1
CHƢƠNG 1. MỞ ĐẦU
1.1. Lý do chọn đề tài
1.1.1. Đặt vấn đề
Toàn cầu hóa, một xu thế tất yếu mà Việt Nam không nằm ngoài quy luật
chung đó. Điều đó được thấy rõ nhất trong thời gian qua khi Việt Nam lần lượt là
thành viên của các tổ chức kinh tế, thương mại, văn hóa, xã hội của quốc tế và khu
vực. Toàn cầu hóa đã đem lại cho Việt Nam nhiều lợi ích trên tất cả các mặt trong
đó có kinh tế như là cơ hội mở rộng thị trường xuất khẩu, thu hút đầu tư nước ngoài,
hợp tác song phương và đa phương trên nhiều lĩnh vực với nhiều quốc gia khác
nhau, kinh tế tăng trưởng khá; năm 2013 tăng trưởng GDP đạt 5,4% …..Bên cạnh
những lợi ích mà toàn cầu hóa đã mang lại thì những mặt trái của toàn cầu hóa cũng
tác động mạnh mẽ đến Việt Nam trong những năm qua. Đặc biệt là trên lĩnh vực
kinh tế. Cụ thể là cuộc khủng hoảng tài chính thế giới diễn ra năm 2008 đến nay nó
đã trải qua hơn 5 năm đã làm các chỉ số kinh tế biến động liên tục và đầu tư xã hội
thì ngày càng teo tóp. Còn lĩnh vực tài chính ngân hàng, một lĩnh vực chịu tác động
nặng nề trong hơn 5 năm qua. Với số lượng nợ xấu tăng lên qua các năm, theo
moondy’s con số nợ xấu trong hệ thống ngân hàng đã lên tới hơn 15% năm 2013.
Đặc biệt ngay từ trước khi được thành lập 7/9/2013, Công ty quản lý tài sản
(VAMC) được kỳ vọng sẽ tạo ra sự chuyển biến tích cực cho toàn hệ thống ngân
hàng. Tuy nhiên, sau gần 2 năm chính thức hoạt động, số nợ xấu mà VAMC mua
được từ các tổ chức tín dụng tính đến đầu tháng 10/2014 là 93.000 tỷ đồng nhưng
mới bán lại được khoảng 1.500 tỷ. Một con số đáng báo động về tình hình kinh
doanh tiền tệ hiện nay tại Việt Nam.
1.1.2. Tính cấp thiết của đề tài
Ngân hàng thương mại thương mại cổ phần (NHTMCP) Á Châu là một trong
những ngân hàng hàng đầu trong khối NHTMCP ở nước ta, tình hình kiểm soát tín
dụng thời gian qua cũng được xem là khá tốt. Tuy nhiên, trong tình hình hiện nay,
việc ngân hàng đang đối mặt với những khó khăn về kinh doanh, đặc biệt là tỷ lệ nợ
xấu đang có xu hướng ngày càng tăng lên ăn mòn tỷ suất lợi nhuận của ngân hàng.
2
Theo bảng báo cáo tài chính hợp nhất quý 4/2013, Ngân hàng TMCP Á Châu (ACB),
có tỷ lệ nợ xấu tăng từ 2.5% lên 3.03%, nợ có khả năng mất vốn cao gần gấp đôi so
với năm 2012 là 2,123 tỷ đồng. Thu nhập thuần từ lãi hợp nhất trong kỳ của ACB đạt
887 tỷ đồng, giảm mạnh 43% so với quý 4/2012. Trước những vấn đề nảy sinh trên
thì công tác quản lý nợ xấu là rất cần thiết trong giai đoạn hiện nay đối với ngân hàng
ACB.
Với những vấn đề cấp thiết như trên nên tôi chọn đề tài “Hạn chế và xứ lý nợ
xấu tại ngân hàng thương mại cổ phần Á Châu” làm đề tài luận văn thạc sĩ của
mình với mục đích là kết quả nghiên cứu sẽ đóng góp một phần nào đó cho công tác
quản lý nợ xấu tại ngân hàng này.
1.2. Mục tiêu nghiên cứu
1.2.1. Mục tiêu chung
Tìm hiểu thực trạng nợ xấu tại ACB để đưa ra các phưong pháp nhằm hạn
chế và xử lý nợ xấu tại ngân hàng này
1.2.2. Mục tiêu cụ thể
- Hệ thống hóa cơ sở lý luận về nợ xấu và công tác quản lý nợ xấu trong hoạt
động tín dụng và quản lý rủi ro tín dụng.
- Phân tích thực trạng nợ xấu, các nguyên nhân dẫn đến rủi ro tín dụng và các
phương pháp quản lý nợ xấu tại ACB.
- Trên cơ sở lý luận, thực trạng nợ xấu và các nhân tố ảnh hưởng đến nợ xấu
tại ngân hàng, đề tài đưa ra một số giải pháp nhằm hạn chế nợ xấu tại ngân hàng
ACB trong thời gian tới.
1.3. Tổng quan tài liệu nghiên cứu
1.3.1. Tình hình nghiên cứu nước ngoài
Nhìn chung, trong việc nghiên cứu về nợ xấu ở Việt Nam, các tài liệu chính
chủ yếu là các bài báo hoặc tạp chí được trình bày dưới dạng nêu vấn đề và sự việc,
cũng có một số ít đề tài nghiên cứu về nợ xấu ở Việt Nam, nổi bật:
1) Trần Bảo Toàn (2007): “Analysis of the Vietnamese Banking Sector
3
with special reference to Corporate Governance” Luận án tiến sĩ kinh tế, trường
Đại học Kinh tế St. Gallen Thụy Sĩ. Nghiên cứu này đã đặt trọng tâm vào phân tích
quản trị ngành ngân hàng tại Việt Nam. Trong đó tại chương 3, tác giả đã đề cập
đến vai trò thị trường thứ cấp để xử lý nợ xấu. Đó là nguồn để xử lý nợ xấu phải
theo nguyên tắc lấy thị trường nuôi thị trường bằng cách tạo ra thị trường nợ thứ cấp
để sử dụng đồng bộ các thiết chế quản trị nợ sẵn có như các Công ty Quản lý nợ và
Khai thác tài sản (AMC) ở các Ngân hàng thương mại, Công ty mua bán Nợ và Tài
sản tồn đọng (DATC) của Bộ Tài chính, thị trường chứng khoán…, các công cụ tài
chính phi tiền tệ, công cụ tiền tệ và cả phương tiện phi vật chất như không gian, thời
gian, kinh nghiệm và uy tín để tạo nguồn xử lý nợ xấu.
2) Báo cáo của ngân hàng Standard Chartered (2013): "Vietnam-
Navigating the macro landscape‟‟ ngày 26/2/2013 trong đó tập trung phân tích về
vấn đề nợ xấu cùng các kịch bản tác động, cũng như phác thảo về các kênh tài trợ
giải quyết nợ xấu. Báo cáo cho rằng quy trình phải được thực hiện theo bốn bước
chính để có thể giải quyết nợ xấu một cách hiệu quả: Một là ghi nhận nợ xấu; Hai là
trích lập dự phòng đầy đủ; Ba là tái cấp vốn; Bốn là kiểm soát rủi ro.
3) Báo cáo của Tổ chức Ngân hàng Thế giới (WB) (2013):
TakingStock_Presentation_Dec2013_VN‟‟ trong đó có để cập đến vấn đề cải cách
khu vực ngân hàng. Báo cáo cũng nêu rõ những rào cản khiến cho khu vực ngân
hàng còn mong manh. Đó là: nợ xấu còn cao do quan ngại về công khai tài chính và
minh bạch; phân loại nợ chưa theo kịp chuẩn mực quốc tế; Nhà nước còn nắm giữ
cổ phần lớn trong các ngân hàng; cần quan tâm các quy định về phá sản, vỡ nợ và
quyền của người cho vay.
4) Bài phát biểu của Ông Sanjay Kalra, đại diện Thường trú của Quỹ Tiền
tệ Quốc tế (IMF) Việt Nam tại hội nghị "VietNam Development Partner Ship
Forum‟‟ ngày 5/12/2013 đã đề cập đến vấn đề cải cách cơ cấu còn chậm mà đặc
biệt cải cách ngành ngân hàng vẫn là một ưu tiên hàng đầu. Nếu trì hoãn cải cách có
thể sẽ làm xói mòn niềm tin, khả năng làm tăng nợ dự phòng có thể sẽ nhiều hơn.
Giải quyết những điểm yếu liên quan đến chất lượng tài sản có, nợ xấu, trích lập dự
phòng và mức vốn là việc rất quan trọng để tạo ra một môi trường mà trong đó các
4
ngân hàng làm trung gian chuyển tiết kiệm của quốc gia tới đầu tư hiệu quả. Những
vấn đề này cần được giải quyết ở tất cả các ngân hàng lớn và nhỏ, nhà nước hay cổ
phần. Để khôi phục sức khoẻ của hệ thống ngân hàng, các Giám đốc đã khuyến
nghị nên thực hiện các biện pháp cấp vốn bổ sung các ngân hàng, tăng cường thanh
tra và quản lý ngân hàng và thực hiện giải kế hoạch giải quyết nợ xấu.
1.3.2. Tình hình nghiên cứu trong nước
Trong thời gian vừa qua, việc nghiên cứu về đề tài này trong nước đã có một
số công trình nghiên cứu như sau:
1) Nguyễn Thị Thu Hiền (2012), “Giải pháp hạn chế và xử lý nợ xấu tại
ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Gia Lai”, Luận văn thạc sĩ
quản trị kinh doanh, Trường Đại học Đà Nẵng.
Công trình này tập trung đánh giá thực trạng hạn chế và xử lý nợ xấu tại
ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Gia Lai. Qua đó, đưa ra các
nhận xét đánh giá để đưa ra các giải pháp khác nhau nhằm xử lý nợ xấu cho ngân
hàng này.
2) Nguyễn Thị Thu Hương (2012), “Pháp luật về xử lý nợ quá hạn trong
hoạt động cho vay của Ngân hàng Thương mại Việt Nam”, Luận văn thạc sĩ,
trường Đại học Quốc gia Hà Nội.
Công trình này đi sâu vào phân tích những vấn đề pháp lý trong hoạt động
cho vay của NTHM hiện nay. Qua đó, luận văn đề xuất một số giải pháp góp phần
hoàn thiện quy định pháp luật về bảo đảm tiền vay bằng tài sản hình thành từ vốn
vay trong hoạt động cho vay của NHTM.
3) Nguyễn Thiên Phụng (2013) “Xử lý nợ xấu tại Ngân hàng Nông nghiệp và
Phát triển Nông thôn Việt Nam- Chi nhánh Bình Thạnh” luận văn thạc sĩ kinh tế,
trường ĐH Ngân hàng TP.HCM.
Công trình tập trung nghiên cứu các nguyên nhân gây ra nợ xấu ở các
NHTM, thực trạng hạn chế và xử lý nợ xấu ở đơn vị cũng như đề xuất các giải pháp
để hạn chế và xử lý nợ xấu.
5
4) Đỗ Thị Thu Quỳnh (2012), “Một số giải pháp hạn chế rủi ro tín dụng tại
ngân hàng TMCP công thương Việt Nam – chi nhánh 1 Tp.HCM”, luận văn thạc sĩ
kinh tế, trường Đại học Kinh tế TP. HCM.
Công trình này tập trung đánh giá về thực trạng rủi ro tín dụng và công tác
quản trị rủi ro tín dụng tại ngân hàng công thường chi nhánh 1 – TP.HCM. Từ đó,
đưa ra một số giải pháp nhằm hạn chế rủi ro tín dụng tại ngân hàng này.
5) Trần Thị Thu Tâm (2006), “Hoàn thiện công tác xử lý nợ tồn đọng tại hệ
thống ngân hàng Ngoại thương Việt Nam”, Luận văn thạc sĩ, Trường Đại học
Kinh tế Tp.HCM.
Đề tài nghiên cứu với mục đích hoàn thiện công tác xử lý nợ tồn đọng tại hệ
thống Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam . Tuy nhiên, phạm vi nghiên cứu của đề
tài trên là tương đối xa do đó các số liệu cho đến thời điểm hiện tại đã lạc hậu
không mang tính thời sự cao.
6) Trần Thị Hồng Thắm (2011), “Giải pháp xử lý và ngăn ngừa nợ quá hạn
của ngân hàng thương mại trên địa bàn tỉnh Trà Vinh”, Luận văn thạc sĩ, trường
Đại học Kinh tế TP.HCM.
Công trình này tập trung đánh giá kết quả kinh doanh của các ngân hàng
thương mại trên địa bàn tỉnh Trà Vinh. Đồng thời nghiên cứu tình hình cho vay, thu
nợ, tình hình nợ quá hạn và tình hình thu nợ quá hạn của một số ngân hàng thường
mại của tỉnh Trà Vinh, qua đó nhận xét đánh giá để đưa ra các giải pháp khác nhau
nhằm xử lý nợ xấu cho các NHTM trên địa bàn tỉnh Trà Vinh.
7) Phạm Thu Trang (2009), “Quản lý nợ xấu tại Chi nhánh Sở giao dịch 1
– Ngân hàng Đầu tư và phát triển Việt Nam”, Luận văn thạc sỹ kinh tế, Trường
Đại học Thương mại Hà Nội.
Luận văn đã tập trung nghiên cứu những nội dung sau; Thứ nhất, làm sáng
tỏ về mặt lý luận vấn đề nợ xấu đối với việc phát triển hệ thống ngân hàng Việt
Nam trong bối cảnh nền kinh tế đang trong tiến trình hội nhập. Thứ hai, nhận biết
rõ những yếu kém trong hoạt động của hệ thống ngân hàng Đầu tư và phát triển
Việt Nam cũng như phân tích những nguyên nhân ảnh hưởng đến sự phát triển của
ngân hàng. Thứ ba, xác định rõ phương hướng trong công tác quản lý nợ xấu của