguồn lực của hộ gia đình: Tuổi, giới tính, nhân khẩu,

lao động,...

- Các thông tin về thu nhập của hộ các năm 2017, 2018 và 2019

- Các thông tin đánh giá của người dân về sự thay đổi chất lượng cuộc

sống của gia đình như thế nào? (Tốt hơn, không thay đổi, xấu hơn,…), về

nguyên nhân chính làm cho đời sống được cải thiện? (Thu nhập nông nghiệp

cao hơn, cơ sở hạ tầng tốt hơn, cơ hội giáo dục tốt hơn,….), về những tác động

của chương trình giảm nghèo đối với gia đình và xã hội? (Nâng cao thu nhập,

tạo việc làm, nâng cao năng suất nông nghiệp, nâng cao khả năng tiếp cận y tế

giáo dục, nhà ở, điều kiện sống, tiếp cận thông tin,….),….

2.4.4. Nhóm thông tin liên quan hạn chế, yếu kém và giải pháp

- Hạn chế, yếu kém trong công tác giảm nghèo

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

- Nguyên nhân của hạn chế yếu kém

- Giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao hiệu quả công tác giảm nghèo, góp

phần giảm nghèo và phát triển kinh tế xã hội đối với đồng bào dân tộc thiểu số

trên địa bàn huyện miền núi Pác Nặm, tỉnh Bắc Kạn.

Chương 3

KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN

3.1. Thực trạng công tác giảm nghèo tại huyện Pắc Nặm, tỉnh Bắc Kạn giai

đoạn 2017 - 2019

3.1.1. Kết quả thực hiện công tác giảm nghèo tại huyện Pắc Nặm, tỉnh Bắc Kạn

Trong 3 năm 2017 - 2019 huyện Pắc Nặm, tỉnh Bắc Kạn đã thực hiện

đồng bộ các chính sách giảm nghèo thuộc chương trình 30A và chương trình

135 với số tiền được ngân sách nhà nước hỗ trợ 128.688 triệu đồng. Kết quả đã

đạt được như sau: Hỗ trợ đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng các huyện nghèo: huyện

Pắc Nặm đã đầu tư mới 79 công trình, duy tu bảo dưỡng 61 công trình; Hỗ trợ

phát triển sản xuất, đa dạng hóa sinh kế và nhân rộng mô hình giảm nghèo: đã

xây dựng được 76 mô hình, dự án giảm nghèo với kinh phí trên 20 tỷ động; Hỗ

trợ cho lao động thuộc hộ nghèo, hộ cận nghèo, hộ DTTS đi làm việc có thời

hạn ở nước ngoài: số lao động xuất cảnh 25 người, số người được đào tạo ngoại

ngữ chuẩn bị đi: 1.215 người... Với việc thực hiện đồng bộ các chính sách giảm

nghèo, huyện Pắc Nặm đã đạt được những kết quả đáng khích lệ trong thực

hiện chương trình mục tiêu quốc gia về giảm nghèo bền vững. Kết quả cụ thể

như sau:

Bảng 3.1. Kết quả giảm nghèo huyện Pắc Nặm, tỉnh Bắc Kạn

giai đoạn 2017 - 2019

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

Chỉ tiêu ĐVT Năm 2017 Năm 2018 Năm 2019

(Nguồn: Phòng Lao động - Thương binh và XH huyện Pắc Nặm, năm 2017, 2018, 2019)

Tổng số hộ Số hộ DTTS Hộ nghèo Tỷ lệ hộ nghèo Hộ nghèo là hộ DTTS Tỷ lệ Hộ cận nghèo Tỷ lệ Hộ Hộ Hộ % Hộ % Hộ % 6.995 6.900 2.978 42,57 2.912 95.56 927 13,25 7.132 7.030 2.770 38,84 2.756 99,49 985 13,81 7.228 7.120 2.542 35,17 2.538 99,84 1.250 17,29

Công tác giảm nghèo được cấp ủy Đảng chính quyền coi là nhiệm vụ

trọng tâm, trong những năm qua bằng sự nỗ lực cố gắng của cán bộ và nhân

dân huyện Pắc Nặm các mục tiêu, chỉ tiêu giảm nghèo được cải thiện, tỷ lệ

nghèo năm 2017 toàn huyện còn rất cao (44,47%), đến năm 2019 giảm còn

35,17% đã giảm được 9,3%.

Với đặc điểm là huyện có trên 90% dân số là đồng bào DTTS cho nên tỷ

lệ hộ nghèo là đồng bào DTTS chiếm đại đa số trên tổng số hộ nghèo toàn

huyện (chiếm 95,56% năm 2017 đến 99,84% năm 2019).

Hộ cận nghèo toàn huyện hiện nay là 17,29% (1.250 hộ), đây là đối

tượng hộ có nhiều nguy cơ tiềm ẩn rất dễ rơi xuống hộ nghèo khi có biến

cố, rủi ro.

Theo chuẩn nghèo giai đoạn 2016 - 2020 tỷ lệ hộ nghèo được chia theo

nhóm hộ nghèo về thu nhập và nhóm hộ nghèo do thiếu hụt các điều kiện xã

hội cơ bản.

Bảng 3.2. Hộ nghèo xác định theo thu nhập và do thiếu hụt

các dịch vụ cơ bản trên địa bàn huyện Pắc Nặm, năm 2017 - 2019

Hộ nghèo

Trong đó TT Năm Số hộ Tỷ lệ

(hộ) (%)

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

Hộ nghèo theo tiêu chí thu nhập (N1) Hộ nghèo do thiếu hụt các dịch vụ cơ bản (N2)

Số hộ (hộ) 2.912 Tỷ lệ (%) 41,63 Số hộ (hộ) 66 1 Năm 2017 2.978 42,57 Tỷ lệ (%) 0,94

2 Năm 2018 2.770 38,84 2.711 38,01 59 0,83

(Nguồn: Phòng Lao động - thương binh và xã hội huyện năm 2017, 2018, 2019)

3 Năm 2019 2.542 35,17 2.506 34,67 36 0,5

Nghèo theo tiêu chí thu nhập chiếm trên 90% tổng số hộ nghèo của toàn

huyện, theo chuẩn nghèo 2016 - 2020 với thu nhập trên đầu người dưới 700.000

đồng/người/ tháng xếp vào nhóm hộ nghèo theo tiêu chí thu nhập. Năm 2017,

hộ nghèo theo tiêu chí thu nhập chiếm 41,63%, sang đến năm 2019 tỷ lệ hộ

nghèo theo tiêu chí thu nhập giảm còn 34,67%.

Tỷ lệ hộ nghèo do thiếu hụt các dịch vụ cơ bản chiếm tỷ lệ rất nhỏ, năm

2019 chỉ còn 0,5% số hộ nghèo do thiếu hụt các dịch vụ cơ bản. Trong các chỉ

số thiếu hụt chiếm tỷ lệ nhiều là hố xí nhà tiêu hợp vệ sinh (62,64%), diện tích

nhà ở (52,75%), tài sản tiếp cận dịch vụ thông tin (35,16%) so với tổng số hộ

do thiếu hụt đa chiều trong toàn huyện.

Điều đáng chú ý là diễn biến nghèo trong các năm luôn xảy ra các hiện

tượng: Hộ thoát nghèo trở thành cận nghèo, hộ rơi xuống nghèo thu nhập, hộ từ

nghèo thu nhập lên nghèo thiếu hụt các dịch vụ xã hội cơ bản, hộ tái nghèo, hộ

nghèo mới phát sinh,… Điều này cho thấy tình chất rất phức tạp trong công cuộc

giảm nghèo hiện nay đang diễn ra ở các địa phương huyện miền núi Pác Nặm,

tỉnh Bắc Kạn. Rõ ràng là rất cần có nhiều nghiên cứu tiếp theo về giảm nghèo

đối với đồng bào dân tộc thiểu số như huyện Pác Nặm, tỉnh Bắc Kạn.

Bảng 3.3. Hộ nghèo theo thành phần dân tộc huyện Pắc Nặm - Bắc Kạn

giai đoạn 2017 - 2019

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

Năm 2017 Năm 2018 Năm 2019 Dân TT Tổng Hộ Tỷ lệ Tổng Hộ Tổng Hộ tộc Tỷ lệ Tỷ lệ số hộ nghèo (%) số hộ nghèo số hộ nghèo

1 Kinh 95 5 5,2 102 4 3,92 108 4 3,7

2 Tày 2.661 318 11,95 2.709 260 9,6 2.729 233 8,54

3 Nùng 262 73 27,86 267 68 25,5 259 54 20,85

4 Dao 1.671 832 49,79 1.679 764 45,5 1.699 624 36,73

5 Mông 2.063 1.600 77,56 2.131 1.569 73,62 2.185 1.549 70,89

6 Sán Chí 236 145 61,44 238 105 44,11 245 78 31,84

7 Dân tộc 7 5 71,43 6 0 0 3 0 0

khác

Tổng 6.995 2.978 42,57 7.132 2.770 38,84 7.228 2.542 35,17

(Nguồn: Phòng Lao động - Thương binh & Xã hội huyện, 2019) Nếu xét theo nhóm dân tộc thiểu số, Người Tày tại huyện Pắc Nặm chiếm

dân số đông nhất trong cơ cấu dân tộc của huyện (37,76%), tiếp đến Người

Mông (30,23%), Người Dao (23,51%) còn lại là các dân tộc khác.

Diễn biến nghèo phân theo DTTS trong 3 năm qua không có sự thay đổi

nhiều trong cơ cấu dân tộc tại huyện Pắc Nặm. Năm 2017: Tỷ lệ hộ nghèo cao

nhất vẫn là người Mông (53,73%), người Dao (27,94%), người Tày (10,68%),

Sán Chí (4,87%), Nùng (2,45%), người Kinh và các dân tộc khác chiếm tỷ lệ rất

nhỏ (0,16%) đến năm 2019: Về hộ nghèo thì tỷ lệ nhóm hộ nghèo của Người

Mông là cao nhất trong tổng số hộ nghèo toàn huyện (1549 hộ ứng với 60,94%),

hộ nghèo Người Dao (24,55%), người Tày (9,17%) (bảng 3.3).

3.1.2. Thực trạng tái nghèo của huyện Pắc Nặm

Một trong những yếu tố xét đến giảm nghèo có bền vững không là xét

đến tỷ lệ tái nghèo hàng năm. Thực trạng tái nghèo của huyện Pắc Nặm trong

3 năm qua diễn biến như sau:

Bảng 3.4. Thực trạng tái nghèo tại huyện Pắc Nặm

tỉnh Bắc Kạn 2017 - 2019

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

Chỉ tiêu Năm 2017 Năm 2018 Năm 2019

Tỷ lệ Tỷ lệ Tỷ lệ Số hộ Số hộ Số hộ (%) (%) (%)

0,47 0,65 8 0,31 18 Số hộ tái nghèo 14

4,77 4,41 174 4,6 229 Số hộ nghèo mới 267

(Nguồn: Phòng Lao động - thương binh và xã hội huyện Pắc Nặm, 2019)

0,54 1,32 78 6,42 13 Số hộ tái cận nghèo 5

Năm 2017 - 2019 tỷ lệ hộ tái nghèo tăng giảm không đều, năm 2017 tỷ

lệ hộ tái nghèo tăng là 14 hộ, chiếm 0,47%, năm 2018 tăng lên18 chiếm 0,65%,

năm 2019 giảm xuống 8 hộ chiếm 0,31 %. Tỷ lệ hộ tái nghèo của huyện không

cao, nhưng vẫn có.

Số hộ nghèo mới giảm dần qua 3 năm, năm 2019 giảm xuống còn 4,6%.

Số hộ tái cận nghèo lại tăng mạnh từ 0,54% (năm 2017) lên 6,42% năm 2019

điều này có nghĩa là công tác giảm nghèo tại huyện Pắc Nặm chưa thực sự bền

vững.

Điểm đáng chú ý là: Số hộ nghèo của huyện Pác Nặm chủ yếu là nghèo

theo tiêu chí thu nhập, chất lượng cuộc sống của nhóm hộ thoát nghèo và hộ

cận nghèo còn ở mức thấp, chưa đảm bảo bền vững, các hộ thoát nghèo thực

chất chỉ là vượt qua ngưỡng chuẩn nghèo, cuộc sống còn nhiều khó khăn, trong

năm chỉ cần gia đình có sự biến động tăng lên về nhân khẩu, gia đình có người

ốm đau, các loại tài sản của hộ giảm (do hỏng hóc hoặc bán lấy tiền chữa

bệnh,...) dẫn đến tái nghèo, cận nghèo.

3.2. Thực trạng nghèo của các hộ điều tra

3.2.1. Thực trạng công tác giảm nghèo của 3 xã nghiên cứu

Thực trạng giảm nghèo của 3 xã Nghiên Loan, Công Bằng và Nhạn Môn

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

đại diện cho điểm nghiên cứu được thể hiện qua bảng 3.5:

Công tác xóa đói giảm nghèo của huyện Pắc Nặm nói chung và 3 xã

nghiên cứu trong 3 năm qua đã đạt được những kết quả nhất định, tỷ lệ hộ nghèo

trong 3 năm có giảm nhưng không thật sự ấn tượng. Trong 3 xã nghiên cứu thì

tỷ lệ nghèo tại xã Nghiên Loan là cao nhất, tiếp đến là xã Nhạn Môn và cuối

cùng là xã Công Bằng.

Tại xã Nghiên Loan, năm 2017 có 598 hộ nghèo (49,02%), giảm xuống

582 hộ (46,82%) năm 2018 và còn 538 hộ (42,90%) năm 2019. Tỷ lệ hộ giảm

trong 3 năm là 3,92% ứng với 60 hộ được thoát nghèo; số hộ nghèo là đồng bào

DTTS tại xã chiếm đại đa số với tỷ lệ trên 99,6%.

Tại xã Nhạn Môn, năm 2017 có 174 hộ nghèo (40,18%), giảm xuống

161 hộ (36,34%) năm 2018 và còn 149 hộ (32,53%) năm 2019. Tỷ lệ hộ giảm

trong 3 năm là 3,81%; 100% số hộ nghèo là đồng bào DTTS.

Tại xã Công Bằng, năm 2017 có 252 hộ nghèo (39,56%), giảm xuống

233 hộ (35,85%) năm 2018 và còn 218 hộ (33,38%) năm 2019. Tỷ lệ hộ nghèo

giảm trong 3 năm là 2,47% ứng với 15 hộ được thoát nghèo; 100% số hộ nghèo

tại xã là đồng bào DTTS.

Bảng 3.5. Thực trạng giảm nghèo tại 3 xã điều tra năm 2017- 2019

Năm 2017

Năm 2018

Năm 2019

Tổng

Hộ

Tổng

Hộ

Tổng

Hộ

Xã

Tỷ lệ

số hộ

nghèo

số hộ

nghèo

số hộ

nghèo

(%)

nghèo

DTTS

nghèo

DTTS

nghèo

DTTS

Nghiên

598 49,02 596 99,67 582 46,82 580 99,66 538 42,90 536 99,63

Loan

Nhạn

174 40,18 174 100,0 161 36,34 161 100,0 149 32,53 149 100,0

Môn

Công

252 39,56 252 100,0 233 35,85 233 100,0 218 33,38 218 100,0

Bằng

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

(Nguồn: Phòng Lao động - thương binh và xã hội huyện Pắc Nặm, 2019)

Với đặc điểm dân tộc học tại 3 xã nghiên cứu tỷ lệ người dân là đồng bào

DTTS chiếm trêm 99% dân số toàn xã, nên khi nói đến nghèo tại đây là nói đến

nghèo của đồng bào DTTS.

3.2.2. Đặc điểm chung của nhóm hộ nghiên cứu

Để nghiên cứu tình hình nghèo đói của hộ gia đình dân tộc thiểu số thuộc

huyện Pắc Nặm, 120 hộ gia đình nghèo và cận nghèo trên địa bàn 3 xã Nghiên

Loan, Hồng Ca và Nhạn Môn đã được khảo sát. Kết quả điều tra về tình hình

chung của nhóm hộ được thể hiện qua bảng số liệu 3.6.

Tuổi bình quân của chủ hộ được điều tra là 41,27 tuổi, đây là tuổi đã có

“độ chín” trong cuộc sống, có kinh nghiệm trong lao động sản xuất, có vốn

sống. Về trình độ văn hóa của chủ hộ, tỷ lệ chủ hộ mù chữ 16,67%, cấp 1 là

44,17%, số chủ hộ có trình độ văn hóa cấp 2 chiếm 34,17%, cấp 3 chiếm 5,0%.

Điều này cho thấy trình độ học vấn của chủ hộ nghiên cứu tại Pắc Nặm rất thấp,

tỷ lệ mù chữ cao. Một số hộ điều tra có trình độ cấp 3 là những hộ mới tách

khẩu, chủ hộ còn trẻ được học cho học hành, còn lại những hộ có tuổi đời cao

đều không được học hành, không có trình độ văn hóa, tiếng phổ thông giao tiếp

kém nên việc tiếp thu khoa học kỹ thuật là một vấn đề hết sức khó khăn đối với

hộ.

Bảng 3.6: Tình hình chung của nhóm hộ điều tra

TT Chỉ tiêu ĐVT Số lượng

1 Tổng số hộ được điều tra Hộ Cơ cấu (%) 100 120

2 Chủ hộ là nam giới Hộ 80,83 97

3 Chủ hộ là nữ giới Hộ 19,17 23

4 Tuổi bình quân chủ hộ Tuổi - 41,27

Hộ

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

Cơ cấu dân tộc: - Tày - Dao 38,33 24,17 46 29

- Mông - Nùng - Sán chí 37 4 4 30,83 3,3 3,3

Hộ

Trình độ văn hóa của chủ hộ: - Mù chữ - Cấp 1 - Cấp 2 - Cấp 3 20 53 41 6 16,67 44,17 34,17 5,0

(Nguồn: Tổng hợp từ kết quả điều tra, năm 2019)

3.2.3. Thực trạng nghèo của nhóm hộ điều tra

Qua khảo sát 120 hộ, mỗi xã điều tra 30 hộ nghèo và 10 hộ cận nghèo.

Tỷ lệ nghèo về thu nhập tại 2 xã Công Bằng và Nghiên Loan là 100%, tại xã

Nhạn môn nghèo về thu nhập chiếm 96,67%, nghèo do thiếu hụt các dịch vụ

cơ bản chỉ có 1 hộ chiếm 3,33%.

Trong 96 hộ nghèo thì có 92 hộ (chiếm 95,8%) là nghèo theo thu nhập,

còn lại có 4 hộ (chiếm 4,2%) nghèo đa chiều. Hộ nghèo do thiếu hụt các dịch

vụ cơ bản tập trung thiếu ở các chỉ tiêu về diện tích nhà ở, nguồn nước sinh

hoạt, hố xí hợp vệ sinh.

Bảng 3.7. Thực trạng nghèo của nhóm hộ nghiên cứu

Hộ cận Hộ nghèo nghèo

Trong đó

TT Xã Số Tỷ lệ hộ Hộ nghèo theo tiêu chí thu nhập (N1) Tỷ lệ (%) (%) Số hộ (hộ) Hộ nghèo do thiếu hụt các dịch vụ cơ bản (N2) (hộ)

Số hộ (hộ) Tỷ lệ (%) Số hộ (hộ) Tỷ lệ (%)

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

1 Công Bằng 30 75,0 30 100,0 0 0,0 10 25,0

2 Nghiên Loan 30 75,0 30 100,0 0,0 10 25,0 0

3 Nhạn Môn 30 75,0 29 96,67 3,33 10 25,0 1

Tổng 90 30

(Nguồn: Tính toán từ số liệu điều tra của tác giả, 2019)

Như đã trình bày ở các mục trên, hầu hết số hộ nghèo dân tộc thiểu số

huyện Pác Nặm chủ yếu là nghèo theo tiêu chí thu nhập, cuộc sống còn rất

nhiều khó khăn. Vì vậy, để làm sáng tỏ thực tế thu nhập của hộ dân tộc thiểu

số, chúng tôi đã tiến hành điều tra khảo sát thu nhập của hộ gia đình trong các

năm 20179, 2018 và 2018. Trong khi thu nhập năm 2015 được coi là xuất phát

điểm vì chương trình giảm nghèo được bắt đầu thực hiện một cách đồng bộ tại

huyện Pác Nặm từ năm 2016 theo Quyết định 1722/QĐ-TTg ngày 2/9/2016

của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt Chương trình MTQG giảm nghèo

bền vững giai đoạn 2016-2020 và Quyết định số 823/QĐ-UBND ngày 09 tháng

6 năm 2016 của UBND tỉnh Bắc Kạn về việc phê duyệt Đề án thực hiện Chương

trình giảm nghèo bền vững, giai đoạn 2016 - 2020.

Vì vậy đề tài đã tiến hành điều tra 120 hộ dân tộc thiểu số thuộc diện

nghèo và cận nghèo tại 3 xã , gồm 46 hộ dân tộc Tày, 37 hộ dân tộc Mông, 29

hộ dân tộc Dao, 4 hộ dân tộc Nùng và 4 hộ dân tộc Sán chí. Kết quả điều tra

cho thấy: học vấn hay số năm đi học ở bậc phổ thông bình quân của nhóm hộ

điều tra này là 6,9 năm (tương ứng với lớp 6,9/hệ đào tạo 12 năm). Trong đó,

nhóm dân tộc Tày và Nùng có học vấn cao hơn cả (tương ứng với lớp 8,3 và

8), thấp nhất là dân tộc Sán chí và Mông với các giá trị tương ứng với lớp 4,6

và 5,2 (Bảng 3.9). Học vấn thấp là nguyên nhân dẫn đến tình trạng nghèo của

hộ dân tộc thiểu số. Theo nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng có mối quan hệ giữa

học vấn và thu nhập của hộ. Chúng ta sẽ tìm hiểu vấn đề này sau:

Về nhân lực của hộ dân tộc thiểu số, kết quả điều tra (Bảng 3.9) cho thấy:

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

Trong tổng số 120 hộ điều tra, mỗi hộ có bình quân 5,4 nhân khẩu. Trong đó,

dân tộc Dao, Mông và Nùng là những dân tộc có số nhân khẩu một hộ lớn hơn

cả, tương ứng với các giá trị 5,8; 5,5 và 5,5. Mỗi hộ có bình quân 2,3 lao động.

Trong đó nhóm dân tộc Nùng có số lao động nhiều hơn cả với trị số là 2,7 lao

động/hộ. Nhân khẩu và lao động là nguồn nhân lực quan trọng của hộ dân tộc

thiểu số.

Bảng 3.8. Học vấn, nhân khẩu và lao động hộ cận nghèo và nghèo

Dân tộc thiểu số Học vấn Nhân khẩu Lao động chính

7,0 5,8 2,4 Dao

5,2 5,5 2,4 Mông

4,6 5,2 2,2 Sán Chỉ

8,3 5,1 2,3 Tày

8,0 5,5 2,7 Nùng

Nguồn: Số liệu điều tra và phân tích của tác giả, 2019

Như đã trình bày ở chương 1, đánh giá nghèo hiện nay ở huyện Pác Nặm

cũng như cả nước ta đang được thực hiện theo tiêu chí nghèo đa chiều theo

Quyết định số 59/2015/QĐ-TTg ngày 19 tháng 11 năm 2015 của Thủ tướng

Chính phủ về việc ban hành Chuẩn nghèo theo tiếp cận đa chiều áp dụng cho

giai đoạn 2016-2020. Tức là tiêu chí thu nhập cũng chỉ là một trong số 11 tiêu

chí để đánh giá tình trạng nghèo của hộ gia đình. Bởi vì ngoài thu nhập còn có

10 tiêu chí đánh giá tình trạng nghèo khác, được gọi là 10 tiêu chí đánh giá mức

độ thiếu hụt tiếp cận với các dịch vụ xã hội cơ bản như: (1) Tiếp cận dịch vụ y

tế, (2) Bảo hiểm y tế, (3) Trình độ giáo dục người lớn, (4) Tình trạng đi học của

trẻ em, (5) Chất lượng nhà ở, (6) Diện tích nhà ở, (7) Nguồn nước sinh hoạt,

(8) Hố xí/nhà tiêu hợp vệ sinh, (9) Sử dụng dịch vụ viễn thông, và (10) Tài sản

phục vụ tiếp cận thông tin.

Kết quả điều tra về thu nhập ở bảng 3.10 cho thấy: Năm 2017, trong

tổng số 120 hộ điều tra, mỗi hộ có thu nhập bình quân 30,958 triệu đồng/năm, Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

được đánh giá khá đồng đều trong số 120 hộ. Trong đó dân tộc Tày có thu

nhập cao nhất (32,027 triệu đồng/hộ/năm), tiếp đến là dân tộc Nùng với trị

số 31 triệu đồng/hộ/năm (Bảng 3.9).

Bảng 3.9. Thu nhập bình quân các năm 2016-2018

của hộ dân tộc thiểu số

Đơn vị tính: triệu đồng/hộ/năm

Dân tộc thiểu số 2017 2019 BQ 3 năm 2018

30,265 31,603 32,897 31,588 Dao

30,198 31,302 32,570 31,682 Mông

30,400 30,600 31,600 30,867 Sán Chỉ

32,027 33,436 34,209 33,209 Tày

31,000 33,167 34,500 34,556 Nùng

Nguồn: Số liệu điều tra và phân tích của tác giả, 2020

Năm 2018, bình quân mỗi hộ có thu nhập 32,248 triệu đồng/năm, cao

hơn 1,29 triệu đồng so với năm 2017. Trong đó, dân tộc Tày có thu nhập cao

nhất với trị số 33,436 triệu đồng/hộ/năm, thấp nhất là dân tộc Sán chỉ với trị số

là 30,6 triệu đồng/hộ/năm (Bảng 3.9).

Năm 2019, bình quân mỗi hộ có thu nhập 33,325 triệu đồng/hộ/năm, cao

hơn 1,077 triệu đồng so với năm 2017. Trong đó, dân tộc Nùng có thu nhập cao

nhất với trị số đạt 34,500 triệu đồng/hộ/năm, tiếp đến là dân tộc Tày (34,209

triệu đồng/hộ/năm). Dân tộc Sán chỉ tiếp tục có thu nhập thấp nhất với trị số

thu nhập chỉ đạt 31,6 triệu đồng/hộ/năm (Bảng 3.9).

Thu nhập bình quân 3 năm 2017, 2018 và 2019 của hộ dân tộc thiểu số

được trình bày ở bảng 3.10.

Bảng 3.10. Thu nhập bình quân ba năm 2017-2019

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

của hộ dân tộc thiểu số

Dân tộc thiểu số Triệu đồng/khẩu/ năm Triệu đồng/khẩu/ Tháng Triệu đồng/ lao động/năm Triệu đồng/ lao động/ tháng

Dao 5,480 0,457 13,259 1,105

Mông 5,797 0,483 13,227 1,102

Sán Chỉ 5,936 0,495 14,030 1,169

Tày 6,523 0,544 14,730 1,227

Nùng 6,283 0,524 12,958 1,080

Nguồn: Số liệu điều tra và phân tích của tác giả, 2020

Kết quả bảng 3.10 cho thấy: Thu nhập bình quân 3 năm nghiên cứu của

các hộ điều tra đạt trung bình 6,006 triệu đồng/khẩu/năm, tính trung bình mỗi

khẩu một tháng có thu nhập 0,5 triệu đồng. Trong đó nhóm dân tộc Tày có thu

nhập cao nhất với giá trị thu nhập đạt 6,523 triệu đồng/khẩu/năm, tính cho mỗi

tháng mỗi khẩu có thu nhập 0,544 triệu đồng (Bảng 3.10).

Nếu tính theo lao động, dân tộc Tày có thu nhập cao nhất (14,730 triệu

đồng/lao động/năm), tính theo tháng mỗi lao động có thu nhập đạt 1,227 triệu

đồng (Bảng 3.10).

Như vậy, các con số về thu nhập trên đây rất cần được quan tâm và cần

có những đánh giá, nghiên cứu tiếp theo. Bởi nếu so sánh với Bộ tiêu chí nông

thôn mới tỉnh Bắc Kạn đến năm 2020 theo Quyết định số 734/QĐ-UBND ngày

29/5/2017 của Chủ tịch UBND tỉnh Bắc Kạn về việc ban hành Bộ tiêu chí nông

thôn mới tỉnh Bắc Kạn giai đoạn 2017-2020; Quyết định số 1861/QĐ-UBND

ngày 6/11/2018 của Chủ tịch UBND tỉnh Bắc Kạn về việc ban hành Bộ tiêu chí

nông thôn mới tỉnh Bắc Kạn giai đoạn 2018-2020 và Quyết định số 225/QĐ-

UBND ngày 13/2/2019 của Chủ tịch UBND tỉnh Bắc Kạn thì tiêu chí kinh tế

hộ, thu nhập năm 2019 thu nhập bình quân đầu người dân nông thôn toàn tỉnh

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

đạt từ 33 triệu đồng/người/năm trở lên, năm 2020 đạt từ 36 triệu

đồng/người/năm trở lên. Rõ ràng mức thu nhập hiện nay của đồng bào dân tộc

thiểu số huyện Pác Nặm, tỉnh Bắc Kạn còn thấp hơn rất nhiều so với mức thu

nhập trong Bộ tiêu chí xây dựng nông thôn mới theo quy định của UBND tỉnh

Bắc Kạn. Đây cũng là một thách thức rất lớn để có thể đạt được mục tiêu này.

3.3. Phân tích các yếu tố ảnh hưởng tới giảm nghèo tại huyện Pắc Nặm

3.3.1. Nguyên nhân nghèo đói của nhóm hộ điều tra

a. Về bản thân nội tại người nghèo

Khảo sát các hộ dân về nguyên nhân đói nghèo và nguyện vọng của

họ kết quả được tổng hợp tại bảng 3.11. Nhìn chung phần lớn các hộ đều

đánh giá có 3 nguyên nhân gây ra đói nghèo là do thiếu vốn sản xuất, thiếu

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

đất canh tác và thiếu phương tiện sản xuất.

Đơn vị tính:%

Bảng 3.11. Nguyên nhân đói nghèo (số phiếu ghi có)

Công Nghiên TT Nguyên nhân Nhạn Môn Bằng Loan

1 Thiếu vốn sản xuất 66,60 59,0 45,85

2 Thiếu đất canh tác 40,00 45,45 29,20

3 Thiếu phương tiện sản xuất 33,35 50,00 22,65

4 Thiếu lao động 26,65 22,75 16,65

5 Đông khẩu ăn theo 13,35 13,60 20,85

6 Thiếu việc làm 16,60 4,55 20,85

7 Không biết cách làm ăn 30,00 0,00 0,25

8 Ốm đau hoặc có bệnh xã hội 13,35 9,05 29,20

9 Không chịu khó lao động 0,00 0,00 0,00

10 Nguyên nhân khác 3,35 4,55 8,35

Nguồn: Số liệu điều tra (2020)

b. Các nguyên nhân về nhân khẩu học

Đông con vừa là nguyên nhân vừa là hệ quả của nghèo đói. Tỷ lệ sinh

trong các hộ gia đình nghèo còn rất cao. Đông con là một trong những đặc điểm

của các hộ gia đình nghèo.

Theo số liệu điều tra, quy mô nhân khẩu của các dân tộc dao động từ 5,1

đến 5,8 người/ hộ. Quan niệm của những hộ này là càng đông con càng có nhiều

lao động, họ đẻ nhiều, đẻ dày và quan niệm phải có bằng được con trai để nối

dõi, bên cạnh đó họ không có biện pháp kế hoạch hóa gia đình. Quy mô hộ gia

đình lớn làm cho tỷ lệ người ăn theo cao.

3.3.2. Phân tích nguyên nhân ảnh hưởng đến giảm nghèo đa chiều

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

3.3.2.1. Nhóm nguyên nhân do điều kiện tự nhiên - xã hội

- Khí hậu khắc nghiệt, thiên tai, bão lũ, đất đai cằn cỗi, địa hình phức tạp,

giao thông khó khăn, kinh tế chậm phát triển, hạn chế trong tiếp cận thị trường.

Chất lượng nguồn nhân lực thấp; rất khó khăn trong việc thu hút đầu tư; thiếu

việc làm. Người nghèo dân tộc thiểu số ở đây thiếu kiến thức khoa học công

nghệ, cũng như kiến thức thị trường sản phẩm và các kiến thức quan trọng khác.

Chưa đa dạng được sinh kế do người dân sản xuất chủ yếu phục vụ nhu cầu trong

gia đình do đó sản xuất ngày càng bị lạc hậu và tụt dần trước sự phát triển kinh

tế bên ngoài.

- Năng lực quản lý, điều hành chương trình giảm nghèo ở hầu hết các

xã trên địa bàn huyện Pác Nặm nhìn chung còn hạn chế, do nhận thức của

người dân còn hạn chế, còn tư tưởng trông chờ, ỷ lại vào các chính sách

của nhà nước.

3.3.2.2. Nhóm nguyên nhân thuộc cơ chế chính sách

- Hệ thống chính sách phát triển KT-XH dành cho vùng DTTS, MN và

vùng KT-XH ĐBKK chưa thực sự đồng bộ; cơ chế thực thi chính sách còn

thiếu những đổi mới mang tính đột phá. Mặt khác, sự phối hợp giữa các ngành,

các cấp đôi chỗ còn chưa chặt chẽ, hiệu quả, nhận thức của một số cán bộ,

công chức, viên chức còn phiến diện, chưa thật lòng quan tâm đến công tác

giảm nghèo.

- Địa phương nghèo, vùng đặc biệt khó khăn, chủ yếu nhận hỗ trợ ngân

sách từ Trung ương, khó có thể lồng ghép các chương trình, dự án để thực hiện

chính sách dân tộc, trong khi đó ngân sách Trung ương chưa bố trí được nguồn

vốn riêng để thực hiện một số chính sách, do vậy không đạt được mục tiêu các

đề án, chính sách đã được phê duyệt

- Chưa có bộ máy hay cơ quan theo dõi công tác dân tộc ổn định, thống

nhất từ Trung ương đến địa phương; thiếu một hệ thống cơ sở dữ liệu đầy đủ và

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

mang tính liên tục, kịp thời để phục vụ mục tiêu theo dõi, quản lý và tham mưu

chính sách. Mặt khác, vẫn còn hơn 10 đầu mối xây dựng, quản lý chính sách dân

tộc, trách nhiệm chưa thật rõ ràng; năng lực của đội ngũ cán bộ theo dõi công tác

dân tộc còn hạn chế, thiếu kinh nghiệm thực tiễn.

- Thiếu hoặc không đồng bộ về chính sách đầu tư cơ sở hạ tầng cho

các khu vực khó khăn, chính sách khuyến khích sản xuất, vốn tín dụng,

hướng dẫn cách làm ăn, khuyến nông, lâm ngư, chính sách giáo dục - đào

tạo, y tế, giải quyết đất đai, định canh định cư, kinh tế mới và đầu tư nguồn

lực còn hạn chế.

3.3.2.3. Nhóm nguyên nhân thuộc về thiếu thông tin

Tỷ lệ hộ nghèo cao, thiên tai, dịch bệnh; thiếu việc làm, thu nhập thấp;

tỷ lệ trẻ em bỏ học cao… vẫn đang là thách thức lớn. Có nhiều nguyên nhân

dẫn đến tình trạng trên, do địa hình chia cắt, núi non hiểm trở, do mặt bằng

dân trí thấp, do hạn chế về nguồn lực đầu tư… trong đó có yếu tố do “đói

thông tin”.

3.3.2.4. Nhóm nguyên nhân thuộc về vốn và tín dụng

Vốn là yếu tố đầu vào quan trọng của sản xuất, người nghèo, nhất là

người nghèo dân tộc thiểu số thường thiếu thốn đủ thứ, trong đó có thiếu vốn.

Do người nghèo khó tiếp cận với nguồn vốn vay ưu đãi. Vì vậy cần có cơ chế

huy động vốn và tín dụng cho hộ nghèo dân tộc thiểu số.

3.3.2.5. Nhóm nguyên nhân thuộc về bản thân hộ nghèo

- Do chính bản thân hộ nghèo không biết cách làm ăn, không có hoặc

thiếu vốn để sản xuất, gia đình đông con, ít người làm, do chi tiêu lãng phí bừa

bãi, lười lao động. Ngoài ra còn một bộ phận không nhỏ người nghèo vẫn còn

tư tưởng ỷ lại, trông chờ vào sự hỗ trợ của nhà nước nên chưa chủ động vươn

lên để thoát nghèo. Nguồn thu chủ yếu của các hộ gia đình ở đây chủ yếu là từ

trồng trọt và chăn nuôi. Do có nhiều ruộng đất nhưng trình độ quy hoạch sử Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

dụng cũng như canh tác chưa hợp lý nên năng suất chưa cao ở các nhóm hộ

nghèo.

- Tự bản thân người nghèo đã có nhiều hạn chế trong tiếp cận với chương

trình giảm nghèo, người nghèo dân tộc thiểu số lại càng có nhiều khó khăn và

hạn chế hơn rất nhiều trong tiếp cận với chương trình giảm nghèo. Vì vậy, cần

đẩy mạnh tuyên truyền mục tiêu giảm nghèo sâu rộng đến mọi cấp, mọi ngành,

các tầng lớp dân cư và người nghèo dân tộc thiểu số nhằm thay đổi và chuyển

biến nhận thức trong giảm nghèo, khơi dậy ý chí chủ động, vươn lên của người

nghèo, tiếp nhận và sử dụng có hiệu quả chính sách và nguồn lực hỗ trợ của nhà

nước, của cộng đồng để thoát nghèo, vươn lên khá giả; phát động phong trào thi

đua “cả nước chung tay vì người nghèo”; tôn vinh doanh nghiệp, tập thể cá nhân

có nhiều đóng góp về nguồn lực, cách làm hiệu quả trong công tác giảm nghèo

bền vững.

3.3.3. Nguyện vọng của hộ nghèo trong công tác giảm nghèo

Việc nắm bắt tâm tư, nguyên vọng của người dân có ý nghĩa quan trọng

trong việc thực hiện công tác giảm nghèo bền vững.

Bảng 3.12. Nguyện vọng của hộ nghèo trong công tác giảm nghèo

ĐVT: %

TT Nguyện vọng Xã Công Bằng Trung bình

1 Hỗ trợ vay vốn ưu đãi 61,47 Xã Nhạn Môn 59,05 Xã Nghiên Loan 60,02 60,18

2 Hỗ trợ đất sản xuất 43,85 45,08 46,16 45,03

3 Hỗ trợ phương tiện sản xuất 42,56 43,81 44,56 43,64

4 Hỗ trợ đào tạo nghề 58,63 57,46 58,15 58,08

5 Giới thiệu việc làm 57,48 46,35 53,02 52,28

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

6 Giới thiệu cách làm ăn 50,46 51,43 50,33 50,74

7 Hỗ trợ xuất khẩu lao động 55,84 53,33 52,45 53,87

8 Trợ cấp xã hội 50,25 52,38 62,52 55,05

Nguồn: Số liệu điều tra, 2020

Bảng 3.12 cho thấy: Đa phần hộ dân (60,18%) có mong muốn được vay

vốn ưu đãi. Các hộ nghèo đều mong muốn có đủ vốn để thực hiện các hoạt

động sinh kế trồng trọt, chăn nuôi và dịch vụ nhằm nâng cao thu nhập. Các hộ

đều cho rằng tiêu chí thu nhập ảnh hướng lớn đến việc đáp ứng hoạc không đáp

ứng các tiêu chí khác. Việc hỗ trợ đào tạo nghề cũng được các hộ nghèo quan

tâm (chiếm 58,08%), việc đào tạo nghề có ý nghĩa lớn với các lao động trẻ

trong các nông hộ. Các nguyện vọng như: Hỗ trợ xuất khẩu lao động; Giới thiệu

việc làm cũng được các hộ nghèo mong muốn được hỗ trợ.

3.4. Một số giải pháp giảm nghèo bền vững cho đồng bào dân tộc thiểu số

tại huyện Pắc Nặm, tỉnh Bắc Kạn

Thứ nhất: Về công tác lãnh đạo, chỉ đạo

- Tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, chính quyền các cấp, sự

phối hợp của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể trong thực hiện công tác giảm

nghèo gắn với xây dựng nông thôn mới, xác định đây là nhiệm vụ chính trị

trọng tâm, là việc làm thường xuyên của cả hệ thống chính trị và chính bản thân

người nghèo.

- Tăng cường vai trò chủ động của cấp xã, cộng đồng thôn/bản trong việc

đề xuất lựa chọn, thi công, quản lý, giám sát đầu tư, khai thác, sử dụng các công

trình cơ sở hạ tầng quy mô nhỏ và các dự án hỗ trợ phát triển sản xuất; đồng

thời làm tốt công tác đối thoại giảm nghèo, tiếp nhận thông tin phản ánh của

báo chí, người dân để kịp thời phát hiện và khắc phục những sai sót, khó khăn,

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

vướng mắc trong công tác giảm nghèo.

- Xây dựng các quy định để khuyến khích sự tham gia của người dân về

các hoạt động giảm nghèo, từ việc xác định đối tượng thụ hưởng đến việc lập

kế hoạch, triển khai thực hiện, giám sát và đánh giá kết quả. Chuyển dần

phương thức hỗ trợ từ cho không sang hỗ trợ có điều kiện (cho vay); từ hỗ trợ

đầu vào trong sản xuất sang hỗ trợ đầu ra cho sản phẩm.

Thứ 2: Nâng cao năng lực và nhận thức cho cán bộ và người dân về

giảm nghèo gắn với xây dựng nông thôn mới

- Nâng cao vai trò, trách nhiệm của người đứng đầu và cấp phó của người

đứng đầu trong việc tổ chức thực hiện công tác giảm nghèo.

- Đẩy mạnh công tác tuyên truyền nhằm nâng cao nhận thức cho người

nghèo hiểu được trách nhiệm vươn lên thoát nghèo, không ỷ lại, trông chờ vào

sự hỗ trợ của Nhà nước. Nêu gương, động viên, khen thưởng kịp thời những hộ

nghèo điển hình trong việc thoát nghèo phát triển kinh tế bền vững, đồng thời

phê phán các trường hợp lợi dụng chính sách, không có ý chí vươn lên, không

muốn thoát nghèo. Xây dựng các chuyên mục phóng sự phát trên truyền hình

địa phương và phát thanh tại cơ sở tuyên truyền về các cách thoát nghèo cho

nhân dân.

- Sắp xếp bố trí và đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ làm công tác giảm

nghèo cấp xã, thôn, bản, đảm bảo có đủ trình độ, năng lực để lãnh đạo, tổ chức

thực hiện có hiệu quả Chương trình giảm nghèo.

Thứ 3: Triển khai thực hiện đồng bộ, có hiệu quả các chính sách về

giảm nghèo; nâng cao khả năng tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản cho hộ

nghèo, hộ cận nghèo

- Tập trung phát triển sản xuất, hỗ trợ dạy nghề, tạo việc làm, tăng thu

nhập cho người nghèo. Khai thác tiềm năng thế mạnh của từng xã, thị trấn để

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

phát triển các loại cây trồng vật nuôi phù hợp với khí hậu, đất đai, điều kiện

của hộ. Duy trì và nhân rộng các mô hình giảm nghèo hiệu quả để luân chuyển

cho các hộ nghèo, hộ cận nghèo, hộ mới thoát nghèo tham gia, khuyến khích

người dân phát triển sản xuất tạo ra các sản phẩm có giá trị, thương hiệu phục

vụ nhu cầu thị trường.

- Đổi mới hình thức tổ chức sản xuất theo mô hình liên kết từ sản xuất,

chế biến cho đến tiêu thụ sản phẩm tạo thành chuỗi giá trị trong sản xuất nông

nghiệp để người nghèo tham gia; hỗ trợ chuyển giao kỹ thuật sản xuất sản xuất

hàng hóa gắn với nhu cầu tiêu dùng để nâng cao thu nhập cho dân cư nông thôn,

đặc biệt là các hộ nghèo.

- Đảm bảo hộ nghèo, hộ cận nghèo được vay vốn tín dụng ưu đãi để phát

triển sản xuất, giải quyết việc làm, xuất khẩu lao động.

- Triển khai thực hiện có hiệu quả các chính sách về dạy nghề, tạo việc

làm cho người nghèo, tổ chức dạy nghề gắn với tạo việc làm, giáo dục định

hướng xuất khẩu lao động.

- Tiếp tục đầu tư hoàn thiện cơ sở hạ tầng phục vụ phát triển sản xuất;

ưu tiên hỗ trợ đầu tư các công trình gắn với xây dựng nông thôn mới.

- Tăng cường chỉ đạo và thường xuyên thực hiện các biện pháp phòng

chống dịch bệnh, thiên tai nhằm tránh và giảm thiểu thiệt hại do yếu tố khách

quan mang lại. Quan tâm hỗ trợ, giúp đỡ kịp thời các hộ bị thiệt hại do ảnh

hưởng của thiên tai, dịch bệnh, hạn chế tái nghèo phát sinh từ các nguyên nhân

rủi ro.

- Nâng cao khả năng tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản cho hộ nghèo, hộ

cận nghèo về y tế, giáo dục, nhà ở, điện, nước sinh hoạt và vệ sinh, tiếp cận

dịch vụ thông tin:

+ Thực hiện tốt việc cấp thẻ và khám chữa bệnh bảo hiểm y tế cho hộ

nghèo, hộ cận nghèo, hộ gia đình làm nông nghiệp, lâm nghiệp có mức sống

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

trung bình. Xây dựng, phát triển, quản lý và sử dụng có hiệu quả Quỹ khám

chữa bệnh cho người nghèo. Đầu tư nâng cấp cơ sở vật chất, chất lượng dịch

vụ y tế, khám chữa bệnh, tạo điều kiện để mọi dân được tiếp cận.

+ Tiếp tục thực hiện tốt các chính sách hỗ trợ về nhà ở cho hộ nghèo theo

quy định của Chính phủ. Thực hiện chính sách hỗ trợ về nhà ở cho hộ nghèo

theo hình thức cho vay tín dụng ưu đãi; tập trung huy động các nguồn lực từ

các doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân hảo tâm hỗ trợ xây dựng, cải tạo nhà ở cho

hộ nghèo đảm bảo diện tích, chất lượng nhà ở.

+ Huy động đa dạng hóa các nguồn lực hỗ trợ hộ nghèo xây dựng công

trình nước sạch, hố xí/nhà tiêu hợp vệ sinh. Tuyên truyền nâng cao nhận thức

của người dân trong việc giữ gìn vệ sinh bảo vệ môi trường tại các khu dân cư.

Thứ 4: Huy động nguồn lực cho phát triển kinh tế - xã hội, giảm nghèo

bền vững

- Tích cực xã hội hóa trong công tác giảm nghèo, tạo thành phong trào

sâu rộng, thu hút và động viên sự tham gia của các tầng lớp dân cư trong việc

thực hiện các chương trình giảm nghèo, việc hỗ trợ, giúp đỡ người nghèo.

- Gắn chương trình giảm nghèo với chương trình xây dựng nông thôn mới,

các chương trình mục tiêu quốc gia, các chương trình dự án phát triển kinh tế - xã

hội của các địa phương nhằm huy động tối đa nguồn lực cho giảm nghèo, đảm

bảo người nghèo được thụ hưởng đúng, đủ, kịp thời các chính sách.

Thứ 5: Kiểm tra, giám sát, đánh giá kết quả thực hiện

- Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát, đánh giá kết quả thực hiện gắn

với sơ kết, tổng kết, rút ra bài học kinh nghiệm trong công tác tổ chức triển khai

Chương trình giảm nghèo, xây dựng nông thôn mới, đặc biệt coi trọng vai trò

của cấp cơ sở, đảm bảo sự tham gia của người dân trong việc giám sát và đánh

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

giá.

- Xây dựng chỉ tiêu giám sát ở cấp xã, thôn bản cho phù hợp với trình độ

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

dân trí và đặc điểm của địa phương.

KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ

1. Kết luận

Đề tài “Giảm nghèo bền vững cho đồng bào dân tộc thiểu tại huyện Pắc

Nặm, tỉnh Bắc Kạn” với mục tiêu làm rõ những vấn đề lý luận và thực tiễn về

giảm nghèo bền vững tại huyện Pắc Nặm trong thời gian vừa qua, từ đó đề xuất

những giải pháp nhằm giảm nghèo bền vững cho đồng bào dân tộc thiểu số

huyện Pắc Nặm, tỉnh Bắc Kạn trong thời gian tới.

Với mục tiêu như trên, đề tài đã đạt được các kết quả sau:

- Tỷ lệ nghèo và cận nghèo của huyện Pắc Nặm, tỉnh Bắc Kạn còn rất

cao, qua 3 năm có giảm, cụ thể năm 2017 tỷ lệ hộ nghèo là 42,57%, cận nghèo

là 13,25% đến năm 2019 tỷ lệ hộ nghèo giảm xuống còn 35,17%, cận nghèo là

17,29% nhưng kết quả giảm nghèo và cận nghèo chưa được như mục tiêu của

huyện đã đề ra. Tỷ lệ hộ nghèo theo tiêu chí thu nhập chiếm trên 99,6%. Với

cơ cấu dân tộc 98,5% là đồng bào DTTS, bao gồm người Tày, Mông, Dao,

Nùng, Sán Chí là chủ yếu.

- Qua phân tích các nguyên nhân dẫn tới nghèo của đồng bào dân tộc

thiểu số tại huyện Pắc Nặm có 3 nguyên nhân chính đó là: Thiếu vốn sản xuất,

Thiếu đất sản xuất, lười lao động, nhân khẩu học; Các yếu tố ảnh hưởng tới

giảm nghèo bền vững có yếu tố khách quan như điều kiện tự nhiên, ảnh hưởng

của kinh tế vĩ mô tới nền kinh tế, hệ thống chính sách giảm nghèo còn chồng

chéo,… có nguyên nhân chủ quan như thiếu vốn, thiếu đất sản xuất, thiếu tư

liệu sản xuất,…

- Đề tài đã đề xuất được 5 nhóm giải pháp nhằm giảm nghèo bền vững

cho đồng bào dân tộc huyện Pắc Nặm đó là: Công tác lãnh đạo chỉ đạo; Nâng

cao năng lực và nhận thức cho cán bộ và người dân về giảm nghèo gắn với xây

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

dựng NTM; Triển khai thực hiện đồng bộ có hiệu quả chính sách về giảm

nghèo; Huy động nguồn lực cho phát triển kinh tế - xã hội; Nâng cao hiệu quả

công tác đánh giá, giám sát.

2. Kiến nghị

- Để thực hiện thành công Chương trình giảm nghèo giai đoạn 2016-

2020 trên địa bàn huyện Pắc Nặm, chúng tôi kiến nghị trong quá trình chỉ đạo

điều hành và tổ chức thực hiện huyện Pắc Nặm, tỉnh Bắc Kạn nên triển khai

đồng bộ cả 02 Chương trình MTQG là Chương trình giảm nghèo bền vững và

Chương trình xây dựng nông thôn mới; đồng thời sử dụng lồng ghép có hiệu

quả nguồn vốn của các Chương trình hỗ trợ có mục tiêu về y tế, giáo dục, về

điện, nước sạch VSMT, về lâm nghiệp, về ổn định dân cư thích ứng với biến

đổi khí hậu,... Có chính sách thu hút, khuyến khích, mời gọi các doanh nghiệp

đầu tư vào lĩnh vực nông nghiệp nông thôn.

- Chính phủ sớm ban hành cơ chế thống nhất trong quản quản lý, điều

hành các chương trình có chung mục tiêu giảm nghèo, tránh sự chồng chéo gây

lãng phí và tạo kẽ hở trong quản lý điều hành.

- Nghiên cứu thống nhất hệ thống chỉ tiêu giảm nghèo bền vững để các

cấp địa phương có cơ sở, có căn cứ trong tổ chức chỉ đạo thực hiện chiến lược

giảm nghèo bền vững.

- Có văn bản chính sách hướng dẫn cụ thể để đẩy mạnh phân cấp trong

quản lý tài chính các nguồn đầu tư, quản lý công trình, góp phần thúc đẩy sự

tham gia của cộng đồng vào công tác xây dựng, quản lý, duy tu và bảo dưỡng

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

các công trình giao thông, thuỷ lợi và các công trình công cộng, phúc lợi khác.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Nguyễn Thị Bình và Cs (2006), Giảm nghèo ở Việt Nam - Thành tự, thách

thức và giải pháp.

2. Bộ Kế hoạch và đầu tư (2005). Chiến lược toàn diện về tăng trưởng và

xoá đói giảm nghèo.

3. Bộ Kế hoạch và Đầu tư (2007). Tăng trưởng và xoá đói giảm nghèo ở

Việt Nam - thành tựu, thách thức và giải pháp.

4. Bộ Lao động - Thương binh và xã hội (2020). Dự thảo đề án tổng thể phát

triển kinh tế xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021 -

2030.

5. Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội (2015). Báo cáo tóm tắt Kết quả

thực hiện các chính sách và Chương trình mục tiêu quốc gia Giảm nghèo

bền vững năm (2011-2015), Phương hướng nhiệm vụ giảm nghèo 2016 -

2020.

6. Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội (2015). Đề án tổng thể Chuyển đổi

phương pháp tiếp cận đo lường nghèo từ đơn chiều dựa vào thu nhập

sang đa chiều, áp dụng trong giai đoạn 2016 - 2020.

7. Đàm Hữu Đắc (2001), Những giải pháp cơ bản để xóa đói giảm nghèo

cho vùng đồng bào dân tộc thiểu số, Hội thảo khoa học “Xóa đói giảm

nghèo cho đồng bào dân tộc thiểu số, phương pháp tiếp cận”, Hà Nội,

ngày 26-28/9/2001.

8. Đại học Kinh tế quốc dân (2010). Những kết quả xoá đói giảm nghèo trên

thế giới và bài học kinh nghiệm, http://old.voer.edu.vn/module/ kinh-te/

cập nhật ngày 20/08/2016

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

9. Chi cục thống kê huyện Pắc Nặm (2017). Niên giám thống kê năm 2017.

10. Chi cục thống kê huyện Pắc Nặm (2018). Niên giám thống kê năm 2018.

11. Chi cục thống kê huyện Pắc Nặm (2019). Niên giám thống kê năm 2019.

12. Chính phủ (2008). Nghị quyết số 30a/NQ- CP ngày 27/12/2008 của Chính

phủ về chương trình hỗ trợ giảm nghèo nhanh và bền vững.

13. Chính phủ (2011). Nghị quyết số 80/NQ- CP ngày 19/5/2011 của Chính phủ

về định hướng giảm nghèo bền vững thời kỳ từ năm 2011 đến năm 2020.

14. Chính phủ (2015). Quyết định số 59/QĐ-TTg ngày 19/11/2015 của Chính

15. Trần Tiến Danh, Nguyễn Ngọc Danh (12/2012), Quan hệ giữa sinh kế và tình

trạng nghèo ở nông thôn Việt Nam, ĐH Kinh tế TP.HCM

phủ về việc ban hành chuẩn nghèo tiếp cận đa chiều giai đoạn 2016 - 2020.

16. Bùi Đình Hòa và CS (2015). Đánh giá 5 năm thực hiện công tác giảm

nghèo tại tỉnh Yên Bái giai đoạn 2011 - 2015. Đại học Nông Lâm Thái

Nguyên.

17. Huyện ủy Pắc Nặm, Nghị quyết số 07-NQ/HU ngày 22 tháng 7 năm 2016

về thực hiện chương trình giảm nghèo bền vững giai đoạn 2016 - 2020

18. Chu Tiến Quang (2005). Huy động và sử dụng các nguồn lực trong phát

triển kinh tế nông thôn: Thực trạng và giải pháp. NBX Chính trị Quốc

gia, Hà Nội.

19. Chu Tiến Quang (2006). Những khả năng rủi ro đối với người nghèo từ các

chính sách tăng trưởng và giảm nghèo. Tham luận tại Hội thảo xoá đói giảm

nghèo theo hướng phát triển bền vững ở nước ta hiện nay, Hà Nội.

20. Nguyễn Vũ Phúc (2012), Nghèo đói ở Việt Nam, thực trạng, nguyên nhân

và giải pháp, Trường Đại học Thương Mại.

21. Phòng Lao động thương binh và xã hội huyện Pắc Nặm năm 2017, Báo

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

cáo giảm nghèo năm 2017.

22. Phòng Lao động thương binh và xã hội huyện Pắc Nặm năm 2018, Báo

cáo giảm nghèo 2018.

23. Phòng Lao động thương binh và xã hội huyện Pắc Nặm năm 2019, Báo

cáo giảm nghèo năm 2019

24. Hà Quang Trung (2014). Cơ sở khoa học của việc giảm nghèo bền vững

cho các hộ nông dân trên địa bàn tỉnh Yên Bái. Luận án Tiến sĩ Nông

nghiệp. Bảo vệ tại Trường Đại học Kinh tế và Quản trị kinh doanh Thái

Nguyên.

25. Thái Phúc Thành (2014). Vai trò của vốn con người trong giảm nghèo

bền vững ở Việt Nam. Luận án Tiến sĩ kinh tế.

26. Thủ tướng chính phủ, Quyết định số 59/ 2015/QĐ-TTg ngày 15 tháng 11

năm 2015 về ban hành chuẩn nghèo theo tiêu chí đa chiều.

27. Ủy ban nhân dân huyện Pắc Nặm (2017,2018,2019), Báo cáo tình hình

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

kinh tế - xã hội, an ninh - quốc phòng năm 2017,2018, 2019.

PHỤ LỤC 1

BẢNG PHỎNG VẤN HỘ

Mẫu phỏng vấn số: …………….. Ngày phỏng vấn:......./........./......2019

Người điều tra: ...................................................................................................

Địa bàn phỏng vấn: ............................................................................................

A. Thông tin chung về hộ:

I. Thông tin về hộ

1. Tên chủ hộ:………………………………………… 2. Dân tộc: ……......…

3. Địa chỉ: ……………………………………………………………………...

4. Điện thoại …………………………………………...…………………........

5. Tuổi: …………. 6. Giới tính: ……………………….....................................

7. Trình độ học vấn: …………………………………………………………...

8. Tổng số nhân khẩu: ………………………………………………………....

9. Tổng số người trong độ tuổi lao động: ……………………………………...

Trong đó: Lao động Nam........ người. Lao động Nữ........... người.

10.Thu nhập bình quân người/ năm:………………………… triệu đồng.

II. Thông tin các thành viên trong hộ

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

Trình độ STT Họ và tên Tuổi Nghề nghiệp giáo dục

III Phân loại hộ theo chuẩn nghèo mới

1. Cận nghèo theo chuẩn cũ  2. Hộ nghèo theo chuẩn cũ 

3. Cận Nghèo theo chuẩn mới  4. Hộ nghèo theo chuẩn mới 

5. Hộ không nghèo 

IV. Hộ nghèo thuộc nhóm đối tượng

1. DTTS 4. Số người là đối tượng 67  

2. ĐTCS bảo trợ xã hội 5. Số người cao tuổi  

3. Số người có công  6. Số người đang đi học 

B. Thông tin chi tiết

1. Nghèo về thu nhập

1.1. Chính sách hỗ trợ

a. Miễn giảm học phí : Có  Không 

b. Hỗ trợ tiền ăn bán trú: Có  Không 

c. Trợ cấp xã hội: Có  Không 

d. Hỗ trợ chi phí học tập Có  Không 

1.2. Hỗ trợ thẻ BHYT: Có  Không 

Số thẻ được hỗ trợ ………………………………...............……….

1.3. Hỗ trợ tiền điện : Có  Không 

Số tiền hỗ trợ ………………………………………………………..

1.4. Hỗ trợ trực tiếp chi phí sản xuất: Có  Không 

Số tiền hỗ trợ ……

2. Nguyên nhân nghèo về thu nhập

Thiếu vốn trong sản xuất 

Đông nhân khẩu ăn theo 

Thiếu nhân lực lao động 

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

Thiếu đất canh tác 

Lười lao động 

Giá cả thị trường bấp bênh 

Thiếu việc làm 

Bệnh tật ốm đau 

Ốm đau hoặc có bệnh xã hội 

Nguyên nhân khác...………………………………………………………

…………………………………………………………………………….........

3. Nguyện vọng của hộ

 Được hỗ trợ vay vốn ưu đãi

 Được hỗ trợ đất sản xuất

Được hỗ trợ phương tiện sản xuất 

 Được hỗ trợ đào tạo nghề

 Được giới thiệu việc làm

 Được giới thiệu cách làm ăn

 Được hỗ trợ xuất khẩu lao động

 Được trợ cấp xã hội

B. Thông tin chi tiết

I. Các tiêu chí thiếu hụt xét nghèo theo tiếp cận đa chiều

 (1) Trình độ giáo dục của người lớn

 (2) Tình trạng đi học của trẻ em

 (3) Tiếp cận các dịch vụ y tế

 (4) Bảo hiểm y tế

 (5) Chất lượng nhà ở

(6) Diện tích nhà ở bình quân đầu người 

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

 (7) Nguồn nước sinh hoạt

(8) Loại hố xí/nhà tiêu 

(9) Sử dụng dịch vụ viễn thông 

(10) Tài sản phục vụ tiếp cận thông tin 

1. Giáo dục

1.1. Có ai từ 15-30 tuổi chưa học hết lớp 9 hay không?

Có  Không 

Có mấy người?......................người

Nam  Nữ 

1.2. Có ai 5-14 tuổi mà không đi học hay không?

Có  Không 

Số người không đi học: …….người.

Nam  Nữ 

- Tại sao không đi học?

Nhà cách xa trường, không có phương tiện đi lại, đưa đón 

Do chi phí cho việc học tập cao 

Do không thích đi học,lười học 

Do phong tục tập quán,lập gia đình sớm, tảo hôn 

 Hoàn cảnh kinh tế khó khăn.

 Không thể theo kịp chương trình học.

Khác…………..

2. Y tế

2.1 Tiếp cận các dịch vụ y tế

- Các thành viên trong gia đình có thường xuyên đến các cơ sở y tế để khám

định kì không? Có  Không 

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

Số lần khám định kì trong 1 năm :.......lần

2.2 Bảo hiểm y tế

a. Số thành viên trong gia đình từ 6 tuổi trở lên tham gia bảo hiểm y tế……… người.

b. Số thành viên trong gia đình từ 6 tuổi trở lên không tham gia bảo hiểm y tế?

..... người

c. Có ai bị ốm đau (ốm đau được xác định là bị bệnh/chấn thương nặng đến

mức phải nằm một chỗ và phải có người chăm sóc tại giường hoặc nghỉ việc/

học không tham gia được các hoạt động bình thường) mà không đi chữa hay

không?

Có  Không 

- Nguyên nhân nghèo về y tế

Chưa thực sự quan tâm đến sức khỏe 

Do khoảng cách tới các trạm y tế 

Do phong tục tập quán, cúng bái thì sẽ hết bệnh 

Do chi phí chi trả cho việc khám, điều trị cao, không có điều kiện 

Chưa thấy được lợi ích khi tham gia BHYT 

Thủ tục rườm rà, chất lượng khám, chữa bệnh chưa tốt. 

Thủ tục thanh toán phức tạp 

Khác……………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………

3. Nhà ở

3.1. Nhà ở thuộc loại nào?

+ Nhà kiên cố 

+ Nhà bán kiên cố 

+ Nhà thiếu kiên cố 

+ Nhà đơn sơ 

3.2. Diện tích nhà của gia đình: ………………….m2

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

- Nguyên nhân nhà ở thiếu kiên cố/đơn sơ:

Thiếu tiền chưa xây được 

Ở tạm để chuẩn bị chuyển 

Rủi ro do thiên tai 

Khác

…………………………………………………………………………….

4. Điều kiện sống

4.1. Gia đình sử dụng nguồn nước sinh hoạt nào?

Giếng đào  Giếng khoan  Sông, suối  Nước mưa 

Nước máy  Khác…………

Nguồn nước sinh hoạt có hợp vệ sinh không? Có  Không 

Nếu không thì tại sao?

…………………………………………………………………………………

4.2. Nhà vệ sinh

Tự hoại  Bán tự hoại  Không tự hoại 

Vì sao lại sử dụng nhà vệ sinh không tự hoại?

Không có tiền xây  Thói quen 

Khác ………..

5. Tiếp cận thông tin

1. Gia đình có sử dụng điện thoại không? Có  Không 

Là loại nào? Cố định  di động 

Điện thoại có vào mạng được không Có  Không 

Nếu có xin trả lời câu sau: Có thường sử dụng điện thoại để vào mạng không?

Có  Không 

2. Có sử dụng máy tính không? Có  Không 

Máy tính có kết nối mạng internet không ? Có  Không 

Không  Có 

3. Gia đình có tivi không? Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

4. Có radio không? Có  Không 

5. Xóm, xã có đài phát thanh không? Có  Không 

6. Có các cuộc gặp mặt, giao lưu trao đổi thông tin giữa các hội, ban tổ chức

(hội thanh niên, phụ nữ, nông dân, cựu chiến binh) không:

Có  Không 

Về tiếp cận thông tin

- Tại sao không sử dụng internet?

Hộ gia đình không có nhu cầu 

Do điều kiện kinh tế 

Khó khăn trong việc lắp đặt 

Không biết sử dụng 

- Tại sao không sử dụng điện thoại?

Do gia đình không có nhu cầu, không cần thiết 

Do điều kiện kinh tế 

Do chưa được phủ sóng điện thoại 

Không biết sử dụng 

E. Mong muốn

- Điều kiện sống

- Vốn

- Tiếp cận thông tin, KHKT

- Giáo dục

- Y tế

Bác có dự định, kế hoạch gì trong thời gian tới để có cuộc sống vươn lên không?

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

Chữ ký chủ hộ Người điều tra

PHỤ LỤC 2

Bảng chỉ số nghèo đa chiều

Chiều Chỉ số Ngưỡng thiếu hụt Cơ sở pháp lý Điểm nghèo đo lường

Hộ gia đình có ít Hiến pháp năm 2013

1.1. nhất 1 thành viên đủ NQ 15/NQ-TW

Trình độ 15 tuổi sinh từ năm Một số vấn đề chính sách xã

giáo dục 1986 trở lại không hội giai đoạn 2012-2020. 10

của tốt nghiệp Trung Nghị quyết số 41/2000/QH

người lớn học cơ sở và hiện (bổ sung bởi Nghị định số 1) không đi học 88/2001/NĐ-CP) Giáo Hiến pháp năm 2013 dục Hộ gia đình có ít Luật Giáo dục 2005 1.2. Tình nhất 1 trẻ em trong Luật bảo vệ, chăm sóc và trạng đi độ tuổi đi học (5- giáo dục trẻ em 10 học của dưới 15 tuổi) hiện NQ 15/NQ-TW Một số trẻ em không đi học vấn đề chính sách xã hội

giai đoạn 2012-2020.

Hộ gia đình có người

bị ốm đau nhưng

không đi khám chữa

bệnh (ốm đau được

2.1. Tiếp xác định là bị

cận các bệnh/chấn thương Hiến pháp năm 2013 10 2)Y tế dịch vụ y nặng đến mức phải Luật Khám chữa bệnh

tế nằm một chỗ và phải

có người chăm sóc

tại giường hoặc nghỉ

việc/học không tham

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

gia được các hoạt

Chiều Chỉ số Ngưỡng thiếu hụt Cơ sở pháp lý Điểm nghèo đo lường

động bình thường)

Hộ gia đình có ít Hiến pháp năm 2013

nhất 1 thành viên từ Luật bảo hiểm y tế 2014 2.2. Bảo 6 tuổi trở lên hiện NQ 15/NQ-TW Một số 10 hiểm y tế tại không có bảo vấn đề chính sách xã hội

hiểm y tế giai đoạn 2012-2020.

Hộ gia đình đang ở

trong nhà thiếu kiên

cố hoặc nhà đơn sơ Luật Nhà ở; 3.1. Chất (Nhà ở chia thành 4 NQ 15/NQ-TW Một số lượng 10 cấp độ: nhà kiên cố, vấn đề chính sách xã hội nhà ở bán kiên cố, nhà giai đoạn 2012-2020.

thiếu kiên cố, nhà 3) Nhà đơn sơ) ở Luật Nhà ở;

Quyết định 2127/QĐ-Ttg 3.2. Diện Diện tích nhà ở của Thủ tướng Chính phủ tích nhà ở bình quân đầu Phê duyệt Chiến lược phát 10 bình quân người của hộ gia triển nhà ở quốc gia đến đầu người đình nhỏ hơn 8m2 năm 2020 và tầm nhìn đến

năm 2030

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

4.1. Hộ gia đình không NQ 15/NQ-TW Một số 4) Nguồn được tiếp cận nguồn vấn đề chính sách xã hội 10 Điều nước nước hợp vệ sinh giai đoạn 2012-2020. kiện sinh hoạt sống 4.2. Hố xí/ Hộ gia đình không NQ 15/NQ-TW Một số 10

Chiều Chỉ số Ngưỡng thiếu hụt Cơ sở pháp lý Điểm nghèo đo lường

nhà tiêu sử dụng hố xí/nhà vấn đề chính sách xã hội

tiêu hợp vệ sinh giai đoạn 2012-2020.

5.1 Sử Hộ gia đình không có Luật Viễn thông

dụng dịch thành viên nào sử NQ 15/NQ-TW Một số 10 vụ viễn dụng thuê bao điện vấn đề chính sách xã hội

thông thoại và internet giai đoạn 2012-2020. 5)

Tiếp Hộ gia đình không

cận 5.2 Tài có tài sản nào trong Luật Thông tin truyền thông thông sản phục số các tài sản: Ti vi, NQ 15/NQ-TW Một số tin vụ tiếp radio, máy tính; và 10 vấn đề chính sách xã hội cận không nghe được hệ giai đoạn 2012-2020. thông tin thống loa đài truyền

thanh xã/thôn

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

(Nguồn:Bộ Lao Động Thương Binh Xã Hội,2015)

Luận văn Thạc sĩ Kinh tế nông nghiệp: Giảm nghèo bền vững cho đồng bào dân tộc thiểu số tại huyện Pắc Nặm, tỉnh Bắc Kạn

GIẢM NGHÈO BỀN VỮNG CHO ĐỒNG BÀO DÂN TỘC THIỂU SỐ HUYỆN PẮC NẶM, TỈNH BẮC KẠN

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NÔNG NGHIỆP

GIẢM NGHÈO BỀN VỮNG CHO ĐỒNG BÀO DÂN TỘC THIỂU SỐ HUYỆN PẮC NẶM,

TỈNH BẮC KẠN

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NÔNG NGHIỆP

ra được các nguyên nhân gây ra nghèo tại huyện Pắc Nặm đó là: thiếu vốn sản

xuất, thiếu đất canh tác, thiếu phương tiện sản xuất, do quy mô về nhân khẩu học.

Từ đó luận văn đã đưa ra được 5 nhóm giải pháp: Về công tác lãnh đạo, chỉ đạo;

về nâng cao năng lực và nhận thức cho cán bộ và người dân về giảm nghèo gắn

với xây dựng nông thôn mới; Về triển khai thực hiện đồng bộ, có hiệu quả các

chính sách về giảm nghèo, nâng cao khả năng tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản

cho hộ nghèo, hộ cận nghèo; Về huy động nguồn lực cho phát triển kinh tế - xã

hội, giảm nghèo bền vững; Về kiểm tra, giám sát, đánh giá kết quả thực hiện.

2. Đất phi nông nghiệp

1.149,46

1.149,46

1.149,46

3. Đất chưa sử dụng

325,04

325,04

325,04

Năm 2017

Năm 2018

Năm 2019

Tổng

Hộ

Tổng

Hộ

Tổng

Hộ

Xã

Tỷ lệ

Tỷ lệ

Tỷ lệ

Tỷ lệ

Tỷ lệ

Tỷ lệ

số hộ

nghèo

số hộ

nghèo

số hộ

nghèo

(%)

(%)

(%)

(%)

(%)

(%)

nghèo

DTTS

nghèo

DTTS

nghèo

DTTS

1. Nghèo về thu nhập

Có thể bạn quan tâm

Luận văn Thạc sĩ: Chế tạo và nghiên cứu tính chất điện, từ của vật liệu multiferroic Ba₀.₇Ca₀.₃TiO₃/ NiFe₂O₄

Luận văn Thạc sĩ: Nghiên cứu vật liệu biến hóa dạng chuỗi một chiều chế tạo từ kim loại đồng trên đế FR-4 hoạt động tại tần số MHz ứng dụng trong truyền năng lượng không dây

Luận văn Thạc sĩ: Đánh giá khả năng tác động tới môi trường biển của việc xả nước thải từ sự cố nhà máy điện hạt nhân Fukushima sử dụng công cụ ERICA

Luận văn Thạc sĩ: Xây dựng mô hình đầu dò nơtron và gamma sử dụng nhấp nháy EJ-276 ghép nối với mảng nhân quang silicon

Luận văn Thạc sĩ: Đánh giá khả năng ảnh hưởng của bức xạ ion hóa đến sức khỏe cư dân khu vực mỏ đất hiếm Đông Pao, xã Bản Hon, huyện Tam Đường, tỉnh Lai Châu

Luận văn Thạc sĩ: Sử dụng phương pháp nhiễu xạ neutron khảo sát cấu trúc tinh thể và pha trật tự từ trong vật liệu Pr2FeCrO6

Luận văn Thạc sĩ: Nghiên cứu phân lập, xác định cấu trúc và hoạt tính ức chế NO của các hợp chất thứ cấp từ chủng vi nấm biển Aspergillus sp. CL251

Luận văn Thạc sĩ: Phân tích một số hợp chất bisphenol thôi nhiễm từ bao bì nhựa lên một số mẫu thực phẩm nền tinh bột

Luận văn Thạc sĩ: Nghiên cứu thành phần hóa học và đánh giá hoạt tính kháng khuẩn, kháng nấm của loài hoa mộc (Osmanthus fragrans (Thunb.) Lour.) ở Việt Nam

Luận văn Thạc sĩ: Nghiên cứu thành phần hóa học và đánh giá tác dụng kháng viêm của loài côi Turpinia montana (Blume) Kurz

Luận văn Thạc sĩ: Tổng hợp và đặc trưng tính chất vật liệu composite có cấu trúc nano chitosan–cyclodextrin/TiO₂–Ag

Luận văn Thạc sĩ: Nghiên cứu chế tạo và khảo sát một số tính chất của màng phủ trên cơ sở nhựa epoxy gốc nước và khung cơ kim - ZIF

Luận văn Thạc sĩ: Nghiên cứu tổng hợp một số dẫn xuất napthoquinone chứa nguyên tố flo bằng phản ứng đa thành phần

Luận văn Thạc sĩ: Nghiên cứu điều chế vật liệu Bioglass và tổ hợp lai với polymer ALG-F127 định hướng ứng dụng trong điều trị nội nha

Luận văn Thạc sĩ: Khảo sát thành phần hóa học và hoạt tính ức chế enzyme α-glucosidase trên một số hợp chất phân lập từ thịt quả bình bát nước (Annona glabra L.).

Luận văn Thạc sĩ: Tổng hợp và đánh giá hoạt tính chống ung thư của hợp chất lai chứa khung tetrahydro-β-carboline và imidazo[1,5-a]pyridine

Luận văn Thạc sĩ: Nghiên cứu tổng hợp một số dẫn xuất của benzazole

Luận văn Thạc sĩ: Nghiên cứu chiết tách lignin từ vỏ sầu riêng Ri6 (Durio zibethinus Murr.) và tổng hợp vật liệu biocomposite định hướng ứng dụng trong bảo quản sau thu hoạch

Luận văn Thạc sĩ: Nghiên cứu tổng hợp hạt nano bạc phủ acid hyaluronic mang doxorubicin định hướng ứng dụng trong điều trị ung thư

Luận văn Thạc sĩ: Nghiên cứu thành phần hóa học và hoạt tính kháng viêm của loài rau dừa nước (Ludwigia adscendens)

Tài liêu mới

Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu xây dựng thuật toán thích nghi và học tăng cường cấu trúc Actor - Critic điều khiển bám quỹ đạo cho robot di động đa hướng mecanum