Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Giáo dục pháp luật cho phạm nhân là người chưa thành niên ở các trại giam khu vực Trung Trung Bộ

................/...............

......../.......

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ

HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA

MAI ĐÌNH PHONG

GIÁO DỤC PHÁP LUẬT CHO PHẠM NHÂN

LÀ NGƯỜI CHƯA THÀNH NIÊN

Ở CÁC TRẠI GIAM KHU VỰC TRUNG TRUNG BỘ

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH THỪA THIÊN HUẾ - NĂM 2018

................/...............

......../.......

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ

HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA

MAI ĐÌNH PHONG

GIÁO DỤC PHÁP LUẬT CHO PHẠM NHÂN

LÀ NGƯỜI CHƯA THÀNH NIÊN

Ở CÁC TRẠI GIAM KHU VỰC TRUNG TRUNG BỘ

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH Chuyên ngành: Luật Hiến pháp và Luật Hành chính Mã số: 60 38 01 02 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS. TS. LÊ THỊ HƯƠNG THỪA THIÊN HUẾ - NĂM 2018

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học độc lập của riêng

tôi. Các số liệu sử dụng phân tích trong luận văn có nguồn gốc rõ ràng. Các kết quả

nghiên cứu trong luận văn do tôi tự tìm hiểu, phân tích một cách trung thực, khách

quan và phù hợp với thực tiễn tình hình công tác quản lý, giáo dục, cải tạo phạm

nhân ở các trại giam nói chung cũng như phạm nhân là người chưa thành niên ở các

trại giam khu vực Trung Trung Bộ, Tổng cục VIII, Bộ công an nói riêng. Các kết

quả này chưa từng được công bố trong bất kỳ nghiên cứu nào khác.

Thừa Thiên Huế, ngày tháng năm 2018

Học viên

Mai Đình Phong

LỜI CẢM ƠN

Trân trọng cảm ơn Cô giáo – PGS.TS Lê Thị Hương; quý thầy, cô giáo

khoa Sau Đại học, Học viện Hành chính quốc gia và Phân viện Học viện Hành

chính quốc gia khu vực miền Trung đã quan tâm giúp đỡ, hướng dẫn tận tình đầy

trách nhiệm trong quá trình tác giả học tập, nghiên cứu và thực hiện luận văn.

Đặc biệt, xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành đến Đảng ủy, lãnh đạo, cán bộ

chiến sĩ các đơn vị: Trại giam Xuân Hà, Trại giam Đồng Sơn, Trại giam Nghĩa An,

Trại giam Bình Điền và Trại giam An Điềm đã tạo điều kiện, đóng góp những thông

tin, số liệu vô cùng quý báu giúp tác giả hoàn thành luận văn này.

Trân trọng cản ơn!

Học viên

Mai Đình Phong

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU ................................................................................................................ 1

Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ VỀ GIÁO DỤC PHÁP LUẬT

CHO PHẠM NHÂN LÀ NGƯỜI CHƯA THÀNH NIÊN………………………7

1.1. Khái niệm, đặc điểm, vai trò của giáo dục pháp luật cho phạm nhân là người

chưa thành niên…………………………………………………………………… 7

1.2. Các yếu tố cấu thành của giáo dục pháp luật cho phạm nhân là người chưa

thành niên .............................................................................................................. 19

1.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến giáo dục pháp luật cho phạm nhân là người chưa

thành niên .............................................................................................................. 26

Chương 2. THỰC TRẠNG GIÁO DỤC PHÁP LUẬT CHO PHẠM NHÂN LÀ

NGƯỜI CHƯA THÀNH NIÊN Ở CÁC TRẠI GIAM KHU VỰC TRUNG

TRUNG BỘ ......................................................................................................... 32

2.1. Các yếu tố ảnh hưởng đến giáo dục pháp luật cho phạm nhân là người chưa

thành niên ở các trại giam khu vực Trung Trung Bộ .............................................. 32

2.2. Hoạt động giáo dục pháp luật cho phạm nhân là người chưa thành niên chấp

hành án ở các trại giam khu vực Trung Trung Bộ .................................................. 44

2.3. Nhận xét về giáo dục pháp luật cho phạm nhân là người chưa thành niên ở các

trại giam khu vực Trung Trung Bộ ........................................................................ 62

Chương 3. QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG GIÁO DỤC PHÁP

LUẬT CHO PHẠM NHÂN LÀ NGƯỜI CHƯA THÀNH NIÊN Ở CÁC TRẠI

GIAM KHU VỰC TRUNG TRUNG BỘ ........................................................... 72

3.1. Quan điểm tăng cường giáo dục pháp luật cho phạm nhân là người chưa thành

niên ....................................................................................................................... 72

3.2. Giải pháp tăng cường giáo dục pháp luật cho phạm nhân là người chưa thành

niên ....................................................................................................................... 77

KẾT LUẬN .......................................................................................................... 94

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

ANQG An ninh Quốc gia

An ninh trật tự ANTT

Công an nhân dân CAND

Cán bộ chiến sỹ CBCS

Cán bộ giáo dục CBGD

Cán bộ Quản giáo CBQG

CHAPT Chấp hành án phạt tù

Giáo dục pháp luật GDPL

Luật Hình sự LHS

Nội quy trại giam NQTG

Nhà xuất bản NXB

Trại giam TG

Trung học cơ sở THCS

Trung học phổ thông THPT

THAHS Thi hành án hình sự

THAHS & HTTP Thi hành án hình sự và Hỗ trợ tư pháp

TTHS Tố tụng hình sự

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

“Vì lợi ích mười năm trồng cây, vì lợi ích trăm năm trồng người”, sinh thời, Chủ

tịch Hồ Chí Minh luôn nhắc nhở, đề cao và quan tâm đến sự nghiệp giáo dục, đặc biệt

là giáo dục thế hệ trẻ nói chung và thanh thiếu niên nói riêng. Bởi vì đối với mỗi quốc

gia, dù ở thời đại nào, thanh thiếu niên bao giờ cũng có vai trò hết sức to lớn, là

tương lai của dân tộc, là lớp người kế tục sự nghiệp xây dựng và bảo vệ đất nước.

Tuy nhiên, không thể phủ nhận một thực trạng thanh thiếu niên sống hời hợt,

vô cảm, thiếu trách nhiệm, thậm chí sa ngã, hư hỏng đang diễn ra khá phổ biến hiện

nay. Không ít người trẻ đắm chìm trong thế giới mạng của Internet như game

online, facebook ... mà sao nhãng nhiệm vụ học tập, sống ảo tưởng, xa rời thực tế.

Không ít người trẻ đua đòi, a dua chạy theo những phong trào "phản văn hóa" lai

căng khiến tâm hồn, nhân cách trở nên méo mó, lệch lạc. Không ít người trẻ có lối

sống ích kỉ chỉ biết nhận mà không biết cho, chỉ biết hưởng thụ mà không chịu cống

hiến, trốn tránh nghĩa vụ quân sự, chỉ lo vun vén cho lợi ích bản thân mà quên đi

nghĩa vụ đối với đất nước. Đáng báo động hơn, khi nhiều năm trở lại đây, báo chí

liên tục đưa tin về những vụ án giết người tàn bạo, dã man gây rúng động dư luận

mà thủ phạm là những người trẻ tuổi. Chúng ta cảm thấy hoang mang, phẫn nộ khi

nghe nhắc đến những cái tên của những kẻ sát nhân máu lạnh tuổi thanh thiếu niên

như Lê Ngọc Chung (16 tuổi), Phạm Đình Cử, Nguyễn Văn Trọng (14 tuổi) ... Theo

tổng kết sơ bộ của Tổng cục Cảnh sát phòng chống tội phạm (Bộ Công an), có hơn

75% tội phạm hình sự là thanh thiếu niên, chỉ trong 6 năm (từ 2007 đến 2013) cả

nước xảy ra 63.600 vụ án hình sự do 94.300 đối tượng là người chưa thành niên gây

ra, tăng gần 4.300 vụ án so với 6 năm trước đó [16]. Điều đáng nói là so với những

năm trước, đối tượng phạm tội ngày càng trẻ hóa, hành vi phạm tội cũng như tính

chất mức độ phạm tội ngày càng nghiêm trọng hơn. Thủ đoạn phạm tội không còn

đơn thuần là bồng bột, thiếu suy nghĩ mà có sự tính toán, chuẩn bị kĩ càng, thậm chí

1

có tổ chức thành các băng, ổ, nhóm hành động phạm tội mất nhân tính. Đây là một

vấn đề lớn mà toàn xã hội phải quan tâm, một thực trạng đáng báo động về giáo dục

văn hóa và lối sống cho thanh thiếu niên.

Hàng loạt vụ phạm tội của một bộ phận người trẻ gần đây đang dấy lên sự lo

ngại về tình trạng gia tăng bạo lực trong giới trẻ, tội phạm đang bị trẻ hóa. Tình

trạng ấy cũng dẫn đến hệ lụy tất yếu là phạm nhân là người chưa thành niên phạm tội

đến các trại giam chấp hành án ngày càng gia tăng. Điều này gây không ít khó khăn cho

công tác quản lý, giáo dục của cán bộ trại giam, đặc biệt là GDPL bởi GDPL không chỉ

dừng lại ở mục đích là giáo dục cho phạm nhân là người chưa thành niên biết tuân thủ

NQTG, không vi phạm kỉ luật trong thời gian chấp hành án mà mục đích cao cả đặt ra là

trang bị cho những đối tượng này những kiến thức pháp luật, ý thức tuân thủ pháp luật để

họ nhìn ra sai phạm của mình, khi hết án có kiến thức và ý chí làm lại cuộc đời không đi

vào con đường tái phạm tội.

Chính vì thế, GDPL cho phạm nhân nói chung và GDPL cho phạm nhân là

người chưa thành niên phạm tội nói riêng là một trong những nhiệm vụ hết sức quan

trọng của lực lượng Cảnh sát THAHS & HTTP. Trong những năm qua, được sự

quan tâm của Đảng, Nhà nước, dưới sự chỉ đạo sát sao của Tổng cục VIII và lãnh

đạo các trại giam, GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên đã đạt được

nhiều kết quả đáng khích lệ. Nhiều phạm nhân là người chưa thành niên đã có sự

chuyển biến trong nhận thức, tư tưởng, tích cực tham gia học tập, cải tạo, học nghề,

có kiến thức pháp luật và có ý thức tuân thủ NQTG.

Dù vậy, bên cạnh kết quả đạt được, công tác GDPL cho phạm nhân là người

chưa thành niên phạm tội còn rất nhiều hạn chế, nhược điểm nhất định, như vẫn còn

phạm nhân bỏ trốn khỏi trại giam, còn có phạm nhân vi phạm nội quy, quy chế trại

giam, vẫn có phạm nhân phạm tội mới sau khi mãn hạn CHAPT... Hạn chế đó do từ

chính đối tượng được giáo dục còn thiếu hiểu biết, tuổi đời còn non trẻ, thiếu kinh

nghiệm sống, thiếu tư tưởng, nghị lực. Một mặt do chính chủ thể tiến hành gây ra

bởi trình độ hạn chế, thiếu tinh thần trách nhiệm, tổ chức giáo dục mang tính chiếu

lệ, đại khái, không có lòng tin vào GDPL cho số đối tượng là người chưa thành niên

2

phạm tội.

Xuất phát từ tình hình trên, tác giả nhận thấy, việc nghiên cứu lý luận về

GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên, khảo sát, đánh giá thực trạng,

nguyên nhân, chỉ ra những yếu tố ảnh hưởng tới công tác này để trên cơ sở đó, đề

xuất các quan điểm và giải pháp nâng cao hiệu quả GDPL cho phạm nhân là người

chưa thành niên trong các trại giam hiện nay là một việc làm có ý nghĩa thiết thực

góp phần quan trọng vào công tác giáo dục thế hệ trẻ nói chung và thanh thiếu niên

nói riêng. Vì thế, việc nghiên cứu đề tài: “Giáo dục pháp luật cho phạm nhân là

người chưa thành niên ở các trại giam khu vực Trung Trung Bộ” là hoàn toàn

mang tính cấp thiết cả trên phương diện lý luận và thực tiễn.

2. Tình hình nghiên cứu

GDPL là một trong những nội dung quan trọng của Khoa học Lý luận và lịch

sử Nhà nước và pháp luật; GDPL cho phạm nhân cũng là một vấn đề được nhiều

nhà nghiên cứu quan tâm, tìm hiểu nhằm tìm ra nhiều giải pháp nâng cao hiệu quả

công tác GDPL cho phạm nhân trong các trại giam. Ta có thể thấy có một số công

trình nghiên cứu cụ thể như: Luận án Giáo dục pháp luật cho phạm nhân trong các

trại giam ở Việt Nam của Tiến sỹ Ngô Văn Trù; Luận án Vai trò giáo dục pháp luật

đối với phạm nhân đang chấp hành án tại các trại giam thuộc Bộ Công an của Tiến

sỹ Dương Văn Đại; Luận văn thạc sĩ của tác giả Đàm Văn Quyến: Nâng cao hiệu

quả công tác giáo dục pháp luật cho phạm nhân tại trại giam Nam Hà theo chức

năng của lực lượng cảnh sát Thi hành án và hỗ trợ thi pháp;… cùng nhiều bài viết

trên các trang báo, tạp chí như: Tăng cường giáo dục pháp luật cho các đối tượng tù

và lang thang cơ nhỡ của tác giả Nguyễn Hưng trên Báo Mới ngày 17/10/2017;

Tăng cường giáo dục pháp luật cho người đang chấp hành hình phạt tù của tác giả

Hoàng Duy in trên Báo Mới ngày 24/10/2017… Tất cả đã trình bày, giới thiệu về

công tác GDPL cho phạm nhân nói chung một cách khá đầy đủ và có hệ thống. Đó

là nền lí luận quý báu mà thế hệ nghiên cứu đi sau như chúng tôi được tiếp thu và

có những học hỏi, vận dụng trong quá trình thực hiện đề tài.

Mặt khác, trước thực trạng trẻ vị thành niên phạm tội ngày càng gia tăng, tội

3

phạm vị thành niên ngày một trở thành vấn đề nhức nhối, vấn đề giáo dục phạm

nhân vị thành niên trở thành vấn đề “nóng”, đã có nhiều tác giả quan tâm nghiên

cứu và có những bài viết, công trình có giá trị. Có thể kể đến như: Phòng ngừa

thanh thiếu niên phạm tội của Giáo sư, Tiến sỹ Nguyễn Xuân Yêm, Giám đốc Học

viện Cảnh sát nhân dân của NXB CAND năm 2004; Luận văn Nâng cao hiệu quả

công tác giáo dục pháp luật cho phạm nhân là người chưa thành niên ở các trại

giam thuộc Tổng cục VII, Bộ Công an của tác giả Lê Thị Minh Trang; Nâng cao

hiệu quả công tác giáo dục phạm nhân là người chưa thành niên tại các Trại giam

thuộc Bộ Công an của tác giả Ngô Xuân Phương - Nguyễn Thị Tuyết Mai in trên

tạp chí Khoa học và quản lý, giáo dục tội phạm số 28/11/2017. Trong những công

trình, bài viết trên, các tác giả đã đề cập đến công tác GDPL cho phạm nhân và đã

khoanh vùng đối tượng phạm tội, phạm nhân là những người chưa thành niên, tuy

nhiên chỉ mới dừng lại ở một số địa bàn nhất định chứ chưa có sự nghiên cứu đầy

đủ, kĩ lưỡng ở khu vực Trung Trung Bộ.

Có thể nói, các tác giả đã gợi mở đến vấn đề GDPL cho phạm nhân, tuy nhiên,

đó mới là những khảo sát chung chung, chứ chưa có sự khai thác trọng tâm và đi vào

phạm vi đối tượng cụ thể trên những địa bàn khu vực trại giam xác định, cụ thể ở đây

là khu vực Trung Trung Bộ. Đi sâu nghiên cứu đề tài “Giáo dục pháp luật cho phạm

nhân là người chưa thành niên ở các trại giam khu vực Trung Trung Bộ” là một

hướng nghiên cứu hứa hẹn nhiều khám phá, phát hiện thú vị và mới mẻ.

3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu đề tài

3.1. Mục đích nghiên cứu

Trên cơ sở nghiên cứu lý luận về GDPL cho phạm nhân là người chưa thành

niên và khảo sát tình hình phạm nhân, cũng như GDPL cho phạm nhân là người

chưa thành niên tại các trại giam vùng Trung Trung Bộ, đề xuất quan điểm và giải

pháp tăng cường GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên vùng Trung Trung

Bộ nói riêng và cả nước nói chung.

3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu

Để đạt được mục đích trên, trong quá trình nghiên cứu cần giải quyết những

4

nhiệm vụ cụ thể sau:

- Hệ thống hóa cơ sở lý luận về GDPL cho phạm nhân là người chưa thành

niên như: Khái niệm, đặc điểm, vai trò, nội dung, hình thức, phương pháp và các

yếu tố bảo đảm GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên.

- Phân tích đặc điểm tình hình phạm nhân là người chưa thành niên và thực

trạng GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên đang chấp hành án tại các trại

giam khu vực Trung Trung Bộ thuộc Tổng cục VIII, Bộ Công an trên các phương

diện tổ chức quản lý, giáo dục, kết quả đạt được, ưu điểm, tồn tại, nguyên nhân.

- Đề xuất quan điểm và giải pháp tăng cường GDPL cho phạm nhân là người

chưa thành niên chấp hành án tại các trại giam thuộc khu vực Trung Trung Bộ nói

riêng cũng như các trại giam trong cả nước nói chung.

4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu đề tài

4.1. Đối tượng nghiên cứu

GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên đang chấp hành án tại các trại

giam thuộc khu vực Trung Trung Bộ dưới góc độ Luật Hiến pháp và Luật Hành

chính.

4.2. Phạm vi nghiên cứu

- Thời gian: Từ năm 2010 đến nay.

- Không gian: Các trại giam khu vực Trung Trung Bộ thuộc Tổng cục VIII, Bộ

Công an.

- Nội dung: Các quy định pháp luật liên quan đến GDPL cho phạm nhân là

người chưa thành niên.

5. Phương pháp nghiên cứu đề tài

Đề tài được nghiên cứu dựa trên cơ sở phương pháp luận chủ nghĩa Mác -

Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh cùng với quan điểm của Đảng và Nhà nước trong

GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên đang CHAPT tại các trại giam khu

vực Trung Trung Bộ nói riêng, phạm nhân nói chung.

Trong quá trình thực hiện, đề tài còn sử dụng một số phương pháp cụ thể như

quan sát, thống kê, tổng hợp, phân tích, so sánh, chuyên gia, tọa đàm… Trong đó

5

đặc biệt sử dụng phương pháp thống kê, nghiên cứu điển hình.

6. Ý nghĩa khoa học của đề tài

- Về lý luận: Kết quả nghiên cứu của đề tài góp phần bổ sung hoàn thiện hệ

thống lý luận về GDPL cho phạm nhân nói chung, GDPL cho phạm nhân là người

chưa thành niên nói riêng. Đồng thời, đề tài cũng là tài liệu tham khảo, sử dụng,

phục vụ cho công tác học tập, nghiên cứu, giảng dạy trong các trường CAND,

trường Luật, Học viện HCQG... góp phần làm phong phú thêm lý luận chuyên

ngành.

- Về thực tiễn: Qua nghiên cứu đề tài tìm hiểu những đặc điểm, phát hiện

những khó khăn, vướng mắc làm hạn chế hiệu quả GDPL cho phạm nhân là người

chưa thành niên khu vực Trung Trung Bộ nói riêng. Từ đó, đưa ra các kiến nghị,

giải pháp có cơ sở giúp cho các đơn vị trại giam vùng Trung Trung Bộ nói riêng

cũng như các trại giam trên cả nước nói chung nghiên cứu, tham khảo, vận dụng

vào thực tế công tác của đơn vị mình. Đồng thời là nguồn tài liệu phục vụ cho

nghiên cứu, học tập của chuyên ngành Cảnh sát THAHS & HTTP trong các trường

CAND, trường Luật, Học viện Hành chính Quốc gia..

7. Kết cấu của đề tài

Ngoài phần mở đầu, kết luận, phần phụ lục và danh mục tham khảo đề tài

được chia làm 3 chương:

Chương 1: Cơ sở lý luận và pháp lý về giáo dục pháp luật cho phạm nhân là

người chưa thành niên.

Chương 2: Thực trạng giáo dục pháp luật cho phạm nhân là người chưa thành

niên ở các trại giam khu vực Trung Trung Bộ.

Chương 3: Quan điểm và giải pháp tăng cường giáo dục pháp luật cho phạm

6

nhân là người chưa thành niên ở các trại giam khu vực Trung Trung Bộ.

Chương 1

CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ VỀ GIÁO DỤC PHÁP LUẬT

CHO PHẠM NHÂN LÀ NGƯỜI CHƯA THÀNH NIÊN

1.1. Khái niệm, đặc điểm, vai trò của giáo dục pháp luật cho phạm nhân là

người chưa thành niên

1.1.1. Khái niệm phạm nhân và phạm nhân là người chưa thành niên

- Khái niệm phạm nhân

Về nguồn gốc xuất xứ, phạm nhân là một từ Hán - Việt dùng để chỉ người

phạm tội. Theo từ điển Tiếng Việt - NXB Khoa học xã hội Hà Nội năm 1988 đã đưa

ra khái niệm về phạm nhân: “Phạm nhân là người có tội bị xử án và đang ở tù”

[23].

Trong từ điển nghiệp vụ phổ thông - Viện Khoa học Công an năm 1977 cũng

nêu: “Phạm nhân là người phạm tội khi Tòa án xét xử đang chấp hành án tại trại

giam”.

Theo từ điển Luật học thì phạm nhân được định nghĩa như sau: phạm nhân

theo nghĩa rộng là người đã bị Tòa án hình sự tuyên xử là đã phạm tội và bị hình

phạt, bản án đã có hiệu lực pháp luật. Theo nghĩa hẹp, phạm nhân là người đã bị

Tòa án phạt tù và đang bị giam giữ hoặc bị án tử hình [24].

Tại khoản 2, Điều 3, Chương 1 của Luật THAHS được Quốc hội khóa XII, kỳ

họp thứ 7 thông qua ngày 17/6/2010 và chính thức có hiệu lực từ ngày 01/7/2011 có

nêu: “phạm nhân là người đang chấp hành án phạt có thời hạn, tù chung thân”

[30].

Như vậy, các khái niệm trên đều đưa ra những nét cơ bản về phạm nhân. Đó là

những người đã thực hiện hành vi phạm tội, xâm hại đến các mối quan hệ xã hội

được LHS bảo vệ. Họ bị Tòa án xét xử, kết tội và buộc phải vào trại giam chấp hành

án (tù chung thân hoặc tù có thời hạn). Theo lẽ đó, tác giả đồng nhất quan điểm một

người được coi là phạm nhân khi họ phạm tội, bị Tòa án kết án phạt tù và được đưa

7

đến các trại giam để chấp hành án.

Phạm nhân là những công dân có địa vị pháp lý đặc biệt khác với những công

dân bình thường ngoài xã hội. Trong thời gian chấp hành bản án, họ bị tước và hạn

chế một số quyền công dân theo pháp luật quy định. Mọi hành động của họ đều phải

tuyệt đối tuân thủ nội quy, quy định của Luật THAHS, của trại giam. Tuy nhiên,

phạm nhân vẫn được pháp luật bảo đảm một số quyền như quyền sống, quyền được

học tập, lao động kể cả những quyền khiếu nại, tố cáo... Dưới góc độ tâm lý, phạm

nhân cũng được coi là những công dân đặc biệt, ở họ hình thành những nét tâm lý

tiêu cực, chứa đựng những suy nghĩ lệch lạc với các chuẩn mực đạo đức xã hội, đi

ngược lại lợi ích chung của dân tộc, cộng đồng.

- Khái niệm người chưa thành niên

NCTN có vai trò quan trọng đối với sự phát triển của một đất nước, quốc gia,

dân tộc; chính vì vậy người chưa thành niên là đối tượng dành được sự quan tâm

đặc biệt của toàn xã hội. Hầu hết các quốc gia đều thống nhất cùng quan điểm:

người chưa thành niên là những người chưa hoàn toàn phát triển đầy đủ về thể

chất, nhân cách, chưa có các quyền và nghĩa vụ như một công dân bình thường.

Pháp luật của mỗi quốc gia quy định không hoàn toàn giống nhau về độ tuổi

của người chưa thành niên. Theo Điều 1 Công ước quốc tế về Quyền trẻ em được

Đại hội đồng Liên hợp quốc thông qua ngày 20/11/1989 đã khẳng định: “Trong

phạm vi công ước này, trẻ em có nghĩa là người dưới 18 tuổi, trừ trường hợp luật

pháp áp dụng đối với trẻ em có quy định tuổi thành niên sớm hơn”. Như vậy, theo

quan điểm của Liên hợp quốc thì người chưa thành niên là người dưới 18 tuổi.

Tuy nhiên, xuất phát từ sự khác biệt về thể chất, ý thức pháp luật và quan điểm

luật pháp của từng quốc gia, độ tuổi của người chưa thành niên được quy định khác

nhau. Ví dụ như ở Sinhgapo và ở Anh độ tuổi chịu trách nhiệm hình sự là 8 tuổi; ở

Mỹ, Ai Cập và Irac độ tuổi chịu trách nhiệm hình sự là 7 tuổi; ở Pháp là 13 tuổi; ở

Nga là 14 tuổi; Thụy Điển là 15 tuổi… [34]. Việc quy định độ tuổi chịu trách nhiệm

hình sự không chỉ phản ánh chính sách hình sự của Nhà nước đối với người chưa

thành niên phạm tội mà còn xuất phát từ sự trưởng thành của con người theo độ tuổi

8

của họ. Mỗi con người bình thường phải đến một độ tuổi nhất định mới có thể hình

thành và phát triển khả năng nhận thức, khả năng điều khiển hành vi của bản thân

phù hợp với những đòi hỏi, yêu cầu của xã hội. Và lúc này mới đặt ra vấn đề trách

nhiệm hình sự đối với họ.

Việt Nam thừa nhận Công ước quốc tế trong quy định về quyền trẻ em nhưng

căn cứ vào điều kiện, hoàn cảnh thực tế của Việt Nam để quy định độ tuổi của

người chưa thành niên. Độ tuổi của người chưa thành niên được xác định thống nhất

trong các văn bản pháp luật như Hiến pháp, Bộ luật LHS, Bộ luật TTHS, Bộ luật

Lao động, Bộ luật Dân sự, Luật Xử lý vi phạm hành chính… Theo đó, độ tuổi của

người chưa thành niên ở Việt Nam được quy định là dưới 18 tuổi và có những chế

định pháp luật riêng đối với người chưa thành niên trong từng lĩnh vực cụ thể,

chẳng hạn như:

Tại Điều 18, Bộ luật Dân sự quy định: “Người từ đủ 18 tuổi trở lên là người

thành niên. Người chưa đủ 18 tuổi là người chưa thành niên”.

Theo Điều 12, Bộ luật LHS Việt Nam quy định: “Người từ đủ 16 tuổi trở lên

phải chịu trách nhiệm hình sự về mọi tội phạm, trừ những tội phạm mà Bộ luật này

có quy định khác. Người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi phải chịu trách nhiệm hình

sự về tội phạm rất nghiêm trọng, tội phạm đặc biệt nghiêm trọng quy định tại một

trong các điều 123, 134, 141, 142, 143, 144, 150, 151, 168, 169, 170, 171, 173, 178,

248, 249, 250, 251, 252, 265, 266, 286, 287, 289, 290, 299, 303 và 304 của Bộ luật

này” [27].

Tuy nhiên, người chưa thành niên (dưới 18 tuổi) do chưa phát triển đầy đủ,

hoàn thiện về thể chất, tinh thần, chưa có đầy đủ các quyền và nghĩa vụ công dân

nên hình phạt do pháp luật quy định sẽ thấp hơn người phạm cùng tội danh nhưng

đã thành niên. Đó cũng thể hiện tính nhân đạo của Đảng và Nhà nước đồng thời phù

hợp với sự phát triển của từng lứa tuổi [27].

- Khái niệm phạm nhân là người chưa thành niên

Theo khoản 2, Điều 3, Chương 1, Luật THAHS nêu rõ: “Phạm nhân là người

9

đang CHAPT có thời hạn, tù chung thân”. Theo cách hiểu đó phạm nhân là người

chưa thành niên trước hết là những người từ đủ 14 tuổi đến dưới 18 tuổi phạm tội,

bị kết án phạt tù và đang chấp hành án tại các trại giam [30].

Tội phạm là những hành vi nguy hiểm cho xã hội do người có năng lực trách

nhiệm hình sự thực hiện một cách cố ý hoặc vô ý mà xâm phạm đến các quan hệ xã

hội được LHS bảo vệ. Người chưa thành niên phạm tội là những người thực hiện

hành vi phạm tội khi chưa đủ 18 tuổi. Đó là những người chưa phát triển đầy đủ về

thể chất, tinh thần, tâm sinh lý, họ chưa có sự nhận thức đúng đắn về hậu quả do

hành vi của mình gây ra.

Theo khoản 5, khoản 6, Điều 91 Bộ Luật LHS 2015, được sửa đổi, bổ sung năm

2017 và có hiệu lực từ ngày 01/01/2018 quy định: “Không xử phạt tù chung thân

hoặc tử hình đối với người dưới 18 tuổi phạm tội. Tòa án chỉ áp dụng hình phạt tù có

thời hạn đối với người dưới 18 tuổi phạm tội khi xét thấy các hình phạt và biện pháp

giáo dục khác không có tác dụng răn đe, phòng ngừa. Khi xử phạt tù có thời hạn, Tòa

án cho người dưới 18 tuổi phạm tội được hưởng mức án nhẹ hơn mức án áp dụng đối

với người đủ 18 tuổi trở lên phạm tội tương ứng và với thời hạn thích hợp ngắn nhất.

Không áp dụng hình phạt bổ sung đối với người dưới 18 tuổi phạm tội” [27].

So với các phạm nhân khác thì phạm nhân là người chưa thành niên có một số

đặc điểm riêng biệt như:

Về lứa tuổi: Phạm nhân là người chưa thành niên là những người từ đủ 14 tuổi

đến dưới 18 tuổi, là lứa tuổi thấp nhất so với các phạm nhân khác đang chấp hành

án tại các trại giam.

Về tâm lý: Xuất phát từ đặc điểm của lứa tuổi nên các phạm nhân là người

chưa thành niên thường bồng bột, non nớt, thiếu chín chắn, dễ bị ảnh hưởng bởi mọi

người và môi trường xung quanh, dễ bị kích động, lôi kéo. Phạm nhân là người

chưa thành niên đang ở giai đoạn hình thành cái “tôi”, luôn mong muốn được thể

hiện, khẳng định mình. Chính đặc điểm tâm lý này, nếu có biện pháp giáo dục phù

hợp, CBGD dễ tác động vào kết cấu tâm lý chưa mấy bền vững của phạm nhân là

người chưa thành niên từ đó giúp họ nhận ra sai phạm, đẩy lùi mặt tiêu cực, phát

10

huy yếu tố tích cực trong nhân cách của họ.

- Về nhận thức: Do ở độ tuổi còn nhỏ, ít kinh nghiệm cuộc sống nên nhận

thức của phạm nhân là người chưa thành niên gắn liền và thông thường tỷ lệ thuận

với trình độ văn hóa của họ. Số phạm nhân là người chưa thành niên mù chữ, biết

đọc, biết viết hoặc mới học hết cấp 1, cấp 2 phần lớn có nhận thức thấp kém, mơ hồ

về mọi mặt của cuộc sống. Nhận thức về lối sống, tác phong sinh hoạt, ý thức tổ

chức kỷ luật, ý thức tuân thủ pháp luật, quy tắc cộng đồng… đều tự do, bừa bãi,

thậm chí đi ngược lại với các chuẩn mực đạo đức xã hội.

Đáng quan tâm và lo ngại nhất là nhận thức về pháp luật cũng như ý thức tôn

trọng, tuân thủ pháp luật của phạm nhân là người chưa thành niên rất hạn chế. Đây

là một trong những nguyên nhân dẫn đến hành vi phạm tội ở lứa tuổi chưa thành

niên. Phần lớn phạm nhân là người chưa thành niên coi các quy định của pháp luật

là sự gò bó, mất tự do của bản thân, hạn chế sự phát triển của bản thân, chỉ là những

quy định mang tính hình thức. Khi bị kết án phạt tù phải vào trại giam chấp hành án

nhiều phạm nhân là người chưa thành niên còn cho rằng mình không phạm tội, sợ

hãi mà chấp hành các quy định của trại giam, mệnh lệnh cán bộ chứ thực sự không

hiểu biết việc chấp hành tốt có ý nghĩa như thế nào đối với bản thân, gia đình và xã

hội.

- Về tình cảm

Đời sống tình cảm của người chưa thành niên nói chung rất đa dạng và phong

phú, có thể nói lứa tuổi này có nhu cầu tình cảm cao bao gồm cả tình bạn, tình yêu,

tình đồng hương… Đối với phạm nhân là người chưa thành niên nét nổi bật trong tình

cảm của họ là tính thích được chia sẻ, kết bạn. Đặc điểm về tình cảm này do đặc

trưng của lứa tuổi; một phần do phải xuất thân từ những gia đình không hoàn thiện,

kinh tế khó khăn, một số bị bỏ rơi hoặc gia đình ở xa xôi, nghèo khó không có điều

kiện thăm nom; một phần do đời sống đơn điệu trong trại giam vì vậy họ thường

thiếu thốn tình cảm, mong muốn được chia sẻ, kết giao. Nhiều phạm nhân ít được

thăm gặp, nhận quà từ gia đình, nhưng khi có quà họ thường thích được chia sẻ cho

các phạm nhân khác cùng buồng, cùng đội, chứ không sử dụng một mình. Phạm nhân

11

là người chưa thành niên có xu hướng kết giao, tụ họp thành các nhóm cùng sở thích,

cùng quê, quan hệ khăng khít, có ảnh hưởng đến tư tưởng, tình cảm, hành vi của

nhau.

- Về nhu cầu

Theo từ điển tâm lý, nhu cầu là sự đòi hỏi, là điều kiện cần thiết để đảm bảo sự

tồn tại và phát triển, nhu cầu được thỏa mãn thì dễ chịu, thiếu hụt thì khó chịu, cẳng

thẳng, ấm ức. Khi vào trại giam chấp hành án, hoàn cảnh sống thay đổi khác trước, nhiều

quan hệ, thói quen sinh hoạt, nhu cầu hàng ngày không được đáp ứng như mong muốn.

Có rất nhiều nhu cầu, tuy nhiên có thể chia thành ba dạng cơ bản đó là nhu cầu về vật

chất, nhu cầu về tinh thần và nhu cầu về hoạt động.

- Về tâm trạng

Tâm trạng là hiện tượng tâm lý, là thái độ cảm xúc của con người nảy sinh

dưới sự tác động của hoàn cảnh sống, nó ảnh hưởng đến hoạt động tâm lý khác

cũng như hoạt động sống của con người. Ví dụ tâm trạng vui vẻ, thoải mái thì sẽ có

những hành vi tích cực, đúng đắn; tâm trạng bất mãn, không vui dễ nảy sinh những

hành vi tiêu cực.

Tâm trạng của phạm nhân là người chưa thành niên chịu ảnh hưởng mạnh mẽ

của môi trường trại giam, phản ảnh đầy đủ các yếu tố của điều kiện sống như yếu tố ăn,

ở, mặc, lao động, học tập… trong trại giam. Tâm trạng của phạm nhân là người chưa

thành niên khác nhau tại các thời điểm, cụ thể qua khảo sát thực tế tâm trạng của họ tại

ba thời điểm đó là mới vào trại giam chấp hành án, trong quá trình chấp hành án và

chuẩn bị hết án có các nét cơ bản khác nhau. Tâm trạng của phạm nhân ảnh hưởng đến

hành vi, thái độ chấp hành án của phạm nhân đó, vì vậy chủ thể giáo dục cần nghiên

cứu để nắm được tâm trạng cùng các biểu hiện của tâm trạng tại các thời điểm để có tác

động tâm lý phù hợp, giúp họ định hướng hành vi tránh đi vào tiêu cực, vi phạm

NQTG.

1.1.2. Khái niệm và đặc điểm giáo dục pháp luật cho phạm nhân là người chưa

thành niên

Trại giam là nơi chấp hành hình phạt tù của người bị kết án tù có thời hạn và

12

tù chung thân. Như vậy, có thể hiểu phạm nhân là những người phạm tội đã bị Tòa

án tuyên án phạt tù, bản án đã có hiệu lực pháp luật và đang chấp hành án tại các

trại giam. Không coi là phạm nhân đối với những người được miễn, hoãn, tạm đình

chỉ chấp hành hình phạt tù hoặc vì một lí do nào đó không phải chấp hành bản án tại

trại giam. Trong thời gian chấp hành hình phạt tù phạm nhân bị quản lý, giam giữ

nghiêm ngặt, chặt chẽ và được GDCD, văn hóa, pháp luật, đạo đức… để trở thành

những công dân có ích cho xã hội.

GDPL cho phạm nhân nói chung và GDPL cho phạm nhân là người chưa

thành niên nói riêng liên quan đến đường lối, chính sách của Đảng, pháp luật của

Nhà nước và đặc biệt liên quan đến quyền của công dân. Vì vậy, trong quá trình tiến

hành GDPL cho phạm nhân cũng như phạm nhân là người chưa thành niên phải

tuyệt đối tuân thủ các văn bản quy phạm pháp luật điều chỉnh lĩnh vực này.

Giáo dục phạm nhân nói chung và GDPL cho phạm nhân là người chưa thành

niên nói riêng thực chất là công tác giáo dục lại, quá trình này có nhiệm vụ cực kì

quan trọng đó là nhằm phát hiện, sửa chữa những tư tưởng, tình cảm, thói quen,

hành vi xấu; hình thành ở phạm nhân những nhận thức mới phù hợp với các chuẩn

mực đạo đức xã hội và hệ thống luật pháp trật tự xã hội hiện hành. Công tác giáo

dục phạm nhân cũng như GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên không chỉ

thể hiện bản chất nhân đạo của Đảng và Nhà nước mà còn mang tính phòng ngừa xã

hội sâu sắc, lâu dài.

Đối với phạm nhân là người chưa thành niên, GDPL càng có ý nghĩa quan

trọng. Phần lớn ở lứa tuổi dưới 18, họ chưa có nhận thức đúng đắn, đầy đủ về các

quy định của pháp luật, chưa ý thức được hậu quả, tính chất nguy hiểm do hành vi

phạm tội của mình gây ra. Thiếu kiến thức pháp luật, thiếu kinh nghiệm sống, bồng

bột, non nớt trong suy nghĩ nhận thức cùng với sự hạn chế về mặt giáo dục của gia

đình, nhà trường, tác động của các mặt trái tiêu cực trong xã hội đã dẫn họ đi vào

con đường phạm tội.

GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên là một quá trình lâu dài được

tiến hành từ khi phạm nhân vào trại giam chấp hành án đến khi họ chấp hành xong

13

bản án trở về với gia đình, cộng đồng xã hội. Trong thời gian này nhiệm vụ của lực

lượng Cảnh sát THAHS & HTTP là phải cung cấp cho phạm nhân là người chưa

thành niên những kiến thức cơ bản về chính trị, xã hội, văn hóa, các quy định của

pháp luật, các quyền và nghĩa vụ của phạm nhân cũng như của công dân… để phạm

nhân là người chưa thành niên nhận thức được hành vi của mình là đi ngược lại các

chuẩn mực đạo đức xã hội, chà đạp lên các truyền thống đạo lý của dân tộc. Từ đó,

họ thừa nhận tính đúng đắn của bản án, tích cực chấp hành các quy định của trại

giam, tự giác học tập, lao động, lập công chuộc tội, trở thành những công dân có ích

cho xã hội.

Như vậy, có thể hiểu: GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên ở trại

giam là quá trình lực lượng Cảnh sát THAHS & HTTP sử dụng tổng hợp các biện

pháp theo quy định của pháp luật, phù hợp với điều kiện, khả năng nhận thức, đặc

điểm tâm lý của phạm nhân là người chưa thành niên để tác động, hình thành ở họ

những hiểu biết đúng đắn về các quy định của pháp luật làm cho họ nhận thức được

tội lỗi, ăn năn hối cải, từ đó xây dựng thói quen sống và làm việc tuân theo pháp

luật.

GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên có ý nghĩa hết sức quan

trọng không chỉ trong thời gian phạm nhân chấp hành án ở trại giam mà kết quả của

công tác này còn phát huy tác dụng khi phạm nhân hết án trở về với cuộc sống xã

hội. Khác với công tác GDPL cho những công dân bình thường ngoài xã hội hay

công tác GDPL được tiến hành trong các trường phổ thông, đại học, GDPL cho

phạm nhân là người chưa thành niên được tiến hành với những đặc điểm mang tính

đặc thù và chắc chắn điều này sẽ ảnh hưởng tới nội dung, phương pháp giáo dục và

cả chất lượng của công tác này. GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên có

các đặc điểm sau đây:

- GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên được tiến hành trong môi

trường đặc biệt là trại giam. Trại giam là những công cụ đặc biệt của nhà nước để tổ

chức thi hành án phạt tù đối với người phạm tội bị xử phạt tù có thời hạn, tù chung

thân; Là nơi thi hành bản án đối với người vi phạm pháp luật phải đưa vào quản lý

14

và giáo dục.

Quá trình CHAPT ở các trại giam, phạm nhân bị tước hoặc bị hạn chế một số

quyền công dân, bị cách ly môi trường xã hội bên ngoài để tước bỏ những nguyên

nhân, điều kiện tiếp tục phạm tội, trốn tránh pháp luật nhằm mục đích cải tạo, biến

đổi để trở thành người tốt có ích cho xã hội. Trại giam là môi trường riêng biệt,

nhưng không tách biệt với xã hội bên ngoài. Bởi các hoạt động giáo dục, học tập,

lao động, cũng như mọi hoạt động khác của phạm nhân ở trại giam đều có những

định hướng tới các thang chuẩn giá trị xã hội. Sống trong môi trường giáo dục ở trại

giam là môi trường mới, khác hẳn với cuộc sống phạm tội ở ngoài xã hội trước đây.

Trong trại giam với những quy định chặt chẽ, nghiêm ngặt, quan hệ với xung quanh

một bên là những phạm nhân khác, một bên là những cán bộ đại diện cho Nhà nước

thừa hành pháp luật để quản lí, giáo dục họ. Do phần lớn tư tưởng phạm nhân,

những người đã quen sống lối sống tự do, vô tổ chức, coi thường, bất chấp pháp luật

và chỉ biết hưởng thụ khi vào trại giam họ cảm thấy gò bó, mất tự do và thường tìm

cách vi phạm để bù đắp những cái họ bị mất bằng nhiều thủ đoạn, mánh khóe khác

nhau rất tinh vi, thô bạo, trắng trợn, dưới các hình thức vi phạm NQTG cả công khai

và bí mật…

- Trong thời gian CHAPT, phạm nhân bị cách ly khỏi đời sống xã hội, mọi

hoạt động của họ chịu sự quản lý, giám sát của cán bộ trại giam và quy định của

NQTG. Đặc biệt, theo quy định của pháp luật THAHS trong thời gian chấp hành án,

phạm nhân chỉ được giao tiếp với cán bộ trại giam, với phạm nhân khác và với thân

nhân, gia đình phạm nhân khi họ thăm gặp. Chính những yếu tố trên sẽ tạo điều kiện

thuận lợi và quyết định tới nhiệm vụ, nội dung hình thức GDPL cho phạm nhân là

người chưa thành niên. GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên sẽ được tiến

hành đồng thời với nhiều nội dung giáo dục khác trong điều kiện phạm nhân bị tước

bỏ, hạn chế một số quyền công dân.

- GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên trong các trại giam chịu sự

ảnh hưởng của rất nhiều yếu tố khác nhau, bao gồm các yếu tố chủ quan (ý thức

trách nhiệm, năng lực tổ chức, thực hiện của chủ thể GDPL; trình độ học vấn, khả

15

năng tiếp nhận kiến thức pháp luật của các phạm nhân là người chưa thành niên; các

nhân tố tâm lý) và các yếu tố khách quan (điều kiện kinh tế; môi trường giáo dục cải

tạo, lao động, sinh hoạt trong TG; chính sách và thực hiện chính sách của Nhà nước

đối với phạm nhân là người chưa thành niên...). Điều đó giúp giải thích tại sao trong

cùng điều kiện, hoàn cảnh như nhau, có thể hoạt động GDPL cho phạm nhân là

người chưa thành niên ở TG này thì diễn ra chủ động, tích cực, đạt hiệu quả cao;

còn ở TG khác lại thụ động, cầm chừng và kém hiệu quả.

1.1.3. Vai trò của giáo dục pháp luật cho phạm nhân là người chưa thành niên

Vai trò của GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên trong các trại

giam ở Việt Nam thể hiện trên các phương diện sau:

- GDPL giúp cho phạm nhân là người chưa thành niên nhận thức đầy đủ, sâu

sắc hơn về tính chất, mức độ và hậu quả của hành vi phạm tội mà họ đã gây ra.

Thực tế cho thấy, nhiều người chưa thành niên khi thực hiện một hành vi vi

phạm pháp luật đã không biết rằng hành vi đó đồng thời là hành vi phạm tội được

quy định trong Bộ LHS của nước Cộng hòa XHCN Việt Nam; không hình dung

được tính chất, mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi, những thiệt hại mà hành

vi đó gây ra cho xã hội, cho cá nhân và không lường trước được hậu quả pháp lý

hình sự mà họ phải gánh chịu. Nguyên nhân của tình trạng đó là do họ thiếu một

nền tảng trình độ học vấn, hiểu biết xã hội nhất định; đặc biệt là thiếu kiến thức,

hiểu biết pháp luật nói chung, pháp luật LHS nói riêng bởi “Về nguyên tắc, người

thực hiện hành vi phạm tội thì phải chịu hình phạt, hình phạt là hệ quả của việc họ

đã thực hiện hành vi gây nguy hại cho xã hội và theo quy định của pháp luật họ phải

gánh chịu những hậu quả pháp lý hình sự bất lợi đó là hình phạt” [Trần Minh

Hưởng, (2011), Bình luận khoa học Luật THAHS và các quy định mới nhất về

THAHS 2011, nxb Hồng Đức, Hà Nội ; tr. 40].

- GDPL có vai trò cung cấp, trang bị những thông tin, kiến thức pháp luật cần

thiết cho phạm nhân là người chưa thành niên trong quá trình CHAPT.

Mục đích của việc GDPL là để giáo dục nâng cao ý thức pháp luật, trang bị

những thông tin, kiến thức pháp luật cần thiết từ đó giúp cho phạm nhân uốn nắn

16

những tư tưởng lệch lạc trong hành vi, hành động của phạm nhân, dần dần hình

thành ở họ thói quen chấp hành pháp luật, chấp hành NQTG, những quy định của

pháp luật.

Theo số liệu khảo sát thì phạm nhân có nhận thức pháp luật rất cao đối với các

nội dung được giảng dạy sau khi vào trại giam như: “Quyền cơ bản của công dân

(71,6%), quyền và nghĩa vụ của PN (80%); Nội dung cơ bản về các loại tội phạm

quy định trong Bộ LHS (63,2%). Nội dung cơ bản quy định về hoãn, tạm đình chỉ,

miễn giảm thời hạn chấp hành án (70,4%)”. Nhận thức pháp luật của phạm nhân

như vậy là điều kiện rất thuận lợi cho công tác giáo dục cải tạo phạm nhân trở thành

người có ích cho xã hội.

- GDPL góp phần định hướng, hình thành thái độ tích cực, xây dựng, củng cố

niềm tin đối với pháp luật cho phạm nhân là người chưa thành niên.

Trong môi trường TG, các phạm nhân là người chưa thành niên sẽ chấp hành,

thực hiện nghiêm túc và phát huy hiệu quả các quy định liên quan đến cuộc sống,

học tập, lao động, sinh hoạt của họ khi họ thực sự tin tưởng vào tính đúng đắn, công

bằng, nghiêm minh của pháp luật. Khi và chỉ khi nào từng phạm nhân là người chưa

thành niên nhận thức đúng, đầy đủ các quy định pháp luật điều chỉnh việc CHAPT,

thấy được triển vọng ra khỏi TG trước thời hạn nếu chấp hành tốt pháp luật thì họ

mới có thể tự nguyện, tự giác, chủ động, tích cực tuân thủ, chấp hành pháp luật mà

không cần sử dụng các biện pháp cưỡng chế. Từ việc cung cấp, trang bị những

thông tin, kiến thức pháp luật cần thiết cho phạm nhân là người chưa thành niên

trong quá trình CHAPT, hoạt động GDPL góp phần làm hình thành ở phạm nhân là

người chưa thành niên thái độ tích cực trước các yêu cầu pháp luật, xây dựng, củng

cố niềm tin của phạm nhân là người chưa thành niên đối với pháp luật.

- GDPL trong các TG góp phần củng cố, nâng cao ý thức tôn trọng, chấp

hành pháp luật, tự giác và chủ động thực hiện hành vi hợp pháp cho phạm nhân là

người chưa thành niên.

Để có thể củng cố, nâng cao ý thức chấp hành pháp luật, tự giác và chủ động

thực hiện hành vi hợp pháp cho phạm nhân là người chưa thành niên trong quá trình

17

CHAPT thì trong công tác GDPL cần chú trọng lồng ghép việc giáo dục tình cảm

công bằng, tình cảm trách nhiệm và tình cảm không khoan nhượng với các hành vi

vi phạm pháp luật cho phạm nhân là người chưa thành niên. Theo đó, cần giáo dục

cho phạm nhân là người chưa thành niên biết nhìn nhận, đánh giá một hành vi nào

đó xảy ra là đúng hay sai để từ đó, bày tỏ thái độ bất bình, phê phán, lên án cái sai;

bênh vực, ủng hộ và đấu tranh bảo vệ cái đúng dựa trên cơ sở những kiến thức, hiểu

biết pháp luật có được; đồng thời làm cho phạm nhân là người chưa thành niên ý

thức được bổn phận, nghĩa vụ pháp lý của mình để thực hiện hành vi pháp luật phù

hợp, biết rõ trách nhiệm pháp lý của mình và sống có trách nhiệm trong quan hệ với

các phạm nhân khác. Bên cạnh đó, cần giáo dục cho phạm nhân là người chưa thành

niên có ý thức, tinh thần đấu tranh mạnh mẽ, không khoan nhượng trước hành vi vi

phạm pháp luật, hành vi phạm tội của các phạm nhân khác trong quá trình CHAPT;

từ đó, hình thành ở họ thái độ phê phán, lên án hành vi phạm pháp, phạm tội, không

a dua theo cái sai, ngăn ngừa phạm nhân tiếp tục phạm pháp, phạm tội trong quá

trình CHAPT. Tình cảm công bằng, tình cảm trách nhiệm pháp lý, tình cảm không

khoan nhượng trước các hành vi phạm tội là những nhân tố thuộc về niềm tin đối

với pháp luật, là động lực nội tâm thúc đẩy phạm nhân là người chưa thành niên

thực hiện hành vi pháp luật hợp pháp.

- GDPL góp phần chuẩn bị hành trang kiến thức pháp luật cần thiết để phạm

nhân là người chưa thành niên tái hòa nhập cộng đồng sau khi mãn hạn CHAPT,

trở thành công dân có ích cho xã hội.

Khác với các đối tượng phạm nhân là người thành niên, cuộc sống sau khi

mãn hạn tù của phạm nhân là người chưa thành niên còn rất dài. Do vậy, cần trang

bị cho phạm nhân là người chưa thành niên những thông tin, kiến thức pháp luật

hữu ích, cần thiết cho phạm nhân, giúp họ chuẩn bị sẵn sàng về tâm lý, xác định tâm

thế để xóa bỏ mặc cảm tội lỗi, tự tin trở về với cuộc sống đời thường. Điều đó nói

lên vai trò rất quan trọng của GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên trong

các TG ở Việt Nam, góp phần chuẩn bị hành trang kiến thức pháp luật cần thiết để

phạm nhân là người chưa thành niên tái hòa nhập cộng đồng sau khi mãn hạn

18

CHAPT, trở thành công dân có ích cho xã hội.

1.2. Các yếu tố cấu thành của giáo dục pháp luật cho phạm nhân là người chưa

thành niên

1.2.1. Mục tiêu của giáo dục pháp luật cho phạm nhân là người chưa thành niên

Mục tiêu chung của GDPL cho phạm nhân nói chung cũng như phạm nhân là

người chưa thành niên nói riêng trong các TG ở Việt Nam là cung cấp, trang bị cho

phạm nhân những thông tin, kiến thức pháp luật cần thiết liên quan đến quá trình

CHAPT; từ đó, làm hình thành ở họ tình cảm, niềm tin đối với tính công bằng,

nghiêm minh của pháp luật; tạo thói quen, lối sống, hành vi xử sự tích cực theo

pháp luật cho Phạm nhân là người chưa thành niên trong thời gian CHAPT cũng

như sau khi trở về tái hòa nhập cộng đồng. Thông thường, GDPL cho phạm nhân là

người chưa thành niên trong các TG ở Việt Nam phải đạt được ba mục tiêu chủ yếu

sau:

Thứ nhất, về nhận thức: Nghĩa là phải cung cấp, trang bị được cho phạm nhân

là người chưa thành niên những thông tin, kiến thức pháp luật cần thiết liên quan

đến quá trình phạm nhân CHAPT trong trại giam;

Thứ hai, về thái độ: Tức là phải làm hình thành, củng cố cho mỗi phạm nhân

là người chưa thành niên tình cảm, niềm tin đối với pháp luật.

Thứ ba, về hành vi: GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên phải

hướng tới làm hình thành trong mỗi phạm nhân ý thức tự giác tuân thủ, chấp hành

pháp luật và hành vi xử sự tích cực theo các yêu cầu của pháp luật.

1.2.2. Chủ thể của giáo dục pháp luật cho phạm nhân là người chưa thành niên

Chủ thể GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên là lực lượng Cảnh

sát THAHS & HTTP bao gồm: Giám thị, Phó Giám thị, trưởng phân trại, phó

trưởng phân trại, CBQG, CBGD, cán bộ trinh sát, cán bộ trực trại, cảnh sát bảo vệ.

Trong đó, chủ thể chính, trực tiếp tiến hành GDPL cho phạm nhân là người chưa

thành niên là CBQG, CBGD [6].

Các chủ thể nêu trên có thể coi là các chủ thể giáo dục đặc biệt khác hẳn với

các chủ thể trong các môi trường giáo dục khác. Bởi lẽ, các chủ thể GDPL là lực

19

lượng Cảnh sát THAHS & HTTP, họ là nhà giáo dục nhưng đồng thời là lực lượng

vũ trang, là người thực thi pháp luật. Chính vì vậy, ngoài việc tiến hành công tác

giáo dục họ còn phải thực hiện các nhiệm vụ khác như quản lý, tổ chức lao động

sản xuất, dạy nghề, tổ chức đời sống, tổ chức các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể

dục thể thao, xét giảm án, đặc xá, xử lý kỷ luật phạm nhân …

Mặt khác, hoạt động GDPL cho phạm nhân nói chung cũng như GDPL cho

phạm nhân là người chưa thành niên nói riêng chịu sự quản lý, chi phối chặt chẽ của

các quy định pháp luật. Điều đó mâu thuẫn với sự linh hoạt, mềm dẻo do các yêu

cầu của công tác giáo dục đưa ra. Vì vậy, chủ thể giáo dục trong nhiều tình huống

giáo dục không thể tự mình đưa ra các cách giải quyết mang tính giáo dục, chủ

quan, mềm dẻo mà phải tuân thủ các quy định của pháp luật khuôn mẫu, cứng nhắc.

Đồng thời, trong GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên đòi hỏi các

chủ thể giáo dục phải nắm được đặc điểm tâm sinh lý của lứa tuổi, các nhu cầu, thói

quen, đặc tính của lứa tuổi chưa thành niên. Có như vậy hoạt động giáo dục mới có

thể đem lại hiệu quả.

1.2.3. Đối tượng của giáo dục pháp luật cho phạm nhân là người chưa

thành niên

Đối tượng của GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên chính là người

chưa thành niên phạm tội đang chấp hành án ở các trại giam. Đối tượng GDPL là

người chưa thành niên có nhiều nét đặc biệt so với các đối tượng giáo dục khác.

Phạm nhân là người chưa thành niên đang trong giai đoạn hình thành và phát

triển nhân cách cá nhân, họ có nhận thức hạn chế, thiếu hiểu biết về kiến thức pháp

luật, trình độ văn hóa thấp kém. Nhiều phạm nhân được sinh ra và lớn lên trong

những gia đình không hoàn chỉnh, dẫn đến thiếu sự giáo dục, giám sát, kèm cặp, chỉ

bảo của gia đình. Ở độ tuổi này có đặc điểm tâm sinh lý chưa ổn định, dễ bị kích

động, lôi kéo cùng với sự bồng bột, ham chơi, ảnh hưởng xấu từ phim ảnh, bạo

lực… đã đưa đầy nhiều người đến con đường phạm tội.

Mặt khác, với chính sách nhân đạo của Đảng và Nhà nước nên tổng hợp hình

phạt cho tất cả tội danh mà người chưa thành niên phạm phải là không quá 18 năm.

20

Chính vì vậy, tương lai của những phạm nhân này còn rất dài, họ hết án nhiều nhất

là ở độ tuổi ngoài 30, cơ hội làm lại cuộc đời đối với họ luôn rộng mở. Vấn đề đặt

ra càng trở nên khó khăn, nặng nề cho công tác giáo dục đặc biệt là GDPL cho số

đối tượng này để làm sao có thể giúp họ nhận ra sai phạm, trang bị các kiến thức

giúp họ tái hòa nhập cộng đồng, không đi vào con đường tái phạm tội.

1.2.4. Nội dung, hình thức, phương pháp giáo dục pháp luật cho phạm nhân là

người chưa thành niên

Quá trình GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên là một quá trình vô

cùng khó khăn, phức tạp, hiệu quả của nó chịu sự tác động của nhiều yếu tố chủ

quan và khách quan. Trên cơ sở quy định của pháp luật, đặc điểm tâm sinh lý của

lứa tuổi, tính cách của phạm nhân là người chưa thành niên, đặc điểm của quá trình

giáo dục, các chủ thể giáo dục cần phải đưa ra nội dung, phương pháp, hình thức

GDPL cho phù hợp với các yếu tố chủ quan và khách quan đó. Cụ thể:

- Nội dung GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên

Cũng như GDPL nói chung, GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên

đòi hỏi phải xác định rõ về nội dung cần giáo dục. Căn cứ vào yêu cầu của thực tiễn

đặt ra cho công tác THAHS nhiều năm qua thì nội dung GDPL cho phạm nhân là

người chưa thành niên bao gồm:

+ Giáo dục cho phạm nhân là người chưa thành niên nắm được quyền và nghĩa

vụ cơ bản của công dân được quy định trong Hiến pháp.

+ Giáo dục cho phạm nhân là người chưa thành niên nắm được các quy định

của pháp luật liên quan đến công tác THAHS. Giáo dục cho phạm nhân nắm được

quyền và nghĩa vụ của phạm nhân trong thời gian chấp hành bản án để từ đó họ biết

và thực hiện. Đồng thời, giáo dục cho phạm nhân là người chưa thành niên nắm

được các văn bản pháp luật liên quan đến công tác THAHS như Luật THAHS,

NQTG, Luật Đặc xá, 4 tiêu chuẩn thi đua CHAPT… Mục đích là nhằm giúp phạm

nhân là người chưa thành niên biết từ đó phấn đấu thực hiện để được hưởng sự

21

khoan hồng của Đảng và Nhà nước.

+ Giáo dục cho phạm nhân là người chưa thành niên nắm được những vấn đề

cơ bản của LHS, Luật TTHS, Luật Dân sự … để trang bị cho họ những kiến thức

pháp luật cần thiết phục vụ cho việc tái hòa nhập cộng đồng sau khi hết án.

- Hình thức GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên

Theo giáo trình Giáo dục học đại cương, hình thức giáo dục là cách thức tổ

chức hoạt động giáo dục cho người được giáo dục phù hợp với mục đích, nội dung

bài học nhằm làm cho bài học đạt kết quả tốt nhất.

Hình thức GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên là hoạt động đa

dạng của CBGD tác động đến phạm nhân là người chưa thành niên thông qua hệ

thống mệnh lệnh, yêu cầu, quy định khác nhau để phạm nhân là người chưa thành

niên nắm được các quy định của pháp luật và tuân thủ các quy định đó. Trong các

trại giam trên cả nước nói chung cũng như năm trại giam khu vực Trung Trung Bộ

nói riêng hiện nay, GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên thường sử dụng

các hình thức sau:

+ Mở các lớp học pháp luật tập trung

Mở các lớp học pháp luật tập trung cho phạm nhân là người chưa thành niên

được tiến hành khi phạm nhân mới đến trại giam, khi các văn bản pháp luật có sự

thay đổi, khi có yêu cầu của Tổng cục VIII đặt ra và khi phạm nhân sắp chấp hành

xong bản án. Thông qua các lớp học pháp luật tập trung để giới thiệu cho phạm

nhân là người chưa thành niên nắm được nội dung của những văn bản pháp luật

như: Luật THAHS, Luật Đặc xá, LHS, Bộ luật TTHS, NQTG, 4 tiêu chuẩn thi đua

CHAPT… Từ đó, giúp phạm nhân là người chưa thành niên biết, thực hiện và xác

định mục tiêu, động lực phấn đấu cho bản thân.

+ Tổ chức giáo dục riêng cho phạm nhân là người chưa thành niên

Giáo dục riêng là phương pháp tác động đến nhân cách một phạm nhân cụ thể

biểu thị thái độ không tán thành, lên án, phê phán của CBGD đối với hành vi vi

phạm của phạm nhân để họ nhận rõ sai phạm, từ bỏ hành vi nguy hại, điều chỉnh lại

cách ứng xử của bản thân. Đối với phạm nhân là người chưa thành niên, do nhận

22

thức còn nhiều hạn chế dễ dẫn đến các hành vi vi phạm NQTG hoặc thường nảy

sinh các vấn đề thắc mắc, chưa rõ. Vì thế, hình thức giáo dục riêng có ý nghĩa to lớn

trong GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên.

+ Tổ chức các buổi nói chuyện về pháp luật của cán bộ Tư pháp, Tòa án, Viện

kiểm sát với phạm nhân là người chưa thành niên, mời Tòa án về mở phiên tòa công

khai xét xử các phạm nhân phạm tội mới trong trại giam.

+ Tổ chức cho phạm nhân nói chung và phạm nhân là người chưa thành niên

nói riêng tố giác tội phạm và đấu tranh với các hiện tượng vi phạm NQTG.

+ Tổ chức cho phạm nhân là người chưa thành niên đọc sách, báo, nghe đài,

xem vô tuyến truyền hình đặc biệt các sách, báo, tin tức có liên quan đến pháp luật.

+ Tổ chức giám sát chặt chẽ mọi hoạt động của phạm nhân là người chưa

thành niên, tổ chức nhiều phong trào thi đua nhằm đưa phạm nhân là người chưa

thành niên vào các hoạt động cụ thể để rèn luyện thói quen nghiêm chỉnh chấp hành

pháp luật.

+ Tổ chức xét khen thưởng, kỷ luật phạm nhân là người chưa thành niên khi

có các hành vi vi phạm, đặc biệt trong việc xét giảm án, đặc xá, phân loại thi đua

phải công bằng, công khai, dân chủ.

Như vậy, các hình thức GDPL cho phạm nhân nói chung, phạm nhân là người

chưa thành niên nói riêng rất phong phú, đa dạng, không chỉ bao gồm các hoạt động

lên lớp truyền đạt cho phạm nhân là người chưa thành niên những nội dung của các

văn bản pháp luật mà còn bao gồm cả các hoạt động tổ chức đời sống cho phạm

nhân là người chưa thành niên tuân theo pháp luật và những Nội quy, quy định của

trại giam. Cũng như các hoạt động đảm bảo quyền lợi của phạm nhân là người chưa

thành niên theo quy định của pháp luật.

- Phương pháp GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên

Để đạt được các nội dung giáo dục cần phải có phương pháp giáo dục phù

hợp. Xuất phát từ nội dung, yêu cầu của GDPL, tính chất, đặc điểm của đối tượng,

phương pháp giáo dục được hiểu là cách thức tác động sư phạm trực tiếp hoặc gián

tiếp đến nhận thức, tình cảm và hành vi của phạm nhân để họ có những hiểu biết về

23

pháp luật, thừa nhận tội lỗi, hình thành thói quen sống và làm việc theo pháp luật.

Trên cơ sở quy định của pháp luật và thực tiễn tiến hành công tác, hiện nay các trại

giam thường áp dụng các phương pháp GDPL chủ yếu cho phạm nhân là người

chưa thành niên như sau:

+ Phương pháp thuyết phục bằng lời nói

Phương pháp này chính là việc người cán bộ sử dụng lý lẽ, trên cơ sở quy định

của pháp luật giải thích, phân tích cho phạm nhân là người chưa thành niên hiểu, tin

tưởng và làm theo. Đây là phương pháp thường được sử dụng trong các buổi học

tập pháp luật, phổ biến thời sự, chính sách hoặc trong các buổi giáo dục riêng phạm

nhân là người chưa thành niên.

+ Phương pháp thuyết phục bằng nêu gương

Phương pháp thuyết phục bằng lời nói thường chỉ mang lại hiệu quả khi kết

hợp với phương pháp này. Thuyết phục bằng nêu gương là việc người CBGD tác

động, thuyết phục phạm nhân là người chưa thành niên thông qua các tấm gương

sống và làm việc theo pháp luật của cán bộ trại giam, của người khác hay của chính

phạm nhân khác để phạm nhân là người chưa thành niên có sự so sánh, nhận ra

điểm chưa được của bản thân, có hình mẫu để học tập, noi theo.

+ Phương pháp yêu cầu

Bản chất của phương pháp này là việc người CBGD đưa ra những yêu cầu, đòi

hỏi đối với phạm nhân là người chưa thành niên nhằm ngăn cản thói quen, hành vi

tiêu cực và hình thành thúc đẩy phẩm chất tâm lý, thói quen và hành vi tích cực ở

phạm nhân là người chưa thành niên. Phương pháp yêu cầu được thể hiện chủ yếu

thông qua lời nói của CBGD bằng việc nêu lên các đòi hỏi về mặt sư phạm, đề ra

các yêu cầu về mặt giáo dục với phạm nhân là người chưa thành niên. Những yêu

cầu đó không đơn giản chỉ là đòi hỏi phạm nhân là người chưa thành niên phải hành

động mà chủ yếu ngăn cản, hạn chế thói quen hành vi tiêu cực ở phạm nhân là

người chưa thành niên.

+ Phương pháp giao công việc

Bản chất của phương pháp này là cách thức người cán bộ giao việc và lôi cuốn

24

phạm nhân, tập thể phạm nhân hoàn thành công việc được giao nhằm giúp họ nhận

thức được ý nghĩa công việc và tích cực, tự giác tham gia các hoạt động trong thời

gian chấp hành án.

+ Phương pháp rèn luyện

Bản chất của phương pháp này là cách thức người cán bộ tổ chức các hoạt

động lặp đi lặp lại thường xuyên đối với phạm nhân là người chưa thành niên nhằm

mục đích giúp họ rèn luyện thói quen hành vi, tích lũy kinh nghiệm thực tiễn, hình

thành những phẩm chất đạo đức, ý chí phù hợp với chuẩn mực đạo đức xã hội.

+ Phương pháp khen thưởng

Bản chất của phương pháp này là việc người cán bộ đưa ra sự đánh giá đúng

đắn, đầy đủ những hoạt động và biểu hiện tiến bộ của phạm nhân là người chưa

thành niên nhằm động viên, khích lệ kịp thời để họ tiếp tục sửa chữa, cải tạo và lập

công trong quá trình chấp hành án.

+ Phương pháp răn đe

Là cách thức người cán bộ sử dụng lời nói (trực tiếp hoặc gián tiếp) để gửi đến

phạm nhân là người chưa thành niên thông điệp nếu họ có hành vi vi phạm hoặc

tiếp tục vi phạm thì họ sẽ bị hạn chế về những quyền lợi được pháp luật quy định

buộc phạm nhân phải thay đổi nhận thức, động cơ hành động cho phù hợp với các

chuẩn mực, yêu cầu chung.

+ Phương pháp trừng phạt

Là cách thức người cán bộ lựa chọn, sử dụng những biện pháp xử lý phù hợp

được pháp luật cho phép để trừng trị nghiêm khắc những phạm nhân là người chưa

thành niên có hành vi vi phạm Nội quy, quy định của trại giam nhằm phòng ngừa

ngăn chặn phạm nhân là người chưa thành niên vi phạm và giáo dục cải tạo phạm

nhân. Phương pháp này được đề ra dựa trên cơ sở tâm lý sợ bị trừng phạt, sợ bị hạn

chế những quyền mà pháp luật cho phép. Từ đó, phạm nhân là người chưa thành

niên ý thức được hậu quả tất yếu của việc thực hiện các hành vi vi phạm và tự điều

chỉnh nhận thức, hành vi của bản thân. Sử dụng phương pháp này không nhằm mục

đích làm đau đớn thể xác của phạm nhân là người chưa thành niên mà mang tính

25

răn đe và giáo dục họ.

1.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến giáo dục pháp luật cho phạm nhân là người

chưa thành niên

1.3.1. Ý thức trách nhiệm, năng lực tổ chức, thực hiện của chủ thể giáo dục pháp

luật cho phạm nhân

Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ rõ: “Cán bộ là những người đem chính

sách của Đảng, của Chính phủ giải thích cho dân chúng hiểu rõ và thi hành. Đồng

thời đem tình hình của dân chúng báo cáo cho Đảng, cho Chính phủ hiểu rõ, để đặt

chính sách cho đúng” [26, tr.269]. Như vậy, cán bộ là cầu nối giữa Đảng, Nhà nước

với nhân dân, là người truyền đạt và tổ chức nhân dân thực thi chủ trương, đường

lối, chính sách của Đảng và Nhà nước, đồng thời nắm bắt và phản hồi thông tin từ

phía nhân dân để Đảng và Nhà nước có căn cứ hoạch định, điều chỉnh chủ trương,

đường lối, chính sách. Vai trò của đội ngũ cán bộ là vô cùng quan trọng trong toàn

bộ sự vận hành của một xã hội.

Cũng như thế, muốn làm tốt công tác GDPL cho phạm nhân nói chung cũng

như phạm nhân là người chưa thành niên nói riêng thì vai trò của người cán bộ là

không nhỏ. Nếu người cán bộ truyền đạt có tâm và có tầm (tâm huyết và kiến thức)

tốt thì kết quả công tác giáo dục, truyền đạt sẽ cao; ngược lại, nếu cán bộ có kiến

thức yếu, không tâm huyết thì kết quả truyền đạt pháp luật không cao. Thực tiễn đòi

hỏi chúng ta phải tăng cường xây dựng đội ngũ cán bộ làm công tác giáo dục phạm

nhân vững cả về số lượng và chất lượng, không những có lập trường tư tưởng vững

vàng, phẩm chất chính trị tốt, am hiểu về pháp luật, tâm lý tội phạm học, kiến thức

xã hội, tinh thông về nghiệp vụ mà còn phải có kỹ năng truyền đạt, nghệ thuật giáo

dục, cảm hoá con người và có năng lực vận dụng khoa học vào thực tiễn công tác để

đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ giáo dục phạm nhân trong giai đoạn hiện nay.

Một yếu tố quyết định đến chất lượng công tác GDPL là tính đoàn kết, gắn bó,

luôn có sự thống nhất về tư tưởng, ý chí và hành động của đội ngũ cán bộ, chiến sỹ

trại giam. Tập thể CBCS đoàn kết, gắn bó … sẽ tạo ra sức mạnh tổng hợp, thúc đẩy

công tác quản lý, giáo dục phạm nhân đạt hiệu quả cao hơn và chất lượng tốt hơn.

26

Vốn kinh nghiệm quý báu và ngọn lửa nhiệt huyết được truyền lại từ các thế hệ đi

trước cũng là một động lực quan trọng hỗ trợ, giúp đỡ mỗi CBCS nói chung cũng

như mỗi chiến sỹ trại giam nói riêng hoàn thành nhiệm vụ mà Đảng, Nhà nước,

Ngành và nhân dân giao phó.

Mỗi cán bộ (chủ thể GDPL) không chỉ là người thầy mà còn là những nhà tâm

lý, các bác sĩ tận tình chữa bệnh tâm hồn cho những người lầm lỗi. Cần lựa chọn và

bố trí cán bộ làm công tác trinh sát, giáo dục, quản giáo… có năng lực, kinh nghiệm

và tâm huyết trực tiếp quản lý, giáo dục phạm nhân. Cán bộ có kinh nghiệm, năng

lực, tâm huyết sẽ thúc đẩy quá trình quản lý, giam giữ, giáo dục phạm nhân nói

chung cũng như phạm nhân chưa thành niên nói riêng đạt hiệu quả cao, chất lượng

tốt.

1.3.2. Trình độ học vấn, khả năng tiếp nhận thông tin, kiến thức pháp luật của

phạm nhân là người chưa thành niên

Bản thân đối tượng tiếp nhận giáo dục cũng đóng vai trò quan trọng trong sự

thành công hay thất bại của việc truyền đạt. Cán bộ truyền đạt có trình độ, kinh

nghiệm cũng như tâm huyết bao nhiêu mà đối tượng được truyền đạt không có động

lực học tập, thiếu vốn sống, kinh nghiệm cũng như kiến thức thì quá trình giáo dục

cũng không mang lại hiệu quả cao, kết quả thiết thực như mong muốn.

Ở vấn đề nghiên cứu trong đề tài, ta có thể nhận thấy rõ một điều rằng: Đối

tượng phạm nhân là người chưa thành niên là thành phần tương đối khó giáo dục do

nhiều nguyên nhân:

- Về năng lực nhận thức: đa số các em có đủ khả năng tiếp thu những tri thức

phổ thông và sự hướng dẫn, chỉ bảo của các nhà giáo dục. So với trẻ em bình

thường, chúng còn tỏ ra sành sỏi, tháo vát hơn trong việc nhận thức về tự nhiên, xã

hội nhất là những thiếu sót, tiêu cực – tuy còn phiến diện, thiếu hệ thống, “vay

mượn” qua sách vở, bắt chước người lớn. Ở số đối tượng này nổi lên mâu thuẫn gay

gắt giữa nhận thức và hành động, giữa việc làm và lời nói, nói hay làm dở, hứa rồi

bỏ đấy, nhận ra khuyết điểm khá sâu sắc song không có ý thức khắc phục. Do trình

độ văn hóa thấp (so với trẻ em bình thường, ngang tuổi), do bị đuổi học, bỏ học…

27

nên phạm nhân chưa thành niên bộc lộ nhiều lệch lạc về nhận thức. Các em đánh

giá, nhận xét hành vi, chuẩn mực, khái niệm đạo đức, thẩm mỹ còn chứa đựng yếu

tố chủ quan, non nớt, ngộ nhận, lầm lẫn. Chẳng hạn, sự ngang bướng được cho là

thẳng thắn, tự trọng; ngang tàng, sỹ diện cá nhân, “anh hùng hảo hán” được cho là

quân tử… Nhận thức đó sẽ “theo” những đối tượng này vào trại giam.

- Về mặt hoạt động: do quá trình hoạt động phạm tội, các em đã học hỏi lẫn

nhau nên chúng ta đã hình thành, phát triển một số năng lực hoạt động có hại cho xã

hội (cướp giật, nhảy tàu, trộm cắp…), phán đoán nhanh các sơ hở trong tâm lý và

hành động của người khác, che đậy hành vi của bản thân… những yếu tố này cũng

làm giảm khả năng nhận thức pháp luật … trong trại giam cũng như làm tăng sự

chống đối, che đậy hành vi phạm tội mới.

- Khả năng tự kiểm (ý chí) của người phạm tội chưa thành niên cũng như

phạm nhân là người chưa thành niên rất yếu. Do các thói quen xấu đã được tiêm

nhiễm từ sớm, thiếu niềm tin vào cuộc sống, dễ bị kích động, lôi kéo, manh động và

bột phát, các đối tượng này thường thụ động, ít xấu hổ, thả lỏng trước ham muốn

của bản thân trước những ý chí vốn đã sai lệch, non nớt, thiếu lành mạnh… yếu tố

này cũng ảnh hưởng tiêu cực đến quá trình giáo dục phạm nhân của các CBGD.

- Về tình cảm: Luôn có thái độ chống đối công khai (ngấm ngầm hoặc công

khai) đối với các biện pháp giáo dục, cấm đoán, trừng phạt. Tuy những tình cảm với

gia đình này bị gò ép, “cưỡng chế”, bị giấu kín, nhưng nếu biết khơi gợi, yêu

thương, chăm sóc, các đối tượng này sẽ ngoan ngoãn nghe theo các biện pháp giáo

dục, không còn thái độ chống đối…

- Thói quen tính cách và nhu cầu, hứng thú của những đối tượng này thường

tiêu cực, coi thường lao động chân chính, thờ ơ trước cái đẹp, cái tốt, thích nói dối,

bừa bãi, chơi hội đồng kiểu “cá lớn nuốt cá bé”…chính yếu tố này cũng là một lỗ

hỏng quan trọng, làm quá trình quản lý, giáo dục, cảm hóa số đối tượng phạm nhân

vị thành niên khó đạt được hiệu quả cao và chất lượng như mong muốn.

1.3.3. Điều kiện kinh tế

Kinh tế là điều kiện tiên quyết, có ảnh hưởng mang tính quyết định đối với

28

chất lượng, hiệu quả GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên trong các TG.

Hiện nay, mọi hoạt động của TG hầu như phụ thuộc vào nguồn kinh phí được phân

bổ từ ngân sách nhà nước. Là cơ quan thi hành án phạt tù, TG có một trong những

nhiệm vụ là tiếp nhận, tổ chức quản lý giam giữ, giáo dục cải tạo phạm nhân, bao

gồm cả công tác GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên. Điều kiện kinh tế

nói chung, nguồn kinh phí được cấp nói riêng có ảnh hưởng rất quan trọng tới các

mặt hoạt động nghiệp vụ của TG và công tác GDPL cho phạm nhân là người chưa

thành niên. Kinh phí phục vụ các mặt hoạt động của các TG, trong đó có hoạt động

GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên chủ yếu lấy từ nguồn ngân sách nhà

nước và được bảo đảm trong dự toán kinh phí hàng năm của Bộ Công an. Kinh tế

phát triển, nguồn thu ngân sách nhà nước gia tăng nhanh, bền vững là động lực

quan trọng thúc đẩy công tác GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên diễn

ra với kết quả, hiệu quả cao hơn. Với tiềm lực kinh tế đủ mạnh, Nhà nước có điều

kiện kinh tế để đầu tư kinh phí nhiều hơn cho hoạt động của các TG, trong đó có

việc xây dựng cơ sở vật chất, mua sắm trang thiết bị kỹ thuật phục vụ GDPL cho

phạm nhân là người chưa thành niên. Chế độ, chính sách đãi ngộ thỏa đáng mà Nhà

nước dành cho đội ngũ cán bộ TG trực tiếp làm công tác GDPL cho phạm nhân là

người chưa thành niên có tác dụng động viên, khích lệ họ hăng hái, nhiệt tình hơn

với nhiệm vụ được giao. Ngược lại, điều kiện kinh tế còn khó khăn, nguồn kinh phí

Nhà nước đầu tư cho hoạt động của TG hạn hẹp sẽ là trở ngại lớn đối với các mặt

hoạt động của trại giam, trong đó có công tác GDPL cho phạm nhân là người chưa

thành niên.

1.3.4. Chế độ, chính sách và tổ chức thực hiện chế độ, chính sách của Nhà nước

đối với phạm nhân là người chưa thành niên trong các trại giam

Chế độ, chính sách của Nhà nước đối với phạm nhân là người chưa thành niên

là sự thể chế hóa quan điểm đối xử của Nhà nước ta đối với những người bị kết án

phạt tù nhằm bảo đảm hiệu quả của công tác thi hành án phạt tù, giáo dục, định

hướng phạm nhân nói chung, phạm nhân là người chưa thành niên nói riêng trở

29

thành người có ích cho xã hội sau khi mãn hạn tù.

Chính sách của Nhà nước đối với người đang chấp hành hình phạt tù trong trại

giam không chỉ thể hiện nguyên tắc trừng trị đối với người đang chấp hành bản án

chưa thành nhiên. Chế độ, chính sách của Nhà nước đối với phạm nhân là người

mà còn thể hiện tinh thần nhân văn, nhân đạo sâu sắc, nhất là với đối tượng là người

chưa thành niên có ảnh hưởng rất lớn đến chất lượng, hiệu quả công tác GDPL cho

họ, bởi vì nội dung của chế độ, chính sách có liên quan đến mọi mặt đời sống của

họ trong TG, bao gồm chế độ về ăn, mặc, ở, sinh hoạt, phòng và khám chữa bệnh

cho phạm nhân; chính sách về lao động, học tập; chính sách về thăm, gặp, nhận quà,

gửi thư, bưu kiện, bưu phẩm và liên lạc bằng điện thoại với thân nhân; chính sách

về khiếu nại, tố cáo; chính sách về khen thưởng, kỷ luật; chính sách về tạm đình chỉ,

giảm thời hạn chấp hành án, đặc xá đối với phạm nhân là người chưa thành niên...

Việc tổ chức thực hiện chế độ, chính sách của Nhà nước đối với phạm nhân là

người chưa thành niên có tác động mạnh mẽ, ảnh hưởng sâu sắc hơn đến sự nỗ lực,

phấn đấu học tập pháp luật của phạm nhân. Nếu việc tổ chức thực hiện chính sách

bảo đảm đúng chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước,

bảo đảm tính công khai, công bằng, minh bạch và bảo đảm áp dụng thống nhất tại

tất cả các TG thì sẽ có tác dụng động viên, khích lệ tinh thần, tư tưởng của phạm

nhân là người chưa thành niên, tạo dựng cho họ niềm tin đối với việc thực hiện

chính sách, pháp luật của Nhà nước, là động lực để phạm nhân là người chưa thành

niên tích cực học tập pháp luật và thực hiện pháp luật về THAHS. Ngược lại, việc

tổ chức thực hiện chế độ, chính sách thiếu nhất quán, có sự chủ quan, tùy tiện, thiếu

công bằng sẽ làm mất đi niềm tin trong phạm nhân là người chưa thành niên, việc

học tập pháp luật của họ sẽ trở nên miễn cưỡng, đối phó, ảnh hưởng tiêu cực đến

hiệu quả công tác GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên trong các trại

30

giam.

Tóm tắt chương 1

Trong Chương 1, Luận văn tập trung trình bày, phân tích làm sáng tỏ những

vấn đề lý luận cơ bản về giáo dục pháp luật cho phạm nhân là người chưa thành

niên. Trong đó, tác giả tập trung làm rõ: Khái niệm phạm nhân là người chưa thành

niên, đặc điểm, vai trò của giáo dục pháp luật cho phạm nhân là người chưa thành

niên; các yếu tố cấu thành giáo dục pháp luật cho phạm nhân là người chưa thành

chưa thành niên; nội dung, hình thức, phương pháp giáo dục pháp luật cho phạm

niên; mục tiêu; chủ thể, đối tượng của giáo dục pháp luật cho phạm nhân là người

nhân là người chưa thành niên; các yếu tố ảnh hưởng đến giáo dục pháp luật cho

phạm nhân là người chưa thành niên.

Những vấn đề nhận thức lý luận cơ bản đề cập trong Chương 1 có ý nghĩa hết

sức quan trọng, là cơ sở nền tảng định hướng cho việc nghiên cứu, đánh giá thực

tiễn giáo dục pháp luật cho phạm nhân là người chưa thành niên tại các trại giam

31

thuộc khu vực Trung Trung Bộ, Tổng cục VIII, Bộ Công an.

Chương 2

THỰC TRẠNG GIÁO DỤC PHÁP LUẬT CHO PHẠM NHÂN LÀ NGƯỜI

CHƯA THÀNH NIÊN Ở CÁC TRẠI GIAM KHU VỰC TRUNG TRUNG BỘ

2.1. Các yếu tố ảnh hưởng đến giáo dục pháp luật cho phạm nhân là người

chưa thành niên ở các trại giam khu vực Trung Trung Bộ

2.1.1. Đặc thù phạm nhân là người chưa thành niên ở các trại giam khu vực

Trung Trung Bộ

- Về số lượng

Qua bảng số liệu 2.0 thống kê tổng số phạm nhân, số lượng, độ tuổi, giới tính

phạm nhân là người chưa thành niên đang chấp hành án tại các trại giam khu vực

Trung Trung Bộ thuộc Tổng cục VIII, Bộ Công an cho thấy số lượng phạm nhân là

người chưa thành niên diễn biến phức tạp, biến động không đều qua các năm và nhìn

chung có tăng trong tổng số phạm nhân. Năm 2011 là 113 phạm nhân là người chưa

thành niên, chiếm 2,32% tổng số phạm nhân đang chấp hành án (là phạm nhân chưa

thành niên đang chấp hành án tại đơn vị trại giam Bình Điền, đơn vị Trại giam Đồng

Sơn và trại giam An Điềm); năm 2014, số phạm nhân chưa thành niên là 114 phạm

nhân chiếm 1,79%; năm 2015 số phạm nhân chưa thành niên đang chấp hành án tại các

trại là 102 phạm nhân, chiếm 1,95 %. Số phạm nhân là người chưa thành niên từ năm

2011 đến năm 2015 dao động từ 2,32% đến 1,95% trong tổng số phạm nhân ở các trại

giam khu vực Trung Trung Bộ thuộc Tổng cục VIII (mặc dù số tội phạm chưa thành

niên không ngừng tăng lên nhưng tỷ lệ phạm nhân chưa thành niên lại giảm là do tổng

số phạm nhân chấp hành án của các phạm nhân ngày càng đông, tính chất, mức độ

phạm tội của tội phạm cũng ngày càng nguy hiểm, phức tạp - đây là thực trạng đáng

báo động đang diễn ra; dự báo sẽ có những biến chuyển khôn lường cũng như trong

thời gian tới).

- Về độ tuổi

Qua bảng số liệu 2.0 cho thấy, phạm nhân là người chưa thành niên ở độ tuổi từ

32

đủ 16 đến dưới 18 tuổi nhiều hơn số phạm nhân là người chưa thành niên ở độ tuổi từ

đủ 14 đến dưới 16 tuổi. Cụ thể, trại giam Bình Điền không có phạm nhân là người chưa

thành niên độ tuổi 14-16. Đơn vị trại giam Đồng Sơn năm 2015 số phạm nhân là người

chưa thành niên ở độ tuổi từ đủ 16 đến dưới 18 tuổi là 47 phạm nhân (chiếm 90.3%), số

phạm nhân là người chưa thành niên ở độ tuổi từ đủ 14 đến dưới 16 tuổi là 05 phạm

nhân (chiếm 9,7%). Đơn vị Trại giam An Điềm, năm 2015 số phạm nhân là người

chưa thành niên ở độ tuổi từ đủ 16 đến dưới 18 tuổi là 18 phạm nhân (chiếm 94,7%), số

phạm nhân là người chưa thành niên ở độ tuổi từ đủ 14 đến dưới 16 tuổi là 01 phạm

nhân (chiếm 5,3%). Xét về cơ cấu phạm nhân là người chưa thành niên theo độ tuổi

thấy rằng số phạm nhân là người chưa thành niên ở độ tuổi từ đủ 14 đến dưới 16 có xu

hướng biến động thất thường, cụ thể năm 2011 có 08 phạm nhân là người chưa thành

niên độ tuổi từ 14-16, năm 2012 là 02 phạm nhân, năm 2014 là 11 phạm nhân và năm

2015 là 06 phạm nhân. Điều này cho thấy tính chất mức độ nguy hiểm của hành vi

phạm tội do phạm nhân gây ra là không thể dự đoán được, điều này tiềm ẩn nguy cơ

cao trong công tác đấu tranh phòng chống tội phạm nói chung cũng như giam giữ, giáo

dục, cải tạo phạm nhân chưa thành niên nói riêng.

- Về giới tính

Qua bảng số liệu 2.0 cho thấy, phạm nhân nam chưa thành niên chiếm tỷ lệ lớn

hơn phạm nhân nữ chưa thành niên. Cụ thể, năm 2015, phạm nhân nam chưa thành niên

là 100 phạm nhân (chiếm 98,03%), phạm nhân nữ chưa thành niên là 02 phạm nhân

(chiếm 1,97%).

Tuy nhiên, hiện nay, đối tượng nữ chưa thành niên phạm tội đang ngày một

diễn biến phức tạp, có xu hướng tăng và tính chất mức độ phạm tội rất nguy hiểm.

Nhiều đối tượng nữ chưa thành niên cầm đầu trong các băng ổ nhóm hoạt động

phạm tội có tính chuyên nghiệp với phương thức thủ đoạn tinh vi, xảo quyệt. Một

trong những vụ án do nữ quái chưa thành niên cầm đầu gây xôn xao dư luận đó là

vụ án My sói và đồng bọn. My sói tên thật là Đào Thu Hương sinh năm 1996 ở

Quận Hoàng Mai, Hà Nội. Do cần tiền tiêu xài, My sói đã bàn với Trịnh Thăng

Long là người tình của y sinh năm 1992, ở Công Chính, huyện Nông Cống, tỉnh

33

Thanh Hóa lên mạng internet để chát và làm quen với các em gái rồi rủ họ đi chơi.

Chỉ cần gặp con mồi nhóm này dùng mọi thủ đoạn để đưa các em gái đó vào nhà

nghỉ hiếp dâm tập thể, cướp và cưỡng đoạt tài sản. Trong 4 ngày từ ngày 16/7 đến

20/7/2010 nhóm này đã gây ra 5 vụ cướp với tổng giá trị trên 30 triệu đồng, 2 vụ

hiếp dâm và 1 vụ hiếp dâm trẻ em. Từ đó cho thấy, tội phạm đang len lỏi vào cuộc

sống của tất cả mọi người, không chỉ là nam giới mà cả nữ giới chưa thành niên

cũng tham gia vào các hành vi phạm tội thậm chí hành vi còn đáng báo động.

- Về trình độ văn hóa

Qua bảng số liệu 2.4 thống kê trình độ văn hóa của phạm nhân là người chưa

thành niên chấp hành án tại các trại giam khu vực Trung Trung Bộ thuộc Tổng cục

VIII, Bộ Công an (ở phạm vi nghiên cứu chỉ có ba trại giam có phạm nhân là người

chưa thành niên: Trại giam Bình Điền, Trại giam Đồng Sơn và Trại giam An Điềm)

cho thấy phạm nhân là người chưa thành niên có trình độ THCS và THPT chiếm đa

số, cụ thể năm 2015, số phạm nhân là người chưa thành niên có trình độ THPT

chiếm tỉ lệ cao nhất, 45/102 phạm nhân (44,11%); phạm nhân chưa thành niên có

trình độ THCS cao thứ hai, 36/102 phạm nhân (35,2%); phạm nhân là người chưa

thành niên có trình độ tiểu học đứng thứ ba, 04/102 phạm nhân (3,92%).

Có thể nói trình độ văn hóa của phạm nhân là người chưa thành niên rất thấp

và không đồng đều. “Quá trình giáo dục của nhà trường giống như cánh cửa truyền

tải một cách có chọn lọc những tác động của môi trường xã hội đến nhân cách” , tuy

nhiên, phạm nhân là người chưa thành niên lại thiếu một sự giáo dục đầy đủ của nhà

trường dẫn đến sự phát triển, hoàn thiện nhân cách của họ bị lệch lạc so với các chuẩn

mực đạo đức của xã hội. Trình độ văn hóa thấp kém, dẫn đến thiếu hiểu biết về pháp

luật, đây là nguyên nhân dẫn họ đến con đường vi phạm pháp luật hoặc trở thành

những đối tượng bị kẻ xấu dụ dỗ, mua chuộc vào con đường phạm tội.

- Về hoàn cảnh gia đình

Qua khảo sát nghiên cứu hồ sơ của 31 phạm nhân là người chưa thành niên ở

trại giam Bình Điền về hoàn cảnh gia đình cho thấy hoàn cảnh gia đình của các

phạm nhân này tương đối éo le, phức tạp. Có 02 đối tượng mồ côi bố, 01 đối tượng

34

mồ côi mẹ và 01 đối tượng mồ côi cả bố lẫn mẹ. Như vậy, chúng ta thấy rằng hoàn

cảnh gia đình có ảnh hưởng không chỉ đến sự hình thành phát triển nhân cách mà nó

còn là một trong những nguyên nhân quan trọng dẫn người chưa thành niên đi vào còn

đường phạm tội.

- Về nguyên nhân, điều kiện phạm tội

Có nhiều nguyên nhân, điều kiện dẫn đến người chưa thành niên phạm tội

như: Từ phía gia đình phạm nhân là người chưa thành niên; từ phía nhà trường; từ

phía các tổ chức, đoàn thể quần chúng; từ sự tác động của các yếu tố tiêu cực của xã

hội (sự phát triển mạnh mẽ của internet, công nghệ thông tin, sự gia tăng nhanh

chóng các loại hình giải trí như karaoke, massage, cà phê “đèn mờ”… kèm theo các

tệ nạn xã hội như nghiện hút, mại dâm…). người chưa thành niên với nhận thức hạn

chế, quan điểm sống cũng như kết cấu nhân cách chưa thực sự bền vững cùng với

tính tò mò, thích khám phá nên dễ trở thành đối tượng bị lôi kéo, mua chuộc vào

con đường ăn chơi, trụy lạc. Do chưa có nghề nghiệp lại thích ăn chơi hưởng thụ sẽ

dần lún sâu vào con đường phạm tội đi cướp hoặc bảo kê để có tiền. Bên cạnh các

nguyên nhân, điều kiện khách quan thì yếu tố chủ quan từ phía chính bản thân người

chưa thành niên đóng vai trò ảnh hưởng quyết định đến hành vi của họ. Ở độ tuổi từ

đủ 14 cho đến dưới 18 tuổi là thời điểm cấu trúc nhân cách đang phát triển, hoàn

thiện đồng thời người chưa thành niên có nhu cầu và sở thích hành động theo ý thích

để khẳng định bản thân. Tuy nhiên, kiến thức, kinh nghiệm sống cùng các hiểu biết

pháp luật hạn chế dưới tác động của các yếu tố tiêu cực khách quan dần dẫn họ đến

con đường phạm tội.

- Về phương thức thủ đoạn phạm tội

Qua theo dõi tình hình phạm tội của người chưa thành niên và nghiên cứu hồ sơ

của số này cho thấy người chưa thành niên cũng có khá nhiều phương thức thủ đoạn

hoạt động phạm tội song phổ biến là hoạt động công khai, trắng trợn thể hiện qua nhiều

vụ cướp tài sản, cố ý gây thương tích, gây rối trật tự công cộng… Phương thức này

thường được sử dụng khi người chưa thành niên tham gia vào các băng, ổ nhóm hoạt

động phạm tội, có số lượng thành viên đông. Hiện nay, điều đáng báo động là xu

35

hướng phạm tội của người chưa thành niên phát triển theo băng, ổ nhóm, có sự tính

toán, chuẩn bị kỹ về phương thức thủ đoạn hoạt động phạm tội. Sử dụng và lựa chọn

phương thức thủ đoạn hoạt động phạm tội này do xuất phát từ sự thiểu hiểu biết về

pháp luật, tâm lý nông nổi dễ bị kích động, lôi kéo và thích khẳng định bản thân.

Phương thức thủ đoạn phạm tội công khai, trắng trợn gây nguy hiểm lớn cho con người

và sự phát triển của xã hội, làm xáo trộn cuộc sống của mọi người và tạo lên luồng dư

luận xã hội ảnh hưởng đến ANTT.

- Về cơ cấu tội danh

Theo số liệu báo cáo của Tổng cục Cảnh sát THAHS & HTTP, tội danh mà phạm

nhân là người chưa thành niên đang chấp hành án tại các trại giam thuộc Tổng cục VIII,

Bộ Công an trong năm 2015 phạm phải nhiều nhất là tội cướp, cướp giật tài sản là 455

phạm nhân (39,0%). Đứng thứ hai là tội cố ý gây thương tích, 360 phạm nhân (30,8%).

Đứng thứ ba đó là tội trộm cắp tài sản, 133 phạm nhân (17,4%). Đứng thứ tư là các tội về

ma túy, 75 phạm nhân (6,4%). Số phạm nhân là người chưa thành niên phạm tội giết

người chiếm số lượng ít nhất, 25 phạm nhân (2,1%). Mặc dù tội danh giết người có số

lượng ít nhất nhưng đây cũng là điều đáng báo động, bởi lẽ tội danh giết người là tội

phạm có tính chất rất nghiêm trọng và đặc biệt nghiêm trọng lại được thực hiện bởi

những người ở độ tuổi còn rất trẻ. Ngoài ra, phạm nhân là người chưa thành niên còn

phạm vào các tội danh khác là 50 phạm nhân (4,3%).

- Về mức án

Qua thống kê mức án của phạm nhân là người chưa thành niên chấp hành án tại

các trại giam thuộc Tổng cục VIII, Bộ Công an cho thấy phạm nhân là người chưa thành

niên chủ yếu có mức án từ 3 năm trở xuống, cụ thể năm 2015 là 604 phạm nhân (51,7%).

Con số này nói lên một thuận lợi cho công tác giáo dục phạm nhân bởi tính chất mức độ

ít nguy hiểm của hành vi phạm tội, tuy nhiên do thời gian chấp hành án ngắn cũng dễ tạo

nên tư tưởng không phấn đấu cải tạo. Phạm nhân là người chưa thành niên có mức án

trên 3 năm đến 7 năm chiếm số lượng lớn thứ hai, 303 phạm nhân (26,0%). Việc tăng về

số lượng phạm nhân và tỷ lệ % của số phạm nhân là người chưa thành niên có mức án

trên 3 năm đến 7 năm trong tổng số phạm nhân là người chưa thành niên cho thấy tính

36

chất hành vi phạm tội của phạm nhân là người chưa thành niên ngày càng nghiêm trọng.

Điều này đặc biệt thể hiện qua số lượng phạm nhân là người chưa thành niên có mức án

trên 7 năm đến 15 năm là 234 phạm nhân (20,0%). Số phạm nhân là người chưa thành

niên có mức án từ 15 năm trở lên có số lượng ít nhất, là 27 phạm nhân (2,3%).

Thực tế công tác quản lý, giáo dục phạm nhân cho thấy, số phạm nhân là

người chưa thành niên có mức án từ 7 năm đến 15 năm và từ 15 năm trở lên là số

đối tượng manh động, liều lĩnh, tính chất mức độ nguy hiểm và thường vi phạm

NQTG trong thời gian chấp hành bản án, gây rất nhiều khó khăn, thách thức đối với

việc giáo dục cải tạo họ. Việc nghiên cứu mức án của phạm nhân là người chưa

thành niên là một yếu tố vô cùng quan trọng giúp lực lượng Cảnh sát THAHS &

HTTP nắm được mức độ suy thoái trong nhận thức, hành vi của từng đối tượng từ

đó nắm bắt diễn biến tư tưởng, tác động giáo dục cho phù hợp đem lại hiệu quả giáo

dục cao.

- Về thái độ chấp hành án

Qua bảng số liệu 2.5 thống kê kết quả xếp loại thi đua chấp hành án của phạm

nhân là người chưa thành niên chấp hành án tại các trại giam khu vực Trung Trung Bộ

thuộc Tổng cục VIII, Bộ Công an cho thấy số phạm nhân là người chưa thành niên có

kết quả xếp loại khá chiếm số lượng nhiều nhất, cụ thể năm 2015 là 39 phạm nhân. Số

phạm nhân là người chưa thành niên xếp loại tốt đứng thứ hai, là 16 phạm nhân. Số

phạm nhân là người chưa thành niên xếp loại trung bình 13 phạm nhân; còn lại là số

phạm nhân xếp lại cải tạo kém và chưa đủ thời gian xếp loại cải tạo.

Thông qua kết quả xếp loại thi đua của phạm nhân là người chưa thành niên

cho thấy phần lớn phạm nhân là người chưa thành niên có thái độ chấp hành án cầm

chừng, chưa thực sự tích cực trong chấp hành 4 tiêu chuẩn thi đua. Từ thái độ chấp

hành án đó đề ra yêu cầu đối với chủ thể giáo dục đó là cần phải nắm bắt được diễn

biến tư tưởng, thái độ chấp hành án của phạm nhân là người chưa thành niên, cần

quan tâm hơn nữa giúp phạm nhân là người chưa thành niên nhận ra sai phạm của

bản thân, tích cực lao động, học tập. Bên cạnh đó, cần giáo dục cho phạm nhân là

người chưa thành niên hiểu được tích cực chấp hành án sẽ được hưởng chính sách

37

khoan hồng của Đảng và Nhà nước, có thể được xem xét giảm án, đặc xá.

2.1.2. Hiện trạng trại giam ở các trại giam khu vực Trung Trung Bộ

Trại giam là nơi chấp hành hình phạt của người bị kết án tù có thời hạn hoặc tù

chung thân. Trại giam chính là cơ quan thực thi biện pháp cưỡng chế của Nhà nước đối

với người phạm tội. Tuy nhiên, đây không chỉ là nơi giam giữ để cách ly người phạm

tội ra khỏi đời sống xã hội mà nơi đây còn tổ chức các hoạt động giáo dục nhằm giáo

dục cho phạm nhân nhận ra sai phạm, hình thành các chuẩn mực đạo đức mới, các kiến

thức xã hội, pháp luật để giúp họ sau khi hết án có thể tái hòa nhập cộng đồng trở thành

một công dân có ích cho xã hội.

Theo Quyết định số 731/QĐ-BCA về quy mô giam giữ các trại giam do Bộ

Công an quản lý, hiện có 53 trại giam được phân bố trên cả 3 miền Bắc, Trung, Nam,

riêng khu vực Trung Trung Bộ có 5 trại (Xuân Hà, Đồng Sơn, Nghĩa An, Bình Điền,

An Điềm) với tổng quy mô giam giữ là 13.000 phạm nhân; gồm 13 phân trại. Riêng 3

trại giam có phạm nhân chưa thành niên đang chấp hành án có 09 phân trại. Phần lớn

các trại giam trong toàn Tổng cục nói chung cũng như các trại giam khu vực Trung

Trung Bộ nói riêng được xây dựng ở những vị trí xa các khu dân cư, các trung tâm

kinh tế, văn hóa, xã hội, chủ yếu được đóng trên các địa bàn vùng núi, vùng sâu, vùng

xa (Riêng đơn vị trại giam Đồng Sơn – là đơn vị trại giam duy nhất trong cả nước

đóng quân trên địa bàn thành phố; cụ thể: Tổ dân phố 9, phường Đồng Sơn, thành

phố Đồng Hới, tỉnh Quảng Bình. Tuy vậy, cũng giống với những đơn vị trại giam

khác, trại giam Đồng Sơn đóng ở phía Tây thành phố, khu vực ít dân cư sinh sống).

Với vị trí như vậy, các trại giam thường có điều kiện thuận lợi về diện tích đất đai

rộng lớn để tổ chức lao động sản xuất, xây dựng nhà xưởng, đồng thời thuận lợi trong

công tác tổ chức quản lý, giam giữ. Tuy nhiên, các khu vực trại giam thường đóng

bên cạnh thuận lợi cũng đem lại không ít khó khăn cho công tác quản lý, giáo dục

phạm nhân đặc biệt đối với phạm nhân là người chưa thành niên. Qua khảo sát cho

thấy, hầu hết các trại giam đóng ở vùng có địa hình phức tạp, giao thông đi lại khó

khăn, thiên nhiên khắc nghiệt.

Đặc điểm tình hình của 05 trại giam khu vực Trung Trung Bộ thuộc Tổng

38

cục VIII, Bộ Công an (nhất là trại giam Bình Điền, An Điềm) như đã nêu ảnh

hưởng rất lớn đến công tác giáo dục phạm nhân trong đó có phạm nhân là người

chưa thành niên. Thể hiện ở chỗ, do giao thông đi lại khó khăn, lại xa các khu dân

cư nên việc thăm gặp của thân nhân gia đình phạm nhân sẽ bị hạn chế, nhất là đối

với những gia đình có điều kiện kinh tế khó khăn. Có nhiều gia đình vài tháng mới

thăm gặp con em mình được một lần. Đối với phạm nhân là người chưa thành niên

thì thân nhân gia đình là một chủ thể giáo dục quan trọng cùng với CBGD ở trại

giam giúp cho họ nhận ra sai phạm, có tinh thần, ý chí để phấn đấu hoàn lương.

Mặt khác, do đặc điểm địa bàn nằm ở nơi xa xôi, hẻo lánh, thiên nhiên khắc

nghiệt, hay gặp thiên tai, đất đai bạc màu ảnh hưởng không nhỏ đến hiệu quả của hoạt

động tổ chức lao động sản xuất. Trong những năm gần đây, Nhà nước, Bộ Công an,

Tổng cục VIII rất quan tâm đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng, trang thiết bị cho các trại

giam, tuy nhiên vẫn không thể đáp ứng được yêu cầu của công tác quản lý, giáo dục

khi mà sản xuất tại chỗ không đạt hiệu quả kinh tế như mong muốn mà chủ yếu mang

tính tự cấp, tự túc, lao động thủ công. Từ đó, cơ sở vật chất phục vụ cho công tác giáo

dục đặc biệt GDPL, dạy nghề cho phạm nhân trong đó có phạm nhân là người chưa

thành niên không đáp ứng được yêu cầu của hoạt động này và làm ảnh hưởng đến

hiệu quả giáo dục.

Bên cạnh đó, việc đóng quân trên các địa bàn như vậy cùng với các khó khăn

về đời sống, về công tác, sự lạc hậu của địa bàn tác động đến tư tưởng, tâm lý, lòng

yêu ngành, lòng tin vào sự nghiệp giáo dục phạm nhân của một bộ phận không nhỏ

cản bộ, chiến sỹ công tác ở các trại giam. Nhiều cán bộ trại giam xin về các trại

giam có điều kiện tốt hơn, xin về các bộ phận khác hoặc công an các đơn vị địa

phương... Đây là một thực tế ở trại giam, thực tế này dẫn đến một hệ quả đó là chất

lượng cán bộ, chiến sỹ công tác tại các trại giam đóng trên các địa bàn vùng sâu,

39

vùng xa hạn chế từ đó ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động giáo dục.

2.1.3. Đội ngũ cán bộ giáo dục pháp luật cho phạm nhân là người chưa thành

niên ở các trại giam khu vực Trung Trung Bộ

Qua nghiên cứu khảo sát thực tế cho thấy đặc điểm của đội ngũ cán bộ làm

công tác GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên thể hiện trên một số khía

cạnh cơ bản như sau:

- Phẩm chất đạo đức, chính trị, lòng yêu nghề

Giáo dục phạm nhân nói chung, GDPL cho phạm nhân là người chưa thành

niên nói riêng đòi hỏi cán bộ đóng vai trò là chủ thể giáo dục phải có phẩm chất đạo

đức, chính trị tốt. Bản thân chủ thể giáo dục phải là tấm gương về đạo đức, về lối

sống, về ý thức tuân thủ chấp hành pháp luật cho phạm nhân là người chưa thành niên

noi theo. Mọi lý thuyết chỉ là suông, sẽ trở nên vô nghĩa nếu bản thân người truyền

đạt nó có hành vi bừa bãi, vô tổ chức, coi thường pháp luật, phẩm chất đạo đức, lối

sống suy thoái. Ý thức được vấn đề đó, nhìn chung các cán bộ làm nhiệm vụ GDPL

cho phạm nhân nói chung, phạm nhân là người chưa thành niên nói riêng đều có

phẩm chất đạo đức trong sáng, bản lĩnh chính trị vững vàng, đáp ứng được yêu cầu

của sự nghiệp giáo dục phạm nhân.

Xuất phát từ đặc điểm của đối tượng giáo dục là những người phạm tội, có

nhận thức thấp kém, khó giáo dục; môi trường làm việc trong trại giam với những

công việc lặp đi lặp lại gây sự buồn chán, tẻ nhạt, thiếu thốn, xa các khu dân cư, các

trung tâm kinh tế - văn hóa; một lúc phải tiến hành nhiều công việc, vừa GDPL cho

phạm nhân, vừa tổ chức lao động sản xuất, xếp loại thi đua, giáo dục riêng… Tất cả

những khó khăn đó sẽ làm ảnh hưởng đến hiệu quả của công tác GDPL cho phạm

nhân là người chưa thành niên nếu người cán bộ làm công tác này không có lòng yêu

ngành, mến nghề và một niềm tin sẽ giáo dục được phạm nhân trở thành những công

dân có ích cho xã hội. Thực tế công tác THAHS đã cho ngành, cho phạm nhân thấy

được nhiều tấm gương của CBQG, CBGD yêu công việc này, tận tụy, hết mình với

công việc, trở thành cha, thành mẹ của những phạm nhân là người chưa thành niên

trong trại giam. Đây cũng là một đặc điểm nổi bật, đáng trân trọng của người cán bộ

40

làm công tác giáo dục ở trại giam, cần cù, chịu khó, tận tâm với những mảnh đời lầm

lạc, suốt đời làm một công việc không có bổng lộc, không có quà cáp đáng giá, chỉ có

sự biết ơn của những người phạm nhân nhờ có sự giáo dục đã làm lại cuộc đời.

Tuy nhiên, bên cạnh đó cũng có một bộ phận nhỏ cán bộ làm nhiệm vụ

GDPL cho phạm nhân nói chung, phạm nhân là người chưa thành niên nói riêng có

phẩm chất đạo đức, lối sống không lành mạnh thể hiện ở cử chỉ, hành vi, lời nói

thiếu văn hóa, coi thường pháp luật với phạm nhân làm ảnh hưởng xấu đến hiệu quả

của hoạt động GDPL đặc biệt ở số cán bộ trẻ, phục vụ có thời hạn. Nhiều cán bộ

không có niềm tin vào sự nghiệp giáo dục phạm nhân là người chưa thành niên, cho

rằng có GDPL thế nào đi chăng nữa phạm nhân vẫn không thay đổi được bản chất

xấu xa của mình. Cho nên trong GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên

chủ yếu trừng phạt là chính, không đi sâu tìm hiểu nguyên nhân sai phạm để giáo

dục tận gốc.

Trong những năm qua, để phát huy phẩm chất đạo đức, chính trị, lòng yêu

ngành, mến nghề mang tính truyền thống tốt đẹp của lực lượng Cảnh sát THAHS &

HTTP nói chung, CBQG, CBGD nói riêng, lãnh đạo Tổng cục VIII, lãnh đạo các

trại giam đặc biệt quan tâm và tổ chức nhiều hoạt động nhằm giáo dục phẩm chất

đạo đức, chính trị cho những cán bộ ở trại giam. Nâng cao điều kiện sống, làm việc

cho cán bộ làm công tác GDPL cho phạm nhân để động viên họ yên tâm công tác.

- Số lượng cán bộ

Qua bảng số liệu 2.1 thống kê số lượng cán bộ, chiến sỹ các đội nghiệp vụ ở

các trại giam thuộc 5 trại giam khu vực Trung Trung Bộ - Tổng cục VIII, Bộ Công an

(đặc biệt là 03 trại giam Đồng Sơn, Bình Điền, An Điềm) từ năm 2010 đến năm 2015

có tăng lên, cụ thể năm 2010 là 941 cán bộ, chiến sỹ; đến năm 2015 là 1.055 cán bộ,

chiến sỹ, tăng 114 cán bộ, chiến sỹ. Có thể nói, việc tăng số lượng cán bộ, chiến sỹ là

một điều thiết yếu đáp ứng yêu cầu quản lý, giáo dục phạm nhân nói chung và phạm

nhân chưa thành niên nói riêng. Chiếm số lượng đông nhất là cảnh sát bảo vệ, sở dĩ

cảnh sát bảo vệ chiếm số lượng đông như vậy là do hàng năm được bổ sung một

lượng lớn chiến sỹ phục vụ có thời hạn. Đứng thứ hai về số lượng là CBQG; CBGD –

41

cán bộ hồ sơ. Cán bộ trinh sát, trực trại chiếm số lượng ít hơn. Tuy đã có sự gia tăng

về số lượng tuy nhiên lực lượng cán bộ vẫn còn mỏng, một số trại giam đóng ở khu

vực miền núi hẻo lánh xa trung tâm thì lại càng thiếu cán bộ. Đây cũng là một khó

khăn đối với GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên, số lượng phạm nhân

ngày càng nhiều, hoạt động GDPL đa dạng, phong phú trong đó số lượng CBGD thì

hạn chế sẽ ảnh hưởng đến việc tổ chức các hoạt động GDPL cũng như việc kiểm

tra, giám sát phạm nhân là người chưa thành niên thực hiện các hoạt động đó để uốn

nắn, điều chỉnh, giáo dục kịp thời.

- Trình độ chuyên môn nghiệp vụ

Trình độ trình độ chuyên môn nghiệp vụ trong giáo dục phạm nhân nói chung,

GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên nói riêng bao gồm nhiều yếu tố cùng

hội tụ trong cán bộ làm công tác này đó là kiến thức pháp luật, sự am hiểu các lĩnh vực

kinh tế, văn hóa, xã hội, nắm bắt được đặc điểm tâm lý đặc thù của phạm nhân là người

chưa thành niên, kinh nghiệm công tác của bản thân, kỹ năng sư phạm… Những yếu tố

kể trên ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả GDPL cho phạm nhân là người chưa thành

niên. Ý thức được vấn đề này, trong nhiều năm qua Tổng cục VIII nói chung cũng như

05 trại giam khu vực Trung Trung Bộ nói riêng hết sức quan tâm đến việc lựa chọn,

đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn, năng lực công tác cho cán bộ đặc

biệt cán bộ làm công tác giáo dục phạm nhân, trong đó có GDPL cho phạm nhân là

người chưa thành niên. Vì vậy, trình độ trình độ chuyên môn nghiệp vụ của đội ngũ

cán bộ nói chung, CBGD nói riêng được nâng lên rất nhiều đáp ứng yêu cầu của sự

nghiệp giáo dục phạm nhân.

Qua bảng số liệu 2.2 thống kê trình độ trình độ chuyên môn nghiệp vụ của

cán bộ, chiến sỹ ở các Trại giam Trung Trung Bộ thuộc Tổng cục VIII, Bộ Công an

(đặc biệt là 03 trại giam: Đồng Sơn, Bình Điền, An Điềm) cho thấy số cán bộ có

trình độ trung cấp chiếm số lượng đông nhất, năm 2015 là 551 cán bộ; Số cán bộ có

trình độ cao đẳng, đại học, trên đại học là 201 cán bộ; Số cán bộ, chiến sỹ có trình

độ sơ cấp, chưa qua đào tạo là 175 cán bộ, chiến sỹ.

Các số liệu thống kê trên cho thấy trình độ chủ yếu của cán bộ, chiến sỹ công

42

tác ở các Trại giam khu vực Trung Trung Bộ thuộc Tổng cục VIII, Bộ Công an là

trình độ trung cấp. Số có trình độ cao đẳng, đại học, trên đại học phần lớn được đào

tạo bằng hình thức tại chức, chuyên tu, từ xa. Vẫn tồn tại một số lớn cán bộ, chiến sỹ

chủ yếu là số phục vụ có thời hạn có trình độ khiêm tốn là sơ cấp, thậm chí chưa

được đào tạo. Tuy nhiên, một thực tế xảy ra đó là nhiều cán bộ, chiến sỹ thuộc Tổng

cục VIII nói chung, cũng như các Trại giam thuộc khu vực Trung Trung Bộ nói riêng

được tạo điều kiện, cho đi học, sau khi tốt nghiệp ra trường công tác một thời gian,

sau đó lại xin chuyển công tác sang các bộ phận hoặc đơn vị khác ngoài Tổng cục

VIII, gây ra hiện tượng thất thoát cán bộ, thất thoát nguồn kinh phí đào tạo.

Từ đó, để ngày càng nâng cao trình độ trình độ chuyên môn nghiệp vụ của đội

ngũ cán bộ làm công tác giáo dục phạm nhân tại các Trại giam khu vực Trung Trung

bộ nói riêng, công tác Trại giam thuộc Tổng cục VIII nói chung, cần có kế hoạch

trong lựa chọn, đào tạo con người và cần thiết phải có một quy chế chặt chẽ trong

việc điều chuyển công tác của cán bộ tránh ngày càng làm thấp kém, hạn chế trình độ

của cán bộ công tác trong lĩnh vực trại giam.

- Độ tuổi, thâm niên công tác

Đối với GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên nói riêng, công tác

giáo dục phạm nhân nói chung thì ngoài yếu tố trình độ trình độ chuyên môn nghiệp

vụ, độ tuổi, thâm niên công tác là một yếu tố cực kỳ quan trọng ảnh hưởng đến hiệu

quả của công tác này. Trại giam và các hoạt động của phạm nhân trong trại giam có

những nét đặc thù rất riêng mà người cán bộ làm việc tại đó không phải ngày một

ngày hai mà tìm hiểu, nắm bắt hết được. Xuất phát từ những đối tượng có thể nói là

lưu manh, ngỗ ngược, phạm pháp, phạm tội, khi vào trại giam chấp hành án với đủ

các hành vi, thủ đoạn vi phạm NQTG, đối với CBGD có thâm niên công tác lâu

năm, nhiều kinh nghiệm trong việc giáo dục, xử lý tình huống sẽ đem lại hiệu quả

giáo dục cao hơn cán bộ ít kinh nghiệm. Nói như vậy không có nghĩa khẳng định

CBGD trẻ tuổi, ít thâm niên công tác không giáo dục được phạm nhân mà công tác

giáo dục phạm nhân nói chung, GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên nói

43

riêng cần sự kết hợp giữa thế hệ trẻ nhiều sáng kiến với thế hệ lâu năm nhiều kinh

nghiệm đồng thời tạo nên sự kế cận, tiếp nối kinh nghiệm trong hoạt động GDPL

cho phạm nhân là người chưa thành niên.

Qua bảng số liệu 2.3 thống kê độ tuổi, thâm niên công tác của đội ngũ cán bộ

ở các trại giam thuộc khu vưc Trung Trung Bộ, Tổng cục VIII, Bộ Công an cho

thấy độ tuổi của cán bộ, chiến sỹ dưới 30 tuổi nhiều hơn trên 30 tuổi. Cụ thể tính

đến năm 2015, cán bộ, chiến sỹ dưới 30 tuổi là 561 cán bộ, số cán bộ, chiến sỹ trên

30 tuổi là 494 cán bộ. Số cán bộ có thâm niên công tác trên 15 năm là 228 cán bộ.

Các con số thống kê cho thấy, số cán bộ dưới 30 tuổi và có thâm niên công

tác dưới 15 năm chiếm số lượng đông đảo hơn số cán bộ trên 30 tuổi và có thâm

niên công tác trên 15 năm. Do độ tuổi còn trẻ, chưa có nhiều kinh nghiệm trong

giáo dục phạm nhân cũng như xử lý các tình huống trong hoạt động giáo dục sẽ ít

nhiều ảnh hưởng đến hiệu quả của giáo dục phạm nhân nói chung, GDPL cho phạm

nhân là người chưa thành niên nói riêng. Theo dự báo, 2 đến 3 năm tới số cán bộ lâu

năm có nhiều kinh nghiệm trong giáo dục phạm nhân sẽ nghỉ hưu, các trại giam cần

có định hướng xây dựng CBGD kế cận đủ trình độ chuyên môn, có khả năng thực

hiện công tác giáo dục để đảm bảo hiệu quả của công tác giáo dục phạm nhân.

2.2. Hoạt động giáo dục pháp luật cho phạm nhân là người chưa thành niên ở

các trại giam khu vực Trung Trung Bộ

Trên cơ sở nghiên cứu đặc điểm tâm sinh lý, đặc điểm hình sự của phạm nhân

là người chưa thành niên, thông qua khảo sát nghiên cứu thực tế về hoạt động GDPL

cho phạm nhân là người chưa thành niên ở một số trại giam, tác giả đánh giá hoạt

động GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên thể hiện qua nội dung, hình

thức, phương pháp GDPL như sau:

2.2.1. Về nội dung

Chương trình bài giảng GDPL cho phạm nhân nói chung trong đó có phạm

nhân là người chưa thành niên nói riêng được chia làm ba phần như sau:

Phần một: Chương trình dành cho những phạm nhân khi mới đến trại giam

44

chấp hành án gồm 4 bài:

+ Bài 1: Chính sách hình sự của Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt

Nam đối với người phạm tội.

+ Bài 2: Một số nội dung cơ bản của Luật THAHS (Phần Thi hành án phạt

tù) và Nghị định số 117/2011/NĐ-CP ngày 15/12/2011 của Chính phủ. Các nội

dung cơ bản cần phổ biến cho phạm nhân trong đó có phạm nhân là người chưa

thành niên đó là: Chế độ ăn, mặc, ở, sinh hoạt, phòng chữa bệnh, học tập, lao động,

sinh hoạt văn hóa, tinh thần, thể dục, thể thao; nhận, gửi thư; nhận tiền, quà; thăm

gặp và liên lạc điện thoại với thân nhân; gửi tiền lưu ký, mua hàng căng tin; khen

thưởng, kỷ luật; giảm thời hạn, tạm đình chỉ; gửi đơn, thư khiếu nại, tố cáo; giải

quyết trường hợp phạm nhân chết, thủ tục khai tử… theo quy định của pháp luật.

+ Bài 3: Tôn trọng NQTG. Phổ biến, quán triệt cho phạm nhân NQTG ban

hành kèm theo Thông tư số 36/2011/TT-BCA ngày 26/5/2011.

+ Bài 4: Quyền và nghĩa vụ của phạm nhân.

Phần hai: Chương trình dành cho những phạm nhân đang CHAPT tại trại

giam. Chương trình này bao gồm hai phần đó là phần bắt buộc và phần linh hoạt,

tự chọn.

Phần bắt buộc có 8 bài:

+ Một số nội dung cơ bản của Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa

Việt Nam.

+ Quyền được bảo hộ về tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm.

+ Quyền sở hữu tài sản và nghĩa vụ tôn trọng, bảo vệ tài sản của công dân,

Nhà nước và lợi ích công cộng.

+ Nghĩa vụ công dân trong việc bảo vệ môi trường.

+ Phòng, chống tệ nạn xã hội.

+ Phòng, chống HIV/AIDS và các bệnh truyền nhiễm.

+ Một số nội dung cơ bản của Bộ LHS và Bộ luật TTHS.

45

+ Một số nội dung cơ bản của Luật Đặc xá.

Phần linh hoạt, tự chọn chính là phần phù hợp với đặc điểm của đối tượng

giáo dục. Đối với phạm nhân là người chưa thành niên phần linh hoạt, tự chọn là bài

Quyền trẻ em.

Phần ba: Chương trình dành cho phạm nhân sắp chấp hành xong án phạt tù

bao gồm 4 bài:

+ Giữ gìn trật tự an toàn xã hội.

+ Giữ gìn trật tự an toàn giao thông đường bộ.

+ Một số nội dung cơ bản của Luật Cư trú.

+ Quyền và nghĩa vụ công dân trong hôn nhân gia đình.

Bên cạnh nội dung 4 bài giảng, các trại giam phối hợp với cán bộ các ngành,

Hội Luật gia, Công an địa phương đến phổ biến thông tin thời sự về tình hình phát

triển kinh tế - xã hội, ANTT ở địa phương; tư vấn pháp luật, hướng dẫn các quy

định về cư trú, hộ khẩu và làm thủ tục cấp giấy chứng minh nhân dân cho phạm

nhân.

Như vậy, chương trình GDPL cho phạm nhân nói chung và phạm nhân là

người chưa thành niên nói riêng được tiến hành thường xuyên, liên tục từ khi phạm

nhân mới đến trại giam chấp hành án, trong quá trình phạm nhân chấp hành án và khi

sắp chấp hành xong án phạt tù. Chương trình GDPL với các bài giảng phong phú, đa

dạng và tập trung vào các nội dung chính đó là:

- Giáo dục cho phạm nhân là người chưa thành niên biết và hiểu được quyền và

nghĩa vụ cơ bản của công dân được quy định trong các văn bản pháp luật của Nhà nước

như Hiến pháp từ đó đối chiếu với hành vi của bản thân để thấy được hành vi phạm tội

của mình đã không làm tròn nghĩa vụ của một công dân đối với đất nước. Bên cạnh đó,

giáo dục cho phạm nhân là người chưa thành niên nắm được nội dung cơ bản của các

văn bản luật như: LHS, Luật TTHS, Luật THAHS, Luật Đặc xá, Luật Dân sự, Luật Hôn

nhân và gia đình, Luật Phòng chống ma túy, Luật Phòng chống HIV/AIDS… để họ nâng

cao hiểu biết của bản thân, khi hết án tái hòa nhập cộng đồng biết tuân thủ các quy định

46

của pháp luật.

- Những quy định về tội phạm và hình phạt được quy định trong Bộ LHS,

những quy định về thi hành bản án, quyết định của Tòa án, thi hành án phạt tù và các

hình phạt khác được quy định trong Bộ luật TTHS.

- Quyền và nghĩa vụ của phạm nhân trong thời gian chấp hành bản án được

quy định cụ thể trong Luật THAHS, NQTG và các văn bản pháp luật khác. Từ đó,

giúp phạm nhân xác định động cơ, mục đích, phương hướng cải tạo tốt để được

hưởng chính sách khoan hồng của Đảng và Nhà nước, sớm được tái hòa nhập cộng

đồng xã hội.

2.2.2. Về hình thức

* Tổ chức mở các lớp học pháp luật tập trung

Trong điều kiện các trại giam còn gặp rất nhiều khó khăn về kinh phí cũng

như cán bộ tham gia hoạt động GDPL cho phạm nhân trong đó có phạm nhân là

người chưa thành niên thì hình thức tổ chức mở các lớp học pháp luật tập trung là

một hình thức phổ biến, hợp lí, đem lại hiệu quả giáo dục cao. Thông qua việc mở

các lớp học GDPL tập trung các bài giảng, các nội dung GDPL được truyền đạt đến

cho phạm nhân trực tiếp thông qua cán bộ được phân công lên lớp. Ưu điểm lớn

nhất của hình thức giáo dục này là có thể cùng một lúc tác động đến số đông đối

tượng giáo dục.

Thông qua khảo sát thực tế ở các Trại giam khu vực Trung Trung Bộ như trại

giam Xuân Hà, trại giam Đồng Sơn, trại giam Nghĩa An, trại giam Bình Điền, trại giam

An Điềm, bằng hoạt động dự các lớp học tập trung, nghiên cứu kế hoạch mở lớp do

CBGD xây dựng, tác giả nhận thấy rằng nhìn chung các trại giam đảm bảo đúng quy

trình mở lớp, chất lượng giảng dạy của cán bộ được phân công cơ bản đáp ứng theo nội

dung được xây dựng từ trước. Việc tổ chức mở các lớp học pháp luật tập trung cho

phạm nhân trong đó có phạm nhân là người chưa thành niên được các trại giam tiến

hành theo ba bước.

Bước thứ nhất là bước chuẩn bị cho việc mở lớp. Trong bước này CBGD được

phân công đã xây dựng kế hoạch xác định rõ mục đích, yêu cầu của việc mở lớp cũng

47

như của từng bài học, nội dung học. Xác định được nội dung phải truyền đạt cho

phạm nhân từ đó xây dựng giáo án, chuẩn bị các tài liệu, văn bản pháp luật có liên

quan phục vụ cho hoạt động giảng dạy. Dự kiến được thời gian lên lớp, dự kiến phân

công cán bộ trực tiếp giảng dạy một nội dung hoặc tất cả nội dung. Dự kiến các tình

huống đột xuất có thể xảy ra trong quá trình tiến hành giảng dạy để xây dựng phương

án, cách giải quyết tránh bị động khi xảy ra. Xây dựng phương án phối hợp, phân

công trách nhiệm cho các lực lượng như trực trại, trinh sát, bảo vệ để xử lý khi có tình

huống xảy ra và cùng phối hợp để hoạt động GDPL được tiến hành thuận lợi. Chuẩn

bị các điều kiện về vật chất như hội trường, bàn ghế, loa đài, sách bút cho phạm nhân,

tài liệu cho phạm nhân đọc và nghiên cứu. Phân công, bố trí cơ cấu lớp học trên cơ sở

tổng số phạm nhân tham gia học tập và hội trường của trại giam.

Bước thứ hai là tiến hành các khâu học tập. Vào thời gian, địa điểm như đã

dự kiến trong kế hoạch được Ban Giám thị trại giam phê duyệt, CBGD được phân

công lên lớp phối hợp với lực lượng trinh sát, bảo vệ đưa phạm nhân lên tiến hành

học tập. Quy trình giảng dạy cho phạm nhân bắt đầu từ giảng lý thuyết; sau đó tổ

chức cho phạm nhân thảo luận xoay quanh các vấn đề đã được giảng dạy; trả lời các

câu hỏi, thắc mắc, kiến nghị, đề xuất của phạm nhân; cuối cùng cho phạm nhân viết

kiểm điểm, thu hoạch.

Xuất phát từ đặc điểm của phạm nhân là người chưa thành niên phần lớn có

trình độ văn hóa thấp, hiểu biết pháp luật hạn chế nên cán bộ lên lớp đã chú ý trong

cách sử dụng từ ngữ đảm bảo dễ hiểu, phổ thông, cách trình bày vấn đề ngắn gọn, súc

tích, có ví dụ minh họa cho phạm nhân dễ hình dung. Mặt khác, phạm nhân là người

chưa thành niên có ý thức tổ chức kỷ luật kém, suy thoái, lệch lạc trong nhận thức,

nhân cách vì vậy trong quá trình GDPL cho phạm nhân cùng với việc truyền đạt kiến

thức pháp luật CBGD đã quán triệt, đưa ra yêu cầu cụ thể đối với họ vừa đảm bảo cho

việc giảng dạy đạt hiệu quả vừa giúp phạm nhân là người chưa thành niên hình thành

ý thức kỷ luật, tuân thủ quy tắc sinh hoạt chung. Để tổ chức cho phạm nhân trong đó

có phạm nhân là người chưa thành niên thảo luận các nội dung đã được giảng dạy

một cách có hiệu quả, có trọng tâm, cán bộ được phân công lên lớp đã đưa ra định

48

hướng cho phạm nhân trong buổi thảo luận, tạo đượcbầu không khí thảo luận sôi nổi

để phạm nhân có thể trình bày ý kiến của bản thân, liên hệ những vấn đề đã được học

với hành vi phạm tội của mình. Tổ chức cho phạm nhân thảo luận CBGD đã chia

phạm nhân thành các nhóm, nội dung thảo luận được ghi trong biên bản. Sau mỗi bài

học, cán bộ lên lớp tạo điều kiện để phạm nhân được đưa ra những ý kiến, thắc mắc,

đề xuất và tiến hành giải đáp những vấn đề bản thân hiểu rõ, trong nhiệm vụ, quyền

hạn của mình. Những thắc mắc, kiến nghị của phạm nhân nằm ngoài sự hiểu biết

cũng như quyền hạn của bản thân, CBGD xin ý kiến chỉ đạo của Ban Giám thị trước

khi trả lời cho phạm nhân. Các vấn đề trả lời trước phạm nhân đảm bảo trung thực,

khách quan, rõ ràng. Kết thúc bài học, môn học, CBGD tổ chức cho phạm nhân viết

kiểm điểm, thu hoạch và có sự định hướng cho phạm nhân viết xoay quanh nội dung

được học, suy nghĩ của bản thân sau khi được học tập nội dung đó và phương hướng

cải tạo trong thời gian tới.

Bước thứ ba là sau khi kết thúc học tập, CBGD đã tổng kết, rút kinh nghiệm

để những lần tổ chức sau đạt hiệu quả cao hơn. Ngoài ra, CBGD kết hợp với CBQG

và các lực lượng khác trong trại giam có biện pháp theo dõi diễn biến, tư tưởng, nhận

thức, hành vi của phạm nhân trong đó có phạm nhân là người chưa thành niên sau khi

được học tập để đánh giá sự chuyển biển của họ. Những phạm nhân có chuyển biến

tốt, tích cực học tập, lao động, chấp hành nghiêm chỉnh NQTG, 4 tiêu chuẩn thi đua

CBGD, CBQG đã có các biện pháp khen thưởng, động viên, khuyến khích kịp thời.

Những phạm nhân sau khi được học tập pháp luật vẫn có các biểu hiện tiêu cực, vi

phạm CBGD, CBQG cũng có các biện pháp xử lý kỷ luật đồng thời nghiên cứu để đề

ra nội dung, hình thức giáo dục cho phù hợp hơn.

Theo số liệu thống kê, năm 2015, các trại giam khu vực Trung Trung Bộ

(Đồng Sơn, Bình Điền, An Điềm) đã tổ chức được 175 lớp cho 7.025 lượt phạm

nhân học tập GDPL, NQTG; 39 lớp cho 2294 lượt phạm nhân học tập về phòng,

chống tác hại của ma túy, phòng chống lây nhiễm HIV/AIDS trong đó có phạm

49

nhân là người chưa thành niên.

* Tổ chức giáo dục riêng cho phạm nhân là người chưa thành niên

Giáo dục riêng là hoạt động giáo dục của một nhà giáo dục hoặc tập thể các

nhà giáo dục tác động đến cá nhân một phạm nhân. Việc chủ thể giáo dục có kiến

thức, có uy tín, có kinh nghiệm gặp gỡ giáo dục, chỉ ra những sai phạm, giải đáp

những thắc mắc cho phạm nhân sẽ có tác động mạnh mẽ đến nhân cách phạm nhân

giúp họ thay đổi nhận thức và hành vi của bản thân.

Đối với phạm nhân là người chưa thành niên hình thức giáo dục riêng càng

có ý nghĩa quan trọng, bởi lẽ phạm nhân là người chưa thành niên ở độ tuổi còn

nhỏ, kiến thức về pháp luật hạn chế, thiếu kinh nghiệm sống, quan điểm về pháp

luật của họ mơ hồ, sai lệch so với thực tế. Khi vào trại giam chấp hành án, nhiều

phạm nhân là người chưa thành niên bỡ ngỡ, lạc lõng, thiếu hiểu biết về đời sống

trong trại, không biết mình được và không được, nên và không nên làm gì. Nhiều

phạm nhân là người chưa thành niên còn chưa ý thức được hành vi của mình là sai

phạm, là bị xử phạt tù, mờ mịt về tương lai, sợ hãi với hiện thực. Chính vì thế, việc

gặp gỡ giáo dục riêng phạm nhân là người chưa thành niên giúp họ nắm vững các

quy định của pháp luật đặc biệt các quy định liên quan đến quá trình chấp hành án

của họ để họ nhận thức được phải làm gì, làm như thế nào, có định hướng cho việc

cải tạo. Đồng thời, đối với những phạm nhân là người chưa thành niên kêu oan sai

về bản án, có những vướng mắc, kiến nghị, gia đình gặp khó khăn, bản thân có

những vi phạm… việc được chủ thể giáo dục có kinh nghiệm, có uy tín giải thích,

quan tâm, chỉ bảo sẽ giúp phạm nhân là người chưa thành niên giải tỏa vướng mắc

của bản thân, xem xét, cân đối hành vi của bản thân cho phù hợp với quy định của

pháp luật, yên tâm, tích cực lao động, học tập.

Ý thức được tầm quan trọng của hình thức giáo dục này, các trại giam rất

quan tâm và thường xuyên sử dụng hình thức giáo dục riêng đối với phạm nhân là

người chưa thành niên. Qua khảo sát thực tế ở các trại giam khu vực Trung Trung

Bộ thuộc Tổng cục VIII, tác giả nhận thấy rằng các cán bộ được phân công giáo dục

50

riêng phạm nhân đã cơ bản thực hiện đúng bốn bước giáo dục riêng.

Bước một, cán bộ được phân công giáo dục riêng phạm nhân là người chưa

thành niên đã tiến hành nghiên cứu về đối tượng sẽ tiến hành giáo dục riêng. Đây là

giai đoạn quan trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả của hoạt động giáo dục

riêng. Bởi lẽ có nắm được đặc điểm về mọi mặt của đối tượng cần giáo dục, chủ thể

giáo dục mới hiểu được nguyên nhân, điều kiện của sự sai phạm, của những thắc

mắc, điều tác động mạnh mẽ đến phạm nhân để sử dụng hỗ trợ giáo dục, tâm tư,

nguyện vọng của phạm nhân để giải tỏa. Để nghiên cứu về đối tượng phạm nhân là

người chưa thành niên sẽ giáo dục riêng, qua trao đổi với cán bộ ở trại giam được

biết thông tin về phạm nhân được nhận qua rất nhiều nguồn: hồ sơ phạm nhân; trao

đổi, tiếp xúc hàng ngày; các bộ phận nghiệp vụ khác quản lý, giáo dục phạm nhân;

gia đình phạm nhân; sử dụng các biện pháp nghiệp vụ theo dõi phạm nhân hoặc các

phạm nhân khác cùng tổ, đội, cùng buồng giam. Qua rất nhiều nguồn như vậy, cán

bộ được phân công giáo dục riêng tập trung nắm được các vấn đề về phạm nhân là

người chưa thành niên như họ tên, quê quán, tiền án, tiền sự, tội danh, mức án, hoàn

cảnh gia đình, tính chất phạm tội, đặc điểm tâm lý, thái độ chấp hành án, các mối

quan hệ có ảnh hưởng mạnh mẽ đến phạm nhân, trình độ văn hóa, hiểu biết pháp

luật …

Bước hai, sau khi nghiên cứu kỹ về đối tượng giáo dục, cán bộ được phân

công giáo dục riêng phạm nhân là người chưa thành niên đã xây dựng kế hoạch giáo

dục chi tiết. Trong kế hoạch xác định mục đích, yêu cầu; thời gian, địa điểm tiến hành

giáo dục; các nội dung phải giáo dục phạm nhân là người chưa thành niên để chuẩn bị

các văn bản, tài liệu có liên quan; dự kiến các tình huống, thắc mắc, đề xuất của phạm

nhân là người chưa thành niên để có phương án đối phó tránh bị động làm ảnh hưởng

đến hiệu quả buổi giáo dục; dự kiến các phương pháp giáo dục sẽ áp dụng; xây dựng

phương án phối hợp với các lực lượng nghiệp vụ như bảo vệ, trực trại để xuất phạm

nhân là người chưa thành niên và đề phòng tình huống phạm nhân là người chưa

thành niên chống đối trong buổi giáo dục.

Bước ba, sau khi xây dựng kế hoạch cho buổi giáo dục riêng được Ban Giám

51

thị phê duyệt, vào thời gian đã dự kiến CBGD phối hợp với bảo vệ, trực trại đưa

phạm nhân là người chưa thành niên lên địa điểm gặp gỡ giáo dục. Đối tượng giáo

dục riêng là phạm nhân chưa thành niên, chính vì vậy trước khi đi vào các nội dung

giáo dục, chủ thể giáo dục tạo ra các tiếp xúc tâm lý để giúp họ bớt căng thẳng, sợ

hãi, cảm giác yên tâm, thoải mái hơn. Sau đó, có biện pháp gợi mở giúp họ trình bày

tâm tư, vướng mắc, nguyên nhân của những vi phạm, những đề xuất, chưa rõ… Trên

cơ sở đó, chủ thể giáo dục dựa vào các quy định của pháp luật giải thích tỉ mỉ, rõ ràng

cho phạm nhân là người chưa thành niên hiểu. Việc giải thích được tiến hành khoa

học, lập luận chắc chắn, có các văn bản, ví dụ minh họa giúp họ dễ tiếp thu. Mặt

khác, CBGD giúp phạm nhân là người chưa thành niên đối chiếu với hành vi của bản

thân để họ thấy được sai phạm. Đồng thời, đưa ra phương hướng cải tạo cho phạm

nhân là người chưa thành niên trong thời gian sắp tới, lấy những tác động tâm lý,

những mối quan hệ có ảnh hưởng đến phạm nhân là người chưa thành niên để giúp

họ làm chỗ dựa tinh thần mà cố gắng. Kết thúc buổi giáo dục, CBGD cho phạm nhân

là người chưa thành niên viết cam kết.

Bước bốn, sau khi trực tiếp gặp gỡ giáo dục riêng phạm nhân là người chưa

thành niên, CBGD phối hợp với CBQG, trực trại, bảo vệ theo dõi diễn biến tư

tưởng, hành động của phạm nhân là người chưa thành niên để đánh giá hiệu quả của

buổi giáo dục. Nếu phạm nhân là người chưa thành niên có biểu hiện tích cực, chấp

hành tốt NQTG, 4 tiêu chuẩn thi đua chấp hành án CBGD, CBQG có biện pháp

khen thưởng, động viên, khích lệ kịp thời. Nếu sau khi được giáo dục riêng phạm

nhân là người chưa thành niên không có sự chuyển biến, thậm chí còn vi phạm,

chống đối hơn CBGD, CBQG có biện pháp xử lý nghiêm khắc để răn đe, mặt khác

nghiên cứu lại quy trình giáo dục xem xét làm chưa tốt ở khâu nào để xây dựng một

chương trình, kế hoạch giáo dục mới phù hợp hơn.

Theo số liệu thống kê, năm 2015, các trại giam đã tổ chức giáo dục riêng cho

89.377 phạm nhân với 143.596 lượt, chuyển biến tiến bộ là 83.762 phạm nhân

(chiếm 93,7%), số chưa chuyển biến là 5.615 phạm nhân (chiếm 6,3%).

* Thông qua các khẩu hiệu, pa nô, áp phích, tranh ảnh, bảng tin, sách, báo,

52

phát thanh, truyền hình

Hiện nay ở tất cả các trại giam thuộc Tổng cục VIII, Bộ Công an nói chung

và 05 trại giam khu vực Trung Trung Bộ nói riêng, ngoài các hình thức GDPL cho

phạm nhân là người chưa thành niên như tổ chức các lớp học pháp luật tập trung,

giáo dục riêng, các trại giam cũng tận dụng triệt để các hình thức tuyên truyền,

GDPL thông qua các khẩu hiệu, pa nô, áp phích, tranh ảnh, bảng tin, sách, báo, phát

thanh, truyền hình để đảm bảo lúc nào, ở đâu, trong hoàn cảnh nào phạm nhân cũng

chịu sự tác động giáo dục liên tục, thường xuyên. Trước khi vào trại giam chấp

hành án, phạm nhân là người chưa thành niên đang ở độ tuổi được gia đình, nhà

trường quan tâm, chăm sóc đến đời sống vật chất, tinh thần. Khi vào trại giam chấp

hành án, một môi trường sống hoàn toàn khác trước, tại đây phạm nhân bị tước

hoặc hạn chế một số quyền theo pháp luật quy định, mọi hành động đều phải tuân

thủ theo NQTG, phải chịu sự giám sát của cán bộ ở trại giam, các quan hệ trước đây

bị gián đoạn, nhiều nhu cầu, sở thích phải thay đổi, cùng với đời sống vật chất khó

khăn, thiếu thốn hơn rất nhiều.

Qua khảo sát thực tiễn ở các trại giam khu vực Trung Trung Bộ thuộc Tổng

cục VIII, Bộ Công an, hình thức tuyên truyền, GDPL qua các khẩu hiệu, pa nô, áp

phích được sử dụng thường xuyên, có hiệu quả. Nhân các sự kiện trọng đại, các

ngày lễ lớn của đất nước, trong các trại giam các khẩu hiệu được kẻ vẽ đẹp đẽ, lời lẽ

súc tích, ý nghĩa, được treo ở các vị trí trang trọng, những nơi mà phạm nhân dễ

quan sát, thường xuyên qua lại. Trong mỗi phân trại, các khu giam, buồng giam đều

được treo 15 điều NQTG, 4 tiêu chuẩn thi đua chấp hành án, 15 điều nếp sống văn

hóa. Các khẩu hiệu thể hiện quyết tâm của phạm nhân trong thời gian chấp hành

bản án như: “Quyết tâm thực hiện tốt 4 tiêu chuẩn thi đua chấp hành án”, “Ra sức

thi đua lao động, học tập để sớm tái hòa nhập cộng đồng”, “CHAPT là quyền lợi

và nghĩa vụ của phạm nhân”, “Sống và làm việc theo Hiến pháp và pháp luật”…

Bên cạnh đó, tuyên truyền, GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên

còn thông qua sách, báo giúp phạm nhân là người chưa thành niên cập nhật được các

thông tin, kiến thức pháp luật để nâng cao hiểu biết, nhận thức của bản thân. Mặt

53

khác, sử dụng hình thức này thu hút được phạm nhân là người chưa thành niên bớt đi

thời gian nhàn rỗi, buồn chán, giúp rèn luyện tính kiên nhẫn, ham học, hướng lối sống

của phạm nhân là người chưa thành niên đi theo hướng có văn hóa, lành mạnh. Nhận

thức được tầm quan trọng của hình thức GDPL này, các trại giam đầu tư kinh phí đặt

các loại báo như báo Pháp luật, báo Nhân dân, báo Thời đại, báo Phụ nữ… phát đến

từng buồng giam theo quy định của pháp luật (cứ 30 phạm nhân được phát một tờ

báo nhân dân), giao cho đội trưởng mỗi đội phạm nhân tự tổ chức cho phạm nhân

đọc báo hàng ngày vào những giờ nghỉ, ngày nghỉ. Các trại giam đều xây dựng thư

viện, phòng đọc sách với các đầu sách ngày càng phong phú, đáp ứng nhu cầu tìm

hiểu của phạm nhân là người chưa thành niên. Việc tổ chức cho phạm nhân trong đó

có phạm nhân là người chưa thành niên mượn sách được tiến hành nghiêm túc, đúng

quy định, phạm nhân có thể đọc tại phòng đọc hoặc mượn về buồng giam, nghiêm

cấm các hành vi xé sách, vẽ bậy. Qua khảo sát thực tế tại trại giam Bình Điền, số

phạm nhân chưa thành niên mượn sách tại thư viện năm 2010 là 4%; năm 2011 là

5%; năm 2012 là 7%; năm 2013 là 6%; năm 2014 là 6% và năm 2015 là 5% trên tổng

số phạm nhân đang chấp hành án tại trại.

Tuyên truyền, GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên thông qua hệ

thống phát thanh, truyền hình là hình thức giáo dục nhẹ nhàng, hấp dẫn và thu hút

được phạm nhân. Hình thức này như món ăn tinh thần bù đắp cho cuộc sống gò bó,

thiếu thốn, buồn chán trong trại giam. Đối với người bình thường nghe đài, xem ti vi

cũng thu hút được ham mê của nhiều người. Đối với phạm nhân là người chưa thành

niên đang ở độ tuổi thích khám phá, thích giao lưu, nhiều cảm xúc, hình thức phát

thanh, truyền hình thực sự có tác động sâu sắc đến tình cảm, nhận thức của phạm

nhân. Qua khảo sát thực tế ở trại giam hiện nay, mỗi khu giam giữ phạm nhân đều

được trang bị hệ thống loa truyền thanh. Hàng ngày thông qua hệ thống loa truyền

thanh, CBGD thông báo những thông tin pháp luật, thời sự, chính sách, những quy

định của Ban Giám thị, khen thưởng, tuyên dương, phê bình phạm nhân. Nhiều trại

giam còn mạnh dạn cho phạm nhân tự biên soạn và phát thanh theo định hướng và

kiểm soát của CBGD. Các bản tin do phạm nhân biên soạn tác động vào nhận thức,

54

tình cảm, khơi dậy tính thiện trong con người, thúc đẩy mong mỏi được trở về gia

đình, xã hội. Ngoài ra, các trại giam đều trang bị vô tuyến đến các phòng giam phục

vụ cho phạm nhân, mỗi buồng giam tập thể dưới 30 phạm nhân được trang bị một vô

tuyến màu 21 incl trở lên, buồng giam trên 30 phạm nhân được trang bị một vô tuyến

màu 29 incl trở lên, phạm nhân được xem vô tuyến từ 19h đến 21h.

* Thông qua tổ chức các hoạt động hàng ngày cho phạm nhân là người chưa

thành niên

Nhận thức được tầm quan trọng của hình thức GDPL thông qua việc tổ chức

các hoạt động hàng ngày cho phạm nhân là người chưa thành niên, các trại giam đều

tổ chức một hệ thống các hoạt động đa dạng, phong phú hàng ngày cho phạm nhân là

người chưa thành niên xuất phát từ những hoạt động đơn giản trong sinh hoạt như

nếp ăn, ở, mặc, giao tiếp, lao động, học tập, nói năng, quan hệ với cán bộ và phạm

nhân khác… Phạm nhân là người chưa thành niên vào trại giam chấp hành án phải

thực hiện nếp ăn thể hiện ở chỗ phải ăn đúng khẩu phần, đúng nơi, đúng giờ quy

định, giữ vệ sinh nơi ăn uống. Phải thực hiện nếp ở, ở đúng diện tích cho phép, chỗ ở

phải gọn gàng, ngăn nắp, sắp xếp đồ dùng theo đúng hướng dẫn của cán bộ. Thực

hiện nếp mặc theo đúng quy định của trại giam, khi đi lao động, học tập, thăm gặp

phải mặc quần áo của trại giam phát, quần áo thường phải đóng dấu của trại và chỉ

được mặc trong những giờ sinh hoạt, nghỉ ngơi tại buồng giam. Trong giao tiếp với

cán bộ ở trại giam phải kính trọng, lễ phép, với bạn tù phải hòa nhã, tôn trọng lẫn

nhau. Chấp hành hiệu lệnh kẻng, còi về giờ giấc trong trại giam. Khi đi lao động, học

tập phải xếp thành hàng đôi, qua cổng phải bỏ nón, mũ cầm ở tay phải, khi gặp cán

bộ phải đứng xa từ 5 đến 7 mét đứng nghiêm chào cán bộ.

Qua khảo sát thực tế ở một số trại giam như trại giam Đồng Sơn, hình thức

GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên thông qua việc tổ chức các hoạt động

hàng ngày thực sự có ý nghĩa to lớn giúp sinh hoạt của phạm nhân đi vào nề nếp. Tại

trại giam Đồng Sơn, hầu hết phạm nhân thực hiện nghiêm chỉnh hiệu lệnh kẻng, còi,

mệnh lệnh cán bộ, chấp hành đúng các quy định trong sinh hoạt hàng ngày. Những

phạm nhân trong đó có phạm nhân là người chưa thành niên nếu cố tình vi phạm,

55

không chấp hành mệnh lệnh của cán bộ, các quy định trong sinh hoạt tùy theo mức

độ, hình thức vi phạm sẽ bị xử lý công khai, nghiêm khắc để làm gương cho các

phạm nhân khác và răn đe đối với chính phạm nhân đó. Việc kiểm tra, giám sát phạm

nhân là người chưa thành niên cũng như các phạm nhân khác khi ra vào cổng trại, đi

thăm gặp, đi lao động về đều được tiến hành chặt chẽ, nghiêm ngặt để ngăn chặn,

phát hiện phạm nhân mang vật cấm vào trại giam.

GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên thông qua tổ chức các hoạt

động hàng ngày, các trại giam cũng rất quan tâm đến tổ chức hoạt động văn hóa,

văn nghệ, thể dục thể thao cho phạm nhân. Các hoạt động này giúp phạm nhân là

người chưa thành niên rèn luyện sức khỏe, phát huy năng khiếu, sở trường của một

số phạm nhân, làm cho phạm nhân cảm giác sự tồn tại của bản thân vẫn có ý nghĩa

đối với xã hội từ đó tự tin, yên tâm, phấn đấu cải tạo. Các trại giam đầu tư xây dựng

các sân bóng chuyền, bóng đá, bóng bàn, cầu lông, lựa chọn phạm nhân tham gia,

tạo điều kiện cho phạm nhân tập luyện, tổ chức cho phạm nhân thi đấu có giải

thưởng để khuyến khích phạm nhân. Các trại giam còn tổ chức các hội diễn văn

nghệ nhân các ngày lễ, các sự kiện của đất nước, của trại giam. Nhiều chương trình,

tiết mục do chính phạm nhân tham gia biểu diễn có ý nghĩa giáo dục to lớn tác động

đến tình cảm, đánh thức bản tính lương thiện còn sót lại trong họ, khơi dậy tình cảm

với gia đình, quê hương, thúc đẩy quá trình cải tạo tích cực hơn để sớm được trở về.

Bên cạnh đó, các đội phạm nhân ở các trại giam duy trì đều đặn hoạt động sinh

hoạt tổ, đội vào thứ 7 hàng tuần do CBQG chủ trì. Đây là một hình thức GDPL mang

lại hiệu quả thiết thực vì mọi hành vi vi phạm, các biểu hiện chưa tốt của phạm nhân là

người chưa thành niên cũng như các phạm nhân trong tổ, đội đều được CBQG chỉ rõ

trước cả đội, nhắc nhở, phê bình, thông báo hình thức xử lý. Từ đó, giúp cho phạm

nhân là người chưa thành niên kịp thời chấn chỉnh hành động của bản thân cho phù hợp

với yêu cầu của tập thể đội phạm nhân và của CBQG.

Trong những năm qua, các trại giam luôn chú ý gắn nội dung GDPL cho phạm

nhân trong đó có phạm nhân là người chưa thành niên với việc tổ chức các phong trào

thi đua cho phạm nhân nhân các ngày lễ, tết như phong trào “Chấp hành tốt nếp sống

56

kỷ luật, trật tự, văn minh, ứng xử có văn hóa là việc làm thiết thực để sớm được trở về

đoàn tụ với gia đình”; hay phong trào “Nói lời hay, làm việc tốt, thực hiện nếp sống kỷ

luật, trật tự, văn minh và vệ sinh môi trường”, hay phong trào “Sự hối hận và niềm tin

hướng thiện”, “Khát vọng hoàn lương”, “Thắp sáng ước mơ hoàn lương”… Sau mỗi

phong trào thi đua các trại giam đều tổ chức tổng kết, rút kinh nghiệm, khen thưởng

cũng như kỷ luật phạm nhân thực hiện tốt hoặc chưa tốt.

* Thông qua hoạt động đấu tranh, tố giác tội phạm

Khai báo tố giác tội phạm và đấu tranh với những hành vi vi phạm của phạm

nhân khác là trách nhiệm, nghĩa vụ và quyền lợi của phạm nhân là người chưa thành

niên nói riêng và của tất cả các phạm nhân nói chung. Đây được coi là một trong

những tiêu chuẩn để đánh giá thái độ CHAPT của phạm nhân, là cơ sở để xem xét

xếp loại thi đua, giảm án, đặc xá cho phạm nhân. Tuy nhiên, trên thực tế các phạm

nhân là người chưa thành niên do chưa nhận thức sâu sắc vấn đề này, mặt khác tâm

lý ngại rắc rối, sợ bị trả thù khiến cho họ không khai báo, tố giác tội phạm. Phạm

nhân là người chưa thành niên cũng như các phạm nhân khác là một kho thông tin

khổng lồ về tội phạm và người phạm tội ngoài xã hội; về phương thức thủ đoạn hoạt

động phạm tội cung cấp cho cơ quan chức năng phục vụ công tác nghiên cứu phòng

ngừa tội phạm; về các âm mưu, hành vi vi phạm của các phạm nhân khác; thậm chí

về những tội lỗi chưa khai báo hết của chính bản thân mình. Vấn đề đặt ra là lực

lượng Cảnh sát THAHS & HTTP mà chủ yếu là CBGD phải tuyên truyền, giáo dục

cho phạm nhân là người chưa thành niên hiểu được quyền lợi được hưởng khi khai

báo tố giác tội phạm cũng như những thiệt thòi cho bản thân khi không khai báo tố

giác tội phạm. Mở các lớp khai thác cho phạm nhân là người chưa thành niên.

CBQG các đội thường xuyên tổ chức những buổi sinh hoạt tổ, đội theo hướng phê

và tự phê những vi phạm của phạm nhân trong đội mình phụ trách. Đặt hòm thư tố

giác tội phạm ở những vị trí kín đáo, tiện lợi cho phạm nhân. Khi tiếp nhận thông

tin tố giác tội phạm của phạm nhân là người chưa thành niên cán bộ xử lý thông tin

nhanh chóng, đúng quy định của pháp luật, kiểm tra chất lượng thông tin và cung

57

cấp cho những đơn vị đúng chức năng.

Theo Báo cáo tổng kết công tác THAHS & HTTP của C82- C81 năm 2015

các trại giam thuộc Tổng cục VIII, Bộ Công an đã tổ chức 365 lớp khai thác với

13.255 lượt phạm nhân, trại viên; tham gia thu được 4.527 nguồn tin có giá trị;

trong đó có 879 nguồn tin tố giác tội phạm ngoài xã hội cung cấp cho các Cục

nghiệp vụ, công an địa phương lập án đấu tranh; 3.648 nguồn tin tố giác hành vi vi

phạm NQTG, cơ sở giáo dục. Trong tổng số đó phạm nhân là người chưa thành niên

cũng đóng góp số lượng nguồn tin không nhỏ phục vụ cho công tác điều tra mở

rộng các vụ án và ngăn chặn, xử lý phạm nhân trong trại vi phạm NQTG. Phạm

nhân Hoàng Văn Thái, sinh năm 1999, quê quán Vụ Bản, Nam Định, án phạt 7 năm

tù giam về tội cướp giật tài sản, chấp hành án tại Đội 10, Phân trại K2, trại giam

Xuân Nguyên. Sau khi được tuyên truyền, giáo dục về trách nhiệm, quyền lợi đấu

tranh tố giác tội phạm và hành vi vi phạm, phạm nhân Thái đã cung cấp thông tin

cho CBGD về hành vi đánh bạc của 5 phạm nhân cùng buồng giam. Qua thông tin

của phạm nhân Thái, CBGD, trực trại, trinh sát đã tổ chức bắt được quả tang và lập

biên bản xử lý vi phạm đối với 5 phạm nhân đó.

* Phối hợp với các cơ quan nhà nước, các tổ chức xã hội, Tòa án, Viện kiểm

sát và thân nhân gia đình phạm nhân trong GDPL cho phạm nhân là người chưa

thành niên

Nhận thức được tầm quan trọng của sự phối hợp với cơ quan Nhà nước, các tổ

chức xã hội, Tòa án, Viện kiểm sát và thân nhân gia đình phạm nhân trong GDPL cho

phạm nhân là người chưa thành niên, các trại giam đã chủ động và sử dụng nhiều

hình thức đa dạng. Các trại giam mời các cán bộ, chuyên viên của các tổ chức xã hội,

Tòa án, Viện kiểm sát vào trại để tổ chức tọa đàm, nói chuyện về pháp luật, giải đáp

những thắc mắc của phạm nhân là người chưa thành niên. Thông qua các buổi nói

chuyện giúp cho phạm nhân là người chưa thành niên nâng cao nhận thức về pháp

luật, có định hướng trong quá trình chấp hành án cũng như sau khi hết án. Mở các

phiên tòa xét xử lưu động tại trại giam đối với những phạm nhân phạm tội mới để răn

đe, tuyên truyền pháp luật sâu rộng trong phạm nhân là người chưa thành niên. Các

58

trại giam còn phối hợp với các Sở y tế vào khám, chữa bệnh, tuyên truyền cho phạm

nhân cách phòng tránh các bệnh truyền nhiễm như lao, HIV… Phối hợp với các trung

tâm xúc tiến việc làm, các trung tâm giáo dục thường xuyên để dạy văn hóa, dạy nghề

hướng nghiệp cho phạm nhân là người chưa thành niên giúp cho họ nâng cao trình độ

văn hóa của bản thân, có nghề nghiệp để kiếm sống khi hết án. Các trại giam phối

hợp với chính quyền và nhân dân địa phương nơi trại đóng quân phát động và xây

dựng phong trào “Bảo vệ an ninh tổ quốc”, làm trong sạch địa bàn, ngăn chặn các

hành vi tiếp tay, mua bán trao đổi giữa phạm nhân và nhân dân địa phương.

Đối với phạm nhân là người chưa thành niên thì gia đình là chỗ dựa tinh

thần, là nơi tiếp thêm sức mạnh giúp họ tích cực lao động, học tập, cải tạo để được

hưởng các chính sách khoan hồng của Đảng và Nhà nước, sớm hết án trở về đoàn tụ

cùng gia đình, người thân. Các trại giam luôn chủ động liên lạc với gia đình phạm

nhân là người chưa thành niên, tạo mối liên hệ chặt chẽ giữa gia đình phạm nhân và

trại giam cùng giáo dục, động viên phạm nhân là người chưa thành niên trong thời

gian chấp hành án. CBGD giải thích cho gia đình phạm nhân là người chưa thành

niên để gia đình hiểu và không có hành vi tiếp tay cho phạm nhân trong việc mang

đồ vật cấm vào trại giam, chấp hành đúng nội quy thăm gặp. Các trại mở hội nghị

gia đình phạm nhân trong đó có phạm nhân là người chưa thành niên để phối hợp,

trao đổi trong giáo dục phạm nhân là người chưa thành niên nói chung, GDPL nói

riêng.

Hình thức phối hợp với cơ quan Nhà nước, các tổ chức xã hội, Tòa án, Viện

kiểm sát và thân nhân gia đình phạm nhân trong GDPL cho phạm nhân là người

chưa thành niên là một hình thức GDPL cần thiết và được các trại giam quan tâm,

sử dụng.

2.2.3. Về phương pháp

Phương pháp giáo dục là phương thức tác động sư phạm trực tiếp hoặc gián tiếp

của chủ thể giáo dục (Ban Giám thị, Trưởng phân trại, CBGD, CBQG) lên đối tượng

được giáo dục (phạm nhân là người chưa thành niên) nhằm loại trừ những mặt xấu, xây

dựng phẩm chất, nhân cách tốt ở họ. Qua nghiên cứu thực tế tại trại giam Đồng Sơn

59

cho thấy, CBCS đã vận dụng tổng hợp, linh hoạt các phương pháp giáo dục vào quá

trình GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên. Xuất phát từ đặc điểm của phạm

nhân là người chưa thành niên đã được tác giả làm rõ ở chương 2 mà đặc điểm chủ yếu

cần quan tâm đó là đặc điểm tâm sinh lý và đặc điểm pháp lý hình sự nên trong bốn

nhóm phương pháp giáo dục cơ bản, CBGD, CBQG thiên về nhóm phương pháp giáo

dục thuyết phục, nhóm phương pháp tổ chức hành động, trong những trường hợp bắt

buộc mới sử dụng phương pháp cưỡng chế đối với phạm nhân là người chưa thành

niên. Cách sử dụng các phương pháp cụ thể trong GDPL cho phạm nhân là người chưa

thành niên được thể hiện:

- Phương pháp thuyết phục bằng lời nói

Đây là một phương pháp GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên hết

sức quan trọng, các phương pháp giáo dục khác chỉ có thể thành công khi phối hợp

với phương pháp này. Phương pháp này được CBGD, CBQG ở các trại giam

thường xuyên sử dụng khi tổ chức các lớp học tập pháp luật tập trung cho phạm

nhân trong đó có phạm nhân là người chưa thành niên hay khi tiến hành giáo dục

riêng phạm nhân là người chưa thành niên. Người thuyết trình chủ yếu là các giảng

viên ở các cơ quan tư pháp (Viện kiểm sát, Sở tư pháp, Tòa án) hoặc các báo cáo

viên ở Cục, các cơ quan bảo vệ pháp luật ở địa phương hoặc trực tiếp là các đồng

chí Phó Giám thị phụ trách công tác giáo dục, đội trưởng đội giáo dục, đội trưởng

quản giáo. Trường hợp thuyết phục ở một đội phạm nhân thì do CBQG phụ trách

tiến hành. Ưu điểm của phương pháp này là giúp phạm nhân là người chưa thành

niên có được nhận thức và có thể giải quyết được phần lớn các nhiệm vụ giáo dục

con người mà những phương pháp khác không thể thực hiện được. Phương pháp

này không chỉ dừng lại ở việc cung cấp những tri thức, hiểu biết pháp luật cho phạm

nhân là người chưa thành niên mà còn vạch ra và cụ thể hóa các chuẩn mực pháp

luật mà phạm nhân phải tiếp thu và hành động theo. Thực tế các CBGD, CBQG đều

ưa chuộng và khá thành thạo nghiệp vụ sử dụng phương pháp thuyết phục.

- Phương pháp nêu gương

Phương pháp nêu gương là phương pháp thuyết phục phạm nhân là người

60

chưa thành niên tuân thủ pháp luật bằng cách đưa ra những tấm gương của cán bộ

trại giam, của những phạm nhân có thành tích trong việc chấp hành pháp luật, của

những phạm nhân cải tạo tiến bộ để phạm nhân là người chưa thành niên được biết

và học tập làm theo. Qua khảo sát thực tiễn, CBGD, CBQG ở các trại giam đã đưa

ra những tấm gương thực sự gần gũi, đáng để cho phạm nhân là người chưa thành

niên tôn trọng, học tập. Trong khi sử dụng phương pháp này CBGD, CBQG đã có

định hướng cho phạm nhân là người chưa thành niên tránh phạm nhân học tập theo

tấm gương do cán bộ nêu ra một cách máy móc, bị động. Với phẩm chất đạo đức,

chính trị, lối sống trong sạch, lành mạnh, nghiêm túc tuân thủ các quy định của pháp

luật, có tư thế, tác phong, phương pháp đối xử, cách giải quyết xử lý công việc khoa

học, đúng đắn, các trại giam đã xây dựng được nhiều tấm gương CBGD, CBQG cho

phạm nhân là người chưa thành niên học tập và noi theo.

- Phương pháp rèn luyện

Đây là phương pháp tổ chức các hoạt động hàng ngày của phạm nhân theo

quy định của pháp luật, được lặp đi lặp lại thường xuyên đối với phạm nhân nói

chung và phạm nhân là người chưa thành niên nói riêng. Từ đó, giúp phạm nhân là

người chưa thành niên tích lũy được kiến thức, kinh nghiệm thực tiễn, hình thành

những phẩm chất đạo đức, ý chí và thói quen tuân thủ các quy định của pháp luật.

Các trại giam đặt ra yêu cầu rất cao về rèn luyện của phạm nhân là người chưa

thành niên, thường xuyên đôn đốc, nhắc nhở họ phải chấp hành các quy định của

pháp luật như: nam phạm nhân là người chưa thành niên phải cắt tóc ngắn, không

được để ria mép, ăn, mặc đúng quy định, sinh hoạt theo tập thể, 24/24 giờ đều phải

bị giám sát chặt chẽ… Nếp sống này đã trực tiếp hoặc gián tiếp tác động tới phạm

nhân nam chưa thành niên, ban đầu họ thực hiện một cách gò ép, bắt buộc, dần dần

trở thành thói quen, hình thành ở họ ý thức tổ chức kỷ luật, phục tùng mệnh lệnh,

tuân thủ NQTG.

- Phương pháp cưỡng chế

Trong GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên, CBGD, CBQG

không lấy phương pháp cưỡng chế làm phương pháp chính, ưa thích hay sử dụng.

61

Tuy nhiên, một số phạm nhân là người chưa thành niên khi vào trại giam chấp hành

án có các biểu hiện chống đối, tiêu cực, không chấp hành mệnh lệnh của cán bộ...

Vì vậy, phương pháp cưỡng chế vẫn phải được sử dụng trong GDPL cho phạm nhân

là người chưa thành niên để thể hiện tính cưỡng chế, nghiêm minh của pháp luật

đồng thời răn đe họ. Xuất phát từ đặc điểm tâm lý chung của con người là sợ bị

trừng phạt, đặc biệt đối với phạm nhân là người chưa thành niên, họ sợ bị cắt thăm

gặp, bị giảm lần nhận và gửi thư… Khi sử dụng phương pháp cưỡng chế với phạm

nhân là người chưa thành niên, CBGD, CBQG cân đối, áp dụng mức xử lý nhẹ hơn

so với phạm nhân đã trưởng thành cùng một hành vi, điều này phù hợp với quy định

của pháp luật cũng như đặc điểm của phạm nhân là người chưa thành niên. Ví dụ

trong Điều 38, Luật THAHS quy định phạm nhân là người chưa thành niên vi phạm

NQTG cũng bị giam tại buồng kỷ luật nhưng không bị cùm chân. Trong thời gian

áp dụng phương pháp cưỡng chế với phạm nhân là người chưa thành niên, CBGD,

CBQG vẫn quan tâm, tăng cường giáo dục, thuyết phục để họ hiểu rõ nguyên nhân

của việc bị xử phạt, việc xử phạt là xứng đáng với họ và phương hướng cải tạo

trong thời gian tới.

2.3. Nhận xét về giáo dục pháp luật cho phạm nhân là người chưa thành niên ở

các trại giam khu vực Trung Trung Bộ

Quá trình nghiên cứu khảo sát thực tế tình hình đặc điểm của phạm nhân là

người chưa thành niên cũng như GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên ở

các trại giam khu vực Trung Trung Bộ thuộc Tổng cục VIII, Bộ Công an từ năm

2010 đến năm 2015, tác giả xin đưa ra một số nhận xét, đánh giá như sau:

2.3.1. Kết quả đạt được

Các trại giam được khảo sát đã xây dựng được nội dung, hình thức, phương

pháp GDPL đa dạng, phong phú để CBGD, CBQG thực hiện GDPL cho phạm nhân

là người chưa thành niên. Tất cả phạm nhân là người chưa thành niên đến chấp hành

án tại trại giam đều được học tập pháp luật như: Luật THAHS; NQTG; 4 tiêu chuẩn

thi đua CHAPT; Luật Đặc xá; Bộ LHS; Bộ luật TTHS; Pháp lệnh Phòng chống

HIV/AIDS, Luật Giao thông đường bộ và các Thông tư hướng dẫn liên quan đến

62

quyền và nghĩa vụ của phạm nhân.... Đây là những nội dung GDPL rất cơ bản mà

cán bộ trại giam truyền đạt đến phạm nhân là người chưa thành niên nhằm trang bị

cho họ có kiến thức nhất định về pháp luật, về quyền và nghĩa vụ của công dân,

quyền và nghĩa vụ của phạm nhân trong quá trình chấp hành án, để họ xác định cho

mình động cơ, mục đích cải tạo, tiếp thu tác động giáo dục từ đó hình thành cho họ

thói quen sống và làm việc theo pháp luật mà trước hết là chấp hành nghiêm chỉnh

các quy định trong NQTG. Đồng thời, những trang bị đó còn giúp phạm nhân là

người chưa thành niên sau khi hết án có thể hòa nhập cộng đồng xã hội.

Các trại giam được khảo sát đã đầu tư một nguồn kinh phí tương đối lớn cho

các hoạt động GDPL cho phạm nhân nói chung trong đó có phạm nhân là người

chưa thành niên. Mua sắm các trang thiết bị, hệ thống loa đài, xây dựng các sân

bóng, sân tập, bàn ghế, tài liệu… phục vụ cho GDPL đạt hiệu quả.

Các cán bộ GDPL cho phạm nhân trong đó có phạm nhân là người chưa

thành niên được Ban giám thị các trại giam quan tâm, tạo điều kiện mọi mặt để học

tập, nâng cao trình độ bản thân đáp ứng yêu cầu công tác.

Nhận thức về pháp luật và ý thức chấp hành pháp luật của phạm nhân là người

chưa thành niên được nâng cao rõ rệt, điều đó được thể hiện qua kết quả xếp loại thi đua

chấp hành án của phạm nhân là người chưa thành niên ở ba trại giam khu vực Trung

Trung Bộ thuộc Tổng cục VIII từ năm 2010 đến năm 2015 (Bảng 2.5); Phạm nhân là

người chưa thành niên xếp loại cải tạo Tốt là 111 phạm nhân (21,06%), xếp loại Khá là

343 phạm nhân (65,09%). Kết quả trên đã khẳng định GDPL cho phạm nhân là người

chưa thành niên thực sự có ý nghĩa đối với công tác quản lý, giam giữ, giáo dục phạm

nhân.

Ngoài ra, hàng năm các trại giam còn tổ chức cho phạm nhân là người chưa

thành niên khai báo tố giác tội phạm và thu được nhiều tin cung cấp về tội phạm và

người phạm tội phục vụ cho công tác điều tra khám phá tội phạm và đấu tranh

phòng chống tội phạm ngoài xã hội. Các trại giam còn tổ chức cho phạm nhân là

người chưa thành niên thăm gặp thân nhân, gửi, nhận thư quà. Nhiều phạm nhân là

63

người chưa thành niên có quá trình cải tạo tốt đã được xét cho gặp thêm giờ. Điều

đó đã khuyến khích họ tích cực học tập, lao động, tin tưởng vào đường lối chính

sách của Đảng, yên tâm cải tạo.

Tóm lại, kết quả đạt được về GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên

trong những năm qua ở các trại giam khu vực Trung Trung bộ - thuộc Tổng cục

VIII, Bộ Công an đã chứng tỏ rằng chỉ khi nào trại giam xác định đúng tầm quan

trọng của GDPL và biết kết hợp chặt chẽ giữa GDPL với các nội dung giáo dục

khác như GDCD, giáo dục văn hóa, giáo dục lao động, bằng nhiều hình thức và

phương pháp khác nhau thì GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên mới đạt

được kết quả cao và đáp ứng được yêu cầu thực tiễn hiện nay. Để đạt được điều đó

không chỉ có sự nỗ lực của riêng đội ngũ cán bộ làm công tác giáo dục mà cần có sự

nỗ lực của toàn thể cán bộ trại giam, các cơ quan Nhà Nước, các tổ chức xã hội.

2.3.2. Một số hạn chế

Theo Hướng dẫn 148/C81-C86 của Tổng cục VIII ngày 30/01/2013 Về việc

dạy văn hóa, GDPL, GDCD cho phạm nhân theo Thông tư liên tịch số 02, nội dung

GDPL được xác định theo thời điểm đó là phạm nhân mới vào trại giam chấp hành

án, phạm nhân đang chấp hành án và phạm nhân sắp chấp hành xong án phạt tù, chứ

không xác định nội dung GDPL theo đối tượng là phạm nhân là người chưa thành

niên hay phạm nhân nữ… Do vậy, nội dung GDPL mang tính áp dụng chung cho tất

cả phạm nhân, phần dành cho phạm nhân là người chưa thành niên rất nghèo nàn về

nội dung. Trong nội dung GDPL cho phạm nhân đang chấp hành án, phần linh hoạt,

tự chọn dành cho phạm nhân là người chưa thành niên chỉ thấy thêm bài Quyền trẻ

em.

Cũng theo Hướng dẫn trên, ngay sau khi phạm nhân vào trại giam chấp hành

án, Giám thị trại giam phải bố trí giam giữ phạm nhân sau đó tiến hành các công

việc như: tổ chức khám bệnh, phân loại sức khỏe cho phạm nhân; cho phạm nhân

làm vệ sinh cá nhân (cắt tóc, cạo râu, tắm rửa); tập đội hình, đội ngũ (đứng, xếp

hàng, đi thường, đi đều, chào, quay phải, quay trái, đằng sau quay); phát quần áo, tư

trang; tổ chức GDPL, GDCD… Nội dung GDPL cho phạm nhân là người chưa

64

thành niên mới đến trại giam chấp hành án cũng như các phạm nhân khác khá dài

bao gồm 4 bài như phần 2.2.1 tác giả đã trình bày. Tất cả những công việc đó được

tiến hành trong một quỹ thời gian hạn hẹp đó là từ 7 đến 10 ngày. Cho nên nội dung

các bài GDPL không đi vào chiều sâu, không có nhiều thời gian để CBGD phân

tích, dẫn chứng, trình bày theo đúng, đầy đủ các nội dung GDPL như quy định, một

số nội dung chỉ lướt qua cho có như Bộ LHS, Bộ luật TTHS. Thực tế chỉ chủ yếu

phổ biến về Luật THAHS, NQTG, 4 tiêu chuẩn thi đua chấp hành án. Từ đó, dẫn

đến kết quả là kiến thức pháp luật của phạm nhân là người chưa thành niên được

trang bị hạn chế, chỉ phục vụ cho chấp hành án, chưa đáp ứng tái hòa nhập cộng

đồng.

Do ở độ tuổi chưa thành niên nên phạm nhân có những đặc điểm tâm sinh lý,

nhu cầu, khả năng không giống các phạm nhân đã trưởng thành. Tuy nhiên, trong

thực tế tiến hành GDPL các trại giam chưa tổ chức được các lớp học tập trung dành

riêng cho số phạm nhân là người chưa thành niên mà vẫn tổ chức lớp học cho tất cả

các đối tượng phạm nhân. Từ đó, CBGD không có điều kiện đi sâu vào các nội dung

và sử dụng các phương pháp phù hợp với riêng đối tượng phạm nhân là người chưa

thành niên, làm hạn chế hiệu quả GDPL cho số đối tượng này.

Hiện nay, chủ thể chính tiến hành GDPL cho phạm nhân là người chưa thành

niên ở các trại giam là CBGD. Trong những năm qua, ở các trại giam trong Tổng cục

VIII nói chung cũng như các trại giam khu vực Trung Trung Bộ nói riêng, Ban Giám

thị các trại giam hết sức quan tâm đến việc đào tạo nâng cao trình độ cho đội ngũ cán

bộ GDPL cho phạm nhân trong đó có phạm nhân là người chưa thành niên. Tuy

nhiên, một bộ phận CBGD làm công tác GDPL cho phạm nhân là người chưa thành

niên có sự am hiểu, kiến thức pháp luật chưa sâu sắc; nghiệp vụ sư phạm hạn chế; lại

phải thực hiện nhiều nhiệm vụ, nhiều công việc nên chưa có sự đầu tư thời gian, tâm

huyết cho hoạt động GDPL; một số CBGD cho rằng có dạy phạm nhân cũng không

nghe, không hiểu nên thiếu nhiệt tình, sáng tạo trong hoạt động GDPL chỉ tiến hành

cho có, theo sự phân công. Tất cả những yếu tố kể trên làm ảnh hưởng đến hiệu quả

của GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên mà cụ thể là hoạt động mở các

65

lớp học pháp luật tập trung.

Hình thức giáo dục riêng là một hình thức GDPL vô cùng quan trọng đối với

phạm nhân là người chưa thành niên. Tuy nhiên, ở các trại giam phần lớn chỉ áp dụng

hình thức giáo dục riêng như là cách xử lý tình huống khi phạm nhân là người chưa

thành niên có biểu hiện hoặc vi phạm NQTG chứ không quan tâm, sử dụng thường

xuyên, liên tục với họ như một hình thức GDPL. Khi giáo dục riêng phạm nhân là

người chưa thành niên, có thể do chủ quan vì phạm nhân là người chưa thành niên

nên việc phân công CBGD không được chú trọng như giáo dục riêng các phạm nhân

xâm phạm ANQG hay các phạm nhân khác; một số CBGD bỏ qua bước một là bước

nghiên cứu kỹ đặc điểm của đối tượng giáo dục. Từ đó, dẫn đến thất bại khi tiến hành

giáo dục riêng phạm nhân là người chưa thành niên, trong một số trường hợp còn tạo

ấn tượng xấu, sự coi thường, thất vọng của họ đối với CBGD.

Trong GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên, hình thức tuyên truyền,

GDPL thông qua các khẩu hiệu, pa nô, áp phích, tranh ảnh, bảng tin, sách, báo, phát

thanh, truyền hình được các trại giam sử dụng rộng rãi, đem lại hiệu quả GDPL cao. Tuy

nhiên, hình thức giáo dục này còn nhiều hạn chế cần khắc phục để đem lại hiệu quả

GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên cao hơn nữa. Phần lớn thư viện của trại

giam nghèo nàn về đầu sách, đặc biệt các sách hay, có nội dung phù hợp với lứa tuổi

chưa thành niên, vì vậy ít thu hút được phạm nhân là người chưa thành niên. Thư viện

của trại giam chủ yếu phục vụ cho khách đến thăm quan chứ chưa đáp ứng được nhu

cầu, thị hiếu của phạm nhân là người chưa thành niên. Việc cấp phát báo cho đội trưởng

mỗi đội phạm nhân tự tổ chức cho đội đọc trong giờ nghỉ, ngày nghỉ nhưng chưa có sự

giám sát, kiểm tra chặt chẽ của CBQG, CBGD nên phần nhiều là bỏ báo không đọc.

Tranh ảnh, bảng tin của các trại giam ít được cập nhật thông tin mới nhất là các thông tin

liên quan đến việc chấp hành án của phạm nhân, có nội dung mang tính răn đe, khuyến

khích hoặc GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên. Việc phát thanh chỉ chủ yếu

tập trung vào những ngày lễ, ngày có sự kiện; hoạt động phát thanh hàng ngày chưa

được các trại giam phân công, chuẩn bị chu đáo nên nội dung xơ xài, tẻ nhạt, ít thu hút sự

chú ý của phạm nhân là người chưa thành niên.

66

GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên thông qua hình thức tổ chức

các hoạt động hàng ngày cho họ còn một số tồn tại làm ảnh hưởng đến hiệu quả

GDPL của hình thức này. Công tác kiểm tra, giám sát của cán bộ ở trại giam đối với

các hoạt động hàng ngày của phạm nhân là người chưa thành niên còn lỏng lẻo, hời

hợt dẫn đến chưa kịp thời động viên, chỉ bảo, uốn nắn những thiếu sót, chưa được của

phạm nhân là người chưa thành niên. Từ đó, tình trạng phạm nhân là người chưa

thành niên vi phạm NQTG còn xảy ra tương đối nhiều ở các trại giam chủ yếu là các

vi phạm như mang đồ vật cấm vào trại giam, đánh nhau, không chấp hành mệnh lệnh

của cán bộ, chống đối học tập, lao động… Đối với hành vi vi phạm NQTG của phạm

nhân là người chưa thành niên, CBGD, CBQG chủ yếu xử lý kỷ luật là chính, chưa đi

sâu tìm hiểu nguyên nhân sâu xa của hành vi vi phạm, các yếu tố ảnh hưởng đến tư

tưởng, thái độ chấp hành án của phạm nhân là người chưa thành niên để có tác động

giáo dục phù hợp làm thay đổi từ nhận thức đến hành vi của họ.

GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên thông qua hình thức đấu tranh

tố giác tội phạm và hành vi vi phạm NQTG được triển khai và thực hiện nghiêm túc ở

các trại giam. Tuy nhiên, kết quả thu được chưa cao và còn một số hạn chế cần khắc

phục. Hiện nay, các trại giam chưa mở được các lớp khai thác dành riêng cho số phạm

nhân là người chưa thành niên. Trong việc mở lớp khai thác cho phạm nhân nói chung

nặng về hình thức, chưa có tác động tuyên truyền, GDPL sâu sắc đến phạm nhân nói

chung trong đó có phạm nhân là người chưa thành niên. Việc thu nhận, xử lý nguồn tin

do phạm nhân là người chưa thành niên cung cấp còn chậm, thiếu khoa học, chủ yếu là

các tin liên quan đến hành vi vi phạm NQTG của phạm nhân, ít tin cung cấp về tội

phạm ngoài xã hội. Một số CBQG chưa gắn kết được hình thức sinh hoạt tổ, đội phạm

nhân với hoạt động đấu tranh phê và tự phê cũng như đấu tranh tố giác hành vi vi phạm

của các phạm nhân trong tổ, đội. Có một số phạm nhân là người chưa thành niên cung

cấp nguồn tin có giá trị nhưng chưa được quan tâm, động viên đúng mức với các hình

thức khen thưởng hợp lý nên ảnh hưởng đến sự nhiệt tình, tích cực của họ trong đấu

tranh tố giác tội phạm.

Hình thức GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên thông qua mối quan

67

hệ phối hợp với các cơ quan Nhà nước, các tổ chức xã hội, Tòa án, Viện kiểm sát và

thân nhân gia đình phạm nhân là một hình thức quan trọng, mang tính sâu sắc, vĩ mô.

Tuy nhiên, trong thực tế các cơ quan Nhà nước, tổ chức xã hội, Tòa án, Viện kiểm sát

chưa thực sự tích cực phối hợp với trại giam trong GDPL cho phạm nhân là người chưa

thành niên, chỉ tham gia khi được trại giam mời. Do thời gian, môi trường GDPL hạn

hẹp nên nội dung, hình thức GDPL cho phạm nhân diễn ra đơn điệu. Phần lớn GDPL

cho phạm nhân là người chưa thành niên được tổ chức lồng ghép trong GDPL cho các

phạm nhân khác, chưa tổ chức được buổi GDPL riêng cho số đối tượng phạm nhân là

người chưa thành niên. Chính quyền và nhân dân địa phương nơi trại đóng quân chưa

tham gia tích cực và có hiệu quả vào hoạt động GDPL cho phạm nhân là người chưa

thành niên. Một số đối tượng xấu xung quanh khu vực các trại giam vì lợi nhuận vẫn

mua bán, tiếp tay cho phạm nhân là người chưa thành niên vi phạm NQTG chủ yếu là

hành vi đưa vật cấm vào trại giam. Các hoạt động tổ chức dạy văn hóa cho phạm nhân

là người chưa thành niên chủ yếu vẫn do CBGD ở trại đảm nhiệm, việc phối hợp với

trung tâm giáo dục thường xuyên, Phòng giáo dục chưa được tốt. Hoạt động dạy nghề,

hướng nghiệp mang tính hình thức, khả năng đáp ứng yêu cầu của thực tiễn thấp nên

cơ hội tìm kiếm việc làm của phạm nhân là người chưa thành niên sau khi hết án không

cao, ảnh hưởng đến tái hòa nhập cộng đồng của họ.

Sự phối hợp giữa các đội nghiệp vụ trong trại giam để tham mưu cho Ban Giám

thị nắm và giải quyết vi phạm, phòng ngừa vi phạm của phạm nhân là người chưa thành

niên chưa kịp thời. Chủ yếu khi có vi phạm của phạm nhân là người chưa thành niên cán

bộ ở trại mới phát hiện ra và xử lý. Chưa chú trọng hoạt động giáo dục phạm nhân là

người chưa thành niên để giúp họ thay đổi nhận thức dẫn đến thay đổi hành vi bản thân.

2.3.3. Nguyên nhân của những hạn chế

GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên ở các trại giam thuộc Tổng cục

VIII còn tồn tại thiếu sót như trên xuất phát từ những nguyên nhân cơ bản sau:

- Nguyên nhân khách quan

+ Hệ thống các văn bản pháp luật của Bộ Công an, Tổng cục VIII quy định

về nội dung, hình thức, phương pháp GDPL cho phạm nhân là người chưa thành

68

niên còn nghèo nàn, chủ yếu vận dụng từ quy định GDPL chung cho tất cả phạm

nhân.

+ Đặc điểm của đối tượng GDPL cũng là một trong các nguyên nhân khách

quan ảnh hưởng đến hiệu quả của công tác này. Phạm nhân là người chưa thành

niên do còn ít tuổi nên nhận thức, kiến thức pháp luật hạn chế, thiếu kinh nghiệm

cuộc sống nên phạm nhân là người chưa thành niên dễ bị ảnh hưởng tiêu cực từ các

phạm nhân khác, thường bị lôi kéo cùng thực hiện hành vi vi phạm NQTG. Diễn

biến tâm sinh lý của phạm nhân là người chưa thành niên diễn biến không ổn định,

hay bị ảnh hưởng từ các yếu tố bên ngoài. Từ các đặc điểm đó tác động đến nhận

thức, sự nhiệt tình của CBGD trong tiến hành GDPL cho phạm nhân là người chưa

thành niên.

+ Tình trạng quá tải về phạm nhân, số lượng phạm nhân vượt quá quy mô giam

giữ và số phạm nhân là người chưa thành niên vào trại giam chấp hành án diễn biến

ngày một phức tạp. Tình hình đó gây ra không ít khó khăn đến GDPL cho phạm nhân

là người chưa thành niên. Cơ sở vật chất phục vụ cho GDPL như hệ thống các buồng

giam, khu giam chưa được xây dựng kiên cố, đầy đủ đáp ứng yêu cầu quản lý giam

giữ, một số điều kiện cần thiết trong GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên

thiếu thốn, nghèo nàn như thiếu hội trường học tập, thư viện ít đầu sách nhất là những

sách phù hợp với lứa tuổi chưa thành niên, phòng giáo dục cá biệt đơn sơ không tạo

được tâm lý thoải mái cho hoạt động giáo dục, trang thiết bị, phương tiện phục vụ cho

hoạt động GDPL chưa đầy đủ, tài liệu phục vụ cho GDPL chưa phù hợp, còn quá sức

so với trình độ của cán bộ kiêm nhiệm…

- Nguyên nhân chủ quan

+ Trong những năm gần đây mặc dù đội ngũ cán bộ, chiến sỹ công tác thuộc

Tổng cục VIII cũng như đội ngũ cán bộ công tác ở trại giam được biên chế tăng lên

nhưng so với yêu cầu công tác thì còn thiếu và yếu. Đôi khi coi trọng công tác quản lý

hơn công tác giáo dục nên hạn chế hiệu quả của các mặt công tác giáo dục. Trình độ,

sự am hiểu pháp luật của CBGD còn hạn chế; các kiến thức phục vụ GDPL cho phạm

nhân là người chưa thành niên như Tâm lý học, các chiến thuật tâm lý trong giáo dục

69

phạm nhân là người chưa thành niên, năng khiếu sư phạm còn thấp. Do một lúc phải

tiến hành nhiều công việc như vừa GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên,

vừa tổ chức các hoạt động khác, xếp loại thi đua, xử lý kỷ luật... lại xuất phát từ đặc

điểm của đối tượng GDPL là phạm nhân là người chưa thành niên, một bộ phận CBGD

mất đi sự say mê, nhiệt tình, tâm huyết, sáng tạo trong hoạt động GDPL cho phạm

nhân là người chưa thành niên.

+ Mối quan hệ phối hợp giữa CBGD tiến hành GDPL cho phạm nhân là

người chưa thành niên với các lực lượng nghiệp vụ khác như CBQG, cán bộ trực

trại, cảnh sát bảo vệ, trinh sát chưa được chặt chẽ, chưa có sự trao đổi thông tin về

phạm nhân là người chưa thành niên một cách thường xuyên, liên tục để đề ra các

kế hoạch GDPL cho phạm nhân có hiệu quả hơn.

+ Việc phối hợp giữa cán bộ GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên

với các cơ quan nhà nước, tổ chức xã hội, Tòa án, Viện kiểm sát mang tính hình

thức, thực tế chưa phát huy được hiệu quả của mối quan hệ này trong GDPL cho

phạm nhân là người chưa thành niên. Thông tin giữa trại giam và gia đình phạm

nhân là người chưa thành niên phục vụ cho hoạt động GDPL cho họ còn hời hợt,

nhiều gia đình còn tiếp tay cho phạm nhân là người chưa thành niên vi phạm NQTG

mà chủ yếu là mang đồ vật cấm vào trại giam thậm chí là ma túy, các chất gây

70

nghiện.

Tóm tắt chương 2

Xuất phát từ tình hình đặc điểm các trại giam khu vực Trung Trung Bộ thuộc

Tổng cục VIII, tình hình đặc điểm đội ngũ cán bộ giáo dục pháp luật cho phạm

nhân là người chưa thành niên, tình hình đặc điểm phạm nhân là người chưa thành

niên, tác giả phản ánh thực trạng giáo dục pháp luật cho phạm nhân là người chưa

thành niên ở các trại giam khu vực Trung Trung Bộ thuộc Tổng cục VIII, Bộ Công

an từ năm 2010 đến năm 2015. Thực trạng giáo dục pháp luật cho phạm nhân là

người chưa thành niên được phản ảnh chủ yếu trên ba nội dung đó là: Nội dung giáo

dục pháp luật cho phạm nhân là người chưa thành niên, hình thức giáo dục pháp

luật cho phạm nhân là người chưa thành niên, phương pháp giáo dục pháp luật cho

phạm nhân là người chưa thành niên. Từ nội dung trên có thể rút ra một số vấn đề

sau:

Giáo dục pháp luật cho phạm nhân là người chưa thành niên được tiến hành

với nội dung, hình thức, phương pháp giáo dục trên cơ sở tuân thủ các quy định của

pháp luật, điều kiện thực tế ở trại giam và đặc điểm của phạm nhân là người chưa

thành niên. Thực tiễn giáo dục pháp luật cho phạm nhân là người chưa thành niên

đã thu được nhiều kết quả đáng khích lệ trong tổ chức các lớp học pháp luật tập

trung; trong giáo dục riêng; trong tuyên truyền, giáo dục pháp luật thông qua các

khẩu hiệu, pa nô, áp phích, tranh ảnh, bảng tin, phát thanh, truyền hình; trong tổ

chức các hoạt động hàng ngày cho phạm nhân là người chưa thành niên; trong tổ

chức hoạt động đấu tranh, tố giác tội phạm; trong xây dựng mối quan hệ phối hợp

với cơ quan Nhà nước, tổ chức xã hội, Tòa án, Viện kiểm sát, thân nhân gia đình

phạm nhân là người chưa thành niên. Tuy nhiên, giáo dục pháp luật cho phạm nhân

là người chưa thành niên cũng bộc lộ những hạn chế nhất định do các nguyên nhân

chủ quan và khách quan gây ra đòi hỏi các trại giam phải xem xét, giải quyết. Trên

cơ sở thực trạng tác giả đưa ra một số giải pháp liên quan trực tiếp nhằm nâng cao

71

hiệu quả giáo dục pháp luật cho phạm nhân là người chưa thành niên.

Chương 3

QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG

GIÁO DỤC PHÁP LUẬT CHO PHẠM NHÂN LÀ NGƯỜI CHƯA THÀNH

NIÊN Ở CÁC TRẠI GIAM KHU VỰC TRUNG TRUNG BỘ

3.1. Quan điểm tăng cường giáo dục pháp luật cho phạm nhân là người chưa

thành niên ở các trại giam khu vực Trung Trung Bộ

3.1.1. Quán triệt sâu sắc quan điểm, đường lối của Đảng về công tác phổ biến,

giáo dục pháp luật cho các đối tượng xã hội, trong đó có đối tượng phạm nhân là

người chưa thành niên

Từ khi ra đời đến nay, Đảng Cộng sản Việt Nam luôn giữ vai trò lãnh đạo

toàn diện các mặt hoạt động của Nhà nước và xã hội. Bởi vậy, GDPL nói chung,

GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên nói riêng phải luôn bám sát quan

điểm, đường lối của Đảng và gắn liền với sự lãnh đạo của Đảng. Trong quá trình

lãnh đạo công cuộc xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam, Đảng ta luôn

quan tâm, coi trọng công tác GDPL cho các tầng lớp nhân dân, cho từng nhóm đối

tượng xã hội vì GDPL là con đường, biện pháp hữu hiệu để đưa thông tin, kiến thức

pháp luật đến với các tầng lớp nhân dân nói chung, đội ngũ CBCC, viên chức nói

riêng; mặt khác, khẳng định Nhà nước ta luôn đảm bảo tôn trọng quyền con người,

quyền công dân, mọi người đếu bình đẳng trước pháp luật.

Mục tiêu của công tác GDPL được Đảng ta xác định: “Tăng cường giáo dục

ý thức pháp luật, nâng cao hiểu biết và ý thức tôn trọng pháp luật, sống và làm việc

theo Hiến pháp và pháp luật, bảo đảm cho pháp luật được thi hành một cách nghiêm

minh, thống nhất và công bằng” [Đảng Cộng sản Việt Nam (2007), Văn kiện Đảng

Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, tập 53, Hà Nội, tr. 225]. Chủ thể, hình

thức GDPL cũng đã được Đảng ta đề cập rất cụ thể trong Văn kiện Đại hội đại biểu

toàn quốc lần thứ VIII: “Triển khai mạnh mẽ công tác tuyên truyền và GDPL. Huy

động các lực lượng đoàn thể, chính trị, xã hội, nghề nghiệp, các phương tiện thông

72

tin đại chúng tham gia các đợt vận động thiết lập trật tự, kỷ cương và các hoạt động

thường xuyên, xây dựng nếp sống và làm việc theo pháp luật trong các cơ quan nhà

nước và xã hội” [Đảng Cộng sản Việt Nam (1996), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn

quốc lần thứ VIII, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr. 241]. Giải pháp có tính thực

tiễn để phát huy vai trò của GDPL, nâng cao ý thức chấp hành pháp luật của các

tầng lớp nhân dân là: “Các luật ban hành cần đảm bảo tính khả thi, dễ hiểu, quy

định cụ thể để giảm bớt tình trạng phải chờ đợi quá nhiều văn bản hướng dẫn mới

thi hành được. Tăng cường công tác tuyên truyền, giải thích, GDPL để nhân dân

hiểu và tự giác chấp hành” [Đảng Cộng sản Việt Nam (1997), Văn kiện Hội nghị

lần thứ ba Ban Chấp hành Trung ương khóa VIII, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội,

tr. 48]. Đại hội IX tiếp tục khẳng định: “Phát huy dân chủ đi đôi với giữ vững kỷ

luật, kỷ cương, tăng cường pháp chế, quản lý xã hội bằng pháp luật, tuyên truyền

giáo dục toàn dân nâng cao ý thức chấp hành pháp luật” [Đảng Cộng sản Việt Nam

(2001), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX, Nxb. Chính trị Quốc gia,

Hà Nội, tr. 135].

Điểm mốc quan trọng nhất đánh dấu sự quan tâm mạnh mẽ và sự lãnh đạo

của Đảng đối với phổ biến, GDPL là Chỉ thị số 32-CT/TW ngày 09/12/2003 của

Ban Bí thư Về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng trong công tác phổ biến, GDPL,

nâng cao ý thức chấp hành pháp luật của cán bộ, nhân dân. Mục tiêu, yêu cầu

xuyên suốt của Chỉ thị này là: phổ biến, GDPL ở nước ta trong giai đoạn hiện nay

cần được tăng cường thường xuyên, liên tục và ở tầm cao hơn, nhằm làm cho cán

bộ, nhân dân hiểu biết pháp luật và chấp hành nghiêm chỉnh pháp luật, thông qua đó

mà kiểm tra, giám sát việc thi hành pháp luật; đồng thời, góp phần nâng cao hiệu

lực, hiệu quả của pháp luật trong điều chỉnh các lĩnh vực, các quan hệ xã hội.

Việc quán triệt những quan điểm, đường lối của Đảng về phổ biến, GDPL

chính là cơ sở để xây dựng các giải pháp khả thi, phù hợp nhằm bảo đảm nâng cao

chất lượng, hiệu quả của phổ biến, GDPL cho các nhóm đối tượng xã hội khác

nhau; đồng thời, vận dụng các quan điểm, đường lối đó vào công tác GDPL cho

phạm nhân là người chưa thành niên trong các TG ở khu vực Trung Trung Bộ hiện

73

nay.

3.1.2. Kết hợp chặt chẽ giữa trại giam, các cơ quan hữu quan, gia đình phạm

nhân và bản thân phạm nhân là người chưa thành niên

Về nguyên tắc, triển khai thực hiện GDPL nói chung không chỉ là trách

nhiệm của cá nhân, cơ quan hay đơn vị chức năng, mà còn là trách nhiệm chung của

toàn xã hội, đòi hỏi sự tham gia của Đảng, Nhà nước, các cấp chính quyền từ trung

ương đến địa phương, các tổ chức, cơ quan, đoàn thể xã hội, nhà trường, gia đình và

sự nỗ lực của mỗi cá nhân. Để GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên

mang lại hiệu quả, phải tuân thủ nguyên tắc phối kết hợp chặt chẽ giữa các bên hữu

quan. GDPL phải mang tính hệ thống, có sự điều hành thống nhất, hợp tác chặt chẽ

giữa các cơ quan chức năng, các tổ chức xã hội, đoàn thể quần chúng và các cá nhân

về nội dung, phương pháp, hình thức GDPL. Sự phối kết hợp chặt chẽ giữa các bên

hữu quan là tác nhân quan trọng đảm bảo sự vận hành có hiệu quả công tác GDPL

cho phạm nhân là người chưa thành niên .

Theo nguyên tắc đó, công tác GDPL cho phạm nhân trong các TG đòi hỏi

phải có sự phối kết hợp chặt chẽ giữa TG, các cơ quan hữu quan, gia đình phạm

nhân và bản thân mỗi phạm nhân. Các TG giữ vai trò chủ thể chính, chỉ đạo, tổ

chức và điều hành công tác GDPL theo chương trình, kế hoạch đã được xác định;

vai trò hàng đầu thuộc về những CBGDPL của các TG được phân công chuẩn bị

bài, trực tiếp lên lớp truyền đạt nội dung GDPL cho phạm nhân; các CBQG có trách

nhiệm hỗ trợ tích cực cho hoạt động này. Các cơ quan hữu quan giữ vai trò phối

hợp trong việc cử chuyên gia lên lớp giảng dạy, tổ chức những hoạt động có tính

chất lồng ghép giáo dục, tuyên truyền pháp luật cho phạm nhân khi có yêu cầu;

kiểm tra, giám sát việc thực hiện chương trình GDPL cho phạm nhân. Gia đình

phạm nhân giữ vai trò động viên phạm nhân tự giác, tích cực học tập pháp luật,

chấp hành nội quy, quy chế qua những lần thăm gặp hoặc nói chuyện điện thoại; có

thể gửi sách, báo, tạp chí có các nội dung pháp luật phù hợp để phạm nhân tự đọc,

tìm hiểu thêm. Bản thân mỗi phạm nhân phải nhận thức được ý nghĩa, tầm quan

trọng của việc học tập pháp luật, chiếm lĩnh tri thức pháp luật. Sự phối kết hợp chặt

74

chẽ giữa TG, các cơ quan hữu quan, gia đình phạm nhân và bản thân mỗi phạm

nhân vừa là quan điểm chỉ đạo, vừa là biện pháp bảo đảm nâng cao hiệu quả GDPL

cho phạm nhân trong các TG ở khu vực Trung Trung Bộ.

3.1.3. Phải lựa chọn những nội dung, phương pháp và hình thức giáo dục pháp

luật phù hợp với đặc điểm tình hình phạm nhân là người chưa thành niên

Nội dung, phương pháp và hình thức GDPL là những thành tố cơ bản của

hoạt động GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên trong các TG. Giữa các

thành tố này có mối liên hệ hữu cơ, tác động qua lại và bổ sung cho nhau. Chính vì

vậy, để bảo đảm nâng cao hiệu quả GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên

thì phải lựa chọn nội dung, phương pháp và hình thức GDPL phù hợp với đặc điểm

tình hình phạm nhân là người chưa thành niên trong các TG. Theo đó:

Nội dung GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên trong các TG phải

bảo đảm tính khoa học, vừa tuân thủ các nội dung chương trình GDPL cho phạm

nhân, vừa bảo đảm đáp ứng nhu cầu thực tiễn của phạm nhân là người chưa thành

niên và phù hợp với đặc điểm về độ tuổi, giới tính, học vấn, cơ cấu tình hình tội

phạm ở từng khu vực. Trên cơ sở thống kê về thực trạng tình hình tội phạm ở từng

khu vực, cần xây dựng chuyên đề GDPL chuyên biệt về những loại tội phạm nổi

cộm ở khu vực để truyền đạt cho phạm nhân.

Phương pháp GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên trong các TG

phải được coi trọng hơn và đặt đúng vị trí, vai trò của nó, cũng phải bảo đảm tính

khoa học, hiện đại; chuyển dần từ phương pháp “lấy người dạy làm trung tâm” sang

phương pháp “lấy người học làm trung tâm” nhằm “phát huy tính tích cực, sáng tạo

của người học, khắc phục lối truyền thụ một chiều” [30, tr. 97]. Các cán bộ GDPL

cần kết hợp hài hòa giữa phương pháp thuyết trình truyền thống với phương pháp

nêu vấn đề, kết hợp giữa truyền đạt nội dung pháp luật với việc nêu ra các tình

huống, bài tập trắc nghiệm; tăng cường các phương pháp đối thoại, thảo luận nhóm

theo các chủ đề pháp luật, phương pháp nêu tình huống để lôi cuốn phạm nhân vào

sự tranh luận, thảo luận nhằm tìm ra hướng giải quyết hợp lý nhất.

Phải đa dạng hóa, sử dụng kết hợp nhiều hình thức GDPL cho phạm nhân là

75

người chưa thành niên trong các TG một cách linh hoạt, sáng tạo, phù hợp với đặc

điểm của từng nhóm đối tượng phạm nhân; từng bước khai thác và vận dụng công

nghệ thông tin (soạn bài giảng, giáo án điện tử) phục vụ công tác GDPL cho phạm

nhân là người chưa thành niên. Ngoài hình thức chính là giảng dạy trên hội trường

thì cần tăng cường thêm các hình thức GDPL khác, như sử dụng các phương tiện

thông tin đại chúng, sân khấu hóa, thảo luận tại buồng giam, thi tìm hiểu pháp luật...

3.1.4. Kết hợp chặt chẽ giữa giáo dục pháp luật với giáo dục công dân, dạy văn

hóa và dạy nghề cho phạm nhân là người chưa thành niên

Trên thực tế, quan điểm kết hợp chặt chẽ giữa GDPL với giáo dục công dân,

dạy văn hóa và dạy nghề cho phạm nhân nói chung đã được quy định trong Luật

THAHS: “1. Phạm nhân phải học pháp luật, giáo dục công dân và được học văn

hoá, học nghề. Phạm nhân chưa biết chữ phải học văn hoá để xoá mù chữ. Phạm

nhân là người nước ngoài được khuyến khích học tiếng Việt...” [54, khoản 1 Điều

28]. Luật Phổ biến, giáo dục năm 2012 cũng quy định: “2. Phổ biến, GDPL cho

người đang chấp hành hình phạt tù... được chú trọng thực hiện thông qua chương

trình học pháp luật, giáo dục công dân và lồng ghép trong chương trình học văn

hoá, học nghề, giáo dục tái hòa nhập cộng đồng; phổ biến thông tin thời sự, chính

sách; sinh hoạt câu lạc bộ, nhóm đồng đẳng và các hình thức phù hợp khác” [55,

khoản 2, Điều 21].

Việc quán triệt quan điểm kết hợp chặt chẽ giữa GDPL cho phạm nhân là

người chưa thành niên với giáo dục công dân, dạy văn hóa và dạy nghề cho họ là

nhằm bảo đảm tính đồng bộ, hài hòa và hiệu quả của công tác GDPL cho phạm

nhân là người chưa thành niên trong các TG. Giữa GDPL và giáo dục công dân, dạy

văn hóa và dạy nghề cho phạm nhân là người chưa thành niên có mối quan hệ biện

chứng: GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên phải gắn với giáo dục công

dân. Nội dung chủ yếu của giáo dục công dân cho phạm nhân là người chưa thành

niên là giáo dục đạo đức và kỹ năng sống. Mục tiêu của GDPL và giáo dục đạo đức

là thiết lập trật tự pháp luật và trật tự đạo đức, hình thành ở mỗi cá nhân hành vi hợp

pháp, hợp đạo đức xã hội. Xã hội công bằng, dân chủ, văn minh là xã hội mà ở đó

76

mọi công dân đều phải có ý thức và lối sống phù hợp với nền tảng đạo đức và tuân

thủ pháp luật. Mục tiêu của pháp luật và đạo đức là phục vụ con người, vì những giá

trị nhân văn của con người. Có kiến thức pháp luật mà thiếu sự hiểu biết, tôn trọng

các giá trị đạo đức thì phạm nhân là người chưa thành niên khó có thể trở thành

người có ích khi trở về tái hòa nhập xã hội.

GDPL phải gắn với dạy văn hóa cho phạm nhân là người chưa thành niên vì

GDPL chỉ có tác dụng khi dựa trên một nền tảng học vấn nhất định. Trình độ học

vấn của phạm nhân càng cao thì việc học tập pháp luật càng thuận lợi và ngược lại.

phạm nhân mù chữ thì khó có thể tiếp thu kiến thức pháp luật chứ chưa nói đến hiểu

biết pháp luật. Bởi vậy, để bảo đảm hiệu quả GDPL cho phạm nhân là người chưa

thành niên mù chữ thì điều kiện tiên quyết là phải dạy chữ cho họ, có thể triển khai

lồng ghép với hoạt động dạy nghề cho phạm nhân là người chưa thành niên.

3.2. Giải pháp tăng cường giáo dục pháp luật cho phạm nhân là người chưa

thành niên

3.2.1. Hoàn thiện pháp luật về giáo dục pháp luật cho phạm nhân là người chưa

thành niên

- Cơ sở đề xuất

Xuất phát từ đặc điểm của phạm nhân là người chưa thành niên đồng thời để

giúp họ hòa nhập cộng đồng sau khi hết án, vấn đề quan trọng đặt ra là phải tiến hành

GDPL cho họ. Các văn bản pháp luật quy định về GDPL cho phạm nhân là người chưa

thành niên là cơ sở, là hành lang pháp lý quan trọng giúp CBGD đề ra các nội dung,

hình thức, phương pháp GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên, ảnh hưởng

trực tiếp đến hiệu quả công tác này.

Tác giả đã tiến hành nghiên cứu, khảo sát các văn bản pháp luật của Nhà

nước, Bộ Công an, Tổng cục VIII quy định về thi hành án phạt tù nói chung, GDPL

cho phạm nhân là người chưa thành niên nói riêng. Qua khảo sát, nghiên cứu các

văn bản pháp luật, tác giả thấy rằng GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên

thiếu một cơ sở pháp lý vững chắc để CBGD các trại giam xây dựng nội dung,

chương trình, hình thức, phương pháp GDPL cho phạm nhân là người chưa thành

77

niên phù hợp với đặc điểm của số đối tượng này.

- Nội dung đề xuất

Bộ Công an, Tổng cục VIII cần nghiên cứu, xây dựng và ban hành văn bản

pháp luật quy định, hướng dẫn cụ thể GDPL cho phạm nhân là người chưa thành

niên trên cơ sở quy định của Luật THAHS, đặc điểm của phạm nhân là người chưa

thành niên. Trong đó, cần xác định rõ chủ thể tiến hành giáo dục, nội dung, chương

trình, hình thức giáo dục, thời gian thực hiện, mối quan hệ giữa các chủ thể và trách

nhiệm của các chủ thể tham gia GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên.

Trên cơ sở văn bản pháp luật, Tổng cục VIII cần chủ trì tổ chức phối hợp

biên soạn cuốn giáo trình GDPL cho phạm nhân trong đó có phạm nhân là người

chưa thành niên làm tài liệu cho CBGD nghiên cứu giảng dạy. Tài liệu giáo dục

công dân bản dự thảo do Tổng cục VIII phối hợp với Viện khoa học giáo dục Việt

Nam, Bộ Giáo dục và đào tạo biên soạn, chưa có bản chính, một số bài đã không

còn phù hợp. Ví dụ trong các bài GDPL cho phạm nhân mới đến trại có bài 2: “Một

số nội dung cơ bản của Pháp lệnh thi hành án phạt tù và Quy chế trại giam”. Cần

biên soạn sách theo dạng câu hỏi pháp luật dùng làm tài liệu cho phạm nhân là

người chưa thành niên nghiên cứu, học tập.

Khi có các văn bản pháp luật điều chỉnh GDPL cho phạm nhân nói chung,

phạm nhân là người chưa thành niên nói riêng được ban hành, Tổng cục VIII, các

trại giam cần tổ chức tập huấn cho đội ngũ cán bộ trực tiếp GDPL cho phạm nhân

trong đó có phạm nhân là người chưa thành niên.

- Biện pháp thực hiện

Các trại giam hàng năm phải tổng kết rút kinh nghiệm thực tiễn GDPL cho

phạm nhân nói chung trong đó có phạm nhân là người chưa thành niên nói riêng.

Qua tổng kết cần phát hiện những vướng mắc, bất cập trong các văn bản pháp luật,

thông tư, hướng dẫn về công tác thi hành án phạt tù và phải làm báo cáo, kiến nghị,

tham mưu, đề xuất gửi về Tổng cục VIII.

Trên cơ sở báo cáo, kiến nghị, tham mưu, đề xuất của các trại giam, Tổng cục

VIII cần đề nghị, phối hợp với các cơ quan chức năng kịp thời sửa đổi, bổ sung và

78

hoàn thiện các văn bản pháp luật cho phù hợp với thực tiễn công tác đặt ra. Đồng

thời, khi tiếp nhận ý kiến đề xuất của các trại giam, Tổng cục VIII cần khẩn trương

chỉ đạo các Cục nghiệp vụ nghiên cứu, soạn thảo, xây dựng các văn bản hướng dẫn

thuộc thẩm quyền của Tổng cục về GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên

đảm bảo tính kịp thời.

Tổng cục VIII tiếp tục phối hợp với Viện khoa học giáo dục Việt Nam và Bộ

Giáo dục và Đào tạo nhanh chóng chỉnh sửa, bổ sung vào bản dự thảo tài liệu Giáo

dục công dân dành cho phạm nhân để các trại giam sớm có tài liệu chính thống

phục vụ cho giáo dục phạm nhân nói chung và GDPL cho phạm nhân là người chưa

thành niên nói riêng.

Trên cơ sở Luật THAHS và các Thông tư liên tịch hướng dẫn về nội dung

GDPL cho phạm nhân trong đó có phạm nhân là người chưa thành niên, Tổng cục

VIII cần biên soạn cuốn sách theo dạng câu hỏi và đáp án về pháp luật để làm tài

liệu phát cho phạm nhân nghiên cứu, học tập, giúp họ nâng cao nhận thức pháp luật,

tự tìm hiểu, giải đáp những thắc mắc của bản thân về pháp luật.

3.2.2. Đổi mới nội dung, hình thức, phương pháp giáo dục pháp luật cho phù

hợp với đặc điểm của phạm nhân là người chưa thành niên

- Cở sở đề xuất

Bản chất của quá trình GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên là quá

trình giáo dục lại, quá trình này có nhiệm vụ phát hiện, sửa chữa những tư tưởng, tình

cảm, thói quen, hành vi không phù hợp với hệ thống pháp luật trật tự xã hội hiện hành

và hình thành ở họ hệ thống thế giới quan, nhân sinh quan, quan điểm đạo đức mới. Để

đạt được điều này, GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên cần xây dựng được

nội dung, hình thức, phương pháp giáo dục mang tính đặc trưng, phù hợp với đặc điểm

của đối tượng giáo dục.

- Nội dung đề xuất

Trên cơ sở đặc điểm của đối tượng giáo dục; nội dung, hình thức, phương

pháp GDPL đã được tiến hành; tình hình thực tiễn hiện nay; tác giả đưa ra đề xuất

về xây dựng, đổi mới, hoàn thiện nội dung, hình thức, phương pháp GDPL cho

79

phạm nhân là người chưa thành niên như sau:

+ Đối với nội dung GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên, hiện nay

các trại giam xây dựng nội dung GDPL dành cho phạm nhân mới vào trại giam chấp

hành án, phạm nhân đang chấp hành án và phạm nhân sắp chấp hành xong bản án. Đối

với GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên chỉ có thêm bài ở phần linh hoạt,

tự chọn, còn phần lớn là áp dụng như các phạm nhân đã trưởng thành.

Do vậy, tác giả đề xuất trong chương trình dành cho phạm nhân đang chấp hành

án ngoài phần bắt buộc, có thêm phần linh hoạt, tự chọn. Phần linh hoạt, tự chọn hiện

nay đối với phạm nhân là người chưa thành niên rất nghèo nàn, mới có bài Quyền trẻ

em. Cần phải xây dựng, bổ sung thêm phần giáo dục kỹ năng sống cho phạm nhân là

người chưa thành niên. Thông qua nội dung này giúp hình thành cho phạm nhân là

người chưa thành niên cách làm chủ bản thân, khả năng ứng xử trong các mối quan hệ

xã hội và cách ứng phó với các tình huống trong cuộc sống. Đối với phạm nhân là

người chưa thành niên trong thời gian chấp hành bản án, GDPL cho số phạm nhân này

cần kết hợp, tập trung giáo dục các kỹ năng sống như kỹ năng giao tiếp, kỹ năng tự

nhận thức, kỹ năng giải quyết mâu thuẫn. Đối với phạm nhân là người chưa thành niên

sắp chấp hành xong bản án, nội dung GDPL cần phải kết hợp giáo dục các kỹ năng

sống chủ yếu, quan trọng như kỹ năng tìm kiếm việc làm, kỹ năng hòa nhập cộng

đồng, kỹ năng tìm kiếm sự hỗ trợ.

+ Đối với hình thức GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên, trong

hình thức tổ chức các lớp học pháp luật tập trung, tác giả đề xuất nhân các sự kiện

như chào mừng ngày 26/3, 2/9, ngày pháp luật Việt nam 9/11,… mở các lớp học

dành riêng cho số phạm nhân là người chưa thành niên. Có thể xây dựng thành các

chuyên đề cho đợt mở lớp để xác định nội dung trọng tâm, ví dụ như chuyên đề

giáo dục về kỹ năng giải quyết mâu thuẫn, hay các chuyên đề liên quan đến tội

cướp, cố ý gây thương tích là các tội danh mà phạm nhân là người chưa thành niên

thực hiện nhiều nhất…

Đối với hình thức giáo dục riêng, CBQG, CBGD nên kết hợp với tư vấn phạm

nhân là người chưa thành niên các vấn đề liên quan đến vi phạm của họ, đến pháp

80

luật mà bản thân họ còn khúc mắc, chưa thông hiểu. Tránh tư tưởng và cách sử dụng

hình thức giáo dục riêng như một biện pháp xử lý vi phạm của phạm nhân là người

chưa thành niên. Nếu kết hợp được hình thức giáo dục riêng với tư vấn phạm nhân thì

hiệu quả của buổi giáo dục riêng sẽ rất cao.

+ GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên cần kết hợp, vận dụng linh

hoạt các nhóm phương pháp giáo dục trên cơ sở quan điểm giáo dục thuyết phục là

chính, trong những trường hợp thục sự cần thiết mới sử dụng đến phương pháp cưỡng

chế. Trong tất cả phương pháp GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên, tác giả

đặc biệt lưu ý đến phương pháp nêu gương, CBGD trong GDPL cho phạm nhân là người

chưa thành niên cần quan tâm, sử dụng thành thạo phương pháp này, nó phù hợp với

nhận thức, tâm lý của đối tượng giáo dục là người chưa thành niên.

- Biện pháp thực hiện

Trên cơ sở nghiên cứu đặc điểm của đối tượng giáo dục phạm nhân là người

chưa thành niên; thực trạng GDPL với các nội dung, hình thức, phương pháp GDPL

đã tiến hành và kết quả thu được; các trại giam đề xuất với Tổng cục VIII các vấn

đề cần thay đổi, bổ sung về nội dung, hình thức, phương pháp GDPL cho phạm

nhân là người chưa thành niên.

Tổng cục VIII cần nghiên cứu, ban hành các văn bản trong thẩm quyền của

mình xác định về nội dung, hình thức, phương pháp GDPL cho phạm nhân là người

chưa thành niên. Dần dần tiến tới ban hành dưới dạng giáo trình, sách về nội dung

GDPL cho phạm nhân trong đó có phạm nhân là người chưa thành niên. Trên cơ sở

đó, CBGD các trại giam soạn thành giáo án giảng dạy cho phạm nhân đạt hiệu quả

cao.

Sau khi tiến hành các nội dung GDPL trong những khoảng thời gian nhất

định như khi phạm nhân mới đến trại giam chấp hành án, đang chấp hành án hoặc

chuẩn bị hết án, các trại giam cần tổ chức tổng kết đánh giá kết quả GDPL cho

phạm nhân là người chưa thành niên. Qua đó rút ra những hạn chế từ nội dung, hình

thức, phương pháp GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên để tiếp tục bổ

81

sung, chỉnh sửa cho hoàn thiện.

3.2.3. Nâng cao trình độ đội ngũ cán bộ làm nhiệm vụ giáo dục pháp luật cho

phạm nhân là người chưa thành niên

- Cơ sở đề xuất

Lực lượng Cảnh sát THAHS & HTTP là lực lượng nòng cốt, xung kích, là

chủ thể trực tiếp giáo dục phạm nhân nói chung và GDPL cho phạm nhân là người

chưa thành niên nói riêng, đóng vai trò quyết định đến hiệu quả của công tác này.

Vì vậy, để giáo dục phạm nhân nói chung và GDPL cho phạm nhân là người chưa

thành niên đạt hiệu quả cao, đáp ứng được đòi hỏi của thực tiễn thì phải xây dựng

được đội ngũ cán bộ trại giam đặc biệt là đội ngũ CBQG, CBGD đủ về số lượng,

đảm bảo chất lượng, có phẩm chất đạo đức tốt, có lòng yêu ngành, yêu nghề, có

niềm tin vào sự nghiệp giáo dục phạm nhân, có hiểu biết về pháp luật, có uy tín với

phạm nhân, có kinh nghiệm thực tế, vốn sống phong phú. Vì thế, một mặt cần bồi

dưỡng kiến thức pháp luật, kỹ năng giao tiếp, khả năng sư phạm, mặt khác cần tiếp

tục kiện toàn, củng cố các tổ, đội quản giáo, giáo dục cho phù hợp.

Khảo sát thực tiễn về đội ngũ cán bộ ở một số trại giam và số cán bộ chuyên

trách làm công tác giáo dục, tác giả nhận thấy số cán bộ chuyên trách có trình độ cao

đẳng, đại học có chiều hướng ngày càng tăng, tuy nhiên phần lớn được đào tạo hệ liên

thông, hệ tại chức, còn lại là cán bộ mới được đào tạo qua trung học, so với yêu cầu

thực tiễn đặt ra và đặc điểm phức tạp của phạm nhân trong đó có số phạm nhân là

người chưa thành niên thì chưa đáp ứng được.

Giáo dục phạm nhân nói chung và GDPL cho phạm nhân là người chưa

thành niên nói riêng là một quá trình lâu dài, khó khăn, phức tạp, công việc căng

thẳng và tiến hành trong môi trường không thuận lợi. Một bộ phận cán bộ chưa

nhận thức đúng đắn về đối tượng giáo dục, thiếu hiểu biết về đặc điểm tâm sinh lý

của người chưa thành niên; xem nhẹ vai trò, vị trí của GDPL, cho rằng phạm nhân

bao gồm cả phạm nhân là người chưa thành niên là những phần tử không giáo dục

được, từ đó chỉ coi trọng biện pháp trừng phạt. Một số cán bộ công tác ở trại giam

có tư tưởng coi thường nghề nghiệp, không yêu nghề, mặc dù được đào tạo hoặc sau

82

khi được cử đi học nhưng nếu có điều kiện là xin chuyển đổi công tác.

Thực tế nghiên cứu việc lãnh đạo, chỉ đạo hoạt động thực hiện GDPL cho

phạm nhân trong đó có phạm nhân là người chưa thành niên ở các trại giam hiện nay

chưa được quan tâm đúng mức. Các trại giam chưa chú trọng giáo dục ý thức tự giác

chấp hành pháp luật cho phạm nhân mà chỉ chú trọng đến công tác tổ chức lao động,

thiếu quan tâm đến đời sống chính trị, sinh hoạt của phạm nhân, thiếu công khai minh

bạch trong việc giao định mức lao động, phân phối kết quả lao động hoặc một số

CBQG tự nâng định mức lao động dẫn đến phạm nhân có phản ứng tiêu cực. Một số

CBQG, CBGD chỉ tập trung tổ chức lao động chứ không chú ý đến việc định kỳ,

thường xuyên tổ chức các lớp GDPL, chính trị, nghe thời sự, giáo dục riêng và giáo

dục cá biệt cho phạm nhân, dẫn đến hiệu quả GDPL không cao.

GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên phần lớn được lồng ghép

cùng với GDPL cho các phạm nhân khác dẫn đến các chủ thể giáo dục không có điều

kiện và càng chủ quan trong việc nghiên cứu đặc điểm rất riêng biệt của số phạm

nhân là người chưa thành niên.

- Nội dung đề xuất

Các trại giam cần phải thường xuyên giáo dục chính trị, tư tưởng, quan điểm,

lập trường, ý thức nghề nghiệp cho cán bộ, chiến sỹ trại giam nói chung và cán bộ

làm công tác giáo dục phạm nhân nói riêng. Cán bộ trại giam cần có nhận thức đúng

đắn về vị trí, tầm quan trọng của GDPL cho phạm nhân trong đó có phạm nhân là

người chưa thành niên để họ thấy rõ trách nhiệm nặng nề nhưng rất nhân văn mà

mình đang thực hiện. Xây dựng cho cán bộ có niền tin vào khả năng giáo dục và tự

giáo dục của phạm nhân.

Bồi dưỡng phương pháp sư phạm, đào tạo nâng cao trình độ chuyên môn

nghiệp vụ cho cán bộ làm công tác giáo dục, đào tạo và bồi dưỡng chuyên sâu kiến

thức về tâm lý của người chưa thành niên cho đội ngũ CBGD chuyên trách ở các

trại giam. Đảm bảo cho mọi cán bộ làm công tác giáo dục phạm nhân đều có

phương pháp sư phạm, nắm vững và vận dụng tốt các quy định của pháp luật về

công tác thi hành án phạt tù như LHS, Luật TTHS, Luật THAHS, NQTG và những

83

văn bản hướng dẫn có liên quan.

Giải quyết kịp thời những khó khăn, vướng mắc nảy sinh trong tư tưởng

cũng như trong công tác, có chế độ chính sách thỏa đáng với cán bộ, chiến sỹ trại

giam, đặc biệt với số cán bộ làm công tác giáo dục để động viên khích lệ lòng yêu

nghề, tinh thần trách nhiệm trong công tác. Xây dựng những tấm gương về người

CBGD, CBQG có đạo đức, lối sống trong sáng, nghiêm chỉnh chấp hành pháp luật,

tôn trọng và bảo vệ pháp luật.

Ban Giám thị cần có biện pháp giáo dục, kiểm tra, giám sát hoạt động của

CBQG, phát hiện và chấm dứt hiện tượng coi trọng tổ chức lao động sản xuất hơn hoạt

động giáo dục. Muốn CBQG đưa ra một chỉ tiêu lao động hợp lí, Ban Giám thị các trại

giam cần xây dựng kế hoạch lao động, tổ chức các loại hình lao động sản xuất có hiệu

quả, đáp ứng yêu cầu của thị trường. Đối với phạm nhân là người chưa thành niên, tổ

chức lao động chủ yếu nhằm giáo dục họ thông qua lao động, giúp họ hình thành ý

thức tổ chức kỷ luật, các phẩm chất nhân cách cần thiết. Các CBQG cần thực hiện đúng

chế độ chính sách của Nhà nước, quy định của pháp luật về lao động đối với số phạm

nhân là người chưa thành niên.

- Biện pháp thực hiện

Tổng cục VIII định kỳ hàng năm xây dựng kế hoạch phối hợp và tổ chức mở

các lớp bồi dưỡng nâng cao nghiệp vụ, pháp luật, tâm lý, nghiệp vụ sư phạm cho

đội ngũ cán bộ làm công tác giáo dục phạm nhân nói chung và GDPL cho phạm

nhân là người chưa thành niên nói riêng.

Ban Giám thị trại giam căn cứ vào tình hình cụ thể của đơn vị mình thống kê, rà

soát số cán bộ cần phải bồi dưỡng, nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ, pháp

luật, tâm lý, số cán bộ chưa qua đào tạo trên cơ sở đó có kế hoạch sắp xếp công việc,

cử đi đào tạo và đi bồi dưỡng nghiệp vụ nâng cao.

Ban Giám thị trại giam làm tốt công tác cán bộ, sắp xếp, bố trí, phân công

công việc phù hợp với trình độ năng lực, sở trường công tác của cán bộ, có chiến

lược ưu tiên phát triển lớp cán bộ trẻ có trình độ, yên tâm với nghề nghiệp, để tạo

lòng tin cho cán bộ vào cấp trên đồng thời tạo hứng khởi trong công việc. Trại giam

84

nên bố trí, sắp xếp những cán bộ có nhiều điều kiện thuận lợi gần gũi, hiểu biết về

phạm nhân là người chưa thành niên để chuyên trách GDPL số phạm nhân này.

Ban Giám thị trại giam tăng cường công tác lãnh đạo, chỉ đạo và thường

xuyên quán triệt tới cán bộ, chiến sỹ trong từng lĩnh vực công tác cụ thể về mục

đích xuyên suốt của công tác thi hành án phạt tù là giáo dục, cải tạo người phạm tội

trở thành những công dân có ích cho xã hội, biết chấp hành nghiêm chỉnh pháp luật

và tôn trọng pháp luật khi tái hòa nhập cộng đồng. Đồng thời, quan tâm, giáo dục,

bồi dưỡng cho các cán bộ làm công tác giáo dục phạm nhân nâng cao phẩm chất

đạo đức cách mạng, ý thức nghề nghiệp, lòng say mê nghề nghiệp, sẵn sàng phục vụ

lâu dài cho sự nghiệp giáo dục phạm nhân trong đó có số phạm nhân là người chưa

thành niên.

Sau sáu tháng hoặc một năm Ban Giám thị trại giam căn cứ vào tình hình

nhân lực lao động, công việc cụ thể, kết quả lao động đã đạt được của từng đội

phạm nhân mà điều chỉnh chỉ tiêu định mức cho phù hợp với sức khỏe, điều kiện

môi trường trại giam và phù hợp với các quy định của pháp luật, đây cũng là biện

pháp nâng cao hiệu quả GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên.

Ban Giám thị trại giam tăng cường công tác kiểm tra, giám sát để phát hiện kịp

thời và có biện pháp chấn chỉnh ngay những biểu hiện sai phạm, vi phạm pháp luật của

cán bộ trại giam đặc biệt là cán bộ làm công tác giáo dục trong quá trình thực thi nhiệm

vụ giáo dục phạm nhân.

Hàng năm Phòng pháp chế và nghiên cứu khoa học của Tổng cục VIII tổ

chức cho cán bộ làm công tác quản giáo, giáo dục trẻ ở các trại giam có khả năng

nghiên cứu, đăng ký nghiên cứu các chuyên đề chuyên sâu về công tác quản lý, giáo

dục phạm nhân, đặc biệt GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên - một lĩnh

vực hiện nay chưa thực sự được quan tâm . Đồng thời, mở các hội nghị báo cáo tổng

kết kinh nghiệm về công tác giáo dục phạm nhân nói chung, GDPL cho phạm nhân

là người chưa thành niên nói riêng để nâng cao trình độ nhận thức lý luận cho cán bộ

và tổng kết được kinh nghiệm thực tiễn góp phần hoàn thiện lý luận khoa học giáo

85

dục phạm nhân.

3.2.4. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, các trang thiết bị phục vụ giáo dục pháp

luật cho phạm nhân là người chưa thành niên ở các trại giam

- Cơ sở đề xuất

Cơ sở hạ tầng và các trang thiết bị khoa học kỹ thuật là một yếu tố quan trọng,

tác động không nhỏ đến kết quả GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên. Nó

không những là phương tiện hỗ trợ đắc lực GDPL cho phạm nhân là người chưa thành

niên mà còn thực hiện đường lối, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước đối với

họ.

Tính đến tháng 11/2015, tổng số vốn các trại giam được cấp là 903,7 tỷ đồng

phục vụ cho các dự án như dự án đầu tư trung tâm dạy nghề, dự án cấp điện, giao

thông… Tuy nhiên, cơ sở vật chất, kỹ thuật, kinh phí phục vụ GDPL cho phạm nhân là

người chưa thành niên chưa được đầu tư, quan tâm đúng mức. Thư viện ở các trại giam

nghèo nàn về đầu sách, chủ yếu phục vụ cho khách thăm quan, các sách phù hợp với

lứa tuổi chưa thành niên, sách pháp luật đơn điệu về nội dung, hình thức không thu hút

được sự chú ý của số đối tượng phạm nhân là người chưa thành niên. Kinh phí để tổ

chức các cuộc thi tìm hiểu về pháp luật còn thiếu thốn, các chương trình hỗ trợ cho

GDPL ít được tổ chức, có được tổ chức cũng không được đầu tư có quy mô. Các sân

bóng chuyền, bóng đá, bóng bàn thiếu, xuống cấp. Các trang thiết bị hiện đại theo dõi,

kiểm soát hoạt động của phạm nhân là người chưa thành niên thiếu thốn, lạc hậu. Các

trung tâm dạy nghề đã có ở trại giam chưa được đầu tư hiện đại, chủ yếu chỉ đáp ứng

dạy các nghề mang tính thủ công, đơn giản, các ngành nghề phù hợp với sở thích, năng

khiếu của lứa tuổi chưa thành niên như điện tử, kỹ thuật chưa tổ chức được. Từ điều

kiện thiếu thốn, hạn chế đó làm ảnh hưởng đến hiệu quả GDPL cho số phạm nhân là

người chưa thành niên.

- Nội dung đề xuất

Trong nguồn kinh phí được Bộ cấp về các trại giam, Ban Giám thị cần tính

toán đầu tư GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên.

Thực hiện dự án “Nâng cao năng lực giáo dục, dạy nghề cho phạm nhân ở

86

trại giam”, đầu tư kinh phí để trại giam xây dựng hệ thống khu giam, buồng giam,

đường giao thông, thư viện, mua sắm các trang thiết bị như sách, báo, tạp chí, ti vi,

xây dựng hệ thống buồng thăm gặp, nhà thăm gặp theo đúng quy cách đảm bảo yêu

cầu nghiệp vụ và yêu cầu pháp luật.

Xây dựng cảnh quan môi trường trại giam, xây dựng các khu vui chơi giải

trí, sân bóng chuyền, bóng đá, cầu lông… các thiết bị phục vụ cho hoạt động văn

hóa, văn nghệ nâng cao đời sống tinh thần cho phạm nhân là người chưa thành niên

hỗ trợ GDPL.

- Biện pháp thực hiện

Trại giam kiểm tra, rà soát, đề nghị Bộ Công an, Tổng cục VIII cấp đủ kinh

phí để xây dựng trại giam phù hợp vùng miền và vị trí địa lý, địa hình; nâng cấp xây

dựng các khu giam, buồng giam đáp ứng yêu cầu giam giữ, giáo dục theo Luật

THAHS.

Các trại giam triển khai xây dựng thư viện (đối với những phân trại chưa có

thư viện), phòng đọc sách; thư viện phải trang bị đủ đầu sách cần thiết phục vụ nhu

cầu học tập và nghiên cứu nâng cao nhận thức cho phạm nhân như sách văn học,

kinh tế, pháp luật, khoa học đời sống, báo, tạp chí... Chú ý mua sắm các sách, báo

phú hợp, thu hút được lứa tuổi chưa thành niên.

Trại giam căn cứ vào năng lực tài chính thực tế của mình và xin đầu tư kinh

phí xây dựng, sửa chữa, nâng cấp các công trình phục vụ cho hoạt động giáo dục

phạm nhân trong đó có số chưa thành niên như sân bóng đá, bóng chuyền, cầu lông,

mua sắm các dụng cụ thể dục thể thao, văn hóa văn nghệ phục vụ cho các hoạt động

vui chơi, giải trí rèn luyện sức khỏe. Các trại giam cần quan tâm đến đời sống vật chất,

tinh thần, đời sống tâm tư tình cảm của số phạm nhân là người chưa thành niên để họ

hiểu và tin tưởng vào đường lối chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước, vào

những việc mà cơ quan thực thi pháp luật và những người thừa hành pháp luật đã và

đang làm để giúp đỡ họ cải tạo tiến bộ để được giảm án, sớm tái hòa nhập cộng đồng.

CBQG trực tiếp phụ trách các đội phạm nhân ở trại giam căn cứ tình hình lao

động, tính chất công việc cụ thể của đội mà trang bị bảo hộ lao động cho phạm nhân

87

phù hợp với quy định của Luật Lao động

3.2.5. Tăng cường, củng cố mối quan hệ phối hợp giữa trại giam với các cơ quan

nhà nước, tổ chức xã hội, gia đình phạm nhân và giữa các bộ phận nghiệp vụ ở

trại giam trong giáo dục pháp luật cho phạm nhân là người chưa thành niên

- Cơ sở đề xuất

Theo điều tra xã hội học cho thấy sự lỏng lẻo trong mối quan hệ giữa gia

đình và nhà trường cũng như sự hoạt động thiếu hiệu quả của các tổ chức, đoàn thể

xã hội là một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng phạm tội của người chưa

thành niên. Khi vào trại giam chấp hành án, GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên trở thành nhiệm vụ vô cùng quan trọng trong công tác tổ chức thi hành

án phạt tù đối với người chưa thành niên. Muốn công tác này đạt hiệu quả giáo dục

cao, rút kinh nghiệm từ những thiếu sót trong thực tiễn hoạt động giáo dục ngoài xã

hội, GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên cần có sự phối hợp chặt chẽ

giữa trại giam với các cơ quan Nhà nước, tổ chức xã hội, gia đình phạm nhân và

giữa các bộ phận nghiệp vụ trong trại giam.

Trong những năm qua, nhiều trại giam đã xây dựng được mối quan hệ phối hợp

trong GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên. Tuy nhiên, việc xây dựng, duy

trì, thực hiện các mối quan hệ phối hợp đó trong GDPL cho phạm nhân là người chưa

thành niên còn rất nhiều hạn chế.

Xây dựng mối quan hệ phối hợp để GDPL cho phạm nhân là người chưa thành

niên phần lớn mới dừng trong phạm vi phạm nhân đang chấp hành án ở trại giam. Mà

sự phối hợp này rất cần thiết khi phạm nhân là người chưa thành niên hết án tái hòa

nhập cộng đồng thì chưa được cơ quan Nhà nước, tổ chức đoàn thể xã hội, chính quyền

địa phương quan tâm. Các hoạt động như động viên, giáo dục ở địa phương, hỗ trợ họ

tìm kiếm việc làm, tiếp tục dạy văn hóa… cho số đối tượng hết án để giúp họ làm lại

cuộc đời, sống biết tuân thủ pháp luật và các quy tắc sinh hoạt tập thể chưa thực sự

được coi trọng, phần lớn con em của gia đình ai thì trách nhiệm giáo dục, quản lý ngầm

định thuộc về gia đình đó.

- Nội dung đề xuất

88

Trên cơ sở nghiên cứu kỹ đặc điểm của phạm nhân là người chưa thành niên,

chủ yếu đặc điểm tâm sinh lý, đặc điểm pháp lý hình sự, các trại giam chủ động xây

dựng nội dung, hình thức GDPL khi thực hiện sự phối hợp với các cơ quan Nhà

nước, tổ chức xã hội trong GDPL cho họ đảm bảo phong phú, đa dạng, phù hợp,

thiết thực.

Các bộ phận nghiệp vụ trong trại giam chủ động và thường xuyên trao đổi

thông tin liên quan đến hoạt động quản lý, giáo dục số phạm nhân là người chưa

thành niên. Nắm được các thông tin, diễn biến tâm sinh lý, thái độ chấp hành án của

phạm nhân là người chưa thành niên và phối hợp giữa các bộ phận nghiệp vụ để đề ra

nội dung, hình thức, phương pháp GDPL kịp thời, hiệu quả.

Trong chương trình GDPL cho phạm nhân trong đó có phạm nhân là người

chưa thành niên hàng năm phải có kế hoạch tổ chức Hội nghị gia đình phạm nhân,

coi đây là chỉ tiêu công tác. Thường xuyên liên lạc, trao đổi thông tin giữa cán bộ ở

trại giam và gia đình phạm nhân là người chưa thành niên trong GDPL cho họ.

Hướng dẫn, giải thích cho gia đình phạm nhân là người chưa thành niên biết cách

phối hợp với trại giam trong GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên.

Thực hiện xã hội hóa trong GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên.

Tổng cục VIII, các trại giam cần có biện pháp tuyên truyền, giáo dục mọi công dân

cùng chung tay giúp đỡ, giáo dục phạm nhân là người chưa thành niên để họ tái hòa

nhập cộng đồng. Ngoài ra, tổng cục VIII cần có kế hoạch, giải pháp thiết thực trong

phối hợp với các cơ sở sản xuất, trung tâm xúc tiến việc làm các tỉnh, thành phố hỗ

trợ, giúp đỡ phạm nhân là người chưa thành niên hết án có công ăn việc làm ổn

định.

- Biện pháp thực hiện

Các trại giam cần nghiên cứu, đúc rút từ thực tiễn thực hiện mối quan hệ phối

hợp, sự hiểu biết về phạm nhân là người chưa thành niên để tham mưu, đề xuất với

Tổng cục VIII trong việc xây dựng, ban hành quy chế phối kết hợp giữa các bộ phận

nghiệp vụ trong trại giam; trại giam với các cơ quan Nhà nước, tổ chức xã hội và

trách nhiệm của các bên tham gia trong GDPL cho phạm nhân là người chưa thành

89

niên, phát huy vai trò của cơ quan thường trực, tạo cơ sở pháp lý vững chắc, đảm bảo

hiệu quả thực sự của mối quan hệ đó trong GDPL cho phạm nhân là người chưa

thành niên.

Ban Giám thị cần tăng cường công tác lãnh đạo, chỉ đạo, thanh tra, kiểm tra

các bộ phận chuyên môn nghiệp vụ, đảm bảo các bộ phận chuyên môn nghiệp vụ

bên cạnh thực hiện tốt công tác chuyên môn, cần chủ động nhiệt tình, có trách

nhiệm trong phối hợp công tác để thực hiện tốt hoạt động GDPL cho phạm nhân là

người chưa thành niên.

Các trại giam cần có kế hoạch cụ thể trong việc phối hợp với các cơ quan Tòa

án, Viện kiểm sát để tuyên truyền GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên. Đề

nghị Tòa án mở các phiên tòa xét xử lưu động đối với những phạm nhân phạm tội mới

trong trại giam để răn đe, giáo dục phạm nhân trong đó có số chưa thành niên.

Các trại giam phải thường xuyên phối hợp với các tổ chức xã hội, chính

quyền địa phương nơi trại đóng quân làm tốt công tác tuyên truyền GDPL cho

người dân địa phương để họ nâng cao nhận thức pháp luật, không có hành vi tiếp

tay, trao đổi, mua bán với phạm nhân là người chưa thành niên. Đồng thời, giáo dục

để họ sẵn sàng phối hợp với cơ quan trại giam kịp thời phát hiện những hành vi vi

phạm của phạm nhân là người chưa thành niên và những phạm nhân khác cũng như

các phần tử xấu ở địa phương móc nối, cấu kết để đưa ma túy, rượu, vật cấm vào

trại giam hoặc từ trại giam ra ngoài, hỗ trợ với cơ quan trại giam trong việc truy bắt

phạm nhân trốn trại.

Tổ chức mở Hội nghị thân nhân gia đình phạm nhân, thông báo kết quả chấp

hành án của con em họ; phổ biến yêu cầu công tác trại giam để họ phối hợp với cán

bộ trại động viên, giáo dục đối với con em của mình. Thông qua công tác tổ chức

cho phạm nhân thăm gặp thân nhân, gia đình, cán bộ làm công tác thăm gặp phải

phối hợp chặt chẽ để thân nhân của phạm nhân là người chưa thành niên động viên

khuyến khích nhắc nhở con em họ về việc chấp hành tốt NQTG và các quy định

khác của pháp luật.

Đối với những phạm nhân là người chưa thành niên có thành tích đột xuất

90

hoặc được giảm án, trại giam phải kịp thời gửi thông báo về địa phương nơi họ cư

trú để địa phương nắm được tình hình chấp hành án của họ, có biện pháp tạo điều

kiện giúp đỡ để họ cải tạo tiến bộ. Đối với những phạm nhân là người chưa thành

niên sắp hết án mà không còn người thân hoặc gia đình gặp khó khăn, có nguyện

vọng về địa phương sinh sống, trại giam phối hợp với chính quyền địa phương giúp

đỡ, tạo công ăn việc làm để họ tái hòa nhập cộng đồng, ổn định cuộc sống, không đi

vào con đường tái phạm tội.

Việc phối hợp giữa trại giam với các cơ quan nhà nước, tổ chức xã hội và

thân nhân gia đình phạm nhân có ý nghĩa quan trọng, nó tác động trực tiếp hoặc

gián tiếp giúp phạm nhân đặc biệt đối với số phạm nhân là người chưa thành niên

nâng cao nhận thức pháp luật, biết tuân thủ quy định của pháp luật, có tác dụng răn

đe, giáo dục, phòng ngừa tái phạm tội.

3.2.6. Kết hợp chặt chẽ giữa giáo dục pháp luật với các nội dung giáo dục khác

- Cơ sở đề xuất

Trên cơ sở Luật THAHS, NQTG, Thông tư số 02/2012/TTLT-BCA-BQP-

BTP-BGDĐT ngày 06/02/2012 của Bộ Công an, Bộ Quốc phòng, Bộ Tư pháp, Bộ

Giáo dục và Đào tạo Hướng dẫn việc tổ chức dạy văn hóa, GDPL, Giáo dục công

dân, phổ biến thông tin thời sự, chính sách và thực hiện chế độ sinh hoạt giải trí cho

phạm nhân đều nêu rõ ngoài việc GDPL các trại giam phải tiến hành Giáo dục công

dân, giáo dục lao động và các nội dung khác cho phạm nhân.

Mặt khác, để hình thành ở phạm nhân hệ thống thế giới quan, nhân sinh

quan, quan điểm đạo đức mới trong quá trình giáo dục phạm nhân phải tạo ra một

hệ thống các mối quan hệ mới, trong khi tham gia vào các mối quan hệ xã hội này

phạm nhân gần với giá trị định hướng cơ bản của xã hội, của công dân bình thường

ngoài xã hội; đó là giá trị chính trị, pháp lý, đạo đức, học vấn, lao động. Vì vậy,

trong quá trình giáo dục phạm nhân phải tiến hành đồng thời một lúc hệ thống các

hoạt động, các nội dung giáo dục như Giáo dục công dân, giáo dục văn hóa, giáo

dục đạo đức, giáo dục lao động và GDPL bằng nhiều hình thức và phương pháp

khác nhau.

91

Đối với phạm nhân là người chưa thành niên, việc kết hợp giữa GDPL với các

nội dung giáo dục khác lại càng cần thiết hơn bao giờ hết, bởi lẽ thực tế nghiên cứu đã

cho thấy phạm nhân là người chưa thành niên phần lớn không hiểu biết pháp luật hoặc

hiểu biết rất hạn chế; trình độ văn hóa của họ rất thấp. Do vậy, để giúp phạm nhân là

người chưa thành niên nhận thức và nắm được đầy đủ quyền và nghĩa vụ của mình trong

thời gian chấp hành án cũng như nghiêm chỉnh chấp hành mọi quy định của pháp luật thì

việc kết hợp các nội dung giáo dục với nhau là điều rất cần thiết.

Thực tế ở nhiều trại giam hiện nay, mặc dù việc kết hợp giữa GDPL với các

nội dung giáo dục khác đối với phạm nhân là người chưa thành niên đã được thực

hiện nhưng chưa được thường xuyên, nội dung hoạt động chưa thống nhất. Tổ chức

thực hiện quy định của pháp luật về quyền lợi, nghĩa vụ, chế độ cho phạm nhân

chưa đảm bảo cho nên ảnh hưởng đến hiệu quả GDPL cho phạm nhân là người

chưa thành niên.

- Nội dung đề xuất

Thường xuyên kết hợp chặt chẽ giữa GDPL với các nội dung Giáo dục công dân,

giáo dục văn hóa, giáo dục lao động để phạm nhân là người chưa thành niên có đủ khả

năng nhận thức thống nhất giữa các quy định của pháp luật về quyền và nghĩa vụ của

công dân với ý thức chính trị, ý thức đạo đức, ý thức lao động của cá nhân phù hợp với

thang giá trị xã hội để khi họ tái hòa nhập cộng đồng không tái phạm.

- Biện pháp thực hiện

CBGD thường xuyên tổ chức GDPL thông qua các hình thức giáo dục khác

như các hoạt động văn hóa văn nghệ, thể dục thể thao, tổ chức phong trào tự quản,

thực hiện nếp sống văn hóa. Khích lệ, động viên phạm nhân là người chưa thành

niên tham gia các hoạt động trên ngày một đông hơn, khiến họ tự tin vào cuộc sống.

Từ đó, tạo ra không khi thi đua sôi nổi, hăng say, hình thành tình cảm đạo đức, rèn

luyện thói quen đạo đức, để nâng cao ý thức pháp luật, nhận thức pháp luật cho

phạm nhân là người chưa thành niên.

CBQG phải kết hợp nhuần nhuyễn giữa GDPL với giáo dục lao động, học nghề,

tổ chức lao động học nghề phải theo đúng quy định của pháp luật về thời gian lao động,

92

thực hiện chỉ tiêu định mức, hưởng thành quả lao động, chế độ bảo hộ lao động để giúp

phạm nhân nói chung và phạm nhân là người chưa thành niên nói riêng thống nhất giữa

nhận thức và hành vi; thống nhất giữa quy định của pháp luật với việc thực thi pháp luật

của lực lượng Cảnh sát THAHS & HTTP để từ đó nâng cao hiệu quả GDPL cho phạm

nhân là người chưa thành niên.

CBGD, CBQG căn cứ vào quy định của pháp luật phải xây dựng kế hoạch

giáo dục phạm nhân theo tuần, tháng, quý, năm; trên cơ sở đó để lồng ghép các nội

dung GDPL với các nội dung giáo dục khác thông qua hình thức giáo dục cá nhân

hoặc hình thức giáo dục tập thể để nâng cao chất lượng GDPL ở trại giam.

Ban Giám thị phải thường xuyên kiểm tra, giám sát các hoạt động giáo dục

của CBGD, CBQG; đồng thời phải tổ chức nhiều phong trào thi đua cho phạm nhân

là người chưa thành niên tham gia, gắn với các sự kiện chính trị trong nước để kết

hợp và lồng ghép các nội dung giáo dục nhằm thông qua phong trào thi đua để nâng

cao thói quen tự nguyện, tự giác chấp hành pháp luật đối với phạm nhân là người

93

chưa thành niên.

Tóm tắt chương 3

Chương 3 của đề tài tác giả tập trung vào các giải pháp tăng cường giáo dục

pháp luật cho phạm nhân là người chưa thành niên. Xuất phát từ tình hình thực tế

của phạm nhân là người chưa thành niên đang chấp hành án phạt tù tại các trại giam

khu vực Trung Trung Bộ, Tổng cục VIII, Bộ Công an cũng như dự đoán được tình

hình phạm tội do người chưa thành niên gây ra trong thời gian tiếp theo, tác giả

mạnh dạn đề xuất các phương án cụ thể như sau: Hoàn thiện pháp luật về giáo dục

pháp luật cho phạm nhân là người chưa thành niên; Đổi mới nội dung, hình thức,

phương pháp giáo dục pháp luật cho phù hợp với đặc điểm của phạm nhân là người

chưa thành niên; Nâng cao trình độ đội ngũ cán bộ làm nhiệm vụ giáo dục pháp luật

cho phạm nhân là người chưa thành niên; Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, các trang

thiết bị phục vụ giáo dục pháp luật cho phạm nhân là người chưa thành niên ở các trại

giam; Tăng cường, củng cố mối quan hệ phối hợp giữa trại giam với các cơ quan

nhà nước, tổ chức xã hội, gia đình phạm nhân và giữa các bộ phận nghiệp vụ ở trại

giam trong giáo dục pháp luật cho phạm nhân là người chưa thành niên; Kết hợp

94

chặt chẽ giữa giáo dục pháp luật với các nội dung giáo dục khác.

KẾT LUẬN

GDPL cho phạm nhân nói chung và GDPL cho phạm nhân là người chưa

thành niên ở các trại giam khu vực Trung Trung Bộ nói riêng có vị trí vô cùng quan

trọng, là nhiệm vụ xuyên xuốt trong quá trình thi hành án phạt tù, là con đường tất

yếu đưa phạm nhân trở về với xã hội, góp phần tích cực vào công tác đấu tranh phòng

ngừa tội phạm. Tiến hành hoạt động này vừa là khoa học giáo dục con người vừa là

nghệ thuật vận dụng nội dung, hình thức, phương pháp của khoa học giáo dục lại

nhằm thay đổi tận gốc những nhận thức sai lệch, thói quen hành vi không phù hợp

với chuẩn mực đạo đức xã hội của phạm nhân là người chưa thành niên, để họ có

hiểu biết pháp luật, có ý thức tôn trọng và nghiêm chỉnh thực hiện quy định của pháp

luật giúp họ nhanh chóng hoàn lương, tái hòa nhập gia đình, cộng đồng và xã hội,

không tái phạm.

Từ kết quả nghiên cứu, nhận thức những vấn đề lý luận và thực tiễn về

GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên ở các trại giam khu vực Trung

Trung Bộ thuộc Tổng VIII, Bộ Công an, có thể rút ra một số kết luận như sau:

1. Đề tài đã khái quát được những vấn đề lý luận về công tác GDPL cho

phạm nhân là người chưa thành niên như khái niệm, đặc điểm, quan điểm của Đảng

và Nhà nước, cơ sở pháp lý, những nội dung đó đã được tác giả phân tích một cách

lôgic, khoa học và có hệ thống, đồng thời đề tài cũng đưa ra được nội dung, hình

thức, phương pháp của công tác này.

2. Đề tài đã chỉ ra và phân tích những yếu tố có liên quan như tình hình, đặc

điểm các trại giam, đội ngũ cán bộ THAHS & HTTP ở các trại giam, đặc điểm phạm

nhân là người chưa thành niên.

Đề tài cũng đề cập một cách cơ bản, toàn diện những hoạt động thực tiễn của

đội ngũ cán bộ ở các trại giam khu vực Trung Trung Bộ thuộc Tổng cục VIII trong

GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên trên một số hình thức cụ thể như tổ

chức mở các lớp học tập pháp luật; tổ chức giáo dục riêng; giáo dục thông qua khẩu

95

hiệu, panô, áp phích, sách, báo, ti vi, văn hóa, văn nghệ; tổ chức GDPL thông qua hoạt

động đấu tranh tố giác tội phạm. Những nội dung trên đã phản ánh thực trạng của

GDPL, khẳng định những đóng góp đáng kể của những hình thức này trong hoạt động

GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên ở các trại giam.

3. Đề tài đã đưa ra những nhận định, đánh giá, kết luận có căn cứ, xác định

những khó khăn, vướng mắc, chỉ ra những hạn chế và nguyên nhân tồn tại, dự báo các

yếu tố tác động, ảnh hưởng đến trong tương lai làm căn cứ để xây dựng phương hướng,

nội dung, giải pháp nâng cao hiệu quả GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên

ở các trại giam nói chung cũng như các trại giam khu vực Trung Trung Bộ nói riêng

trong thời gian tới.

4. Đề tài đã xây dựng các giải pháp tương đối toàn diện và cụ thể cả về pháp

lý, nghiệp vụ mang tính thiết thực và tạo cơ sở trong công tác GDPL cho phạm

nhân là người chưa thành niên. Trong từng giải pháp đã tập trung làm sáng tỏ được

nội dung và việc tổ chức thực hiện, góp phần nâng cao hiệu quả công tác này ở các

trại giam trong giai đoạn hiện nay.

Kết quả nghiên cứu của đề tài sẽ góp phần tích cực vào việc xây dựng hệ

thống lý luận và thực tiễn GDPL cho phạm nhân là người chưa thành niên. Tuy

nhiên, trong quá trình nghiên cứu đề tài do thông tin chưa thể cập nhật đầy đủ, đồng

thời trình độ và kinh nghiệm của bản thân còn hạn chế nên đề tài không tránh khỏi

những tồn tại, thiếu sót và khiếm khuyết, tác giả mong được các nhà khoa học và

96

các đồng nghiệp đóng góp ý kiến để nội dung đề tài được hoàn thiện hơn.

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Bộ Nội vụ, Bộ Quốc phòng, Bộ Tài chính, Bộ Giáo dục và Đào tạo, Bộ

Lao động thương binh xã hội (1993), Thông tư số 11/TT- LN ngày 20 tháng 12 năm

1993 Hướng dẫn việc GDPL, GDCD, dạy văn hóa, dạy nghề, chế độ sinh hoạt, giải

trí cho PN, Hà Nội.

2. Bộ Công an, Bộ Quốc phòng, Bộ Tư pháp, Bộ Giáo dục và Đào tạo

(2012), Thông tư liên tịch số 02/2012/TTLT-BCA-BQP-BTP-BGDĐT ngày 06

tháng 02 năm 2012 Hướng dẫn việc tổ chức dạy văn hóa, GDPL, GDCD, phổ biến

thông tin thời sự chính sách và thực hiện chế độ sinh hoạt, giải trí cho phạm nhân,

Hà Nội.

3. Bộ Tài chính, Bộ Công an, Bộ Quốc phòng (2010), Thông tư liên tịch số

04/2010/TTLT-BTC-BCA-BQP ngày 12 tháng 01 năm 2010 của Liên Bộ Công an - Bộ

Quốc phòng và Bộ Tài chính hướng dẫn chế độ lao động, dạy nghề và sử dụng kết quả

lao động của phạm nhân trong trại giam, Hà Nội.

4. Bộ Công an (2011), Thông tư số 36/2011/TT-BCA ngày 26 tháng 5 năm 2011

của Bộ trưởng BCA ban hành NQTG, Hà Nội.

5. Bộ Công an (2011), Thông tư số 40/2011/TT-BCA ngày 27 tháng 6 năm

2011 của Bộ trưởng Bộ Công an quy định tiêu chuẩn thi đua CHAPT và xếp loại

CHAPT cho phạm nhân, Hà Nội.

6. Cục Quản lý trại giam, cơ sở giáo dục, trường giáo dưỡng - BCA (2006)

(nay là Tổng cục VIII), Hướng dẫn số 2575/V26-P6 ngày 18 tháng 4 năm 2006 của

Cục trưởng Cục V26 về một số vấn đề trong tổ chức giam giữ, giáo dục, cải tạo

phạm nhân, trại viên, Hà Nội.

7. Chính phủ (2011), Nghị định số 117/2011/NĐ-CP ngày 15/12/2011của

Chính phủ ban hành quy định về tổ chức quản lý PN và chế độ ăn, mặc, ở, sinh

hoạt, chăm sóc y tế đối với phạm nhân, Hà Nội.

8. Chính phủ (2011), Nghị định số 80/2011/NĐ-CP ngày 16/9/2011 của

Chính phủ ban hành quy định về các biện pháp đảm bảo về tái hòa nhập cộng đồng

đối với người chấp hành xong án phạt tù, Hà Nội.

9. Nguyễn Ngọc Kim Cương (2018), "Một số vấn đề về quản lý giam giữ

đối với phạm nhân nữ và phạm nhân là người chưa thành niên tại thủ đô Béc lin,

Cộng hòa Liên bang Đức", tạp chí Khoa học quản lí và giáo dục tội phạm, số 30.

10. Hoàng Duy (2017), "Tăng cường GDPL cho người đang chấp hành hình

phạt tù", Báo Mới ngày 24/10.

11. Nguyễn Hữu Duyện (2010), Những vấn đề lý luận và thực tiễn về công tác

giáo dục phạm nhân trong giai đoạn hiện nay, Nxb CAND, Hà Nội.

12. Dương Văn Đại (2015), "Vai trò GDPL đối với phạm nhân đang chấp

hành án tại các trại giam thuộc Bộ Công an", Tạp chí Khoa học quản lí và giáo dục tội

phạm, số 12.

13. Đảng cộng sản Việt Nam (2011), Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần

thứ XI, Hà Nội.

14. Internet, Tội phạm trẻ vị thành niên gây án: thêm những hồi chuông báo động,

Vietbao (tổng hợp).

15. Internet, Gia tăng tội phạm trẻ mắc trọng án, Vietbao (tổng hợp).

16. Internet, Con số giật mình về tội phạm vị thành niên, Vietbao (tổng hợp).

17. Nguyễn Viết Hoàn (2015), "Giáo dục hướng thiện cho PN trong độ tuổi thanh

niên góp phần giúp đỡ họ tái hòa nhập cộng đồng", tạp chí Khoa học quản lí và giáo dục

tội phạm, số 13.

18. Học viện Cảnh sát nhân dân (2002), Giáo trình Tội phạm học, Hà Nội.

19. Học viện Cảnh sát nhân dân (2003), Giáo trình Tâm lý hoạt động quản lý, giáo

dục phạm nhân, trại viên và học sinh trường giáo dưỡng, Hà Nội.

20. Học viện Cảnh sát nhân dân (2005), Giáo trình LHS Việt Nam phần chung,

Tập 1, Tập 2, Hà Nội.

21. Học viện Cảnh sát nhân dân (2005), Giáo trình Giáo dục phạm nhân, trại

viên, Hà Nội.

22. Nguyễn Hưng (2017), "Tăng cường GDPL cho các đối tượng tù và lang thang

cơ nhỡ", Báo Mới, Internet.

23. Nhà xuất bản khoa học xã hội (1988), Từ điển Tiếng Việt, Hà Nội

24. Nhà xuất bản từ điển bách khoa (1999), Từ điển Luật học, Hà Nội.

25. Ngô Xuân Phương - Nguyễn Thị Tuyết Mai (2017), "Nâng cao hiệu quả công

tác giáo dục phạm nhân là người chưa thành niên tại các Trại giam thuộc Bộ Công an", tạp

chí Khoa học và quản lý, giáo dục tội phạm, số 28.

26. Hồ Chí Minh (1995), Toàn tập, tập 5, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.

27. Quốc hội (2015), Bộ LHS nước CHXHCN Việt Nam (đã được sửa đổi, bổ sung

năm 2017), Nxb Tư pháp, Hà Nội.

28. Quốc Hội (2015), Bộ luật Tố tụng hình sự nước CHXHCN Việt Nam, Nxb Tư

pháp, Hà Nội.

29. Quốc hội (2005), Luật CAND, Hà Nội.

30. Quốc hội (2010), Luật THAHS, Hà Nội.

31. Quốc hội (2005), Luật Giáo dục, Hà Nội

32. Đàm Văn Quyến (2017), "Một số vấn đề về nâng cao hiệu quả GDPL cho PN

tại trại giam Nam Hà", tạp chí Khoa học, quản lí giáo dục tội phạm, số 28.

33. Đàm Văn Quyến (2018), Nâng cao hiệu quả công tác GDPL cho phạm nhân

tại trại giam Nam Hà theo chức năng của lực lượng cảnh sát THAHS và hỗ trợ tư pháp,

Học viện Cảnh sát nhân dân, Hà Nội.

34. Vũ Thị Phương Thảo (2015), "Một số vấn đề về xử lý trẻ vị thành niên phạm

tội ở Canada", tạp chí Khoa học quản lí và giáo dục tội phạm, số 16.

35. Tổng cục Xây dựng lực lượng CAND – BCA (2005), Quyết định số

5649/2005/QĐ – X13) ngày 31 tháng 10 năm 2005 của Tổng cục trưởng Tổng cục

Xây dựng lực lượng CAND ban hành Quy định về chức năng, nhiệm vụ, tổ chức

của trại giam thuộc Cục quản lý trại giam, cơ sở giáo dục, trường giáo dưỡng, Hà

Nội.

36. Lê Thị Minh Trang ( 2016), Nâng cao hiệu quả công tác GDPL cho

phạm nhân là người chưa thành niên ở các trại giam thuộc Tổng cục VIII, Bộ Công

an,

37. Trại giam Xuân Hà, (2010, 2011, 2012, 2013, 2014, 2015), Báo cáo tổng

kết công tác THAHS.

38. Trại giam Đồng Sơn, (2010, 2011, 2012, 2013, 2014, 2015), Báo cáo

tổng kết công tác THAHS.

39. Trại giam Nghĩa An, (2010, 2011, 2012, 2013, 2014, 2015), Báo cáo

tổng kết công tác THAHS.

40. Trại giam Bình Điền, (2010, 2011, 2012, 2013, 2014, 2015), Báo cáo

tổng kết công tác THAHS.

41. Trại giam An Điềm, (2010, 2011, 2012, 2013, 2014, 2015), Báo cáo tổng

kết công tác THAHS.

42. Ngô Văn Trù (2015), Luận án GDPL cho phạm nhân trong các trại giam ở

Việt Nam, Học Viện chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội.

43. Ủy ban thường vụ Quốc hội (1993), Pháp lệnh Thi hành án phạt tù, Hà Nội.

44. Ủy ban thường vụ Quốc hội (2007), Pháp lệnh sửa đổi, bổ sung một số điều

của Pháp lệnh Thi hành án phạt tù, Hà Nội.

45. Viện Chiến lược và Khoa học Công an - Bộ Công an (2005), Từ điển Bách

khoa CAND, Nxb CAND, Hà Nội.

46. Ngô Quốc Vương (2018), "Một số giải pháp nâng cao hiệu quả giáo dục phạm

nhân trong tình hình hiện nay", tạp chí Khoa học quản lý, giáo dục tội phạm, số 30.

47. Nguyễn Xuân Yêm (2004), Phòng ngừa thanh thiếu niên phạm tội trách nhiệm

của gia đình, nhà trường và xã hội, NXB CAND, Hà Nội.

PHỤ LỤC Bảng 2.0: Bảng thống kê độ tuổi, giới tính của phạm nhân là người chưa thành niên

Đơn vị

Trại giam Đồng Sơn

Trại giam Bình Điền

Trại giam An Điềm

giới tính

giới tính

Độ tuổi PN CTN

Độ tuổi PN CTN

Độ tuổi PN CTN

Giới tính PN CTN Tổng

Tổng số

SLPN CTN

SLPN CTN

số

Tổng số

SLPN CTN

Năm

Nam Nữ

16-18 Nam Nữ

Nam Nữ

14- 16

16- 18

14- 16

14- 16

16- 18

2010

1316

44

40 44 0

1171 31

00

31

31

00

4

2011

1894

58

53 53 0 1707 17

17

16

01 1261 38

03

35

35

03

0

5

2012

2217

39

37 39 0 1736 29

29

23

06 1531 39

00

39

39

00

0

2

2013

2253

55

51 55 0 2004 47

47

45

02 1650 16

01

15

15

01

0

4

2014

2341

74

10

64 73 01 2032 23

23

19

04 1973 17

01

16

17

00

0

2015

1995

52

5

47 51 01 2244 31

31

30

01 1791 19

01

18

19

00

0

(Nguồn: Trại giam Đồng Sơn, Trại giam Bình Điền, Trại giam An Điềm)

Bảng 2.1: Bảng thống kê số lượng cán bộ, chiến sỹ

Trại giam Đồng Sơn

Trại giam Bình Điền

Trại giam An Điềm

Đơn vị

LLKTM

YT TS HCKH QG HS LLKTM

YTTS HCKHQGHS LLKTM

YT TS HC KH QG HS

CS BV

CS BV

CS BV

Đội Năm

2010 30 12 167 5 20 20 9 70 17 350 6 10 254 6 12 26 11 54 13

6 7 124 7 11 23 2 30 9 219

39 2

2011 27 13 178 5 21 29 12 82 28 395 6 11 222 10 14 28 14 56 12

6 8 136 7 12 26 2 35 10 242

37 3

2012 30 14 178 6 25 32 10 85 26 406 6 14 202 10 17 24 14 56 17

6 11 125 8 14 26 2 36 12 240

36 0

2013 30 14 165 13 27 30 7 86 26 398 6 10 186 10 18 24 15 58 14

6 9 144 7 18 27 3 40 13 267

34 1

2014 35 19 180 13 33 24 6 99 37 476 7 17 194 12 20 32 14 72 16

6 9 142 7 18 26 4 38 14 264

38 1

2015 34 21 135 14 32 25 10

37 413 7 14 168 12 20 26 14 82 18

6 9 150 8 18 22 4 38 15 275

11 1

36 1

(Nguồn: Trại giam Đồng Sơn, Trại giam Bình Điền, Trại giam An Điềm)

Bảng 2.2: Thống kê trình độ chuyên môn nghiệp vụ của cán bộ chiến sỹ

Trại giam Đồng Sơn

Trại giam Nghĩa An

Trại giam Bình Điền

Trại giam An Điềm

Trại giam

CĐẳng Tcấp

CĐẳng Tcấp

CĐẳngTcấp

CĐẳng Tcấp

Trên Đhọc

Đại học

Sơ cấp

Trên Đhọc

Đại học

Sơ cấp

Trên Đhọc

Đại học

Sơ cấp

Trên Đhọc

Đại học

Sơ cấp

Trình độ Năm

2010

0

52

15 182 81

25

02

35 08

10

04 129 02

0

0

0

04

01

75 15

01

2011

01

58

15 183 138

30

03

40 43

17

04 143 03

0

0

0

04

78 21

01

2012

01 100 15 206 84

35

03

62 55

47

04 155 04

0

0

0

06

87 17

01

2013

01 101 14 210 72

35

03

62 55

51

06 161 05

0

0

0

06

2014

0

110 10 203 123

47

05

73 105

53

06 229 05

0

0

0

06

2015

0

115 10 193 101

47

05

73 113

56

07 238 05

0

0

0

12

98 17 01 115 16 01 124 14

(Nguồn: Trại giam Đồng Sơn, Trại giam Nghĩa An, Trại giam Bình Điền, Trại giam An Điềm)

Bảng 2.3: Bảng thống kê độ tuổi, thâm niên công tác của cán bộ chiến sỹ

Trại giam Đồng Sơn

Trại giam Nghĩa An

Trại giam Bình Điền

Trại giam An Điềm

Đơn vị

Tổng số

Dưới 30

Trên 30

Tổng số

Dưới 30

Trên 30

Tổng số

Dưới 30

Trên 30

Tổng số

Dưới 30

Trên 30

Tiêu chí Năm

Thâm niên trên 15 năm

Thâm niên trên 15 năm

Thâm niên trên 15 năm

Thâm niên trên 15 năm

2010 330 218 112

52

70

44

26

19

392 330 62

19

219 164 55

25

2011 395 271 124

67

116 87

29

21

373 308 65

20

242 179 63

27

2012 406 264 142

97

155 123 32

22

360 284 76

23

240 177 63

30

2013 398 226 172

112

155 120 35

27

341 260 81

25

267 192 75

35

2014 446 204 242

124

230 138 92

42

381 269 112

31

264 206 58

39

2015 419 171 248

142

238 120 118

70

361 215 146

44

275 175 100 42

(Nguồn: Trại giam Đồng Sơn, Trại giam Nghĩa An, Trại giam Bình Điền, Trại giam An Điềm)

Bảng 2.4: Trình độ văn hóa của phạm nhân là người chưa thành niên

Đ.vị

Trại giam Đồng Sơn

Trại giam Bình Điền

Trại giam An Điềm

Năm

Tiểu học

THCS

THPT

Tiểu học

THCS

THPT

Tiểu học

THCS

THPT

01

26

17

10

04

01

25

05

03

2010

03

35

21

18

06

00

39

06

05

2011

02

20

18

28

10

01

29

08

09

2012

04

20

31

14

05

01

10

05

04

2013

07

12

55

18

07

01

13

03

06

2014

02

14

36

09

03

00

13

06

02

2015

(Nguồn: Trại giam Đồng Sơn, Trại giam Bình Điền, Trại giam An Điềm)

Bảng 2.5: Bảng xếp loại thi đua CHAPT của phạm nhân là người chưa thành niên

Đvị

Trại giam Đồng Sơn

Trại giam Bình Điền

Trại giam An Điềm

ĐỘI

Tổt Khá

TBình

Kém

Tốt Khá

TBình

Kém

Tốt Khá

TBình

Kém

NĂM

00

03

12

02

00

00

03

01

02

2010

17

24

03

00

04

22

03

00

00

00

00

03

2011

16

37

05

00

06

35

06

00

00

10

04

04

2012

09

29

01

00

01

20

02

00

00

07

03

00

2013

11

40

04

01

01

28

02

00

00

02

00

00

2014

27

34

12

00

02

10

02

00

00

03

02

00

2015

14

27

11

(Nguồn: Trại giam Đồng Sơn, Trại giam Bình Điền, Trại giam An Điềm)