Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Hoàn thiện công tác tài chính theo mô hình công ty mẹ - Công ty con tại Tổng Công ty Hàng không Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM

VŨ MẠNH PHÚ

HOÀN THIỆN CÔNG TÁC TÀI CHÍNH THEO MÔ HÌNH CÔNG TY MẸ - CÔNG TY CON TẠI TỔNG CÔNG TY HÀNG KHÔNG VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

TP.Hồ Chí Minh, năm 2006

Trang 1

MUÏC LUÏC

CUÛA TAØI CHÍNH TRONG TÑKT

MÔÛ ÑAÀU 1. Muïc ñích vaø yù nghóa cuûa ñeà taøi ....................................................... 01 2. Ñoái töôïng vaø phaïm vi nghieân cöùu .................................................... 02 3. Phöông phaùp nghieân cöùu ................................................................. 02 4. Boá cuïc cuûa luaän vaên ........................................................................ 03 5. Moät soá ñoùng goùp cuûa luaän vaên ......................................................... 03 NOÄI DUNG CUÛA LUAÄN VAÊN: CHÖÔNG 1 – LYÙ LUAÄN CHUNG VEÀ TAÄP ÑOAØN KINH TEÁ VAØ VAI TROØ 1.1 Toång quan veà taäp ñoaøn kinh teá ....................................................... 04 1.1.1 Khaùi nieäm taäp ñoaøn kinh teá ..................................................... 04 1.1.2 Tính taát yeáu cuûa vieäc hình thaønh vaø phaùt trieån caùc TÑKT ........ 05 1.1.3 Ñaëc ñieåm cuûa TÑKT ................................................................ 06 1.1.4 Caùc hình thöùc hình thaønh TÑKT .............................................. 07 1.1.5 Vai troø cuûa TÑKT ..................................................................... 10 1.1.6 Tham khaûo moâ hình TÑKT ôû caùc nöôùc ......................................11 1.2 Vai troø cuûa Taøi chính trong TÑKT ................................................... 12 1.2.1 Vai troø cuûa Taøi chính doanh nghieäp ..........................................12 1.2.2 Chöùc naêng cuûa Taøi chính ........................................................ 12 1.2.3 Vai troø cuûa taøi chính ñoái vôùi hoaït ñoäng SXKD .......................... 14 1.2.4 Taøi chính trong TÑKT .............................................................. 14 CHÖÔNG 2 – ÑAÙNH GIAÙ THÖÏC TRAÏNG HOAÏT ÑOÄNG CUÛA MOÂ HÌNH TÑKT – TCTY TAÏI VIEÄT NAM VAØ TCTY HKVN

2.1 Giôùi thieäu moâ hình TÑKT – TCTy cuûa Vieät Nam ............................. 16 2.1.1 Söï caàn thieát ra ñôøi ................................................................... 16 2.1.2 Khaùi quaùt veà moâ hình TÑKT – TCTy cuûa Vieät Nam .................. 18 2.1.3 Nhöõng haïn cheá cuûa moâ hình TÑKT – TCTy cuûa Vieät Nam ....... 19 2.1.4 Nguyeân nhaân nhöõng yeáu keùm trong moâ hình TÑKT – TCTy ôû VN 21

Luaän vaên thaïc só Kinh teá

2.2 Giôùi thieäu veà TCTy HKVN .............................................................. 22 2.2.1 Quaù trình hình thaønh vaø phaùt trieån .......................................... 22 2.2.2 Cô caáu toå chöùc vaø cô cheá quaûn lyù ............................................ 23 2.2.3 Vai troø ngaønh haøng khoâng trong neàn kinh teá quoác daân ............. 25 2.2.4 Ñaùnh giaù moâ hình hieän taïi cuûa TCTy HKVN ............................ 26 2.3 Ñaùnh giaù hoïat ñoäng saûn xuaát kinh doanh cuûa TCTy HKVN ............. 26 2.3.1 Tình hình moâi tröôøng ............................................................... 27

Trang 2

COÂNG TY MEÏ – COÂNG TY CON

2.3.2 Keát quaû hoïat ñoäng SXKD ......................................................... 28 2.3.3 Tình hình thöïc hieän ñaàu tö ...................................................... 32 2.3.4 Tình hình huy ñoäng voán phaùt trieån ñoäi maùy bay ....................... 32 CHÖÔNG 3 – GIAÛI PHAÙP PHAÙT TRIEÅN TCTY HKVN THEO MOÂ ... HÌNH 3.1 Döï baùo thò tröôøng vaän taûi haøng khoâng Vieät Nam ñeán naêm 2010 . 37 3.1.1 Phaân tích taùc ñoäng moâi tröôøng ................................................. 37 3.1.2 Döï baùo thò tröôøng vaän taûi haøng khoâng ...................................... 38 3.2 Ñònh höôùng phaùt trieån TCTy HKVN ñeán naêm 2010 .................... 39 3.2.1 Quan ñieåm chæ ñaïo .................................................................. 39 3.2.2 Muïc tieâu phaùt trieån .................................................................. 39 3.2.3 Caùc chæ tieâu chuû yeáu ................................................................ 39 3.3 Giaûi phaùp phaùt trieån TCTy HKVN theo moâ hình Coâng ty Meï – Coâng ty

con ............................................................................................. 43 3.3.1 Xaùc laäp moâ hình TÑKT taïi TCTy HKVN ................................... 43 3.3.2 Xaây döïng moái lieân keát kinh teá .................................................. 47 3.3.3 Ñaàu tö phaùt trieån vaø huy ñoäng voán cho hoaït ñoäng ñaàu tö ......... 49 3.3.4 Hình thaønh Coâng ty Taøi chính haøng khoâng .............................. 52 3.3.5 Kieán nghò vôùi Nhaø nöôùc ........................................................... 56

Luaän vaên thaïc só Kinh teá

KEÁT LUAÄN ............................................................................................ 60 TAØI LIEÄU THAM KHAÛO ............................................................................. PHUÏ LUÏC ..................................................................................................

Trang 3

MÔÛ ÑAÀU

1. Muïc ñích vaø yù nghóa cuûa ñeà taøi:

Ñaïi hoäi Ñaûng toaøn quoác laàn thöù VI, naêm 1986 ñaõ ñaùnh daáu thôøi ñieåm thöïc hieän ñoåi môùi phaùt trieån kinh teá cuûa nöôùc ta, chuyeån töø neàn kinh teá taäp trung, bao caáp sang neàn kinh teá haøng hoùa nhieàu thaønh phaàn, phaùt trieån theo cô cheá thò tröôøng, ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa. Sau gaàn 20 naêm thöïc hieän ñoåi môùi, ñeán nay neàn kinh teá nöôùc ta ñaõ ñaït ñöôïc nhöõng thaønh töïu nhaát ñònh, caùc thaønh phaàn kinh teá phaùt trieån ñoàng ñeàu vaø ñeàu coù ñoùng goùp tích cöïc vaøo söï phaùt trieån chung cuûa ñaát nöôùc.

Thöïc hieän Nghò quyeát Trung öông 3 khoùa IX (hoïp töø ngaøy 13/8 ñeán 22/08/2001 taïi Haø Noäi) vaø chæ ñaïo cuûa thuû töôùng Chính phuû veà phaùt trieån kinh teá, ñoåi môùi vaø saép xeáp laïi caùc DNNN ñeå naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng, TCTy HKVN ñaõ chuû ñoäng xaây döïng ñeà aùn “Hoaøn thieän moâ hình toå chöùc vaø cô cheá quaûn lyù cuûa TCTy HKVN theo moâ hình Coâng ty meï – Coâng ty con”. Ngaøy 04/04/2003 Thuû töôùng Chính phuû ñaõ ban haønh Quyeát ñònh soá 372/QÑ-TTg veà vieäc thí ñieåm toå chöùc vaø hoaït ñoäng theo moâ hình Coâng ty meï – Coâng ty con taïi TCTy HKVN.

Coù theå noùi TCTy HKVN laø moät trong nhöõng TCTy ñaàu tieân xaây döïng moâ hình Coâng ty meï – Coâng ty con vaø Quyeát ñònh cuûa Thuû töôøng Chính phuû chính laø cô sôû phaùp lyù ñeå TCTy thöïc hieän muïc tieâu “Xaây döïng TCTy HKVN thaønh moät taäp ñoaøn kinh teá maïnh, toå chöùc theo moâ hình Coâng ty meï – Coâng ty con, kinh doanh ña ngaønh ngheà, trong ñoù laáy kinh doanh vaän taûi haøng khoâng laøm noøng coát, phaùt huy vai troø cuûa moät ngaønh kinh teá muõi nhoïn, phuïc vuï söï nghieäp coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa ñaát nöôùc, goùp phaàn ñaûm baûo an ninh quoác phoøng”.

Luaän vaên thaïc só Kinh teá

Trong boái caûnh quaù trình toaøn caàu hoùa ñang dieãn ra maïnh meõ, chuû tröông hình thaønh nhöõng taäp ñoaøn kinh teá maïnh, ñuû söùc hoäi nhaäp vôùi neàn kinh teá theá giôùi cuûa Chính phuû, cuõng laø chieán löôïc phaùt trieån cuûa TCTy HKVN trong tieán trình töï do hoùa ñieàu tieát vaän taûi haøng khoâng quoác teá vaø hoäi nhaäp neàn kinh teá theá giôùi trong nhöõng naêm ñaàu cuûa theá kyû 21. Ñaây vöøa laø cô hoäi vaø cuõng laø thaùch thöùc môùi cho neàn kinh teá noùi chung vaø ngaønh haøng khoâng noùi rieâng. TCTy HKVN ñaõ vaø ñang tích cöïc phaùt trieån theo höôùng trôû thaønh moät taäp ñoaøn kinh teá maïnh, hoaït ñoäng treân nhieàu lónh vöïc (vaän taûi haøng khoâng; cung cöùng caùc dòch vuï ñoàng boä; baûo döôõng söûa chöõa maùy bay; kinh doanh du lòch, khaùch saïn; dòch vuï baûo hieåm, ngaân haøng, taøi chính; cung öùng lao ñoäng

Trang 4

chuyeân ngaønh haøng khoâng,… ), vôùi nhieàu loaïi hình sôû höõu ñan xen laãn nhau (Nhaø nöôùc, lieân doanh, hôïp taùc kinh kinh doanh, coâng ty coå phaàn,…), coù phaïm vi hoaït ñoäng traûi roäng treân toaøn quoác vaø quoác teá.

Ñeå hình thaønh moät taäp ñoaøn kinh teá hoaït ñoäng theo ñuùng nghóa cuûa noù thì phaûi coù nhöõng cô cheá, chính saùch phuø hôïp, trong ñoù coâng taùc taøi chính ñoùng moät vai troø raát quan troïng ñeå khai thaùc vaø phaùt huy söùc maïnh cuûa taäp ñoaøn treân thò truôøng taøi chính: quaûn lyù taäp trung thoáng nhaát caùc nguoàn voán, ña daïng hoùa nguoàn voán, huy ñoäng vaø ñieàu haønh voán linh hoaït, naâng cao hieäu quaû söû duïng voán. Ñoù chính laø lyù do maø toâi, vôùi kinh nghieäm hôn 10 naêm laøm coâng taùc taøi chính trong ngaønh haøng khoâng, quyeát ñònh choïn ñeà taøi “Hoaøn thieän coâng taùc taøi chính theo moâ hình Coâng ty meï – Coâng ty con taïi TCTy HKVN”.

Muïc ñích nghieân cöùu cuûa ñeà taøi laø:

- Toång keát, ñuùc keát moät soá moâ hình taäp ñoaøn kinh teá treân theá giôùi ñeå hoaøn thieän cô sôû lyù luaän cho vieäc hình thaønh moâ hình Coâng ty meï – Coâng ty con taïi TCTy HKVN;

- Phaân tích, ñaùnh giaù hoaït ñoäng vaø tình hình taøi chính cuûa TCTy HKVN thôøi gian qua (giai ñoaïn 2001-2005) vaø ñònh huôùng trong thôøi gian tôùi (2006-2010);

- Ñeà xuaát moät soá giaûi phaùp hoaøn thieän coâng taùc taøi chính cho moâ hình taäp ñoaøn

kinh teá haøng khoâng.

2. Ñoái töôïng vaø phaïm vi nghieân cöùu:

Ñoái töôïng nghieân cöùu laø: Toång coâng ty Haøng khoâng Vieät Nam.

Phaïm vi nghieân cöùu: ñeà taøi taäp trung nghieân cöùu thöïc traïng hoaït ñoäng cuõng nhö tình hình taøi chính cuûa TCTy nhöõng naêm vöøa qua, theå hieän qua caùc soá lieäu phaân tích trong giai ñoaïn naêm 2001 – 2005; ñònh höôùng phaùt trieån TCTy trong nhöõng naêm saép tôùi 2006 – 2010; cô sôû ñeå hình thaønh taäp ñoaøn kinh teá haøng khoâng theo moâ hình Coâng ty meï – Coâng ty con vaø caùc giaûi phaùp taøi chính ñeå phaùt huy taùc duïng cuûa moâ hình naøy.

3. Phöông phaùp nghieân cöùu:

Luaän vaên thaïc só Kinh teá

Phöông phaùp nghieân cöùu ñöôïc söû duïng xuyeân suoát trong luaän vaên laø pheùp bieän chöùng duy vaät. Thoâng qua vieäc thu thaäp nhöõng soá lieäu veà tình hình hoaït ñoäng cuûa TCTy HKVN trong töøng giai ñoaïn vaø vaän duïng nhöõng kieán thöùc veà taøi chính ñeå phaân tích, ñaùnh giaù toång theå caùc maët hoaït ñoäng cuûa TCTy HKVN.

Trang 5

Söû duïng phöông phaùp heä thoáng hoùa, thoáng keâ, döï baùo kinh teá, keát hôïp phaân tích, toång hôïp ñaùnh giaù caùc soá lieäu ñeå ruùt ra keát luaän vaø ñöa ra caùc giaûi phaùp phuø hôïp cho moâ hình hoaït ñoäng cuûa TCTy HKVN.

4. Boá cuïc cuûa luaän vaên:

Ngoaøi phaàn môû ñaàu vaø keát luaän, luaän vaên ñöôïc trình baøy theo keát caáu sau:

Chöông 1: Lyù luaän chung veà Taäp ñoaøn kinh teá vaø vai troø cuûa Taøi chính trong Taäp ñoaøn kinh teá.

Chöông 2: Ñaùnh giaù thöïc traïng hoaït ñoäng cuûa moâ hình TÑKT – TCTy taïi Vieät Nam vaø Toång coâng ty Haøng khoâng Vieät Nam.

Chöông 3: Moät soá giaûi phaùp taøi chính chuû yeáu ñeå phaùt trieån Toång coâng ty Haøng khoâng Vieät Nam theo moâ hình Coâng ty meï – Coâng ty con.

5. Moät soá ñoùng goùp cuûa luaän vaên:

- Xaây döïng cô sôû lyù luaän cho vieäc hình thaønh Taäp ñoaøn kinh teá haøng khoâng.

- Phaân tích, toång keát, ñaùnh giaù thöïc traïng hoaït ñoäng cuûa TCTy HKVN.

Luaän vaên thaïc só Kinh teá

- Ñeà xuaát moät soá giaûi phaùp taøi chính cho moâ hình taäp ñoaøn kinh teá haøng khoâng.

Trang 6

CHÖÔNG 1

LYÙ LUAÄN CHUNG VEÀ TAÄP ÑOAØN KINH TEÁ VAØ VAI TROØ CUÛA TAØI CHÍNH TRONG TAÄP ÑOAØN KINH TEÁ

1.1 TOÅNG QUAN VEÀ TAÄP ÑOAØN KINH TEÁ:

1.1.1 Khaùi nieäm taäp ñoaøn kinh teá:

TÑKT laø moät hình thöùc toå chöùc tieân tieán, ñaïi dieän cho trình ñoä phaùt trieån cao cuûa löïc löôïng saûn xuaát vaø neàn kinh teá thò tröôøng, ñoùng vai troø quan troïng vaø chi phoái nhieàu lónh vöïc kinh teá cuûa nhieàu nöôùc treân theá giôùi. Tuy nhieân, ñeán nay vaãn coøn toàn taïi nhieàu quan ñieåm veà TÑKT, nguyeân nhaân laø do coù söï khaùc nhau veà phöông thöùc hình thaønh, nguyeân taéc toå chöùc vaø tö caùch phaùp nhaân cuûa TÑKT.

Quan ñieåm thöù nhaát: cho raèng TÑKT laø moät hình thöùc taäp hôïp cuûa caùc coâng ty ñoäc laäp nhau veà maët phaùp lyù do yeâu caàu caïnh tranh vaø lieân keát kinh teá theo chieàu ngang cuõng nhö theo chieàu doïc ñeå keát hôïp vôùi nhau theo nguyeân taéc töø nguyeän bình ñaúng.

Quan ñieåm thöù hai: TÑKT laø moät toå hôïp caùc coâng ty ñoäc laäp veà maët phaùp lyù, nhöng taïo thaønh moät taäp ñoaøn goàm moät coâng ty meï vaø moät hay nhieàu coâng ty hoaëc chi nhaùnh do coâng ty meï goùp treân 50% voán coå phaàn, chòu söï kieåm soaùt cuûa coâng ty meï.

Quan ñieåm thöù ba: TÑKT khoâng phaûi laø moät ñònh cheá phaùp lyù tuy noù goàm nhieàu doanh nghieäp khaùc nhau, coù moái quan heä sôû höõu vaø kheá öôùc vôùi nhau, hoaït ñoäng trong cuøng moät ngaønh hay nhieàu ngaønh khaùc nhau, taïi moät nöôùc hay nhieàu nöôùc khaùc nhau.

Luaän vaên thaïc só Kinh teá

Nhìn chung, caùc quan ñieåm treân môùi chæ ñeà caäp ñeán moät hoaëc moät soá maët ñaëc tröng cuûa TÑKT, chöa bao quaùt heát caùc maët cuûa TÑKT nhö veà cô caáu toå chöùc, qui moâ, phaïm vi vaø phöông thöùc hoaït ñoäng. Tuy vaäy, chuùng ta cuõng coù theå khaùi quaùt nhöõng ñieåm chung nhaát cuûa TÑKT laø: Taäp ñoaøn kinh teá laø moät cô caáu toå chöùc coù qui moâ lôùn do nhieàu coâng ty coù tính chaát sôû höõu vaø lónh vöïc kinh doanh ña daïng lieân keát laïi nhaèm taêng cöôøng khaû naêng tích tuï, taäp trung caùc nguoàn löïc nhö voán, lao ñoäng, coâng ngheä, thò tröôøng,… ñeå taêng khaû naêng caïnh tranh treân caùc thò tröôøng trong vaø ngoaøi nöôùc. Caùc coâng ty thaønh vieân trong taäp ñoaøn coù theå hoaït ñoäng ñoäc laäp nhöng phaûi chòu söï chi phoái cuûa moät coâng ty meï ñoái vôùi nguoàn löïc ban ñaàu vaø chieán löôïc phaùt trieån chung; TÑKT vöøa coù chöùc naêng kinh doanh, vöøa coù chöùc naêng lieân keát kinh

Trang 7

teá, nhaèm taêng cöôøng tích tuï, taäp trung voán, taêng khaû naêng caïnh tranh vaø toái ña hoùa lôïi nhuaän.

1.1.2 Tính taát yeáu cuûa vieäc hình thaønh vaø phaùt trieån TÑKT treân theá giôùi:

Khaùi nieäm TÑKT ñaõ ñöôïc hình thaønh vaø phaùt trieån töø raát laâu trong lòch söû phaùt trieån kinh teá theá giôùi. ÔÛ Myõ, töø nhöõng naêm 1879, ñaõ xuaát hieän caùc Coâng ty coù soá voán lôùn treân 1 trieäu USD nhö Standart Oil, Rockefeller,…; coøn ôû Nhaät, töø naêm 1885, Chính phuû ñaõ khuyeán khích thaønh laäp nhöõng Coâng ty coå phaàn coù qui moâ lôùn nhaèm khaéc phuïc nguoàn voán haïn cheá cuûa caùc caù nhaân.

Sau chieán tranh theá giôùi thöù hai, nhu caàu phaùt trieån kinh teá ñeå xaây döïng laïi ñaát nöôùc cuûa nhöõng nöôùc bò taøn phaù trong chieán tranh ñaõ daãn ñeán quaù trình tích tuï vaø taäp trung voán, saûn xuaát phaùt trieån maïnh meõ, taïo ra moät laøn soùng hôïp nhaát ñeå hình thaønh caùc TÑKT lôùn, hoaït ñoäng trong caùc ngaønh, caùc lónh vöïc then choát coù lôïi nhuaän cao, bao goàm haøng traêm, haøng nghìn Coâng ty vöøa vaø nhoû phuï thuoäc laãn nhau vaø phuï thuoäc vaøo Coâng ty meï veà chieán löôïc phaùt trieån, taøi chính, coâng ngheä, kyõ thuaät. Qui moâ vaø phaïm vi hoaït ñoäng cuûa caùc TÑKT khoâng chæ giôùi haïn trong laõnh thoå töøng quoác gia, maø ñaõ vöôn ra toaøn theá giôùi ñeå chuyeån thaønh nhöõng toå chöùc kinh doanh quoác teá, caùc Coâng ty xuyeân quoác gia. Vieäc hình thaønh vaø phaùt trieån coù hieäu quaû cuûa caùc TÑKT ñaõ ñöa chuùng trôû thaønh nhöõng trung taâm thu huùt, thaâu toùm haøng loaït caùc Coâng ty xung quanh noù, daãn ñeán caùc taäp ñoaøn kinh teá ngaøy caøng trôû neân huøng maïnh, coù söùc soáng maõnh lieät vaø phaùt trieån khoâng ngöøng.

Tuy nhieân, vieäc hình thaønh taäp ñoaøn cuõng coù theå baèng caùc quyeát ñònh haønh chính cuûa Chính phuû, ñieån hình cuûa caùc tröôøng hôïp naøy laø vieäc hình thaønh caùc taäp ñoaøn kinh teá ôû chaâu AÙ nhö Nhaät Baûn vaø Haøn Quoác.

Caùc TÑKT ñöôïc hình thaønh vaø phaùt trieån khoâng ngöøng laø do noù phuø hôïp vôùi caùc qui luaät khaùch quan vaø xu theá cuûa thôøi ñaïi, ñoù laø:

Qui luaät tích tuï vaø taäp trung voán: ñeå toàn taïi vaø phaùt trieån trong cô cheá thò tröôøng, caùc DN luoân phaûi naâng cao naêng löïc caïnh tranh vaø khoâng ngöøng môû roäng saûn xuaát, ñoù cuõng laø quaù trình tích tuï vaø taäp trung voán cho saûn xuaát, thoâng qua vieäc caùc DN tích luõy töø lôïi nhuaän, ñi vay, lieân doanh, lieân keát, phaùt haønh coå phieáu,…; hoaëc caùc DN maïnh, lôùn thoân tính, saùt nhaäp, mua laïi caùc DN yeáu vaø nhoû, töø ñoù daãn ñeán vieäc hình thaønh caùc TÑKT.

Luaän vaên thaïc só Kinh teá

Qui luaät caïnh tranh, lieân keát vaø toái ña hoùa lôïi nhuaän: ñaây laø moät trong nhöõng qui luaät cô baûn cuûa kinh teá thò tröôøng. Trong cuoäc caïnh tranh khoác lieät ñoù thöôøng daãn ñeán 2 xu höôùng: DN chieán thaéng trong caïnh tranh seõ thoân tính, saùt nhaäp, mua laïi caùc DN bò ñaùnh baïi, daãn ñeán vieäc taäp trung hoùa saûn xuaát

Trang 8

vaø voán ñöôïc naâng cao; xu höôùng thöù 2, neáu qua thôøi gian daøi caïnh tranh khoâng phaân thaéng baïi, thì caùc DN ñoù seõ ñaãn ñeán söï thoûa hieäp, lieân keát nhaèm taêng khaû naêng caïnh tranh hôn nöõa. Nhö vaäy, TÑKT ra ñôøi, phaùt trieån laø saûn phaåm taát yeáu cuûa quaù trình caïnh tranh, lieân keát vaø toái ñoù hoùa lôïi nhuaän.

Tieán boä khoa hoïc coâng ngheä: moät trong nhöõng yeáu toá quyeát ñònh giuùp caùc DN chieán thaéng trong caïnh tranh vaø taïo ra ñöôïc lôïi nhuaän cao laø vieäc nghieân cöùu, öùng duïng tieán boä khoa hoïc coâng ngheä vaøo hoaït ñoäng SXKD cuûa DN. Trong ñieàu kieän caùch maïng khoa hoïc coâng ngheä phaùt trieån maïnh meõ, chu kyø thay ñoåi coâng ngheä ngaøy caøng ngaén, ñeå ñoåi môùi coâng ngheä, nghieân cöùu öùng duïng caùc saûn phaåm coâng ngheä cao ñoøi hoûi caùc DN phaûi coù voán lôùn vaø moät löïc löôïng caùn boä khoa hoïc coâng ngheä ñuû maïnh. Ñieàu naøy chæ coù theå coù ôû caùc TÑKT maïnh.

Xu theá toaøn caàu hoùa: trong thôøi ñaïi phaùt trieån, thò tröôøng tieâu thuï vaø caùc nguoàn löïc saûn xuaát trong phaïm vi moät quoác gia caøng trôû neân nhoû beù ñoái vôùi caùc DN lôùn, vì vaäy phaùt sinh caùc hoaït ñoäng kinh teá quoác teá vaø xu theá toaøn caàu hoùa. Toaøn caàu hoùa kinh teá laø moät xu höôùng taát yeáu, loâi cuoán haàu heát caùc nöôùc, bao truøm haàu heát caùc lónh vöïc, vöøa thuùc ñaåy hôïp taùc phaùt trieån, vöøa taêng söùc eùp caïnh tranh vaø phuï thuoäc laãn nhau giöõa caùc neàn kinh teá. Caùc TÑKT, coâng ty xuyeân quoác gia môû roäng hoaït ñoäng baèng vieäc thaønh laäp caùc chi nhaùnh, lieân keát vôùi caùc coâng ty khaùc ôû nöôùc ngoaøi taïo thaønh nhöõng Coâng ty lieân doanh, lieân keát nhaèm khai thaùc nguoàn taøi nguyeân thieân nhieân, nguoàn nhaân löïc lao ñoäng doài daøo ôû caùc nöôùc.

1.1.3 Ñaëc ñieåm cuûa TÑKT:

- Caùc TÑKT coù qui moâ raát lôùn veà voán, doanh thu, lao ñoäng vaø thò tröôøng. Voán trong taäp ñoaøn ñöôïc hình thaønh töø nhieàu nguoàn khaùc nhau, coù qui moâ lôùn do quaù trình tích tuï vaø taäp trung voán.

- TÑKT coù phaïm vi hoaït ñoäng khoâng giôùi haïn treân phaïm vi toaøn caàu. Thoâng qua ñoù caùc TÑKT khai thaùc trieät ñeå ñöôïc lôïi theá so saùnh ôû töøng khu vöïc ñeå taêng khaû naêng caïnh tranh, toái ña hoùa lôïi nhuaän, vuôït qua haøng raøo baûo hoä maäu dòch cuûa moãi quoác gia ñeå thaâm nhaäp, môû roäng thò tröôøng tieâu thuï.

Luaän vaên thaïc só Kinh teá

- TÑKT laø moät toå hôïp caùc coâng ty coù nhieàu caáp, bao goàm coâng ty meï vaø caùc coâng ty con, coâng ty chaùu,…. Coâng ty meï chi phoái caùc coâng ty con, chaùu thoâng qua chieán löôïc phaùt trieån, taøi chính vaø khoa hoïc coâng ngheä. Caùc coâng ty thaønh vieân coù quyeàn ñoäc laäp kinh doanh vôùi nhöõng möùc ñoä khaùc nhau, nhöng ñeàu phaûi tuaân thuû chieán löôïc phaùt trieån cuûa taäp ñoaøn. Nhö vaäy, sôû höõu voán

Trang 9

cuûa TÑKT laø sôû höõu hoãn hôïp (nhieàu chuû), nhöng coù moät chuû (coâng ty meï) ñoùng vai troø khoáng cheá, chi phoái veà taøi chính.

Hình 1.1 – Moâ hình phoå bieán veà cô caáu toå chöùc cuûa moät taäp ñoaøn kinh teá:

Coâng ty XYZ

Chi nhaùnh 1 Chi nhaùnh… Coâng ty Coâng ty Coâng ty

Chi nhaùnh… Coâng ty Coâng ty

- TÑKT thöôøng kinh doanh ña ngaønh, ña lónh vöïc. Moãi TÑKT ñeàu coù ñònh höôùng ngaønh kinh doanh chuû ñaïo, lónh vöïc hoaëc saûn phaåm ñaëc tröng. Cô caáu toå chöùc cuûa moät TÑKT thöôøng coù caùc ñôn vò saûn xuaát, thöông maïi, taøi chính, ngaân haøng, nghieân cöùu öùng duïng vaø caùc dòch vuï khaùc. Moâ hình toå chöùc phoå bieán trong TÑKT thöôøng laø coâng ty coå phaàn hoaëc coâng ty TNHH.

- Caùc TÑKT thöôøng coù moät ban quaûn trò taäp ñoaøn vaø truï sôû chính naèm ôû coâng ty meï. Ban quaûn trò taäp ñoaøn chæ kieåm soaùt veà caùc maët chieán löôïc phaùt trieån, taøi chính, ñaàu tö, nghieân cöùu öùng duïng coâng ngheä vaø phaùt trieån saûn phaåm môùi thoâng qua söû duïng caùc ñoøn baåy kinh teá, coøn caùc coâng ty thaønh vieân hoaøn toaøn töï chuû trong caùc quyeát ñònh kinh doanh cuûa mình.

- Trong moãi giai ñoaïn phaùt trieån, chieán löôïc phaùt trieån cuûa caùc TÑKT luoân gaén chaët vôùi caùc chính saùch phaùt trieån kinh teá cuûa moãi quoác gia. Nhaø nöôùc ñoùng vai troø raát quan troïng ñoái vôùi söï ra ñôøi, toàn taïi vaø phaùt trieån cuûa caùc TÑKT theå hieän qua vieäc xaây döïng, duy trì vaø thuùc ñaåy moâi tröôøng kinh teá xaõ hoäi caàn thieát cho caùc TÑKT hoaït ñoäng.

1.1.4 Caùc hình thöùc hình thaønh TÑKT treân theá giôùi:

(a) Caên cöù vaøo kyõ thuaät giao dòch: coù caùc hình thöùc sau:

Luaän vaên thaïc só Kinh teá

Saùt nhaäp: laø hình thöùc moät doanh nghieäp mua laïi toaøn boä taøi saûn vaø caùc khoaûn nôï cuûa doanh nghieäp khaùc, doanh nghieäp bò baùn khoâng coøn toàn taïi tö

Trang 10

caùch phaùp nhaân rieâng reõ maø söû duïng phaùp nhaân cuûa doanh nghieäp mua ñeå hoaït ñoäng.

VD: moät vuï saùt nhaäp giöõa DN A vaø B, trong ñoù DN A mua laïi DN B, thì DN

B seõ khoâng coøn toàn taïi nöõa, chæ coøn 1 phaùp nhaân laø DN A

DN A

DN A

DN B

Hôïp nhaát: laø hình thöùc saùt nhaäp hai hay nhieàu doanh nghieäp coù söùc maïnh töông ñöông ñeå hình thaønh moät doanh nghieäp môùi nhaèm giaûm chi phí quaûn lyù, taêng naêng suaát lao ñoäng, nhôø lôïi theá qui moâ lôùn, xoùa boû caïnh tranh vaø ña daïng hoùa saûn phaåm. Caùc doanh nghieäp tham gia hôïp nhaát khoâng coøn toàn taïi tö caùch phaùp nhaân cuûa noù nöõa, doanh nghieäp môùi thaønh laäp seõ hoaït ñoäng vôùi tö caùch phaùp nhaân môùi ñeå thöïc hieän nhöõng hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp hôïp nhaát.

VD: Coâng ty A vaø Coâng ty B hôïp nhaát vôùi nhau seõ hình thaønh 1 Coâng ty môùi

laø Coâng ty C

DN A

DN C

DN B

Mua laïi: laø hình thöùc moät doanh nghieäp mua laïi moät phaàn hay toaøn boä quyeàn

sôû höõu doanh nghieäp baùn thoâng qua 2 hình thöùc:

+ Mua laïi coå phaàn tröïc tieáp töø coå ñoâng cuûa doanh nghieäp baùn, doanh nghieäp baùn vaãn hoaït ñoäng vôùi tö caùch phaùp nhaân rieâng bieät, söï kieåm soaùt vaø quyeàn lôïi cuûa doanh nghieäp mua ñoái vôùi doanh nghieäp baùn phuï thuoäc vaøo tyû leä coå phaàn maø hoï khoáng cheá, neáu tyû leä naøy ñaït treân 50% thì quan heä giöõa 2 doanh nghieäp trôû thaønh quan heä Coâng ty meï – Coâng ty con.

+ Mua laïi taøi saûn tröïc tieáp töø doanh nghieäp baùn, doanh nghieäp mua khoâng chòu traùch nhieäm veà caùc khoaûn nôï cuûa doanh nghieäp baùn. Tröôøng hôïp khoâng coøn taøi saûn ñeå hoaït ñoäng, doanh nghieäp baùn phaûi giaûi taùn sau khi phaân phoái soá tieàn baùn taøi saûn cho coå ñoâng cuûa noù.

(b) Caên cöù phöông thöùc lieân keát: coù caùc hình thöùc taäp ñoaøn sau:

Luaän vaên thaïc só Kinh teá

TÑKT haøng ngang: laø taäp hôïp cuûa nhieàu doanh nghieäp ñoäc laäp kinh doanh ôû nhieàu lónh vöïc khaùc nhau, ñöôïc lieân keát xung quanh moät ngaân haøng vaø moät

Trang 11

coâng ty thöông maïi. Ngaân haøng naøy laø trung taâm lieân keát veà voán, laø ngaân haøng giao dòch chính cuûa caùc doanh nghieäp thaønh vieân trong taäp ñoaøn.

Coâng ty thöông maïi thöôøng kinh doanh toång hôïp vaø hoaït ñoäng traûi roäng treân nhieàu quoác gia, thay maët taäp ñoaøn daøn xeáp caùc thöông vuï troïn goùi treân cô sôû phoái hôïp khaû naêng cuûa caùc doanh nghieäp thaønh vieân, luoân ñi tieân phong khai phaù thò tröôøng môùi.

Ví duï: taäp ñoaøn Mitsubishi (coù 29 thaønh vieân); taäp ñoaøn Mitsui (coù 24 thaønh

vieân),…

TÑKT haøng doïc: goàm moät doanh nghieäp coù tieàm löïc taøi chính maïnh laøm trung taâm, saûn phaåm cuûa noù laø saûn phaåm noøng coát cuûa taäp ñoaøn, caùc doanh nghieäp khaùc ñöôïc toå chöùc nhö laø nhöõng nhaø thaàu phuï tham gia vaøo vieäc hoaøn thieän saûn phaåm chính ñoù.

Doanh nghieäp trung taâm thoâng qua hình thöùc ñaàu tö coå phieáu vaøo caùc doanh

nghieäp thaønh vieân ñeå khoáng cheá vaø ñieàu haønh taäp ñoaøn.

Ví duï: taäp ñoaøn Toyota goàm coâng ty chính laø Toyota Motor Group laép raùp xe oâ toâ, cuøng moät taäp hôïp ñoâng ñaûo hôn 4000 nhaø thaàu phuï saûn xuaát chi tieát phuï tuøng xe.

Moät doanh nghieäp coù theå vöøa laø thaønh vieân cuûa moät taäp ñoaøn haøng ngang nhöng laïi tham gia caû taäp ñoaøn haøng doïc, ñieàu naøy khoâng coù gì maâu thuaãn maø laø ñeå giuùp doanh nghieäp môû roäng lieân keát vaø coù theå tham gia vaøo nhieàu chöông trình kinh doanh khaùc nhau.

Nhö vaäy, vieäc hình thaønh caùc taäp ñoaøn kinh teá phaûi laø keát quaû cuûa quaù trình tích tuï vaø taäp trung voán vaø laø saûn phaåm cuûa lieân keát kinh teá phaùt trieån ñeán moät trình ñoä nhaát ñònh. Tuyø theo caùch thöùc thaønh laäp maø taäp ñoaøn coù theå coù tö caùch phaùp nhaân hay khoâng. Tröôøng hôïp ñöôïc hình thaønh töø quaù trình saùt nhaäp caùc coâng ty thaønh moät theå thoáng nhaát thì taäp ñoaøn hoaït ñoäng nhö moät phaùp nhaân kinh teá. Ngöôïc laïi, neáu taäp ñoaøn ñöôïc hình thaønh do caùc coâng ty kyù thoûa thuaän lieân keát vôùi nhau, ñaëc bieät laø ôû caùc lieân keát maø trong ñoù caùc coâng ty thaønh vieân ñoäc laäp trong hoaït ñoäng kinh doanh cuûa mình thì noù khoâng caàn coù tö caùch phaùp nhaân, tröôøng hôïp naøy taäp ñoaøn laø moät hình thöùc toå chöùc kinh teá.

Luaän vaên thaïc só Kinh teá

Tuyø theo möùc ñoä lieân keát maø taäp ñoaøn coù nhieàu hình thöùc vôùi caùc teân goïi khaùc nhau nhö: Cartel, Syndicate, Consortium, Combinat, Incorporation, Conglomerate. ÔÛ Nhaät caùc taäp ñoaøn kinh doanh ñöôïc goïi laø Keiretsu, coøn ôû Haøn quoác thì goïi laø caùc Chaebol.

Trang 12

1.1.5 Vai troø cuûa TÑKT:

Trong xaõ hoäi coâng nghieäp, caùc TÑKT naém giöõ phaàn lôùn nguoàn löïc saûn xuaát cuûa moãi quoác gia, coù vò trí quan troïng trong heä thoáng kinh teá cuûa moãi nöôùc. Söï phaùt trieån cuûa caùc TÑKT vaø caùch öùng xöû cuûa noù coù aûnh höôûng to lôùn ñeán heä thoáng kinh teá, khoâng chæ trong phaïm vi quoác gia maø coøn trong phaïm vi quoác teá. Vai troø quan troïng cuûa caùc TÑKT theå hieän qua caùc maët sau:

Thöù nhaát: TÑKT taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho vieäc huy ñoäng vaø söû duïng hôïp lyù caùc nguoàn löïc treân dieän roäng, qua ñoù thuùc ñaåy söï töï ñieàu chænh treân phaïm vi toaøn xaõ hoäi höôùng ñeán vieäc naâng cao hieäu quaû söû duïng caùc nguoàn löïc.

Thöù hai: Qui moâ lôùn cuûa moät TÑKT giuùp cho vieäc ñieàu chænh cô caáu ngaønh vaø saûn phaåm deã daøng baèng caùch toå chöùc töøng doanh nghieäp theo höôùng chuyeân moân hoùa, goùp phaàn naâng cao hieäu quaû toaøn taäp ñoaøn.

Thöù ba: Söï phoái hôïp giöõa caùc doanh nghieäp trong cuøng taäp ñoaøn seõ phaùt huy ñöôïc maët maïnh, haïn cheá maët yeáu cuûa töøng doanh nghieäp ñeå cuøng nhau phaùt trieån. Traùnh ñöôïc söï caïnh tranh laãn nhau, giaûm thieåu caùc chi phí truøng laép (nhö chi phí nghieân cöùu, trieån khai,…), môû roäng khaû naêng nghieân cöùu, öùng duïng khoa hoïc coâng ngheä môùi vaøo saûn xuaát.

Thöù tö: TÑKT vôùi hình thöùc laø caùc coâng ty xuyeân quoác gia coù vai troø quan troïng trong vieäc giuùp caùc nöôùc ñang phaùt trieån thöïc hieän chieán löôïc chuyeån giao coâng ngheä.

Thöù naêm: Söï lieân keát caùc doanh nghieäp trong cuøng taäp ñoaøn goùp phaàn ña daïng hoùa saûn phaåm vaø ñòa lyù, nhanh choùng môû roäng thò tröôøng tieâu thuï saûn phaåm.

Thöù saùu: Thuaän tieän trong vieäc xaây döïng vaø phaùt trieån ñoäi nguõ nhaø quaûn lyù coù naêng löïc, kinh nghieäm, ñöùng vöõng tröôùc nhöõng thöû thaùch thôøi ñaïi.

Beân caïnh nhöõng vai troø quan troïng noùi treân, TÑKT cuõng toàn taïi nhöõng haïn cheá nhaát ñònh nhö sau:

Vieäc hình thaønh vaø phaùt trieån caùc TÑKT deã daãn ñeán xu höôùng ñoäc quyeàn trong kinh doanh, taùc ñoäng tieâu cöïc ñeán quaù trình caïnh tranh, gaây thieät haïi cho ngöôøi tieâu duøng.

Luaän vaên thaïc só Kinh teá

Maâu thuaãn giöõa qui moâ vaø hieäu quaû: kinh nghieäm cuûa caùc nöôùc phaùt trieån cho thaáy söùc maïnh cuûa moät taäp ñoaøn khoâng phaûi chæ phuï thuoäc vaøo qui moâ cuûa noù, maø coøn phuï thuoäc vaøo naêng löïc quaûn lyù vaø trình ñoä coâng ngheä. Khi qui moâ cuûa moät taäp ñoaøn quaù lôùn, quaù taäp trung coù theå daãn tôùi vöôït khoûi taàm kieåm soaùt, töø ñoù tieàm aån nguy cô ñoå vôõ, phaù saûn, gaây nhöõng taùc haïi nghieâm troïng

Trang 13

cho neàn kinh teá. Thöïc teá ñaõ xaûy ra nhöõng vuï ñoå beå cuûa nhöõng taäp ñoaøn lôùn nhö: vuï phaù saûn cuûa taäp ñoaøn saûn xuaát theùp Hanbo cuûa Haøn quoác naêm 1997; vuï phaù saûn cuûa taäp ñoaøn naêng löôïng ña quoác gia Enron cuoái naêm 2001,…

1.1.6 Tham khaûo moâ hình TÑKT ôû caùc nöôùc:

Thöïc ra moâ hình TÑKT ñaõ ra ñôøi vaø toàn taïi töø laâu ôû nhieàu nöôùc, tuøy theo möùc ñoä lieân keát maø TÑKT coù nhöõng teân goïi khaùc nhau vaø ñaëc tröng rieâng phuø hôïp vôùi ñieàu kieän kinh teá cuûa quoác gia ñoù:

ÔÛ Myõ: caùc taäp ñoaøn ñöôïc goïi laø “Holding Companies” hay coøn goïi laø “Bank Holding Companies”, ñoù laø caùc Coâng ty coå phaàn meï, ñöôïc hình thaønh ñeå naém giöõ coå phieáu cuûa caùc Coâng ty khaùc maø noù ñieàu khieån. Ñaây laø moät phaùp nhaân maø phaùp nhaân naøy kieåm soaùt ít nhaát moät ngaân haøng.

ÔÛ Anh: coù caùc “Group of Companies”, coøn goïi laø “Holding Company”. Ñaây laø moät TÑKT goàm Coâng ty meï cuøng vôùi caùc Coâng ty con. Moät Coâng ty ñöôïc xem laø Coâng ty con cuûa moät Coâng ty khaùc neáu Coâng ty meï naém giöõ treân 50% voán coå phaàn cuûa noù, hoaëc naém ñöôïc moät soá coå phaàn cuûa noù vaø ñieàu khieån ñöôïc ban Giaùm ñoác.

ÔÛ Phaùp: TÑKT coù teân laø “Groupe”. Ñaây laø moät taäp hôïp nhöõng Coâng ty ñöôïc lieân keát vôùi nhau bôûi nhöõng quan heä taøi chính vaø ñaët döôùi moät söï ñieàu haønh kinh teá. Taäp ñoaøn ñöôïc hình thaønh bôûi moät Coâng ty meï hoaëc moät Coâng ty khoáng cheá veà coå phaàn. Trong taäp ñoaøn naøy giöõ vai troø noøng coát laø Coâng ty meï. Ñaây laø moät Coâng ty taøi chính sôû höõu moät phaàn quan troïng voán cuûa nhöõng Coâng ty khaùc nhau veà maët phaùp lyù cuûa noù. Noù kieåm soaùt vaø ñònh höôùng hoaït ñoäng cuûa Coâng ty con naøy.

ÔÛ Trung Quoác: coù caùc taäp ñoaøn xí nghieäp. Ñaây laø moät hình thöùc cuûa quaàn theå xí nghieäp do yeâu caàu caïnh tranh cuûa moät soá xí nghieäp trong vieäc lieân heä kinh teá ngang vaø treân cô sôû töï nguyeän, bình ñaúng, lieân hôïp laïi vôùi nhau thaønh moät thöïc theå kinh teá.

ÔÛ Nhaät Baûn: caùc TÑKT coù teân goïi rieâng laø Keiretsu. Noù cuõng coù nhöõng ñaëc ñieåm chung nhö caùc TÑKT nhöng coù ñieåm khaùc nhau laø haàu heát caùc Keiretsu ñeàu hoaït ñoäng trong lónh vöïc chuyeân ngaønh.

Luaän vaên thaïc só Kinh teá

ÔÛ Haøn Quoác: moâ hình TÑKT ñöôïc goïi döôùi teân laø Chaebol. Ñaây laø caùc taäp ñoaøn lôùn, laø ñoäng löïc taêng tröôûng chính cuûa neàn kinh teá Haøn Quoác. Ñaëc ñieåm noåi baät cuûa caùc Chaebol laø möùc ñoä ña daïng hoùa kinh doanh. Ñaây cuõng laø ñieåm khaùc bieät so vôùi caùc Keiretsu cuûa Nhaät Baûn. Tính chaát quoác teá hoùa cuûa

Trang 14

caùc Chaebol raát cao. Moät Chaebol coù cô caáu chaët cheõ hôn seõ deã daøng quoác teá hoùa khi lieân keát vôùi caùc coâng ty thaønh vieân.

ÔÛ Ñaøi Loan: TÑKT coù teân laø Jituanque, ñoù laø caùc toå chöùc coâng nghieäp lôùn, veà ñaëc ñieåm khoâng khaùc gì so vôùi caùc TÑKT cuûa Nhaät Baûn vaø Haøn Quoác.

ÔÛ mieàn Nam Vieät Nam, giai ñoaïn tröôùc naêm 1975: vôùi chính saùch can thieäp vaø nguoàn vieän trôï kinh teá cuûa Myõ, cuõng ñaõ hình thaønh vaø toàn taïi nhieàu TÑKT coù qui moâ lôùn maø khôûi ñieåm töø naêm 1954. Nhöõng TÑKT ñieån hình ôû mieàn Nam Vieät Nam giai ñoaïn 1954-1975 laø:

+ Taäp ñoaøn Lyù Long Thaân: phaùt trieån maïnh vôùi vieäc thaønh laäp Vinatexco, Vinatefinco vaøo nhöõng naêm 1960;

+ Taäp ñoaøn Chaâu Ñaïo Sanh, Vöông Ngoïc Anh vôùi caùc nhaø maùy Vimitex, Saky boä mì;

+ Taäp ñoaøn Laân Nhö Toøng: vôùi caùc nhaø maùy Visyfaso, mì aên lieàn, Tole traùng keõm;…

Nhö vaäy, coù theå noùi TÑKT ñaõ ra ñôøi vaø toàn taïi töø laâu ôû nhieàu nöôùc treân theá giôùi, ñaëc bieät laø ôû nhöõng nöôùc coù neàn kinh teá phaùt trieån. Xu höôùng “Taäp ñoaøn hoùa” laø moät taát yeáu khaùch quan khi neàn kinh teá phaùt trieån ñeán moät trình ñoä nhaát ñònh, ñoøi hoûi phaûi coù söï taäp trung söùc maïnh kinh teá vaøo nhöõng doanh nghieäp lôùn, ñuû söùc taïo ra söï phaùt trieån ñoät bieán ôû töøng ngaønh, töøng lónh vöïc, ñoàng thôøi taän duïng ñöôïc toái ña nhöõng lôïi theá kinh teá chæ coù ñöôïc ôû nhöõng doanh nghieäp coù qui moâ ñuû lôùn.

1.2 VAI TROØ CUÛA TAØI CHÍNH TRONG TÑKT:

1.2.1 Vai troø cuûa taøi chính doanh nghieäp:

Hoaït ñoäng SXKD cuûa baát kyø moät thöïc theå naøo cuõng ñeàu phaûi coù caùc nguoàn löïc, bao goàm:

+ Nhaân löïc: ñoù laø con ngöôøi, trình ñoä quaûn lyù.

+ Vaät löïc: laø trang thieát bò, coâng ngheä.

+ Taøi löïc: laø nguoàn taøi chính tieàn teä.

Luaän vaên thaïc só Kinh teá

Trong caùc nguoàn löïc ñaàu vaøo cuûa saûn xuaát thì nguoàn löïc taøi chính luoân ñöôïc ñaùnh giaù laø ñaëc bieät quan troïng. Treân thöïc teá caùc nguoàn löïc ñaàu vaøo khaùc ñeàu coù theå löôïng hoùa ñöôïc baèng tieàn vaø boå sung cho nguoàn löïc taøi chính cuûa doanh nghieäp.

Trang 15

Chuùng ta seõ xem xeùt caùc chöùc naêng cuûa taøi chính doanh nghieäp ñeå thaáy ñöôïc vaøi troø cuûa noù ñoái vôùi hoaït ñoäng SXKD cuûa moät doanh nghieäp.

1.2.2 Chöùc naêng cuûa taøi chính:

(a) Chöùc naêng cuûa Taøi chính theo quan nieäm truyeàn thoáng: coù 3 chöùc naêng:

Chöùc naêng taïo voán: ñoù laø xaùc ñònh nhu caàu veà caùc loaïi voán coá ñònh, voán löu ñoäng caàn thieát ñeå ñaàu tö cho nhaø xöôûng, trang thieát bò, döï tröõ nguyeân vaät lieäu vaø chi traû caùc chi phí phuïc vuï quaù trình saûn xuaát saûn phaåm hay cung öùng dòch vuï.

Ñaây laø böôùc khôûi ñaàu nhöng raát quan troïng vì noù aûnh höôûng ñeán vieäc thöïc hieän caùc chöùc naêng tieáp theo, vieäc xaùc ñònh sai coù theå daãn tôùi gia taêng chi phí söõ duïng voán, hoaëc khoâng coù ñuû voán ñeå ñaùp öùng cho nhu caàu thöïc teá phaùt sinh.

Khi ñaõ xaùc ñònh ñöôïc nhu caàu voán thì böôùc tieáp theo laø vieäc löïa choïn caùc keânh phaân phoái voán thích hôïp. Tieâu chí ñeå xaùc ñònh laø söû duïng ñöôïc nguoàn voán vôùi chi phí thaáp nhaát vaø ñaùp öùng ñaày ñuû caùc yeâu caàu khaùc nhö: tính kòp thôøi, thôøi haïn söû duïng, khaû naêng co daõn theo thöïc teá,… Hieän nay caùc keânh phaân phoái voán chuû yeáu coù theå söû duïng laø: vay ngaân haøng, phaùt haønh coå phieáu, traùi phieáu thoâng qua thò tröôøng chöùng khoaùn,…

Kyõ thuaät ñieàu phoái söû duïng voán ñöôïc xem laø khaâu quan troïng cuûa chöùc naêng naøy, ñaây laø söï phoái hôïp nhòp nhaøng ñoàng boä vôùi caùc khaâu khaùc cuûa quaù trình saûn xuaát nhaèm ñaûm baûo phaân phoái hôïp lyù, kòp thôøi mang laïi hieäu söû duïng cao nhaát.

Chöùc naêng phaân phoái thu nhaäp baèng tieàn: sau quaù trình saûn xuaát vaø tieâu thuï saûn phaåm hay cung öùng dòch vuï, taøi chính doanh nghieäp tieáp tuïc phaân phoái caùc khoaûn thu baùn haøng ñeå thöïc hieän quaù trình taùi saûn xuaát vaø taêng tích luõy cho doanh nghieäp, cuõng nhö thöïc hieän nghóa vuï vôùi Nhaø nöôùc.

Caùc ñoái töôïng tham gia vaøo quaù trình phaân phoái laø:

+ Nhaø nöôùc: doanh nghieäp thöïc hieän nghóa vuï thueá theo luaät ñònh.

+ Nhaø cung caáp: thanh toaùn cho caùc yeáu toá ñaàu vaøo (nhö nguyeân vaät lieäu, ñieän, nöôùc,…), traû nôï vay,…

+ Noäi boä doanh nghieäp: phaân phoái tieàn löông, tieàn thöôûng,… môû roäng naêng löïc saûn xuaát thoâng qua vieäc hình thaønh caùc quó taùi ñaàu tö cuûa doanh nghieäp.

Luaän vaên thaïc só Kinh teá

Chöùc naêng giaùm ñoác baèng ñoàng tieàn ñoái vôùi caùc hoaït ñoäng SXKD: taøi chính thöïc hieän vieäc kieåm tra giaùm saùt ñoái vôùi söï vaän ñoäng cuûa caùc quó tieàn teä trong

Trang 16

doanh nghieäp, nhaèm ñaûm baûo tuaân thuû ñuùng qui ñònh taøi chính vaø ñònh höôùng phaùt trieån cuûa doanh nghieäp.

Thoâng qua chöùc naêng naøy, taøi chính doanh nghieäp seõ phaân tích ñaùnh giaù trình ñoä söû duïng voán, ñoàng thôøi ñeà ra caùc bieän phaùp khaéc phuïc nhöõng maët coøn toàn taïi ñeå naâng cao hieäu quaû SXKD cuûa doanh nghieäp.

(b) Chöùc naêng Taøi chính theo quan nieäm taøi chính hieän ñaïi:

Chöùc naêng cuûa taøi chính laø laøm gia taêng giaù trò cuûa doanh nghieäp, gia taêng lôïi ích cho nhöõng ngöôøi goùp voán thoâng quan vieäc thöùc hieän caùc quyeát ñònh:

Quyeát ñònh ñaàu tö (hay coøn goïi laø quyeát ñònh ngaân saùch voán): taøi chính phaûi phaân tích, ñaùnh giaù ñeå löïa choïn cô hoäi ñaàu tö trong nhöõng cô hoäi coù saün.

Quyeát ñònh taøi trôï: löïa choïn nguoàn taøi trôï naøo (huy ñoäng voán goùp hay ñi vay) ñeå taøi trôï cho nhö caàu voán ñaàu tö ñaõ ñöôïc quyeát ñònh.

Quyeát ñònh phaân phoái: chính laø söï keát hôïp cuûa 2 quyeát ñònh treân.

1.2.3 Vai troø cuûa Taøi chính ñoái vôùi hieäu quaû hoaït ñoäng SXKD cuûa doanh

nghieäp:

Thoâng qua vieäc phaân tích caùc chöùc naêng cuûa taøi chính cho chuùng ta thaáy taøi

chính coù vai troø heát söùc quan troïng ñoái vôùi nhöõng noã löïc naâng cao hieäu quaû

SXKD cuûa doanh nghieäp. Treân thöïc teá, heä thoáng taøi chính vaø moâi tröôøng kinh

doanh coù moái quan heä raát nhaïy caûm vaø maät thieát vôùi nhau, vieäc ñieàu chænh

doøng chu chuyeån cuûa caùc luoàng voán seõ taùc ñoäng tröïc tieáp ñeán söï vaän ñoäng

cuûa caùc yeáu toá vaät chaát khaùc vaø qua ñoù aûnh höôûng ñeán hoaït ñoäng SXKD cuûa

doanh nghieäp.

Nhö vaäy, neáu taøi chính thöïc hieän toát caùc chöùc naêng cuûa mình seõ goùp phaàn

naâng cao hieäu quaû saûn xuaát kinh doanh cuûa doanh nghieäp. Bôûi vì vieäc hình

thaønh vaø söû duïng caùc quó tieàn teä luoân gaén lieàn vôùi söï vaän ñoäng cuûa caùc yeáu toá

saûn xuaát, thoâng qua caùc quyeát ñònh quaûn trò taøi chính, doanh nghieäp seõ taùc

ñoäng vaøo doøng chu chuyeån voán, ñeå ñieàu chænh caùc yeáu toá saûn xuaát sao cho coù

Luaän vaên thaïc só Kinh teá

lôïi nhaát.

Trang 17

1.2.4 Taøi chính trong TÑKT:

Hoaït ñoäng cuûa Taøi chính trong doanh nghieäp noùi chung cuõng nhö trong moâ

hình TÑKT ñeàu laø nhaèm thöïc hieän caùc muïc tieâu cuûa doanh nghieäp, moãi khi ra

caùc quyeát ñònh taøi chính, nhaø quaûn lyù ñeàu phaûi caân nhaéc tính toaùn. Vaäy muïc

tieâu cuûa doanh nghieäp laø gì? Quan nieäm tröôùc kia cho raèng doanh nghieäp coù

moät muïc tieâu duy nhaát laø toái ña hoùa lôïi nhuaän, ñieàu naøy ñaït ñöôïc khi chi phí

caän bieân (MC) ngang baèng vôùi doanh thu caän bieân (MR). Ngaøy nay, cuøng vôùi

söï phaùt trieån cuûa lyù luaän vaø caùc hoïc thuyeát kinh teá, quan nieäm treân ñaõ coù söï

thay ñoåi, lôïi nhuaän cuûa doanh nghieäp ñaõ ñöôïc nhìn nhaän daøi haïn hôn, coù tính

ñeán söï bieán ñoäng cuûa thò tröôøng vaø ruûi ro trong kinh doanh. Chính vì theá muïc

tieâu cuûa doanh nghieäp cuõng laø toái ña hoùa lôïi nhuaän, nhöng toång quaùt hôn ñoù

laø toái ña hoùa giaù trò cuûa doanh nghieäp. Ñaây laø söï ñaùnh giaù toång hôïp cuûa thò

tröôøng veà doanh nghieäp nhö khaû naêng sinh lôïi, möùc ñoä ruûi ro.

Ñaëc ñieåm chung cuûa taøi chính trong TÑKT laø theå hieän moái lieân keát kinh teá taøi

chính giöõa caùc ñôn vò thaønh vieân trong taäp ñoaøn. Trong moâ hình TÑKT treân

theá giôùi thöôøng coù moät Coâng ty taøi chính ñoùng vai troø laø trung taâm taøi chính

cuûa taäp ñoaøn, ñeå ñieàu phoái voán giöõa caùc coâng ty thaønh vieân trong taäp ñoaøn; laø

ñaàu moái ñeå huy ñoäng voán töø caùc toå chöùc tín duïng; tö vaán vaø laøm ñaïi lyù phaùt

haønh chöùng khoaùn cho taäp ñoaøn vaø caùc coâng ty thaønh vieân; tö vaán vaø thöïc

hieän ñaàu tö voán taïm thôøi nhaøn roãi trong taäp ñoaøn.

Haïn cheá cuûa moâ hình TÑKT taïi Vieät Nam (moâ hình TCTy 90, 91) laø quan heä

giöõa caùc ñôn vò thaønh vieân trong taäp ñoaøn coøn mang naëng tính haønh chính,

khoâng phaûi moái quan heä kinh teá taøi chính. Ñieåm yeáu nhaát cuûa moâ hình naøy laø

TCTy chöa taäp trung huy ñoäng, ñieàu chuyeån ñöôïc caùc nguoàn voán trong noäi boä

TCTy. Tuy TCTy nhaän voán vaø taøi saûn cuûa Nhaø nöôùc ñeå giao xuoáng caùc ñôn

Luaän vaên thaïc só Kinh teá

vò thaønh vieân, nhöng veà thöïc chaát thì phaàn voán aáy ñang do chính caùc ñôn vò

Trang 18

thaønh vieân quaûn lyù vaø söû duïng. Nguoàn voán taïi TCTy chæ coù yù nghóa treân giaáy

tôø soå saùch, khoâng mang yù nghóa cuûa moät oâng chuû ñaàu tö voán vaø coù toaøn

quyeàn quyeát ñònh vôùi nguoàn voán ñaàu tö cuûa mình. Vieäc caùc TCTy giao voán

xuoáng cho caùc ñôn vò thaønh vieân theo phöông thöùc khoâng thanh toaùn, coøn taïo

ra tính yû laïi cho caùc ñôn vò thaønh vieân.

Nhö vaäy, vieäc chuyeån caùc TCTy sang moâ hình Coâng ty meï – Coâng ty con coù

gì khaùc? Tröôùc tieân ñoù phaûi laø chuyeån quan heä “giao voán” sang quan heä “ñaàu

tö voán”, tuøy thuoäc vaøo möùc ñoä goùp voán cuûa Coâng ty meï vaøo Coâng ty con maø

Coâng ty meï thöïc hieän quyeàn chi phoái ñeán töøng Coâng ty con. Coâng ty meï seõ

thöïc hieän quan heä ñaàu tö voán thoâng qua coâng ty taøi chính cuûa taäp ñoaøn, toaøn

boä voán cuûa coâng ty meï vaø caùc coâng ty thaønh vieân ñeàu ñöôïc quaûn lyù thoáng

nhaát qua Coâng ty taøi chính cuûa taäp ñoaøn.

Keát luaän chöông 1: Töø nhöõng nghieân cöùu treân coù theå khaúng ñònh vai troø quan

troïng cuõng nhö nhöõng maët traùi cuûa quaù trình hình thaønh, phaùt trieån cuûa caùc

TÑKT laø tính hai maët cuûa moät vaán ñeà. Quaù trình hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa

caùc TÑKT laø taát yeáu khaùch quan, phuø hôïp vôùi xu theá phaùt trieån cuûa lòch söû;

ñoùng vai troø quan troïng cho quaù trình phaùt trieån kinh teá, ñaëc bieät laø ôû caùc

nöôùc ñang phaùt trieån; ñoàng thôøi cuõng caàn nhaän thöùc roõ raøng nhöõng haïn cheá cô

baûn cuûa TÑKT, ñeå töø ñoù coù nhöõng giaûi phaùp ñieàu tieát ñuùng ñaén nhaèm haïn

Luaän vaên thaïc só Kinh teá

cheá nhöõng taùc ñoäng tieâu cöïc cuûa noù ñoái vôùi neàn kinh teá.

Trang 19

CHÖÔNG 2 ÑAÙNH GIAÙ THÖÏC TRAÏNG HOAÏT ÑOÄNG CUÛA MOÂ HÌNH TÑKT – TCTY TAÏI VIEÄT NAM VAØ TCTY HKVN

2.1 GIÔÙI THIEÄU MOÂ HÌNH TÑKT – TCTY TAÏI VIEÄT NAM

2.1.1 Söï caàn thieát ra ñôøi:

Naêm 1994, sau gaàn 8 naêm thöïc hieän môû cöûa ñeå hoäi nhaäp vôùi neàn kinh teá theá giôùi, tieáp nhaän luoàng voán ñaàu tö töø beân ngoaøi, trong ñoù coù moät löôïng lôùn voán töø caùc taäp ñoaøn saûn xuaát ña quoác gia, caùc doanh nghieäp Vieät Nam beân caïnh nhöõng thuaän lôïi veà tranh thuû coâng ngheä, kyõ thuaät tieân tieán, phong caùch quaûn lyù môùi,… ñang phaûi noã löïc chuaån bò cho moät cuoäc caïnh tranh ñaày khoù khaên thöû thaùch. Vôùi thöïc traïng laø caùc doanh nghieäp nhoû beù, phaân taùn, manh muùn thì caùc doanh nghieäp Vieät Nam hoaøn toaøn khoâng phaûi ñoái thuû töông xöùng cuûa caùc coâng ty nöôùc ngoaøi. Tröôùc thaùch thöùc ñoù, Chính phuû ñaõ xaùc ñònh phaûi toå chöùc laïi caùc DNNN theo höôùng naâng cao khaû naêng caïnh tranh, ñeå khoâng nhöõng coù theå töï ñöùng vöõng, maø coøn phaûi giöõ ñöôïc vai troø chuû ñaïo, giuùp Chính phuû ñieàu tieát neàn kinh teá phaùt trieån theo ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa.

Trong boái caûnh ñoù, ngaøy 07/03/1994 Thuû töôùng Chính phuû ñaõ ban haønh 02 quyeát ñònh: QÑ soá 90/TTg nhaèm toå chöùc laïi caùc lieân hieäp Xí nghieäp; vaø QÑ soá 91/TTg thí ñieåm thaønh laäp moät soá Toång coâng ty theo moâ hình taäp ñoaøn (thöôøng ñöôïc goïi laø TCTy 90, 91). Ñaây laø noã löïc nhaèm ñaåy maïnh quaù trình tích tuï vaø taäp trung voán, nhanh choùng hình thaønh caùc thöïc theå kinh teá coù tieàm löïc maïnh, khaû naêng chuyeân moân hoùa saâu, goùp phaàn thöïc hieän thaéng lôïi söï nghieäp coâng nghieäp hoùa – hieän ñaïi hoùa ñaát nöôùc. Ñoàng thôøi thöïc hieän chuû tröông xoùa boû daàn cheá ñoä Boä chuû quaûn, caáp haønh chính chuû quaûn.

Tính ñeán thaùng 2/2002, sau gaàn 10 naêm thöïc hieän ñaõ coù 17 TCTy 91 tröïc thuoäc Chính phuû vaø 79 TCTy 90 tröïc thuoäc UBND caáp tænh, thaønh phoá ñöôïc thaønh laäp theo moâ hình taäp ñoaøn kinh doanh. Caùc TCTy Nhaø nöôùc coù 1.392 doanh nghieäp thaønh vieân haïch toaùn ñoäc laäp, chieám 24% toång soá doanh nghieäp trong caû nöôùc, naém giöõ hôn 66% veà voán, 61% veà lao ñoäng, taïo ra gaàn 50% doanh thu vaø khoaûng 80% lôïi nhuaän tröôùc thueá trong toaøn boä khoái DNNN. Haøng naêm caùc TCTy ñoùng goùp gaàn 30% GDP vaøo ngaân saùch Nhaø nöôùc(1).

(1) Nguoàn: Ban chæ ñaïo vaø ñoåi môùi doanh nghieäp Trung öông.

Luaän vaên thaïc só Kinh teá

Nhìn chung, sau khi thaønh laäp nhieàu TCTy ñaõ theå hieän ñöôïc vai troø ñaàu taøu cuûa mình. Caùc TCTy ñaõ trôû thaønh löïc löôïng quan troïng cung caáp caùc loaïi

Trang 20

haøng hoùa thieát yeáu nhö: ñieän, than, daàu khí, xi maêng, saét theùp,… ñaûm baûo caân ñoái caùc haøng hoùa, vaät tö chieán löôïc, caân ñoái ngoaïi teä vaø trôû thaønh coâng cuï ñieàu tieát vó moâ quan troïng vaø hieäu quaû cuûa Nhaø nöôùc trong vieäc bình oån giaù caû vaø ñieàu tieát thò tröôøng. Ngoaøi ra, caùc TCTy coøn oån ñònh vieäc laøm cho haøng trieäu lao ñoäng, naâng cao ñôøi soáng ngöôøi lao ñoäng vaø tích cöïc tham gia caùc hoaït ñoäng xaõ hoäi. Coù theå noùi vôùi 17 TCTy 91 vaø 79 TCTy 90, ñaõ ñoùng goùp vai troø quan troïng ñoái vôùi söï taêng tröôûng kinh teá xaõ hoäi cuûa Vieät Nam theo ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa.

Tyû suaát lôïi nhuaän treân doanh thu (%)

Tyû suaát lôïi nhuaän treân voán (%)

Stt

Toång coâng ty

1999

1997

1998

1999

1997

1998

Baûng 2.1 – Hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa caùc TCTy 91

1 Haøng haûi 2 Theùp 3 Ñieän löïc 4 Coâng ngheä taøu thuûy 5 Giaáy 6 Cao su 7 Caø pheâ 8 Than 9 Löông thöïc MN 10 Xi maêng 11 Daàu khí 12 Löông thöïc MB 13 Haøng khoâng 14 Thuoác laù 15 Hoùa chaát 16 Deät may 17 Böu chính vieãn 0,08 - 0,16 0,01 0,03 0,15 0,03 0,03 0,02 0,08 0,52 0,02 0,01 0,02 0,04 0,01 0,27 0,08 - 0,11 0,01 0,03 0,05 0,03 0,01 0,02 0,09 0,16 0,02 - 0,02 0,04 0,01 0,30 0,06 0,01 0,14 0,01 0,02 0,07 - - 0,01 0,10 0,18 0,02 0,05 0,01 0,03 0,01 0,22 0,10 - 0,09 0,03 0,03 0,07 0,08 0,07 0,17 0,09 0,25 0,11 0,02 0,16 0,05 0,03 0,31 0,07 0,01 0,08 0,04 0,04 0,02 0,04 0,01 0,35 0,08 0,24 0,11 - 0,11 0,14 0,01 0,24 0,05 0,02 0,08 0,02 0,02 0,04 - - 0,09 0,08 0,40 0,05 0,21 0,07 0,08 0,02 0,20

thoâng

Luaän vaên thaïc só Kinh teá

Nguồn: Ban chỉ ñaïo ñoåi môùi vaø phaùt trieån doanh nghieäp, thaùng 04/2000.

Trang 21

2.1.2 Khaùi quaùt veà moâ hình TÑKT – TCTy cuûa Vieät Nam:

So vôùi caùc moâ hình TÑKT treân theá giôùi, beân caïnh nhöõng ñieåm chung gioáng nhau vaø ñeàu laø keát quaû cuûa quaù trình tích tuï, taäp trung voán, moâ hình TÑKT ôû nöôùc ta coù nhöõng ñaëc tröng rieâng bieät nhö sau:

(a) Söï hình thaønh:

Taäp ñoaøn kinh teá cuûa Vieät Nam ra ñôøi baèng quyeát ñònh haønh chính cuûa Chính phuû, ñoù laø:

Quyeát ñònh 90/TTg thaønh laäp caùc TCTy tröïc thuoäc UBND caáp tænh, thaønh phoá tröïc thuoäc Trung öông, theo ñoù phaûi coù 2 ñieàu kieän sau:

+ Coù toái thieåu 5 ñôn vò thaønh vieân;

+ Coù toång voán phaùp ñònh treân 500 tyû ñoàng, trong tröôøng hôïp ñaëc thuø thì khoâng ít hôn 100 tyû ñoàng.

Quyeát ñònh 91/TTg thaønh laäp caùc TCTy tröïc thuoäc Chính phuû, theo ñoù cuõng phaûi coù 2 ñieàu kieän laø:

+ Coù toái thieåu 7 ñôn vò thaønh vieân;

+ Coù toång voán phaùp ñònh treân 1000 tyû ñoàng.

(b) Veà toå chöùc vaø quaûn lyù:

TÑKT ôû nöôùc ta khoâng thuoäc haún daïng naøo nhö saùt nhaäp, hôïp nhaát hay mua laïi, maø ñoù laø söï lieân keát töï nguyeän giöõa caùc ñôn vò thaønh vieân ñaët döôùi söï quaûn lyù cuûa Chính phuû. Sau khi hình thaønh neân moät TCTy, caùc caáu truùc cuõ vaãn toàn taïi, caùc Coâng ty coù phaùp nhaân rieâng bieät vaø hình thaønh theâm moät phaùp nhaân môùi laø TCTy.

Coâng ty A

Coâng ty A

Phaùp nhaân cuõ

Coâng ty B

Coâng ty B

Coâng ty C

Coâng ty C

Phaùp nhaân môùi

TCoâng ty XYZ

Luaän vaên thaïc só Kinh teá

Minh hoïa vieäc hình thaønh TÑKT ôû Vieät Nam:

Trang 22

Vieäc hình thaønh neân TCTy ban ñaàu chæ laø söï taäp hôïp laïi cuûa caùc doanh nghieäp cuøng ngaønh, haàu nhö chæ laø söï lieân keát haøng ngang vaø cuøng thuoäc moät chuû sôû höõu laø Nhaø nöôùc. Trong khi ñoù vieäc hình thaønh caùc TÑKT treân theá giôùi raát ña daïng: vöøa lieân keát ngang, lieân keát doïc vaø hoãn hôïp, ñoàng thôøi cuõng ña daïng hoùa chuû sôû höõu treân cô sôû sôû höõu tö nhaân laø cô baûn.

Veà cô caáu toå chöùc: caùc TCTy cuûa ta thöôøng coù 2 caáp: caáp TCTy vaø caáp DN thaønh vieân, caùc DN thaønh vieân coù theå laø ñôn vò haïch toaùn ñoäc laäp hoaëc ñôn vò haïch toaùn phuï thuoäc, trong khi caùc TÑKT ôû caùc nöôùc coù theå coù nhieàu caáp hôn nöõa vaø ôû moãi caáp ñeàu coù theå coù nhöõng DN haïch toaùn ñoäc laäp hoaëc DN haïch toaùn phuï thuoäc.

Veà qui moâ hoaït ñoäng: caùc TCTy ôû nöôùc ta ña soá laø hoaït ñoäng ñôn ngaønh vaø giôùi haïn trong nöôùc, trong khi TÑKT treân theá giôùi laïi hoaït ñoäng ña ngaønh vaø haàu nhö khoâng coù giôùi haïn veà maët ñòa lyù.

Veà moái quan heä giöõa TCTy vaø DN thaønh vieân: xuaát phaùt töø vieäc caùc TCTy ñöôïc hình thaønh bôûi caùc qui ñònh haønh chính, neân moái quan heä giöõa caùc ñôn vò thaønh vieân naøy khoâng xuaát phaùt töø lôïi ích chung, khoâng coù caùc moái quan heä kinh teá – taøi chính raøng buoäc. Töø ñoù laøm cho moái quan heä trong TCTy trôû neân rôøi raïc, khoâng phaùt huy ñöôïc söùc maïnh toång hôïp.

(c) Cheá ñoä sôû höõu vaø quaûn lyù taøi chính:

Cheá ñoä sôõ höõu: Nhaø nöôùc quaûn lyù TCTy thoâng qua ñaïi dieän laø Hoäi doàng quaûn trò, Chuû tòch HÑQT do Thuû töôùng Chính phuû kyù quyeát ñònh boå nhieäm vaø laø ngöôøi chòu traùch nhieäm phaùp lyù cao nhaát veà quyeàn sôû höõu. Toång giaùm ñoác laø ngöôøi tröïc tieáp ñieàu haønh hoaït ñoäng cuûa TCTy vaø cuõng do Chính phuû boä nhieäm. Vieäc choàng cheùo trong vai troø ñaïi dieän sôû höõu vaø ñieàu haønh giöõa chuû tòch HÑQT vaø Toång giaùm ñoác cuõng ñang laø vaán ñeà caàn xem xeùt.

Quaûn lyù taøi chính: Voán Nhaø nöôùc taïi TCTy laø söï coäng doàn voán cuûa caùc doanh nghieäp thaønh vieân. Nhaø nöôùc giao voán cho TCTy nhöng sau ñoù voán laïi ñöôïc giao xuoáng cho caùc ñôn vò thaønh vieân. Maëc duø ñaõ ñöôïc qui ñònh trong Ñieàu leä vaø qui cheá taøi chính, nhöng haàu nhö caùc TCTy chöa thöïc hieän ñöôïc vieäc ñieàu phoái voán giöõa caùc ñôn vò thaønh vieân moät caùch hôïp lyù.

2.1.3 Nhöõng haïn cheá cuûa moâ hình TÑKT – TCTy taïi Vieät Nam:

Luaän vaên thaïc só Kinh teá

Chuû tröông cuûa Ñaûng vaø Nhaø nöôùc ta veà vieäc chuyeån ñoåi vaø hình thaønh caùc TCTy laø hoaøn toaøn ñuùng ñaén, caàn thieát vaø phuø hôïp vôùi xu theá phaùt trieån cuûa DN trong cô cheá thò tröôøng vaø hoäi nhaäp quoác teá. Caùc TCTy ra ñôøi ñaõ goùp phaàn ñaùng keå vaøo vieäc saép xeáp vaø phaùt trieån caùc ngaønh ngheà kinh doanh;

Trang 23

thuùc ñaåy ñöôïc quaù trình tích tuï vaø taäp trung voán, taïo ra nhöõng DN coù qui moâ lôùn veà voán, chieám lónh ñöôïc thò tröôøng; ñaëc bieät caùc TCTy coøn laø coâng cuï chuû yeáu ñeå Nhaø nöôùc ñieàu tieát thò tröôøng vaø thöïc hieän caùc nhieäm vuï kinh teá – xaõ hoäi cuûa Nhaø nöôùc.

Tuy nhieân, keát quaû hoaït ñoäng cuûa caùc TCTy chöa töông xöùng vôùi tieàm naêng vaø nguoàn löïc ñaàu tö cuûa Nhaø nöôùc. Moâ hình TCTy coøn boäc loä nhöõng haïn cheá nhaát ñònh nhö sau:

Veà qui moâ: tuy ñaõ ñöôïc lieân keát laïi, nhöng caùc TCTy, ñaëc bieät laø caùc TCTy 90 vaãn coøn laø nhöõng doanh nghieäp coù qui moâ coøn quaù khieâm toán so vôùi qui moâ cuûa caùc taäp ñoaøn kinh teá cuûa caùc nöôùc trong khu vöïc Ñoâng Nam AÙ, chöù chöa so saùnh vôùi taäp ñoaøn cuûa caùc nöôùc nhö Myõ, Nhaät, EU, Haøn Quoác. Caùc TCTy 90 coù voán treân 500 tyû ñoàng chæ coù 13%; caùc TCTy coù voán döôùi 100 tyû ñoàng chieám ñeán 35%, thaäm chí trong ñoù coù nhieàu TCTy coøn coù möùc voán döôùi 50 tyû ñoàng. Caùc TCTy 91 tuy coù khaù hôn nhöng vaãn coøn khieâm toán. Hieäu quaû hoaït ñoäng SXKD cuûa caùc TCTy tuy coù cao hôn so vôùi khu vöïc doanh nghieäp Nhaø nöôùc, song vaãn chöa töông xöùng vôùi möùc ñaàu tö vaø nhöõng öu ñaõi maø Nhaø nöôùc daønh cho loaïi hình doanh nghieäp naøy.

Veà caùch thöùc toå chöùc: caùc TCTy vaãn coøn raát gaàn vôùi moâ hình lieân hieäp caùc xí nghieäp, döïa vaøo moái quan heä haøng ngang, TCTy thöôøng laø boä maùy trung gian, quaûn lyù haønh chính vaø mang naëng tính chaát quaûn lyù ngaønh, maø chöa döïa vaøo quan heä ñaàu tö laãn nhau. Cô caáu toå chöùc quaûn lyù trong caùc TCTy coù nhieàu choàng cheùo, khoâng phaân ñònh roõ raøng ai laø ñaïi dieän chuû sôû höõu quaûn lyù voán, ai laø ngöôøi söû duïng voán. Vieäc toå chöùc HÑQT vaø Ban Toång giaùm ñoác nhö hieän nay, ñeàu do Thuû töôùng Chính phuû boå nhieäm, gaây ra söï roái loaïn chöùc naêng vì noù aùp duïng moâ hình quaûn lyù theo daïng Coâng ty coå phaàn moät caùch nöûa vôøi.

Veà moái quan heä lieân keát: trong caùc TCTy quan heä veà voán, taøi saûn, coâng ngheä giöõa caùc doanh nghieäp thaønh vieân chöa thaät chaët cheõ, khoâng gaén boù, chöa phaân ñònh roõ quyeàn lôïi vaø nghóa vuï cuûa caùc beân, chöa ñaûm baûo quyeàn phaùp nhaân TCTy vaø phaùp nhaân doanh nghieäp thaønh vieân. Vì vaäy, phaàn lôùn caùc TCTy chöa phaûi laø moät thöïc theå kinh teá thoáng nhaát ñeå phaùt huy söùc maïnh cuûa toaøn TCTy, maëc duø nhìn töø beân ngoaøi, caùc TCTy ñeàu nhö moät toå chöùc kheùp kín.

Luaän vaên thaïc só Kinh teá

Moâ hình 2 caáp haïch toaùn ñoäc laäp laø caáp TCTy vaø caáp Coâng ty thaønh vieân laøm cho cô caáu toå chöùc cuûa doanh nghieäp khoâng phaùt trieån ñöôïc theo chieàu saâu, maø coù xu höôùng phaùt trieån theo chieàu roäng, laøm cho taàm quaûn lyù bò haïn cheá.

Trang 24

Töø ñoù, hoaëc coâng taùc quaûn lyù seõ bò buoâng loûng, hoaëc qui moâ vaø phaïm vi hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp bò boù heïp vì yeâu caàu quaûn lyù.

Do ñöôïc saùt nhaäp theo “phöông phaùp coäng” ñôn thuaàn, khoâng phaûi laø quaù trình taùi caáu truùc laïi doanh nghieäp moät caùch hôïp lyù treân cô sôû chuoãi giaù trò cuûa doanh nghieäp, daãn ñeán ôû moät soá TCTy, caùc Coâng ty thaønh vieân laïi caïnh tranh gay gaét vôùi nhau. Haäu quaû laø thay vì hôïp löïc, caùc TCTy laïi bò phaân löïc.

2.1.4 Nguyeân nhaân nhöõng yeáu keùm trong moâ hình TÑKT – TCTy ôû Vieät

Nam:

Theo Quyeát ñònh soá 91 ngaøy 07/03/1994 cuûa Thuû töôùng Chính phuû thì taäp ñoaøn kinh teá laø moät phaùp nhaân kinh teá, coù qui moâ töông ñoái lôùn, goàm nhieàu doanh nghieäp thaønh vieân, coù quan heä vôùi nhau veà taøi chính vaø dòch vuï coù lieân quan. Neáu xuaát phaùt töø khaùi nieäm naøy thì caùc TCTy Nhaø nöôùc (TCTy 91), vaø raát nhieàu TCTy chuyeân ngaønh (TCTy 90) ñaõ laø taäp ñoaøn kinh teá. Nhöng taïi sao caùc TCTy 91, 90 ñaõ khoâng theå hoaït ñoäng nhö nhöõng taäp ñoaøn ôû caùc nöôùc, ñoù laø do:

Thöù nhaát: veà lyù thuyeát toå chöùc ñaõ chæ ra raèng, cô caáu toå chöùc phaûi ñi theo chieán löôïc, nhöng khi hoaïch ñònh saép xeáp laïi doanh nghieäp Nhaø nöôùc, Nhaø nöôùc chöa coù chieán löôïc phaùt trieån doanh nghieäp, chöa coù muïc tieâu roõ raøng trong vieäc saép xeáp. Töø ñoù, caùch thöùc tieán haønh raát noùng voäi, chaïy theo keá hoaïch laø chuû yeáu vaø vieäc saép xeáp chæ höôùng ñeán muïc tieâu giaûm soá löôïng doanh nghieäp Nhaø nöôùc, chöa höôùng ñeán muïc tieâu taïo ra moät moâ hình kinh teá hieäu quaû hôn.

Thöù hai: ñieàu quan troïng laø chuùng ta chöa tìm ra ñöôïc nhöõng moâ hình toå chöùc caùc doanh nghieäp phuø hôïp; chöa chuù yù ñeán nhöõng ñieàu kieän moâi tröôøng hoaït ñoäng cuï theå, chöa quan taâm ñeán tình traïng cuûa töøng doanh nghieäp nhö: qui moâ, lónh vöïc hoaït ñoäng, voøng ñôøi cuûa toå chöùc,… töùc laø chuùng ta ñaõ khoâng quan taâm ñeán caùi rieâng trong caùi chung, maø laïi tieán haønh toå chöùc theo moâ hình raäp khuoân.

Thöù ba: vaøo thôøi ñieåm saép xeáp doanh nghieäp Nhaø nöôùc theo quyeát ñònh 90, 91, khung phaùp lyù luùc ñoù chöa cho pheùp chuùng ta thöïc hieän moâ hình Coâng ty meï – coâng ty con theo daïng döï phaàn, chöa coù cô sôû ñeå chuyeån caùc doanh nghieäp Nhaø nöôùc sang daïng coâng ty traùch nhieäm höõu haïn, nhöõng chuû tröông vaø qui ñònh veà coå phaàn hoùa DNNN chöa ñöôïc cuï theå hoùa,…

Luaän vaên thaïc só Kinh teá

Coù theå noùi vieäc hình thaønh neân caùc TCTy môùi chæ laø böôùc khôûi ñieåm ban ñaàu cho vieäc hình thaønh caùc TÑKT, giai ñoaïn tieáp theo hieän nay laø chuyeån ñoåi

Trang 25

caùc TCTy naøy sang moâ hình Coâng ty meï – Coâng ty con, ñeå thöïc söï trôû thaønh nhöõng TÑKT theo ñuùng nghóa nhö caùc nöôùc treân theá giôùi.

2.2 GIÔÙI THIEÄU VEÀ TOÅNG COÂNG TY HKVN:

2.2.1 Quaù trình hình thaønh vaø phaùt trieån:

Ngaønh haøng khoâng daân duïng Vieät Nam ñöôïc hình thaønh töø caùc ñôn vò vaän taûi quaân ñoäi. Quaù trình hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa ngaønh HKDD Vieät Nam coù theå khaùi quaùt thaønh 3 giai ñoaïn:

Giai ñoaïn töø naêm 1956 ñeán naêm 1975:

Ngaønh haøng khoâng daân duïng Vieät Nam ñöôïc hình thaønh trong cuoäc chieán tranh choáng Myõ giaûi phoùng ñaát nöôùc (naêm 1956), chuû yeáu taäp trung thöïc hieän nhieäm vuï phuïc vuï quoác phoøng. Cuïc HKDD Vieät Nam khi ñoù ñöôïc thaønh laäp tröïc thuoäc Chính phuû vaø ñöôïc giao cho Boä quoác phoøng, thöïc hieän ñoàng thôøi 3 chöùc naêng: quaûn lyù Nhaø nöôùc, quoác phoøng vaø kinh doanh vaän taûi haøng khoâng.

Giai ñoaïn töø naêm 1976 ñeán 1989:

Naêm 1976, sau ngaøy mieàn Nam hoaøn toaøn giaûi phoùng, ñaõ ñaùnh daáu moác quan troïng trong söï phaùt trieån cuûa ngaønh HKDD Vieät Nam ñoù laø vieäc thaønh laäp Toång Cuïc HKDD Vieät Nam. Trong giai ñoaïn naøy, Toång Cuïc HKDD Vieät Nam vaãn tieáp tuïc thöïc hieän 3 chöùc naêng laø quaûn lyù Nhaø nöôùc, quoác phoøng vaø kinh doanh vaän taûi haøng khoâng. Veà phöông dieän kinh doanh vaø ñoái ngoaïi thì tröïc thuoäc Chính phuû, coøn veà toå chöùc thì tröïc thuoäc Boä quoác phoøng. Toång cuïc HKDD laø moät binh ñoaøn laøm kinh teá.

Giai ñoaïn töø naêm 1989 ñeán nay:

Ñaây laø giai ñoaïn quan troïng, ñaùnh daáu böôùc phaùt trieån môùi cuûa ngaønh HKDD Vieät Nam trong söï nghieäp ñoåi môùi cuûa Ñaûng. TCTy HKVN ñöôïc thaønh laäp (laàn thöù nhaát) theo Quyeát ñònh soá 225/CT ngaøy 22/08/1989 cuûa Chuû tòch HÑBT (nay laø Chính phuû), laø moät ñôn vò kinh teá quoác doanh ñöôïc toå chöùc theo ñieàu leä Lieân hieäp xí nghieäp, tröïc thuoäc Toång cuïc HKDD Vieät Nam. Moâ hình naøy ñaõ taùch baïch töông ñoái roõ chöùc naêng quaûn lyù Nhaø nöôùc vaø chöùc naêng SXKD cuûa moät doanh nghieäp vaän taûi.

Töø ñoù ñeán nay, ngaønh HKDD Vieät Nam ñaõ traûi qua nhieàu laàn thay ñoåi veà toå chöùc vaø cô cheá quaûn lyù.

Luaän vaên thaïc só Kinh teá

Ngaøy 20/04/1993 Chính phuû ñaõ thaønh laäp Haõng haøng khoâng quoác gia Vieät Nam (Vietnam Airlines) vaø caùc doanh nghieäp khaùc tröïc thuoäc Cuïc HKDD Vieät Nam.

Trang 26

Ngaøy 27/05/1995 Thuû töôùng Chính phuû ñaõ ban haønh quyeát ñònh soá 328/TTg veà vieäc thaønh laäp TCTy HKVN theo moâ hình TCTy 91.

Ngaøy 04/03/2003 Thuû töôùng Chính phuû ñaõ ban haønh quyeát ñònh soá 372/QÑ- TTg veà vieäc thí ñieåm toå chöùc vaø hoaït ñoäng theo moâ hình Coâng ty meï – Coâng ty con taïi TCTy HKVN.

Vieäc thaønh laäp TCTy HKVN naèm trong chuû tröông chung cuûa Chính phuû veà thaønh laäp caùc TCTy lôùn cuûa Nhaø nöôùc treân moät soá lónh vöïc kinh teá chuû choát, nhaèm taêng cöôøng quaù trình tích tuï, taäp trung voán, baûo ñaûm cho caùc TCTy naøy thöïc hieän ñöôïc caùc nhieäm vuï Nhaø nöôùc giao, naâng cao hieäu quaû kinh doanh, ñaùp öùng nhu caàu cuûa neàn kinh teá. Nhìn chung, vieäc thay ñoåi cô caáu toå chöùc ñaõ taùc ñoäng tích cöïc tôùi quaù trình phaùt trieån cuûa TCTy HKVN trong ñieàu kieän caïnh tranh ngaøy caøng gay gaét.

2.2.2 Cô caáu toå chöùc vaø cô cheá quaûn lyù hieän taïi:

Chöùc naêng nhieäm vuï:

TCTy laáy kinh doanh vaän taûi haøng khoâng laøm noøng coát, chuû yeáu do Vietnam Airlines ñaûm nhaän. Ngoaøi ra TCTy coøn coù doanh nghieäp vaän taûi VASCO hoaït ñoäng trong lónh vöïc bay phuïc vuï neàn kinh teá quoác daân nhö bay khaûo saùt thaêm doø, chuïp aûnh ñòa chaát, baûo trì ñöôøng daây 500KV, bay thueâ chuyeán baèng tröïc thaêng,… saép tôùi VASCO seõ ñöôïc toå chöùc laïi ñeå trôû thaønh Haõng haøng khoâng bay gom tuï cho Vietnam Airlines, hoaëc chuyeån höôùng thaønh haõng haøng khoâng giaù reû. Tham gia khai thaùc coù hieäu quaû caùc thöông quyeàn(2) trong hieäp ñònh haøng khoâng Chính phuû kyù vôùi caùc nöôùc.

Toå chöùc khai thaùc vaø kinh doanh caùc dòch vuï ñoàng boä trong daây chuyeàn vaän taûi haøng khoâng nhö: Baûo döôõng, söûa chöõa maùy bay; cung caáp dòch vuï kyõ thuaät maët ñaát cho maùy bay; cung caáp xaêng daàu haøng khoâng; Dòch vuï thöông maïi taïi caùc caûng haøng khoâng; Cung öùng suaát aên; Xuaát nhaäp khaåu; khaûo saùt thieát keá; Xaây döïng coâng trình; Cung öùng lao ñoäng chuyeân ngaønh haøng khoâng cho caùc Haõng;…

Lieân doanh lieân keát vôùi caùc toå chöùc kinh teá trong vaø ngoaøi nöôùc kinh doanh caùc ngaønh ngheà khaùc theo ñuùng qui ñònh cuûa phaùp luaät.

(2) Khaùi nieäm Thöông quyeàn trong haøng khoâng laø quyeàn kinh doanh trong lónh vöïc vaän taûi haøng khoâng cuûa moãi quoác gia.

Luaän vaên thaïc só Kinh teá

Cô caáu toå chöùc:

Trang 27

Theo Nghò ñònh soá 04/CP ngaøy 27/01/1996 cuûa Chính phuû pheâ duyeät Ñieàu leä toå chöùc vaø hoaït ñoäng cuûa TCTy HKVN thì TCTy laø moâ hình cuûa moät taäp ñoaøn kinh teá trong heä thoáng doanh nghieäp Nhaø nöôùc, laáy Haõng haøng khoâng quoác gia Vieät Nam laøm noøng coát. TCTy coù tö caùch phaùp nhaân theo phaùp luaät Vieät Nam, coù ñieàu leä toå chöùc hoaït ñoäng, boä maùy quaûn lyù vaø ñieàu haønh voán vaø taøi saûn, chòu traùch nhieäm caùc khoaûn nôï trong phaïm vi soá voán do TCTy quaûn lyù, coù con daáu, ñöôïc môû taøi khoaûn taïi caùc ngaân haøng trong nöôùc vaø ngoaøi nöôùc, thöïc hieän caùc qui ñònh veà taøi chính ñuùng qui ñònh cuûa luaät phaùp.

Veà toå chöùc: TCTy coù caùc ñôn vò thaønh vieân laø nhöõng DNNN haïch toaùn ñoäc laäp (DN ñoäc laäp), caùc doanh nghieäp haïch toaùn phuï thuoäc, ñôn vò söï nghieäp vaø caùc ñôn vò lieân doanh maø TCTy coù tham gia goùp voán. Caùc ñôn vò thaønh vieân TCTy laø nhöõng phaùp nhaân coù teân goïi, truï sôû, con daáu rieâng, ñöôïc môû taøi khoaûn giao dòch taïi ngaân haøng phuø hôïp vôùi hình thöùc haïch toaùn cuûa mình. Caùc ñôn vò thaønh vieân coù ñieàu leä toå chöùc vaø qui cheá hoaït ñoäng rieâng. Ñieàu leä vaø qui cheá hoaït ñoäng cuûa ñôn vò thaønh vieân do HÑQT TCTy pheâ chuaån, phuø hôïp vôùi qui ñònh cuûa phaùp luaät vaø ñieàu leä hoaït ñoäng cuûa TCTy. Ngoaøi ra, taïi vaên phoøng TCTy coøn coù caùc Ban laø caùc cô quan tham möu giuùp vieäc.

Hoäi ñoàng quaûn trò

Ban kieåm soaùt HÑQT

Ban Toång giaùm ñoác

Caùc Ban tham möu giuùp vieäc

Caùc DN haïch toaùn ñoäc laäp

Caùc DN haïch toaùn phuï thuoäc

Ñôn vò haønh chính söï nghieäp

Sô ñoà toå chöùc toång quaùt cuûa TCTy HKVN:

Luaän vaên thaïc só Kinh teá

Caùc DN haïch toaùn ñoäc laäp, bao goàm: + Coâng ty Xaêng daàu haøng khoâng; + Coâng ty In haøng khoâng; + Coâng ty Nhöïa haøng khoâng;

Trang 28

+ Coâng ty Khaûo saùt thieát keá haøng khoâng; + Coâng ty xaây döïng coâng trình haøng khoâng; + Coâng ty xuaát nhaäp khaåu haøng khoâng (AIRIMEX); + Coâng ty cung öùng lao ñoäng haøng khoâng; + Coâng ty bay dòch vuï haøng khoâng (VASCO); + Caùc Coâng ty dòch vuï haøng khoâng: taïi saân bay Noäi Baøi (NASCO), taïi saân bay Ñaø Naüng (MASCO), taïi saân bay Taân Sôn Nhaát (SASCO); + Caùc Coâng ty lieân doanh do TCTy goùp voán: Coâng ty lieân doanh dòch vuï haøng hoùa (TCS), Coâng ty lieân doanh suaát aên haøng khoâng (VAC), Coâng ty lieân doanh giao nhaän haøng hoùa (VINAKO), Coâng ty lieân doanh ABACUS, Coâng ty lieân doanh khaùch saïn haøng khoâng; + Caùc Coâng ty coå phaàn do TCTy coù voán goùp chi phoái: Coâng ty coå phaàn suaát aên Noäi Baøi, Coâng ty coå phaàn dòch vuï haøng hoùa Noäi Baøi, Coâng ty coå phaàn haøng khoâng Pacific Airlines (hieän ñang trong giai ñoaïn taùi caáu truùc laïi vaø chuyeån giao veà Boä taøi chính),…

Caùc DN haïch toaùn phuï thuoäc (Haïch toaùn taäp trung), bao goàm: + Haõng haøng khoâng quoác gia Vieät nam (Vietnam Airlines); + Caùc Xí nghieäp phuïc vuï maët ñaát: taïi saân bay Noäi Baøi (NIAGS), taïi saân bay Ñaø Naüng (DIAGS), taïi saân bay Taân Sôn Nhaát (TIAGS); + Caùc Xí nghieäp söûa chöõa maùy bay: taïi saân bay Noäi Baøi (A76), taïi saân bay Taân Sôn Nhaát (A75); + Caùc Vaên phoøng khu vöïc mieàn Baéc, mieàn Trung, mieàn Nam vaø Vaên phoøng ñaïi dieän Vietnam Airlines taïi nöôùc ngoaøi; + Caùc Trung taâm kieåm soaùt khai thaùc taïi mieàn Baéc, mieàn Trung, mieàn Nam; + Ñoaøn bay 919, Ñoaøn tieáp vieân, Trung taâm huaán luyeän bay,…

Ñôn vò haønh chính söï nghieäp: Vieän khoa hoïc haøng khoâng.

Caùc Ban tham möu giuùp vieäc: caùc ban naøy coù 2 vai troø chính: thöù nhaát, tham möu giuùp vieäc cho HÑQT vaø TGÑ; thöù hai, tham gia vaøo quaù trình ñieàu haønh hoaït ñoäng SXKD cuûa TCTy theo chöùc naêng nhieäm vuï cuûa moãi ban.

Ngoaøi ra TCTy coøn tham gia voán goùp vaøo caùc ñôn vò beân ngoaøi nhö: Ngaân haøng Techcombank; TCTy coå phaàn Baûo hieåm Baûo Minh;…

Luaän vaên thaïc só Kinh teá

Quan heä giöõa TCTy vôùi caùc ñôn vò thaønh vieân theo cô cheá haønh chính laø chuû yeáu. TCTy thöïc hieän caùc chöùc naêng toå chöùc, coâng taùc caùn boä, thaåm ñònh, pheâ duyeät keá hoaïch SXKD haøng naêm cuûa caùc ñôn vò.

Trang 29

2.2.3 Vai troø ngaønh haøng khoâng trong neàn kinh teá quoác daân:

Ngaønh haøng khoâng laø moät trong nhöõng ngaønh kinh teá kyõ thuaät quan troïng, ñoùng vai troø caàu noái cho söï phaùt trieån cuûa nhöõng ngaønh kinh teá khaùc. Khoâng chæ coù yù nghóa veà kinh teá, ñoái vôùi Vieät Nam ngaønh haøng khoâng coøn coù vai troø quan troïng trong vieäc ñaûm baûo an ninh quoác phoøng vaø phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi ñoàng ñeàu giöõa caùc vuøng trong caû nöôùc (yù nghóa veà chính trò).

Ngaønh haøng khoâng daân duïng laø moät trong nhöõng ngaønh söû duïng coâng ngheä kyõ thuaät hieän ñaïi nhaát, coù taùc ñoäng thuùc ñaåy quaù trình coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa ñaát nöôùc.

2.2.4 Ñaùnh giaù moâ hình hieän taïi cuûa TCTy HKVN:

Öu ñieåm:

Vieäc hình thaønh TCTy HKVN phuø hôïp vôùi chuû tröông phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi cuûa Ñaûng vaø Nhaø nöôùc theo höôùng tieáp tuïc ñoåi môùi vaø phaùt trieån khu vöïc DNNN, hình thaønh caùc taäp ñoaøn kinh teá Nhaø nöôùc qui moâ lôùn trong caùc lónh vöïc kinh teá chuû choát, phuïc vuï vieäc ñaåy maïnh coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa ñaát nöôùc.

Phaân ñònh roõ chöùc naêng quaûn lyù Nhaø nöôùc vaø chöùc naêng kinh doanh trong ngaønh haøng khoâng; taêng cöôøng quaûn lyù Nhaø nöôùc ñoái vôùi caùc hoaït ñoäng SXKD, ñoàng thôøi taêng quyeàn chuû ñoäng cho TCTy.

Haïn cheá:

Vieäc toå chöùc TCTy theo moâ hình hieän nay ñaõ laøm maát ñi toå chöùc cuûa Haõng haøng khoâng quoác gia Vieät Nam, ñôn vò ñoùng vai troø noøng coát trong TCTy.

Hoaït ñoäng cuûa TCTy vaø cuûa khoái haïch toaùn taäp trung bò laãn loän (do Haõng haøng khoâng quoác gia Vieät Nam khoâng coù boä maùy rieâng).

Moâ hình TCTy hieän nay môùi chæ laø söï laép gheùp cô hoïc caùc doanh nghieäp hoaït ñoäng theo Nghò ñònh 388/HÑBT.

Ñaïi dieän quyeàn sôû höõu veà voán chöa ñöôïc xaùc ñònh roõ raøng giöõa TCTy vaø caùc ñôn vò thaønh vieân.

Luaän vaên thaïc só Kinh teá

Chính vì theá vieäc tieáp tuïc hoaøn thieän moâ hình toå chöùc TCTy HKVN theo ñuùng yù nghóa taäp ñoaøn kinh teá haøng khoâng laø yeâu caàu caáp baùch ñeå ngaønh haøng khoâng tieáp tuïc phaùt trieån.

Trang 30

2.3 ÑAÙNH GIAÙ HOAÏT ÑOÄNG SXKD CUÛA TCTY HKVN:

Soá lieäu ñaùnh giaù vaø phaân tích ñöôïc laáy töø baùo caùo ñaùnh giaù thöïc hieän keá hoaïch 5 naêm 2001-2005 vaø ñònh höôùng phaùt trieån giai ñoaïn 2006-2010 cuûa TCTy HKVN baùo caùo leân Thuû töôùng Chính phuû.

Hoaït ñoäng cuûa TCTy chuû yeáu xoay quanh hoaït ñoäng cuûa haõng haøng khoâng quoác gia Vieät Nam (Vienam Airlines) vaø hoaït ñoäng cuûa caùc ñôn vò phuï trôï coù lieân quan maät thieát ñeán hoaït ñoäng trong daây chuyeàn vaän taûi haøng khoâng.

2.3.1 Tình hình moâi tröôøng:

Trong giai ñoaïn töø naêm 2000 ñeán nay hoaït ñoäng SXKD cuûa TCTy coù nhöõng thuaän lôïi cô baûn laø:

Kinh teá Vieät Nam phaùt trieån ôû möùc cao vaø oån ñònh lieân tuïc trong nhieàu naêm lieàn.

Baûng 2.2 – Toác ñoä taêng tröôûng kinh teá nhöõng naêm vöøa qua cuûa Vieät Nam

Ñôn vò tính: %

Chæ tieâu

2000

2001

2002

2003

2004

2005

Bình quaân

6,75

6,84

7,03

7,24

7,50

7,80

7,2

Möùc taêng GDP

Tình hình chính trò, xaõ hoäi vaø an ninh nöôùc ta oån ñònh, quan heä quoác teá ñöôïc môû roäng, Vieät Nam ñöôïc xem laø ñieåm ñeán an toaøn veà ñaàu tö vaø du lòch töø sau söï kieän khuûng boá taïi Myõ ngaøy 11/09/2001.

Thò tröôøng haøng khoâng khu vöïc Chaâu AÙ Thaùi Bình Döông taêng tröôûng cao nhaát so vôùi caùc khu vöïc cuûa theá giôùi.

Ngaønh haøng khoâng luoân nhaän ñöôïc söï quan taâm hoã trôï cuûa Ñaûng vaø Nhaø nöôùc.

TCTy ñaõ xaây döïng vaø tích luõy ñöôïc nhöõng nguoàn löïc quan trong cho söï phaùt trieån, ñoù laø heä thoáng quaûn lyù theo tieâu chuaån quoác teá, ñoäi nguõ lao ñoäng coù trình ñoä chuyeân moân veà cô baûn ñaõ ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu ôû taát caû caùc khaâu trong daây chuyeàn hoaït ñoäng SXKD, ñoäi maùy bay ñöôïc phaùt trieån.

Tuy nhieân, hoaït ñoäng cuûa TCTy cuõng gaëp phaûi nhöõng khoù khaên nhaát ñònh nhö:

Luaän vaên thaïc só Kinh teá

Kinh teá, chính trò, an ninh khu vöïc vaø treân theá giôùi dieãn bieán phöùc taïp, naïn khuûng boá vaø chieán tranh xaûy ra taïi moät soá nôi treân theá giôùi nhö Afganistan, Iraêc.

Trang 31

Dòch beänh SARS vaø dòch cuùm gia caàm xaûy ra taïi nhieàu nôi treân theá giôùi, giaù daàu löûa taêng cao.

Tình hình caïnh tranh treân thò tröôøng vaän taûi haøng khoâng ngaøy caøng gay gaét vôùi söï xuaát hieän cuûa nhöõng haõng haøng khoâng giaù reû, ñaõ chia seû moät phaàn thò tröôøng haønh khaùch cuûa haøng khoâng truyeàn thoáng.

Cô sôû vaät chaát kyõ thuaät cuûa ngaønh haøng khoâng vaø tieàm löïc taøi chính cuûa TCTy coøn haïn cheá, chöa ñaùp öùng ñuû cho nhu caàu phaùt trieån cuûa thò truôøng.

2.3.2 Keát quaû hoaït ñoäng SXKD:

(a) Veà thò tröôøng:

TCTy sôû höõu Vietnam Airlines, laø haõng haøng khoâng quoác gia, chi phoái toaøn boä caùc ñöôøng bay noäi ñòa ñöôïc toå chöùc theo moâ hình truïc nan theo suoát chieàu daøi ñaát nöôùc, vôùi caùc truïc chính noái 3 trung taâm lôùn laø Haø Noäi – Ñaø Naüng – Tp. Hoà Chí Minh. Caùc ñöôøng bay noäi ñòa cuûa Vietnam Airlines beân caïnh nhieäm vuï kinh doanh (coù sinh lôïi), coøn coù nhöõng ñöôøng bay phuïc vuï nhieäm vuï chính trò cuûa Nhaø nöôùc veà phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi caùc vuøng mieàn trong caû nöôùc.

Veà ñöôøng bay quoác teá cuûa Vietnam Airlines hieän coù 37 ñöôøng bay tröïc tieáp töø Haø Noäi vaø Tp. Hoà Chí Minh ñeán 28 ñieåm nöôùc ngoaøi, ngoaøi ra coøn coù caùc ñöôøng bay lieân danh (Code Share) vôùi caùc haõng haøng khoâng quoác teá khaùc.

(b) Veà keát quaû vaän taûi:

Soá lieäu ñaùnh giaù: Baûng 2.3, trang tieáp theo.

Töø soá lieäu treân coù theå thaáy moät soá keát quaû vaän taûi cuûa TCTy trong thôøi gian qua, cuï theå laø:

Khoái löôïng vaän chuyeån haønh khaùch giai ñoaïn 2001-2005 ñaït toång soá 29.978,7 ngaøn haønh khaùch, taêng bình quaân 13,58%/naêm, trong ñoù khaùch quoác teá taêng 15,86%, khaùch noäi ñòa taêng 12,1%. Luaân chuyeån haønh khaùch giai ñoaïn 2001- 2005 ñaït toång soá laø 37.284 trieäu haønh khaùch.km, taêng bình quaân 16,24%/naêm. Thò phaàn vaän chuyeån haønh khaùch ñaït trung bình 60%, trong ñoù thò phaàn vaän chuyeån quoác teá laø 43%, thò phaàn vaän chuyeån noäi ñòa laø 85%.

Luaän vaên thaïc só Kinh teá

Khoái löôïng vaän chuyeån haøng hoùa giai ñoaïn 2001-2005 ñaït toång soá 390,1 ngaøn taán, taêng bình quaân 18,74%/naêm. Luaân chuyeån haøng hoùa giai ñoaïn 2001-2005 ñaït toång soá laø 1.083 trieäu taán.km, taêng bình quaân 30%/naêm. Thò phaàn vaän chuyeån haøng hoùa ñaït trung bình 43%, trong ñoù thò phaàn vaän chuyeån quoác teá laø 30%, thò phaàn vaän chuyeån noäi ñòa laø 76%.

Trang 32

Luaän vaên thaïc só Kinh teá

Trang 33

Baûng 2.3 – Keát quaû vaän taûi haøng khoâng giai ñoaïn 2001-2005.

Chæ tieâu

Ñvt

2001

2002

2003

2004

2005

Taêng tröôûng BQ

I Vaän chuyeån haønh khaùch 1 Haønh khaùch vaän chuyeån

13.58% 15.86% 12.10%

Quoác teá Noäi ñòa

4,049,311 4,964,290 1,674,886 2,293,507 2,374,425 2,670,783

2 Thò phaàn

Quoác teá Noäi ñòa

H.khaùch " " % " "

3,385,960 1,471,229 1,914,731 59.30 42.50 85.10

60.30 41.70 87.80

61.60 46.60 85.20

3 Haønh khaùch luaân chuyeån

Quoác teá Noäi ñòa

6,458,001 8,686,242 4,615,710 6,645,941 1,842,291 2,040,301

4 Gheá suaát

1000HK.Km 5,589,921 4,098,280 1,491,641 74.50 71.90 82.90

" " % " "

4,001,575 1,761,952 2,239,623 58.40 41.60 85.70 6,600,197 4,873,326 1,726,871 76.40 74.60 81.90

67.70 63.60 80.80

67.60 65.70 74.50

5,577,572 2,561,886 3,015,686 59.30 44.10 83.60 9,950,121 7,646,337 2,303,784 66.90 64.70 75.40

16.24% 18.17% 11.53%

Quoác teá Noäi ñòa II Vaän chuyeån haøng hoùa, böu kieän 1 H.hoùa, B.kieän vaän chuyeån

Quoác teá Noäi ñòa

2 Thò phaàn

Quoác teá Noäi ñòa

3 H.hoùa, B.kieän luaân chuyeån

Quoác teá Noäi ñòa

Taán " " % " " 1000T.Km " "

54,122 28,850 25,272 45.90 34.80 72.40 142,741 115,699 27,042

66,605 34,658 31,947 42.80 30.90 73.60 170,131 136,173 33,958

77,527 37,881 39,646 40.90 27.10 80.20 185,570 143,211 42,359

84,904 43,550 41,354 41.50 28.40 80.70 208,044 163,406 44,638

106,947 61,912 45,035 46.00 29.00 76.00 376,195 329,106 47,089

18.74% 21.64% 15.93% 30.30% 34.59% 15.30%

Luaän vaên thaïc só Kinh teá

Trang 34

(c) Veà keát quaû taøi chính:

Soá lieäu ñaùnh giaù: Baûng 2.4, trang tieáp theo.

Doanh thu TCTy giai ñoaïn 2001-2005 ñaït toång soá laø 66.228 tyû ñoàng, taêng bình quaân 13,82%/naêm.

Toång Lôïi nhuaän tröôùc thueá giai ñoaïn 2001-2005 ñaït 2.918 tyû ñoàng.

Toång noäp ngaân saùch giai ñoaïn 2001-2005 ñaït 3.025 tyû ñoàng.

Nguoàn voán chuû sôû höõu ñöôïc baûo toaøn vaø khoâng ngöøng phaùt trieån. Töø soá voán ban ñaàu ñöôïc giao naêm 1996 laø 1.298,7 tyû ñoàng, ñeán naêm 2001 ñaõ phaùt trieån thaønh 3.064 tyû ñoàng, taêng hôn 2 laàn so vôùi naêm 1996, vaø ñeán naêm 2005 laø 5.468 tyû ñoàng, taêng hôn 4 laàn so vôùi naêm 1996.

Luaän vaên thaïc só Kinh teá

Hieäu quaû söû duïng voán (lôïi nhuaän tröôùc thueá TNDN treân 1000 ñoàng voán chuû sôû höõu) naêm 2001 laø 161 ñoàng, taêng leân 224 ñoàng naêm 2002, naêm 2003 do aûnh höôûng cuûa dòch beänh SARS, chæ ñaït 105 ñoàng, naêm 2004 taêng leân 137 ñoàng, naêm 2005 do aûnh höôûng cuûa vieäc taêng giaù xaêng daàu lieân tuïc treân thò tröôøng theá giôùi ñaõ aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán lôïi nhuaän cuûa TCTy vaø laøm giaûm hieäu quaû söû duïng voán, chæ coøn 83 ñoàng treân 1000 ñoàng voán chuû sôû höõu.

Trang 35

Baûng 2.4 – Keát quaû SXKD giai ñoaïn 2001-2005.

Chæ tieâu chuû yeáu

Ñvt

2001

2002

2003

2004

2005

Taêng tröôûng BQ

10,126.51

11,852.00

14,927.59

16,908.19

13.82%

1 Doanh thu

Tyû ñoàng

9,633.80

11,000.77

14,242.08

16,451.96

14.37%

2 Chi phí

"

492.71

851.23

685.51

456.23

3 Lôïi nhuaän tröôùc thueá

"

379.80

622.06

469.70

368.53

4 Lôïi nhuaän sau thueá

"

799.21

1,060.89

356.55

300.37

5 Noäp ngaân saùch NN

"

12,419

13,663

15,505

16,292

7.07%

6 Soá lao ñoäng

Ngöôøi

3,064

3,800

4,989

5,468

15.79%

7 Voán chuû sôû höõu

Tyû ñoàng

160.81

224.01

137.40

83.43

12,413.50 11,981.16 432.34 340.62 508.50 14,036 4,120 104.94

8 Hieäu quaû söû duïng voán

(LNTT/1000ñ voán CSH)

"

Luaän vaên thaïc só Kinh teá

Trang 36

2.3.3 Tình hình thöïc hieän ñaàu tö:

Vôùi muïc tieâu khoâng ngöøng hieän ñoùa ngaønh haøng khoâng, ñaùp öùng nhöõng ñoøi hoûi khaét khe cuûa caùc toå chöùc haøng khoâng daân duïng quoác teá (ICAO, IATA), cuøng vôùi nhöõng thuaän lôïi cuûa thò tröôøng trong giai ñoaïn 2001-2005 nhö: saûn löôïng haønh khaùch ñi laïi baèng ñöôøng haøng khoâng gia taêng, hoaït ñoäng SXKD cuûa TCTy coù hieäu quaû, taän duïng nhöõng yeáu toá thuaän lôïi beân ngoaøi nhö thò tröôøng haøng khoâng theá giôùi giaûm suùt sau söï kieän khuûng boá ngaøy 11/09/2001,… TCTy ñaõ taäp trung ñaàu tö phaùt trieån ñoäi maùy bay vaø caùc trang thieát bò maët ñaát ñoàng boä khaùc, ñeå moät maët ñaùp öùng söï taêng tröôûng cuûa thò tröôøng, maët khaùc chuaån bò löïc löôïng cho giai ñoaïn phaùt trieån tieáp theo.

Toång voán ñaàu tö ñaõ thöïc hieän cho giai ñoaïn naøy 15.898 trieäu ñoàng (töông ñöông 1 tyû USD), trong ñoù gaàn 80% soá voán ñaàu tö laø ñeå phaùt trieån ñoäi maùy bay sôû höõu.

TCTy ñaõ thöïc hieän hoaøn thaønh keá hoaïch ñaàu tö ñoäi maùy bay theo Quyeát ñònh 73/QÑ-TTg ngaøy 15/01/2001 cuûa Thuû töôùng Chính phuû. Cuï theå, ñaõ kyù 3 hôïp ñoàng vaø tieáp nhaän theo ñuùng tieán ñoä 12 maùy bay, goàm: 3 maùy bay ATR72 (MB taàm ngaén 45-80 choã), 5 maùy bay A321 (MB taàm trung 125-190 choã), 4 maùy bay B777 (MB taàm trung xa 295-375 choã).

Baûng 2.5 – Tình hình thöïc hieän ñaàu tö giai ñoaïn 2001-2005

Ñôn vò tính: Trieäu ñoàng

Chæ tieâu chuû yeáu

2001

2002

2003

2004

2005

Toång coäng 2001-2005

506,349

638,985

4,158,039

7,845,449

2,128,476

15,277,298

246,450

516,150

3,766,244

7,229,324

796,375

12,554,543

259,899

122,835

391,795

616,125

1,332,101

2,722,755

2

A Khoái taäp trung 1 Ñaàu tö maùy bay Ñaàu tö taøi saûn khaùc

55,530

102,897

106,202

141,546

214,203

620,378

B Khoái ñoäc laäp

TOAØN TCTY

561,879

741,882

4,264,241

7,986,995

2,342,679

15,897,676

2.3.4 Tình hình huy ñoäng voán phaùt trieån ñoäi maùy bay cuûa TCTy HKVN:

Beân caïnh nhieäm vuï SXKD thì vieäc tìm kieám vaø huy ñoäng nguoàn voán ñeå phaùt trieån ñoäi maùy bay cuõng laø moät trong nhöõng nhieäm vuï troïng taâm trong coâng taùc taøi chính cuûa TCTy HKVN.

Luaän vaên thaïc só Kinh teá

Vieäc phaùt trieån ñoäi maùy bay beân caïnh muïc ñích ñeå ñaûm baûo ñuû naêng löïc cho hoaït ñoäng SXKD, coøn ñeå taêng cöôøng tyû leä soá maùy bay sôû höõu trong toång soá

Trang 37

ñoäi maùy bay khai thaùc, nhaèm muïc ñích ñaûm baûo tính töï chuû vaø an toaøn trong khai thaùc cuûa hoaït ñoäng haøng khoâng.

Trong giai ñoaïn 2001-2005, ñeå ñaûm baûo ñuû nguoàn voán cho vieäc phaùt trieån ñoäi maùy bay, TCTy ñaõ keát hôïp söï taøi trôï cuûa nguoàn voán chuû sôû höõu vaø caùc nguoàn voán huy ñoäng töø beân ngoaøi. Nguoàn voán chuû sôû höõu bao goàm voán do ngaân saùch Nhaø nöôùc caáp vaø do TCTy töï tích luõy töø keát quaû SXKD. Nguoàn voán huy ñoäng beân ngoaøi chuû yeáu laø caùc khoaûn vay thöông maïi, vay baûo laõnh cuûa caùc toå chöùc tín duïng xuaát khaåu vaø thueâ mua. Caùc hình thöùc huy ñoäng voán phoå bieán ñöôïc caùc haõng haøng khoâng treân theá giôùi aùp duïng nhö: huy ñoäng voán coå phaàn, phaùt haønh traùi phieáu coâng ty,… ñeàu chöa ñöôïc thöïc hieän taïi TCTy HKVN, do quaù trình coå phaàn hoùa ñang ôû trong giai ñoaïn thöïc hieän, môùi trieån khai.

Ñoái vôùi nguoàn voán chuû sôû höõu: vaøo thôøi ñieåm naêm 1996, TCTy HKVN ñöôïc thaønh laäp laïi theo moâ hình TCTy 91, TCTy ñöôïc Nhaø nöôùc giao voán laø 1.298,7 tyû ñoàng, trong ñoù voán ngaân saùch nhaø nöôùc laø 176 tyû ñoàng, chieám tyû troïng 13,55% toång soá voán giao. Trong ñoù Haõng HKQG Vieät Nam (Vietnam Airlines/VNA), doanh nghieäp tröïc tieáp quaûn lyù vaø khai thaùc ñoäi maùy bay, coù toång soá voán giao laø 1.075 tyû ñoàng, chieám 82,8% toång soá voán cuûa toaøn TCTy. Ñeán naêm 2001, nguoàn voán chuû sôû höõu cuûa TCTy ñaõ laø 3.064 tyû ñoàng, taêng 2,4 laàn so vôùi thôøi ñieåm Nhaø nöôùc giao voán cho TCTy. Giai ñoaïn 2001-2005, nguoàn voán chuû sôõ höõu cuûa TCTy taêng bình quaân 15,79%/naêm, ñeán naêm 2005 laø 5.468 tyû ñoàng. Phaàn lôùn nguoàn voán ñöôïc boå sung trong giai ñoaïn naøy laø töø lôïi nhuaän trong hoaït ñoäng SXKD cuûa TCTy, giai ñoaïn 2001-2005, toång lôïi nhuaän sau thueá ñaït 2.079,54 tyû ñoàng.

6 , 0 0 0

5 , 0 0 0

4 , 0 0 0

3 , 0 0 0

Hình 2.1 – Bieåu ñoà taêng tröôûng nguoàn voán chuû sôû höõu cuûa TCTy HKVN giai ñoaïn 2001-2005.

Ñ N V

û

y T

2 , 0 0 0

1 , 0 0 0

-

1 9 9 6

2 0 0 1

2 0 0 2

2 0 0 3

2 0 0 4

2 0 0 5

C a ùc ñ ô n v ò k h a ùc

V i e t n a m A i r l i n e s

Luaän vaên thaïc só Kinh teá

Trang 38

Nguoàn voán huy ñoäng töø beân ngoaøi: So vôùi nhu caàu ñaàu tö thì nguoàn voán chuû sôû höõu cuûa TCTy coøn raát haïn cheá, ñaëc bieät laø ñeå taøi trôï cho phaùt trieån ñoäi maùy bay. Do vaäy, vieäc tìm kieám caùc nguoàn voán vaø phöông thöùc taøi trôï khaùc töø beân ngoaøi ñeå taøi trôï cho nhu caàu phaùt trieån ñoäi maùy bay laø raát caàn thieát. Ñaëc bieät laø söï keát hôïp giöõa nguoàn voán chuû sôû höõu vôùi caùc nguoàn taøi trôï khaùc seõ taïo ra moät caáu truùc voán toái öu cho hoaït ñoäng cuûa TCTy.

Caùc hình thöùc huy ñoäng voán phoå bieán ñöôïc caùc haõng haøng khoâng söû duïng vaø cuõng ñang ñöôïc aùp duïng taïi TCTy HKVN laø: vay thöông maïi, vay tín duïng xuaát khaåu vaø thueâ maùy bay.

Vay thöông maïi: ñoái vôùi caùc hôïp ñoàng mua maùy bay giaù trò thöôøng raát lôùn vaø phaûi thanh toaùn baèng ngoaïi teä maïnh, töø haøng chuïc ñeán haøng traêm trieäu USD. Do ñoù, caùc ngaân haøng thöông maïi vaø toå chöùc tín duïng trong nöôùc thöôøng khoâng ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu vay moät soá löôïng lôùn ngoaïi teä nhö vaäy cuûa TCTy. Taát caû caùc khoaûn vay thöông maïi cuûa TCTy trong giai ñoaïn ñaàu, tröôùc naêm 2000, ñeàu thöïc hieän vôùi caùc ngaân haøng lôùn cuûa nöôùc ngoaøi nhö toå hôïp 4 ngaân haøng Phaùp (Credit Lyonais, BFCE, BNP, BI); ngaân haøng Sociate General; ngaân haøng ABN AMBRO.

Vay tröïc tieáp coù baûo laõnh cuûa caùc toå chöùc tín duïng xuaát khaåu: tín duïng xuaát khaåu laø moät trong nhöõng hình thöùc hoã trôï hoaït ñoäng xuaát khaåu cuûa Chính phuû caùc nöôùc xuaát khaåu. Trong lónh vöïc haøng khoâng, haøng naêm caùc toå chöùc tín duïng xuaát khaåu naøy (Export Credit Agency hay ECA) baûo laõnh cho khoaûng 60% caùc khoaûn ñaàu tö mua maùy bay treân theá giôùi. Thöïc chaát cuûa hoaït ñoäng taøi trôï naøy laø caùc ECA ñöùng ra baûo laõnh cho ngöôøi mua vay voán taïi caùc toå chöùc taøi chính vôùi caùc ñieàu khoaûn vaø laõi suaát vay do chính caùc ECA qui ñònh. Hình thöùc naøy giuùp beân mua tieáp caän ñöôïc vôùi caùc khoaûn vay lôùn, thoâng thöôøng leân ñeán 85% giaù trò cuûa hôïp ñoàng mua. Nguoàn tín duïng xuaát khaåu laø nguoàn taøi trôï quan troïng cho vieäc mua saém maùy bay cuûa caùc haõng haøng khoâng noùi chung, cuõng nhö ñaõ ñöôïc TCTy söû duïng trong thôøi gian qua.

Ví duï: TCTy ñaõ söû duïng phöông thöùc vay tín duïng xuaát khaåu tröïc tieáp ñoái vôùi hôïp ñoàng mua 2maùy bay ATR72 vaøo naêm 1995. Ñaây laø hôïp ñoàng ñaàu tieân thuoäc daïng naøy vaø cuõng laø hôïp ñoàng tín duïng xuaát khaåu ñaàu tieân ôû Vieät Nam. Nhaø saûn xuaát maùy bay laø ngöôøi ñöùng ra tìm toå chöùc tín duïng xuaát khaåu vaø thu xeáp khoaûn vay naøy cho Vietnam Airlines, vôùi caùc chi tieát nhö sau:

+ Toång trò giaù hôïp ñoàng mua 2 maùy bay ATR72: 29,1 trieäu USD;

Luaän vaên thaïc só Kinh teá

+ Taøi trôï baèng nguoàn voán chuû sôû höõu: 4,3 trieäu USD, töông ñöông 15% giaù trò hôïp ñoàng;

Trang 39

+ Taøi trôï baèng nguoàn voán vay tín duïng xuaát khaåu: 24,8 trieäu USD, töông ñöông 85% giaù trò hôïp ñoàng: caùc toå chöùc tín duïng xuaát khaåu ñöùng ra baûo laõnh laø COFACE cuûa Phaùp vaø SACE cuûa YÙ, moãi toå chöùc baûo laõnh 50% giaù trò hôïp ñoàng vay, ñoái taùc cho vay laø ngaân haøng SOCIATE GENERAL cuûa Phaùp;

+ Laõi suaát aùp duïng: TCTy ñaõ löïa choïn phöông thöùc tính laõi suaát coá ñònh laø 5,95%/naêm;

+ Thôøi gian vaø phöông thöùc thanh toaùn: thôøi haïn vay 10 naêm, khoaûn vay ñöôïc hoaøn traû theo nieân kim coá ñònh: goác vaø laõi ñöôïc traû ñeàu nhau trong suoát thôøi gian vay, 6 thaùng 1 laàn;

+ Caùc khoaûn phí: Vietnam Airlines phaûi traû raát nhieàu khoaûn phí khaùc nhau cho hôïp ñoàng vay naøy nhö: phí baûo laõnh, phí quaûn lyù, phí tö vaán, phí luaät sö, trò giaù 2,4 trieäu USD, gaàn töông ñöông 10% giaù trò hôïp ñoàng vay, vaø phaûi thanh toaùn ngay 1 laàn taïi thôøi ñieåm vay voán. Möùc phí naøy do ECA qui ñònh, theo möùc ñoä ruûi ro cuûa cuûa nöôùc ñi vay, dao ñoäng trong khoaûn 8-15%.

Thueâ taøi chính (hay thueâ mua maùy bay): ñaây cuõng laø moät keânh huy ñoäng voán cuûa caùc haõng haøng khoâng, trong ñoù Vietnam Airlines cuõng ñaõ söû duïng 1 laàn cho hôïp ñoàng thueâ mua 2 maùy bay ATR72 naêm 1992, thôøi ñieåm maø Vieät Nam coøn phaûi chòu leänh caám vaän thöông maïi cuûa Myõ vaø chöa coù ñieàu kieän ñeå tieáp caän vôùi caùc hình thöùc taøi trôï voán khaùc. Hình thöùc naøy khaùc vôùi vay tín duïng xuaát khaåu ôû choã: ñoái vôùi vay tín duïng xuaát khaåu ñöôïc baûo laõnh bôûi Chính phuû cuûa nöôùc ñi vay; trong khi ñoù thueâ mua maùy bay phaûi baûo laõnh bôûi ngaân haøng thöông maïi. Ñoái vôùi hôïp ñoàng thueâ mua 2 maùy bay ATR72 naêm 1992, TCTy ñaõ phaûi kyù quó 14 trieäu USD cho Vietcombank ñeå baûo laõnh vôùi phía nöôùc ngoaøi cho soá tieàn thueâ taøi chính cuûa hôïp ñoàng laø 26 trieäu USD.

Thueâ vaän haønh: trong thôøi gian ñaàu môùi hoäi nhaäp vôùi ngaønh haøng khoâng khu vöïc vaø theá giôùi, kinh nghieäm tieáp xuùc vôùi caùc ñònh cheá taøi chính quoác teá coøn haïn cheá, thì thueâ vaän haønh laø hình thöùc chuû yeáu maø TCTy HKVN ñaõ söû duïng ñeå coù ñöôïc ñoäi maùy bay caàn thieát ñaùp öùng nhu caàu khai thaùc vaø môû roäng thò tröôøng. Tröôùc naêm 2003, toaøn boä ñoäi maùy bay khai thaùc taàm trung vaø taàm xa (Airbus A320, A321 vaø Boeing B767, B777) cuûa Vietnam Airlines laø maùy bay ñi thueâ.

Thueâ vaän haønh coù 2 loaïi:

Luaän vaên thaïc só Kinh teá

+ “Thueâ öôùt”: laø hình thöùc thueâ maùy bay troïn goùi (thueâ khai thaùc) bao goàm caû toå laùi vaø caùc dòch vuï baûo döôõng cho maùy bay. Thôøi gian ñaàu do naêng löïc coøn haïn cheá: chöa coù ñoäi nguõ phi coâng vaø khaû naêng baûo döôõng cho caùc loaïi

Trang 40

maùy bay môùi neân TCTy ñaõ phaûi chaáp nhaän hình thöùc thueâ naøy vôùi chi phí thueâ raát cao.

+ “Thueâ khoâ”: laø hình thöùc cho thueâ taøi saûn, beân cho thueâ chæ cho thueâ maùy bay, coøn beân khai thaùc phaûi chòu traùch nhieäm toå chöùc khai thaùc goàm phi coâng, tieáp vieân, vaø chòu traùch nhieäm baûo döôõng maùy bay trong quaù trình khai thaùc.

Ñaùnh giaù coâng taùc huy ñoäng voán cuûa TCTy:

Lôïi theá:

Thò tröôøng haøng khoâng Vieät Nam coù toác ñoä phaùt trieån cao vaø oån ñònh, ñöôïc ñaùnh giaù laø haõng haøng khoâng non treû nhöng coù nhieàu tieàm naêng phaùt trieån.

Ngaønh haøng khoâng ñöôïc Chính phuû quan taâm vaø taïo ñieàu kieän phaùt trieån, thoâng qua vieäc baûo laõnh cho caùc khoaûn vay tín duïng xuaát khaåu cuûa TCTy.

Phaùt trieån baèng noäi löïc: TCTy ñaõ chuû ñoäng xaây döïng cô sôû vaät chaát kyõ thuaät vaø ñoäi nguõ caùn boä quaûn lyù, thôï kyõ thuaät, phi coâng, tieáp vieân,… ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu hoaït ñoäng SXKD, töøng böôùc giaûm söï phuï thuoäc vaøo nöôùc ngoaøi.

Haïn cheá:

TCTy môùi chæ taäp trung vaøo caùc hình thöùc huy ñoäng voán truyeàn thoáng thoâng qua heä thoáng ngaân haøng vaø caùc toå chöùc tín duïng trong vaø ngoaøi nöôùc. Caùc hình thöùc huy ñoäng voán tröïc tieáp thoâng qua phaùt haønh traùi phieáu, coå phieáu chöa ñöôïc thöïc hieän taïi TCTy nhö ñaõ ñeà caäp ôû treân.

Ñoái vôùi caùc thò tröôøng voán nöôùc ngoaøi, Vietnam Airines môùi chæ ñöôïc xem laø haõng haøng khoâng non treû coù tieàm naêng phaùt trieån, chöù chöa thöïc söï laø haõng HK coù uy tín. Do vaäy, caùc ñònh cheá taøi chính quoác teá thöôøng ñaùnh giaù möùc ñoä ruûi ro trong taøi trôï cao, daãn ñeán caùc chi phí cho vieäc coù ñöôïc nguoàn taøi trôï thöôøng cao hôn bình thöôøng.

TCTy coøn thieáu kinh nghieäm trong vieäc khai thaùc caùc nguoàn taøi trôï treân thò tröôøng taøi chính quoác teá.

Luaän vaên thaïc só Kinh teá

Keát luaän chöông 2: “Taäp ñoaøn hoùa” laø moät xu theá khaùch quan cuûa caùc nöôùc ñang phaùt trieån vaø Vieät Nam cuõng khoâng naèm ngoaøi qui luaät ñoù. Söï ra ñôøi cuûa moâ hình TÑKT – TCTy ôû Vieät Nam theo caùc quyeát ñònh 90/TTg vaø 91/TTg laø keát quaû taát yeáu khaùch quan, phuø hôïp vôùi xu theá thôøi ñaïi vaø thöïc traïng cuûa neàn kinh teá Vieät Nam. Beân caïnh nhöõng thaønh quaû ñaït ñöôïc thì hoaït ñoäng cuûa caùc TCTy cuõng boäc loä nhöõng haïn cheá, ñoøi hoûi chuùng ta phaûi coù nhöõng giaûi phaùp hoaøn thieän ñeå moâ hình naøy trôû neân phuø hôïp vaø phaùt huy ñöôïc tieàm naêng, hieäu quaû cuûa moâ hình TÑKT.

Trang 41

CHÖÔNG 3:

CAÙC GIAÛI PHAÙP CHUÛ YEÁU ÑEÅ PHAÙT TRIEÅN TCTY HKVN THEO MOÂ HÌNH COÂNG TY MEÏ – COÂNG TY CON

3.1 DÖÏ BAÙO THÒ TRÖÔØNG VAÄN TAÛI HAØNG KHOÂNG CUÛA VIEÄT NAM

ÑEÁN NAÊM 2010:

Treân cô sôû ñaùnh giaù nhöõng thaønh töïu ñaõ ñaït ñöôïc trong giai ñoaïn 2001-2005, cuøng vôùi nhöõng döï baùo coù cô sôû ñeå phaùt trieån ngaønh haøng khoâng ñeán naêm 2010, chuùng ta coù theå khaúng ñònh thò tröôøng vaän taûi cuûa ngaønh haøng khoâng Vieät Nam trong thôøi gian tôùi laø thò tröôøng ñaày trieån voïng. Vieäc hoaøn thieän moâ hình quaûn lyù vaø ñeà ra caùc giaûi phaùp taøi chính thích hôïp seõ laø cô sôû vöõng chaéc ñeå phaùt trieån ngaønh haøng khoâng daân duïng Vieät Nam.

3.1.1 Phaân tích taùc ñoäng moâi tröôøng:

Moâi tröôøng KT-XH theá giôùi vaø khu vöïc:

Tình hình an ninh chính trò treân theá giôùi hieän taïi vaø trong nhöõng naêm saép tôùi seõ tieáp tuïc dieãn bieán phöùc taïp nhö: chieán tranh, xung ñoät saéc toäc, xung ñoät toân giaùo,… aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán thò tröôøng vaän taûi haøng khoâng. Tuy nhieân, möùc ñoä aûnh höôûng ñeán khu vöïc Chaâu AÙ – Thaùi Bình Döông, laø thò tröôøng chính cuûa Vietnam Airlines, seõ khoâng nghieâm troïng laém.

Neàn kinh teá theá giôùi trong giai ñoaïn 2006-2010 tieáp tuïc phuïc hoài vaø coù möùc taêng tröôûng khoaûng 3-4%/naêm (theo döï baùo cuûa Ngaân haøng theá giôùi vaø Quó tieàn teä quoác teá), rieâng khu vöïc chaâu AÙ seõ coù möùc taêng truôûng cao hôn möùc bình quaân cuûa theá giôùi.

Thò tröôøng du lòch theá giôùi coù toác ñoä taêng tröôûng bình quaân 3,6%/naêm, seõ vöôït qua ngöôõng 1 tyû khaùch vaøo naêm 2010 (theo döï baùo cuûa toå chöùc du lòch theá giôùi). Thò truôøng du lòch khu vöïc coù theå ñaït möùc taêng tröôûng cao hôn nhôø du lòch noäi vuøng (chieám ñeán 80%).

Moâi tröôøng KT-XH trong nöôùc:

Taêng tröôûng kinh teá cuûa caû nöôùc vôùi nhòp ñoä cao vaø oån ñònh. Döï kieán taêng tröôûng GDP bình quaân cuûa caû nöôùc trong giai ñoaïn 2006-2010 laø 7-9%/naêm.

Luaän vaên thaïc só Kinh teá

Vieät Nam tieáp tuïc thöïc hieän coù hieäu quaû tieán trình hoäi nhaäp quoác teá, tham gia dieãn ñaøn APEC, ñaøm phaùn gia nhaäp toå chöùc thöông maïi theá giôùi WTO, taêng

Trang 42

cöôøng caùc quan heä song phöông vaø ña phöông, phuø hôïp xu theá toaøn caàu hoùa cuûa kinh teá theá giôùi.

Moâi tröôøng ñaàu tö trong nöôùc vaø nöôùc ngoaøi taïi Vieät Nam tieáp tuïc ñöôïc caûi thieän ñoàng boä, taêng söùc haáp daãn cuûa ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi. Döï kieán möùc taêng tröôûng FDI trong giai ñoaïn 2006-2010 laø 5-7%/naêm.

Thò truôøng du lòch ñöôïc döï baùo seõ tieáp tuïc phaùt trieån trong nhöõng naêm tôùi vôùi möùc taêng tröôûng 10-12%/naêm.

Cô sôû haï taàng caûng haøng khoâng seõ ñöôïc ñaàu tö naâng caáp theo kòp nhu caàu phaùt trieån cuûa thò tröôøng.

Moät soá yeáu toá haïn cheá söï taêng tröôûng cuûa thò tröôøng vaän taûi haøng khoâng Vieät Nam:

Khaû naêng môû roäng thò tröôøng vaän taûi haøng khoâng Vieät Nam ngaøy caøng haïn cheá. Do vaäy, söï taêng tröôûng cuûa thò tröôøng trong nhöõng naêm tôùi seõ daàn theo qui luaät chung cuûa vaän taûi haøng khoâng theá giôùi, ít coù khaû naêng coù söï taêng tröôûng ñoät bieán.

Thò tröôøng du lòch tuy ñöôïc xem laø coù nhieàu tieàm naêng phaùt trieån, nhöng Vieät Nam vaãn bò xem laø ñieåm ñeán ñaét tieàn so vôùi caùc nöôùc trong khu vöïc, chaát löôïng dòch vuï chöa töông xöùng vôùi giaù caû; keát caáu haï taàng du lòch chöa ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu phaùt trieån.

Keát caáu haï taàng caûng haøng chöa ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu phaùt trieån cuûa thò tröôøng vaän taûi haøng khoâng. Caùc caûng haøng khoâng lôùn ñaõ gaàn ñaït ñeán coâng suaát toái ña, caùc saân bay ñòa phöông chæ ñaùp öùng khai thaùc ñöôïc baèng caùc loaïi maùy bay nhoû.

3.1.2 Döï baùo thò tröôøng vaän taûi haøng khoâng:

Caên cöù vaøo phaân tích thò tröôøng, TCTy ñaõ döï baùo toång dung löôïng thò tröôøng vaän taûi haøng khoâng Vieät Nam nhö sau:

Thò tröôøng vaän taûi haønh khaùch:

Haønh khaùch quoác teá: möùc taêng tröôûng bình quaân 14%/naêm, ñaït xaáp xæ 11 trieäu löôït khaùch quoác teá vaøo naêm 2010.

Haønh khaùch noäi ñòa: möùc taêng tröôûng bình quaân 13%/naêm, ñaït xaáp xæ 6,8 trieäu löôït khaùch noäi ñòa vaøo naêm 2010.

Luaän vaên thaïc só Kinh teá

Thò tröôøng vaän taûi haøng hoùa:

Trang 43

Haøng hoùa quoác teá: möùc taêng tröôûng bình quaân 17-18%/naêm, ñaït xaáp xæ 473 nghìn taán vaøo naêm 2010.

Haøng hoùa noäi ñòa: möùc taêng tröôûng bình quaân 10%/naêm, ñaït xaáp xæ 96 nghìn taán vaøo naêm 2010.

3.2 ÑÒNH HÖÔÙNG PHAÙT TRIEÅN TCTY HKVN ÑEÁN NAÊM 2010:

3.2.1 Quan ñieåm chæ ñaïo:

Saûn xuaát kinh doanh coi troïng hieäu quaû kinh teá gaén lieàn vôùi vieäc thöïc hieän caùc nhieäm vuï chính trò xaõ hoäi cuûa Ñaûng vaø Nhaø nöôùc. Baûo ñaûm phaùt trieån nhanh vaø vöõng chaéc, ruùt ngaén khoaûng caùch vôùi caùc haõng haøng khoâng tieân tieán trong khu vöïc.

Laáy hoaït ñoäng vaän taûi haøng khoâng laøm cô baûn, chuù troïng ña daïng hoùa caùc ngaønh ngheà kinh doanh, ñaàu tö voán vaøo caùc doanh nghieäp thaønh vieân phaùt trieån nhanh vaø coù hieäu quaû.

3.2.2 Muïc tieâu phaùt trieån:

Xaây döïng Toång coâng ty haøng khoâng Vieät Nam trôû thaønh moät taäp ñoaøn kinh teá maïnh vôùi troïng taâm laø vaän taûi haøng khoâng, phaùt huy vai troø cuûa moät ñôn vò kinh teá kyõ thuaät hieän ñaïi, phuïc vuï söï nghieäp coâng nghieäp hoùa hieän ñaïi hoùa ñaát nöôùc, goùp phaàn ñaûm baûo an ninh quoác phoøng.

Xaây döïng Vietnam Airlines thaønh haõng haøng khoâng coù taàm côõ trong khu vöïc, coù baûn saéc rieâng, uy tín vaø söùc caïnh tranh, kinh doanh hieäu quaû. Vietnam Airlines laø coâng ty meï trong moâ hình Coâng ty meï – Coâng ty con, laø doanh nghieäp Nhaø nöôùc giöõ vai troø chuû ñaïo trong vaän taûi haøng khoâng cuûa Vieät Nam, ñaùp öùng yeâu caàu phaùt trieån cuûa ñaát nöôùc vaø ñònh höôùng cho caùc doanh nghieäp haøng khoâng khaùc cuøng phaùt trieån.

Ñònh höôùng phaùt trieån vaän taûi haøng hoùa laø phaùt trieån maïng ñöôøng bay vaän chuyeån haøng hoùa chuyeân duïng, chuaån bò ñieàu kieän ñeå thaønh laäp haõng vaän chuyeån haøng hoùa, Vietnam Airlines Cargo, tröôùc naêm 2010.

3.2.3 Caùc chæ tieâu chuû yeáu:

Chæ tieâu vaän taûi haøng khoâng:

Luaän vaên thaïc só Kinh teá

Theo nhö döï baùo ôû muïc 3.1.2, toång dung löôïng thò tröôøng bao goàm cho caû Vietnam Airlines vaø caùc haõng haøng khoâng trong nöôùc vaø quoác teá khaùc cuøng khai thaùc.

Trang 44

Caên cöù vaøo thò phaàn vaän chuyeån maø Vietnam Airlines ñaõ ñaït ñöôïc trong thôøi gian qua vaø döï baùo khaû naêng chieám lónh thò phaàn trong thôøi gian tôùi, TCTy döï baùo saûn löôïng vaän chuyeån giai ñoaïn 2006-2010 nhö sau:

Vaän chuyeån haønh khaùch: duy trì toác ñoä taêng tröôûng bình quaân ñaït 11%/naêm, trong ñoù haønh khaùch quoác teá taêng 11,3%/naêm vaø haønh khaùch noäi ñòa taêng 10,8%/naêm. Ñeán naêm 2010, döï kieán vaän chuyeån ñaït 9,67 trieäu haønh khaùch, trong ñoù haønh khaùch quoác teá laø 4,52 trieäu haønh khaùch vaø haønh khaùch noäi ñòa ñaït 5,15 trieäu haønh khaùch.

Hình 3.1 – Bieåu ñoà döï baùo taêng tröôûng saûn löôïng vaän chuyeån Haønh khaùch cuûa Vietnam Airlines giai ñoaïn 2006-2010 (Ñvt: Trieäu löôït HK)

1 0 . 0

8 . 0

1 . 5

7 . 4

2 . 4

6 . 0

8 . 3

4 . 3

4 . 0

5 . 4

1 . 4

7 . 3

2 . 0

3 . 3

9 . 2

-

2 0 0 6

2 0 0 7

2 0 0 8

2 0 0 9

2 0 1 0

H K Q t e á

H K Q n o äi

Vaän chuyeån haøng hoùa: toác ñoä taêng tröôûng bình quaân ñaït 12.6%/naêm, trong ñoù haøng hoùa quoác teá taêng 15,74%/naêm vaø haøng hoùa noäi ñòa taêng 7,52%/naêm. Ñeán naêm 2010, döï kieán vaän chuyeån ñaït 198 ngaøn taán haøng hoùa, trong ñoù haøng hoùa quoác teá laø 132 ngaøn taán vaø haøng hoùa noäi ñòa ñaït 66 ngaøn taán.

Hình 3.2 – Bieåu ñoà döï baùo taêng tröôûng saûn löôïng vaän chuyeån Haøng hoùa

cuûa Vietnam Airlines giai ñoaïn 2006-2010 (Ñvt: Ngaøn taán HH)

2 0 0

6 6

1 6

7 5

1 5 0

3 5

9 4

1 0 0

2 3 1

1 2 1

0 1 1

8 9

5 0

5 7

-

2 0 0 6

2 0 0 7

2 0 0 8

2 0 0 9

2 0 1 0

H H Q t e á

H H Q n o äi

Luaän vaên thaïc só Kinh teá

Trang 45

Baûng 3.1 – Soá lieäu döï baùo saûn löôïng vaän chuyeån cuûa Vietnam Airlines giai ñoaïn 2006-2010.

Chæ tieâu

Ñvt

2006

2007

2008

2009

2010

Taêng tröôûng BQ

Vaän chuyeån haønh khaùch

I

1 Haønh khaùch vaän chuyeån

6,366,576

7,087,810

7,894,397

8,762,718

9,673,272

11.02%

2,946,209

3,302,316

3,691,236

4,108,716

4,524,532

11.32%

Quoác teá Noäi ñòa

3,420,367

3,785,494

4,203,161

4,654,002

5,148,740

10.77%

2 Thò phaàn

58.30

56.60

55.70

55.10

54.40

43.40

42.30

41.80

41.60

41.20

H.khaùch " " % " "

82.90

80.40

78.70

77.10

75.80

Quoác teá Noäi ñòa Vaän chuyeån haøng hoùa, böu kieän

II

1 H.hoùa, B.kieän vaän chuyeån

123,622

150,438

166,651

181,762

197,907

12.60%

74,607

97,669

109,927

120,740

132,397

15.74%

Quoác teá Noäi ñòa

49,015

52,769

56,724

61,022

65,510

7.52%

2 Thò phaàn

38.20

40.70

39.30

37.00

34.80

29.00

33.00

32.00

30.00

28.00

Taán " " % " "

Quoác teá Noäi ñòa

74.00

72.00

70.00

69.00

68.00

Luaän vaên thaïc só Kinh teá

Trang 46

Chæ tieâu keát quaû hoaït ñoäng SXKD:

Doanh thu: toång doanh thu giai ñoaïn 2006-2010 ñaït 123.270 tyû ñoàng, trong ñoù naêm 2006 ñaït 19.548 tyû ñoàng, naêm 2010 ñaït 29.780 tyû ñoàng, taêng bình quaân 11,11%/naêm.

Lôïi nhuaän tröôùc thueá: caû giai ñoaïn 2006-2010 ñaït 4.799 tyû ñoàng, trong ñoù naêm 2006 ñaït 762 tyû ñoàng, naêm 2010 ñaït 1.307 tyû ñoàng, taêng bình quaân 14,5%/naêm.

Duy trì tyû suaát lôïi nhuaän tröôùc thueá treân doanh thu ñaït 3-5%. Tyû suaát lôïi nhuaän tröôùc thueá treân voán chuû sôû höõu ñaït töông ñöông möùc traùi phieáu daøi haïn.

Möùc noäp ngaân saùch giai ñoaïn 2006-2010 ñaït 2.314 tyû ñoàng, trong ñoù naêm 2006 ñaït 400 tyû ñoàng, naêm 2010 ñaït 541 tyû ñoàng, taêng bình quaân 9,12%/naêm.

Voán chuû sôû höõu: naêm 2006 laø 6.530 tyû ñoàng, naêm 2010 ñaït möùc 10.534 tyû ñoàng, taêng bình quaân 12,7%/naêm.

Baûng 3.2 – Soá lieäu döï baùo keát quaû hoaït ñoäng SXKD cuûa TCTy HKVN giai ñoaïn 2006-2010

Chæ tieâu chuû yeáu

Ñvt

2006

2007

2008

2009

2010

St t

Taêng tröôûn g BQ

27,214.3

1 Doanh thu

22,114.5 5

29,780.6 1

9

11.11 %

Tyû ñoàng

26,151.1

2 Chi phí

19,548.0 2 18,786.4 7

21,514.5 6

24,612.4 6 23,544.7 8

28,473.8 6

3

10.98 %

"

3

761.55

599.99

1,067.68

1,063.26 1,306.75

Lôïi nhuaän tröôùc thueá

"

4 Lôïi nhuaän sau thueá

586.39

461.99

822.11

818.71 1,006.20

"

5 Noäp ngaân saùch NN

400.25

362.75

498.89

511.46

541.04

9.12%

6

Soá lao ñoäng

17,306

18,079

18,891

19,886

20,765

4.66%

7 Voán chuû sôû höõu

6,530.73

7,536.11

8,567.64

9,593.56

10,534.5 4

12.72 %

" Ngöôø i Tyû ñoàng

ñoàng

116.61

79.62

124.62

110.83

124.04

8

Hieäu quaû söû duïng voán (LNTT/1000ñ voán CSH)

Luaän vaên thaïc só Kinh teá

Trang 47

3.3 GIAÛI PHAÙP PHAÙT TRIEÅN TOÅNG COÂNG TY HKVN THEO MOÂ

HÌNH COÂNG TY MEÏ – COÂNG TY CON:

Vôùi nhöõng soá lieäu döï baùo veà thò tröôøng vaän taûi haøng khoâng trong giai ñoaïn saép tôùi cuõng nhö nhöõng ñònh höôùng phaùt trieån cuûa TCTy HKVN ñeán naêm 2010, coù theå noùi ñieàu kieän ñeå ngaønh haøng khoâng daân duïng Vieät Nam phaùt trieån trong nhöõng tôùi naêm tôùi ñaõ coù. Vaán ñeà ñaët ra laø TCTy HKVN phaûi toå chöùc nhö theá naøo ñeå naém baét ñöôïc nhöõng ñieàu kieän ñoù ñeå phaùt trieån?

Töø nhöõng phaân tích vaø ñaùnh giaù veà moâ hình Taäp ñoaøn kinh teá treân theá giôùi, cuõng nhö nhöõng maët coøn toàn taïi trong moâ hình TÑKT – TCTy ôû Vieät Nam noùi chung vaø trong TCTy HKVN noùi rieâng, toâi xin trình baøy moät soá giaûi phaùp ñeå tieáp tuïc hoaøn thieän vaø phaùt trieån TCTy HKVN thaønh moät taäp ñoaøn kinh teá hoaït ñoäng theo moâ hình Coâng ty meï – coâng ty con.

3.3.1 Xaùc laäp moâ hình TÑKT taïi TCTy HKVN:

Treân theá giôùi thöôøng coù 2 loaïi TÑKT chính laø: loaïi “meàm”, laø söï lieân keát giöõa caùc doanh nghieäp ñoäc laäp thoâng qua hieäp ñònh chung ñeå phaân ñònh thò tröôøng, xaùc ñònh saûn löôïng, giaù saûn phaåm; thöù hai laø loaïi “cöùng” döïa treân quan heä sôû höõu voán ñieàu leä cuûa coâng ty meï ñoái vôùi coâng ty con.

Ñeå xaùc ñònh moät moâ hình cuï theå cho vieäc hình thaønh TÑKT ôû Vieät Nam khoâng theå aùp ñaët moät caùch maùy moùc laø loaïi “cöùng” hay loaïi “meàm”, cuõng nhö khoâng theå sao cheùp nguyeân xi söï thaønh coâng cuûa caùc moâ hình TÑKT treân theá giôùi. ÔÛ moãi nöôùc, tuyø töøng hoaøn caûnh, töøng giai ñoaïn vaø chuû tröông phaùt trieån kinh teá cuûa töøng nöôùc maø vieäc hình thaønh vaø phaùt trieån TÑKT coù nhöõng ñaëc tröng khaùc nhau. Ví duï: ñaëc tröng ôû Myõ vaø chaâu AÂu laø quaù trình hình thaønh caùc TÑKT dieãn ra moät caùch töï nhieân do yeâu caàu tích tuï vaø taäp trung voán, nhu caàu lieân keát ñeå chia seû coâng ngheä, thò tröôøng tieâu thuï, chieán löôïc phaùt trieån,… coøn ôû moät soá nöôùc khu vöïc Chaâu AÙ nhö Nhaät Baûn, Haøn quoác, Trung quoác,… TÑKT coù theå ñöôïc hình thaønh töø caùc quyeát ñònh haønh chính cuûa Chính phuû, hoaëc cuõng coù theå hình thaønh do caùc moái lieân keát quan heä gia ñình. Vieät Nam coù theå tham khaûo kinh nghieäm hình thaønh caùc TÑKT cuûa Trung Quoác vaø Haøn Quoác, vaø neân choïn theo höôùng taäp ñoøan “cöùng” ñeå hình thaønh caùc quan heä Coâng ty meï – con.

Luaän vaên thaïc só Kinh teá

Tuy nhieân, cuõng caàn xaùc ñònh roõ laø vieäc hình thaønh caùc TÑKT theo chuû tröông cuûa Chính phuû hieän nay laø ñeå khaéc phuïc nhöõng haïn cheá trong caùc

Trang 48

TCTy Nhaø nöôùc, ñöa caùc TCTy naøy leân moät böôùc phaùt trieån cao hôn caû veà maët tieàm löïc taøi chính vaø trình ñoä quaûn lyù, hình thaønh neân caùc Taäp ñoaøn kinh teá cuûa Nhaø nöôùc, do Nhaø nöôùc quaûn lyù vaø chi phoái, neân taát yeáu seõ coù nhöõng ñieåm khaùc so vôùi caùc TÑKT noùi chung. Ñoái vôùi caùc thaønh phaàn kinh teá khaùc hoaëc ôû nhöõng lónh vöïc maø Nhaø nöôùc khoâng caàn thieát phaûi naém quyeàn kieåm soaùt toaøn boä, thì TÑKT coù theå ñöôïc hình thaønh theo ñuùng caùc qui luaät töï nhieân cuûa kinh teá thò tröôøng.

Muïc ñích cuûa vieäc chuyeån ñoåi caùc TCTy Nhaø nöôùc sang moâ hình Coâng ty Meï – Coâng ty con chính laø nhaèm khaéc phuïc nhöõng haïn cheá, nhöôïc ñieåm cuûa moâ hình TCTy hieän nay, taùch baïch roõ phaùp nhaân TCTy vôùi caùc phaùp nhaân maø TCTy ñaàu tö voán, phaân ñònh roõ quyeàn, lôïi ích, traùch nhieäm cuûa Coâng ty meï vôùi caùc Coâng ty con thoâng qua quan heä ñaàu tö voán. Ñaây laø giaûi phaùp ñeå taùi caáu truùc laïi moâ hình cuûa caùc TCTy Nhaø nöôùc, nhaèm laøm laønh maïnh hoùa thaønh phaàn kinh teá then choát naøy cuûa ñaát nöôùc.

Theo moâ hình chung cuûa caùc TÑKT treân theá giôùi thì TÑKT laø moät toå hôïp caùc doanh nghieäp, toå chöùc kinh doanh ña ngaønh ngheà coù qui moâ lôùn, trong ñoù coù moät coâng ty meï naém quyeàn chi phoái hoaït ñoäng cuûa caùc coâng ty con veà nguoàn löïc taøi chính, coâng ngheä, chieán löôïc phaùt trieån, hoaït ñoäng trong moät hoaëc nhieàu ngaønh, nhieàu lónh vöïc, taïi moät nöôùc hoaëc nhieàu nöôùc. Ñoái vôùi ñieàu kieän thöïc teá cuûa Vieät Nam, cuõng nhö ñieàu kieän ñaëc thuø ban ñaàu laø hình thaønh caùc TÑKT cuûa Nhaø nöôùc ôû nhöõng ngaønh then choát cuûa neàn kinh teá, do vaäy, tröôùc maét caùc TÑKT cuûa Vieät Nam phaûi theo nguyeân taéc laø phaûi coù moät ngaønh chuû ñaïo laøm noøng coát, naém giöõ khaâu then choát trong chuoãi giaù trò cuûa taäp ñoaøn, coøn caùc ngaønh khaùc ñöôïc löïa choïn treân cô sôû naêng löïc, kinh nghieäm quaûn lyù, hieäu quaû kinh teá thöïc söï ñeå vöøa phaùt trieån ñöôïc baûn thaân ngaønh ñoù, vöøa hoã trôï laïi cho ngaønh chuû ñaïo.

Hieän nay Vieät Nam ñaõ hình thaønh ñöôïc caùc taäp ñoaøn laø: Taäp ñoaøn deät may; taäp ñoaøn taøi chính – baûo hieåm Baûo Vieät; Taäp ñoaøn than vaø khoaùng saûn; vaø taäp ñoaøn Böu chính vieãn thoâng (môùi coâng boá ra maét ngaøy 26/03/2006).

Luaän vaên thaïc só Kinh teá

Ñònh höôùng chuyeån ñoåi TCTy HKVN sang TÑKT hoaït ñoäng theo moâ hình Coâng ty meï – coâng ty con laø thöïc hieän kinh doanh ña ngaønh ngheà, ña lónh vöïc, nhöng trong ñoù phaûi laáy vaän taûi haøng khoâng laø ngaønh ngheà kinh doanh chuû ñaïo. Nhö vaäy, trong moâ hình Coâng ty meï – coâng ty con thì Vietnam Airlines (Haõng Haøng khoâng quoác gia Vieät Nam) seõ laø coâng ty meï, laø doanh nghieäp Nhaø nöôùc, do Nhaø nöôùc sôû höõu 100% voán ñieàu leä, giöõ vai troø chuû ñaïo trong lónh vöïc vaän taûi haøng khoâng cuûa Vieät Nam, ñaùp öùng yeâu caàu phaùt trieån cuûa ñaát nöôùc vaø daãn daét caùc doanh nghieäp haøng khoâng cuøng phaùt trieån theo ñònh

Trang 49

höôùng cuûa Nhaø nöôùc. Caùc coâng ty con laø nhöõng phaùp nhaân ñoäc laäp vôùi coâng ty meï vaø do coâng ty meï sôû höõu toaøn boä hoaëc moät phaàn voán ñieàu leä chi phoái thoâng qua vieäc ñaàu tö taøi chính cuûa coâng ty meï vaø chòu söï chi phoái cuûa coâng ty meï treân caùc lónh vöïc: nguoàn löïc taøi chính, chieán löôïc phaùt trieån, toå chöùc hôïp taùc vaø caïnh tranh, coâng ngheä, ñaøo taïo, phaùt tieån nguoàn nhaân löïc,…

Caùc loaïi hình coâng ty con do coâng ty meï ñaàu tö taøi chính vaøo bao goàm:

+ Coâng ty traùch nhieäm höõu haïn moät thaønh vieân: do coâng ty meï sôû höõu 100% voán ñieàu leä. Coâng ty TNHH töø hai thaønh vieân trôû leân do coâng ty meï sôû höõu treân 50% voán ñieàu leä (giöõ tyû leä voán goùp chi phoái).

+ Coâng ty coå phaàn do coâng ty meï naém giöõ coå phaàn chi phoái.

+ Coâng ty lieân doanh vôùi nöôùc ngoaøi coù voán goùp chi phoái cuûa coâng ty meï.

+ Ngoaøi ra, coøn coù caùc coâng ty lieân keát laø caùc coâng ty maø coâng ty meï sôû höõu döôùi 50% voán ñieàu leä, ñöôïc hình thaønh töø coå phaàn hoùa doanh nghieäp Nhaø nöôùc hoaëc do coâng ty meï goùp voán thaønh laäp.

Trong moâ hình hieän taïi cuûa TCTy HKVN, caùc ñôn vò thaønh vieân maëc duø coù ngaønh ngheà kinh doanh khaùc nhau, nhöng ít nhieàu ñeàu coù lieân heä maät thieát ñeán hoaït ñoäng vaän taûi haøng khoâng, caùc ñôn vò naøy ñöôïc xem laø cuøng naèm trong daây chuyeàn kinh doanh vaän taûi haøng khoâng, cung caáp saûn phaåm/dòch vuï tröïc tieáp hoaëc giaùn tieáp hoaëc laø dòch vuï gia taêng theâm cho hoaït ñoäng vaän taûi haøng khoâng.

Ñeå xaùc ñònh loaïi hình coâng ty con cho töøng ñôn vò thaønh vieân hieän nay cuûa TCTy HKVN caàn phaûi caên cöù vaøo möùc ñoä lieân heä vaø taàm quan troïng cuûa töøng ñôn vò thaønh vieân trong daây chuyeàn vaän taûi haøng khoâng, cuï theå nhö sau:

Ñoái vôùi nhöõng ñôn vò thaønh vieân gaén lieàn tröïc tieáp vôùi daây chuyeàn vaän taûi haøng khoâng hoaëc coù vai troø quan troïng, aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán hoaït ñoäng cuûa coâng ty meï, caàn thieát phaûi do coâng ty meï naém quyeàn chi phoái hoaøn toaøn, thì chuyeån ñoåi sang moâ hình coâng ty TNHH moät thaønh vieân, bao goàm:

+ 03 coâng ty phuïc vuï maët ñaát taïi Noäi Baøi, Ñaø Naüng, Taân Sôn Nhaát;

+ 02 xöôûng söûa chöõa, baûo döôõng maùy bay A75 taïi Taân Sôn Nhaát vaø A76 taïi Noäi Baøi;

+ Coâng ty xaêng daàu haøng khoâng;

+ Coâng ty bay dòch vuï haøng khoâng VASCO.

Luaän vaên thaïc só Kinh teá

Caùc coâng ty TNHH moät thaønh vieân nhö treân ñeàu gaén lieàn tröïc tieáp vôùi daây chuyeàn kinh doanh vaän taûi haøng khoâng cuûa Vietnam Airlines, do vaäy phaûi do

Trang 50

coâng ty meï naém quyeàn chi phoái hoaøn toaøn vaø coù chöùc naêng chính tröôùc tieân laø cung caáp caùc dòch vuï ñoàng boä cho hoaït ñoäng vaän taûi haøng khoâng cuûa Vietnam Airlines, beân caïnh ñoù coøn caïnh tranh ñeå cung caáp dòch vuï cho caùc haõng haøng khoâng quoác teá khaùc cuøng khai thaùc ñeán caùc saân bay cuûa Vieät Nam.

Ñoái vôùi caùc ñôn vò thaønh vieân coøn laïi khaùc, thöïc hieän coå phaàn hoùa ñeå chuyeån ñoåi caùc ñôn vò naøy sang hoaït ñoäng theo moâ hình coâng ty coå phaàn, bao goàm caùc ñôn vò sau:

+ caùc coâng ty dòch vuï haøng khoâng taïi saân bay;

+ coâng ty xuaát nhaäp khaåu haøng khoâng;

+ coâng ty coâng trình haøng khoâng;

+ coâng ty khaûo saùt thieát keá haøng khoâng;

+ coâng ty nhöïa haøng khoâng;

+ coâng ty in haøng khoâng;

+ coâng ty cung öùng xuaát nhaäp khaåu lao ñoäng haøng khoâng;

+ coâng ty suaát aên haøng khoâng Noäi Baøi;

+ coâng ty dòch vuï haøng hoùa Noäi Baøi;

+ coâng ty dòch vuï giao nhaän haøng hoùa.

Ñoái vôùi caùc coâng ty coå phaàn, caên cöù vaøo tyû troïng saûn löôïng saûn phaåm/dòch vuï cung cöùng cho Vietnam Airlines nhieàu hay ít ñeå quyeát ñònh coâng ty meï coù caàn naém giöõ coå phaàn chi phoái hay khoâng. Trong quaù trình hoaït ñoäng neáu caùc coâng ty coå phaàn naøy tìm kieám, môû roäng ñöôïc thò tröôøng, giaûm daàn tyû troïng saûn phaåm/dòch vuï cung cöùng cho Vietnam Airlines, thì töøng böôùc coâng ty meï coù theå giaûm daàn tyû leä naém giöõ coå phaàn chi phoái vaø tieán tôùi chuyeån sang daïng coâng ty lieân keát (coâng ty meï chæ naém giöõ döôùi 50% voán ñieàu leä).

Luaän vaên thaïc só Kinh teá

Trong caùc lónh vöïc dòch vuï haøng khoâng, coù nhöõng lónh vöïc caàn phaûi coù theâm kinh nghieäm quaûn lyù, coâng ngheä vaø uy tín thöông hieäu cuûa caùc Haõng haøng khoâng quoác teá khaùc ñeå coù theå cung caáp ñöôïc saûn phaåm/dòch vuï cho caùc haõng haøng khoâng quoác teá khai thaùc ñeán Vieät Nam, thì phaûi lieân doanh vôùi caùc Haõng haøng khoâng coù uy tín cuûa nöôùc ngoaøi, tuy nhieân Vietnam Airlines luoân naém giöõ tyû leä voán goùp chi phoái ñeå ñaûm baûo lôïi ích kinh teá cho phía Vieät Nam, vì caùc lieân doanh ñeàu coù tyû leä lôïi nhuaän treân voán ñaït raát cao. Hieän nay TCTy ñang coù caùc lieân doanh vôùi nöôùc ngoaøi laø:

Trang 51

+ Coâng ty lieân doanh suaát aên haøng khoâng Taân Sôn Nhaát: LD giöõa Vietnam Airlines vaø haõng HK Cathay Pacific, theo tyû leä voán goùp 60%-40%;

+ Coâng ty lieân doanh dòch vuï haøng hoùa Taân Sôn Nhaát: LD giöõa Vietnam Airlines vaø haõng HK Singapore Airlines, theo tyû leä voán goùp 65%-35%;

+ Coâng ty lieân doanh giao nhaän haøng hoùa VINAKO: LD giöõa Vietnam Airlines vaø Japan Airlines, theo tyû leä voán goùp 65%-35%;

+ Coâng ty lieân doanh ABACUS Vieät Nam: lieân doanh maïng ñaët giöõ choã toaøn caàu, giöõa Vietnam Airlines vaø coâng ty ABACUS, theo tyû leä voán goùp 80%- 20%;

Ñoái vôùi caùc coâng ty lieân doanh vôùi nöôùc ngoaøi treân, heát thôøi haïn lieân doanh, cuõng laø thôøi ñieåm maø phía Vieät Nam coù theå töï quaûn lyù vaø khai thaùc, thì chuyeån ñoåi ngay thaønh coâng ty coå phaàn, thaäm chí trong thôøi haïn lieân doanh neáu thoáng nhaát ñöôïc vôùi ñoái taùc nöôùc ngoaøi, coù theå thöïc hieän chuyeån ñoåi coå phaàn hoùa ngay treân cô sôû vaãn ñaûm baûo söï chi phoái cuûa coâng ty meï phía Vieät Nam.

Ngoaøi vieäc chuyeån ñoåi caùc ñôn vò thaønh vieân ñang toàn taïi, TCTy caàn tieáp tuïc tham gia thaønh laäp caùc coâng ty coå phaàn môùi, caùc coâng ty naøy coù theå cung caáp saûn phaåm/dòch vuï tröïc tieáp cho Vietnam Airlines, hoaëc coù theå laø keùo daøi theâm chuoãi giaù trò, taïo theâm giaù trò gia taêng cho saûn phaåm vaän taûi haøng khoâng. Cuï theå, caùc coâng ty ñang coù ñeà aùn thaønh laäp laø:

+ Coâng ty coå phaàn khaùch saïn haøng khoâng;

+ Coâng ty coå phaàn du lòch haøng khoâng;

+ Coâng ty tin hoïc haøng khoâng;

+ Coâng ty quaûng caùo haøng khoâng;

+ Coâng ty baûo döôõng, söûa chöõa maùy bay (coù theå lieân doanh vôùi nöôùc ngoaøi).

Ngoaøi nhöõng coâng ty con neâu treân, Vietnam Airlines coøn tham gia goùp voán ñeå trôû thaønh nhöõng coå ñoâng chieán löôïc trong caùc lónh vöïc baûo hieåm, ngaân haøng laø:

+ Tham gia goùp voán vaøo ngaân haøng TMCP kyõ thöông Vieät Nam (Techcombank);

+ Tham gia goùp voán vaøo TCTy coå phaàn baûo hieåm Baûo Minh.

Luaän vaên thaïc só Kinh teá

3.3.2 Xaây döïng moái lieân keát kinh teá trong moâ hình coâng ty meï – coâng ty con:

Trang 52

Nhö ñaõ phaân tích nhöõng haïn cheá cuûa moâ hình TCTy hieän nay chính laø do moái lieân keát haønh chính giöõa TCTy vôùi caùc ñôn vò thaønh vieân. Vieäc chuyeån sang moâ hình Coâng ty meï – coâng ty con chính laø xaây döïng cô cheá ñeå chuyeån ñoåi moái lieân keát haønh chính naøy sang moái lieân keát veà kinh teá. Coâng ty meï seõ thöïc hieän ñaàu tö voán vaøo caùc coâng ty con vaø naém quyeàn chi phoái caùc coâng ty con naøy thoâng qua tyû leä goùp voán.

Nhöõng ñaëc tröng cuûa moái lieân keát kinh teá giöõa coâng ty meï vaø coâng ty con trong moâ hình naøy nhö sau:

Coâng ty meï vaø coâng ty con laø hai thöïc theå phaùp lyù ñoäc laäp, coù taøi saûn rieâng (nghóa laø moät phaùp nhaân kinh teá ñaày ñuû); caùc coâng ty con vaø coâng ty lieân keát ñeàu toå chöùc vaø hoaït ñoäng theo caùc luaät töông öùng vôùi töøng loaïi hình doanh nghieäp vaø chòu söï chi phoái cuûa coâng ty meï theo qui cheá quaûn lyù taøi chính trong taäp ñoaøn.

Coâng ty meï coù lôïi ích kinh teá nhaát ñònh lieân quan ñeán hoaït ñoäng cuûa coâng ty con;

Coâng ty meï chi phoái ñoái vôùi caùc quyeát ñònh lieân quan ñeán hoaït ñoäng cuûa coâng ty con thoâng qua caùc hình thöùc nhö: quyeàn boû phieáu chi phoái ñoái vôùi caùc quyeát ñònh cuûa coâng ty con; quyeàn boå nhieäm vaø baõi nhieäm HÑQT, ban laõnh ñaïo hoaëc quyeàn tham gia quaûn lyù ñieàu haønh;

Vò trí cuûa coâng ty meï vaø coâng ty con chæ trong moái quan heä giöõa hai coâng ty vôùi nhau vaø mang tính töông ñoái, nghóa laø moät coâng ty con naøy coù theå ñoàng thôøi laø coâng ty meï cuûa moät coâng ty khaùc (coâng ty meï – con nhieàu caáp).

Traùch nhieäm cuûa coâng ty meï ñoái vôùi coâng ty con laø traùch nhieäm höõu haïn;

Veà maët lyù thuyeát moâ hình quan heä naøy seõ taïo cho cô caáu toå chöùc cuûa caùc coâng ty trong nhoùm coù chieàu saâu khoâng haïn cheá: coâng ty meï, coâng ty con, coâng ty chaùu,….

Moâ hình Coâng ty meï – coâng ty con coù nhöõng ñieåm khaùc bieät cô baûn so vôùi moâ hình TCTy hieän nay laø:

Veà cô caáu toå chöùc: TCTy chæ coù 3 caáp laø: TCTy, coâng ty haïch toaùn ñoäc laäp vaø coâng ty haïch toaùn phuï thuoäc; trong khi ñoù ôû moâ hình Coâng ty meï – coâng ty con, cô caáu toå chöùc veà maët lyù thuyeát laø khoâng giôùi haïn.

Luaän vaên thaïc só Kinh teá

Traùch nhieäm cuûa coâng ty meï ñoái vôùi coâng ty con laø traùch nhieäm höõu haïn; trong khi ñoù, trong moâ hình TCTy, veà maët nguyeân taéc, traùch nhieäm cuûa TCTy ñoái vôùi caùc coâng ty haïch toaùn phuï thuoäc vaø ngay caû ñoái vôùi caùc coâng ty haïch toaùn ñoäc laäp phaûi laø traùch nhieäm voâ haïn.

Trang 53

Quaù trình hình thaønh TCTy laø söï hôïp nhaát cuûa caùc coâng ty thaønh vieân, nghóa laø coâng ty thaønh vieân phaûi toàn taïi vaø coù tröôùc, trong khi ñoù theo moâ hình Coâng ty meï – coâng ty con thì coâng ty meï thöôøng phaûi toàn taïi tröôùc vaø seõ saùng laäp hoaëc tham gia saùng laäp ra caùc coâng ty con thoâng qua vieäc ñaàu tö voán vaøo coâng ty con.

Trong quan heä sôû höõu thì TCTy laø chuû sôû höõu cuûa caû saûn nghieäp (taøi saûn coù vaø taøi saûn nôï) cuûa coâng ty thaønh vieân, töùc laø vöøa sôû höõu voán, vöøa sôû höõu taøi saûn; ôû moâ hình coâng ty meï – coâng ty con, coâng ty meï chæ sôû höõu phaàn voán ñaàu tö trong coâng ty con maø thoâi, voán cuûa coâng ty con laø taøi saûn ñaàu tö daøi haïn cuûa coâng ty meï.

Do cô cheá cuûa moâ hình TCTy neân ñaõ khoâng cho pheùp huy ñoäng voán moät caùch coù hieäu quaû, khoâng cho pheùp thay ñoåi cô caáu voán ñaàu tö trong caùc ñôn vò thaønh vieân moät caùch linh hoaït.

Töø nhöõng ñieåm khaùc bieät cô baûn giöõa moâ hình Coâng ty meï – coâng ty con vôùi moâ hình TCTy ñöôïc neâu treân, ñoù cuõng laø nhöõng ñieåm baát caäp, haïn cheá cuûa moái lieân keát hieän taïi giöõa caùc doanh nghieäp thaønh vieân trong moâ hình TCTy, maø thöïc chaát ñoù chính laø nhöõng doanh nghieäp noøng coát cuûa Nhaø nöôùc. Do vaäy, ñeå ñoåi môùi doanh nghieäp Nhaø nöôùc moät caùch cô baûn theo höôùng phaùt trieån thaønh nhöõng taäp ñoaøn kinh teá maïnh, thì ñieàu kieän tieân quyeát chính laø chuyeån ñoåi moái lieân keát cuûa caùc thaønh vieân trong TCTy sang moâ hình Coâng ty meï – coâng ty con.

Khi TCTy HKVN chuyeån sang moâ hình Coâng ty meï – coâng ty con thì coâng ty meï, haõng HKQG Vieät Nam, seõ laø DNNN do Nhaø nöôùc sôû höõu 100% voán ñieàu leä vaø hoaït ñoäng theo luaät DNNN; caùc coâng ty con vaø coâng ty lieân keát ñöôïc hình thaønh vaø hoaït ñoäng theo luaät doanh nghieäp vaø caùc luaät töông öùng vôùi töøng loaïi hình coâng ty. Thöïc hieän ñöôïc ñieàu naøy nghóa laø ñaõ xoùa boû ñöôïc cô cheá chuû quaûn ñoái vôùi caùc doanh nghieäp thaønh vieân (caùc coâng ty con), giôø ñaây coâng ty meï chæ laø chuû sôû höõu phaàn voán coå phaàn taïi caùc coâng ty con, vaø cuõng chæ chòu traùch nhieäm theo giaù trò phaàn voán coå phaàn ñoù.

Khi ñaõ chuyeån sang moâ hình Coâng ty meï – coâng ty con, thì caùc coâng ty con duø ôû loaïi hình naøo (coâng ty TNHH hay coâng ty coå phaàn,…) ñeàu laø nhöõng phaùp nhaân kinh teá hoaøn chænh, do vaäy ñeå cuï theå hoùa moái lieân keát kinh teá giöõa caùc ñôn vò trong taäp ñoaøn thì phaûi xaây döïng ñöôïc möùc giaù thanh toaùn noäi boä ñeå laøm cô sôû thanh toaùn giöõa caùc ñôn vò trong taäp ñoaøn.

Luaän vaên thaïc só Kinh teá

3.3.3 Ñaàu tö phaùt trieån vaø baûo ñaûm voán cho hoaït ñoäng ñaàu tö:

Trang 54

Hoaït ñoäng ñaàu tö trong lónh vöïc haøng khoâng, beân caïnh vieäc ñaàu tö cho ñoäi taøu bay coøn phaûi ñaàu tö cho caùc trang thieát bò ñoàng boä khaùc. Tuy nhieân, do nguoàn voán ñaàu tö cho ñoäi taøu bay thuôøng chieám tyû troïng raát lôùn, khoaûng treân 75% toång soá nguoàn voán cho toaøn boä hoaït ñoäng ñaàu tö cuûa TCTy, do vaäy, trong phaàn naøy chæ taäp trung vaøo phaàn huy ñoäng voán ñeå phaùt trieån ñoäi maùy bay cuûa Vietnam Airlines.

Theo ñònh höôùng phaùt trieån ngaønh haøng khoâng ñeán naêm 2010 thì toång nhu caàu voán ñaàu tö giai ñoaïn 2006-2010 laø:

Noäi dung ñaàu tö Tyû troïng Soá tieàn (Tyû VNÑ)

1. Maùy bay vaø ñoäng cô döï phoøng 14.521,00 75,80%

2. Ñaàu tö khaùc: 24,20%

4.635,00 1.127,50 1.860,00 251,50 582,00 200,00 614,00 - Khai thaùc bay - Kyõ thuaät vaø baûo döôõng MB - Dòch vuï maët ñaát - Thöông maïi - Coâng ngheä thoâng tin - Caùc döï aùn khaùc

TOÅNG COÄNG 19.156,00 100%

Cô caáu nguoàn voán huy ñoäng cho ñaàu tö phaùt trieån:

Dieãn giaûi Tyû troïng Soá tieàn (Tyû VNÑ)

1. Voán töï boå sung cuûa TCTy 2. Voán Nhaø nöôùc 3. Voán huy ñoäng 4.668 2.200 12.288 24,37% 11,48% 64,15%

TOÅNG COÄNG 19.156,00

100% (Nguoàn: Baùo caùo ñònh höôùng phaùt trieån TCTy HKVN ñeán naêm 2010)

Ñeå thöïc hieän ñöôïc keá hoaïch ñaàu tö phaùt trieån ñoäi taøu bay nhö treân thì vieäc huy ñoäng voán phaûi ñöôïc ñònh höôùng nhö sau:

Luaän vaên thaïc só Kinh teá

Nhö ñaõ phaân tích ôû phaàn 2.3.4, nguoàn voán huy ñoäng ñeå phaùt trieån ñoäi taøu bay cuûa TCTy HKVN goàm nguoàn voán töï coù (do Nhaø nöôùc caáp vaø töï boå sung cuûa TCTy) vaø nguoàn voán huy ñoäng beân ngoaøi (chuû yeáu laø vay thöông maïi; vay baûo laõnh cuûa caùc toå chöùc tín duïng xuaát khaåu vaø thueâ mua). Trong giai ñoaïn

Trang 55

2006-2010, khi ñaõ hình thaønh vaø phaùt trieån theo moâ hình Coâng ty meï – con, ñònh höôùng huy ñoäng voán phaûi taäp trung vaøo nhöõng ñieåm cô baûn laø:

Phaùt huy toái ña noäi löïc nhaèm ñaûm baûo töï caân ñoái moät phaàn voán vaø taêng theâm tính chuû ñoäng cho hoaït ñoäng ñaàu tö: giaûi phaùp phaùt huy noäi löïc chính laø duy trì hieäu quaû SXKD ñoàng thôøi vôùi vieäc quaûn lyù vaø söû duïng coù hieäu quaû caùc nguoàn voán hieän coù. Khaû naêng huy ñoäng voán noäi löïc ñeå boå sung voán ñaàu tö giai ñoaïn 2006-2010 phaûi ñaït laø 4.000 – 5.000 tyû ñoàng, ñaùp öùng ñöôïc khoaûng 25-28% nhu caàu voán ñaàu tö.

Voán noäi löïc, beân caïnh vieäc boå sung töø keát quaû hoaït ñoäng SXKD, TCTy coøn coù theå khai thaùc töø vieäc thöïc hieän coå phaàn hoùa caùc doanh nghieäp thaønh vieân. Moät lôïi theá hieän nay cuûa caùc doanh nghieäp thaønh vieân thöïc hieän coå phaàn hoùa chính laø caùc doanh nghieäp naøy ñang kinh doanh raát coù hieäu quaû (trong ñoù moät phaàn coù ñöôïc do lôïi theá ñoäc quyeàn trong lónh vöïc dòch vuï haøng khoâng), do ñoù, TCTy seõ coù cô hoäi thu ñöôïc voán thaëng dö khi phaùt haønh coå phieáu ra thò tröôøng. Ngoaøi ra, TCTy caàn nghieân cöùu ñeå coù theå töøng böôùc tieán haønh coå phaàn hoùa moät phaàn ñoái vôùi doanh nghieäp kinh doanh vaän taûi haøng khoâng, nhaèm thu huùt nguoàn voán ñaàu tö trong vaø ngoaøi nöôùc, ñoàng thôøi töøng böôùc ña daïng hoùa hình thöùc sôû höõu, tieáp caän vôùi cô cheá vaø phöông phaùp quaûn lyù cuûa neàn kinh teá thò tröôøng.

Kieán nghò vôùi Nhaø nöôùc coù chính saùch vaø taïo nguoàn voán ñeå thöïc hieän muïc tieâu taêng tyû leä ñoäi maùy bay sôû höõu (vì Vietnam Airlines cuõng chính laø Haõng haøng khoâng quoác gia): hoã trôï voán ñeå ñaûm baûo tyû leä voán ñoái öùng 15% soá voán ñaàu tö phaùt trieån ñoäi maùy bay sôû höõu (khoaûng 2.200 tyû ñoàng) baèng caùch caáp voán töø NSNN thoâng qua vieäc cho TCTy ñöôïc giöõ laïi thueá thu nhaäp doanh nghieäp trong giai ñoaïn 2006-2010, vaø daønh moät phaàn nguoàn voán tín duïng öu ñaõi cuûa Nhaø nöôùc cho caùc döï aùn ñaàu tö ñoäi maùy bay.

Ngoaøi vieäc hoã trôï tröïc tieáp, ñeà nghò Chính phuû hoã trôï giaùn tieáp thoâng qua vieäc chaáp nhaän baûo laõnh ñoái vôùi caùc khoaûn vay tín duïng xuaát khaåu.

Luaän vaên thaïc só Kinh teá

Chuû ñoäng tieáp caän vaø tham gia vaøo caùc thò tröôøng voán thöông maïi trong vaø ngoaøi nöôùc ñeå löïa choïn giaûi phaùp huy ñoäng voán khaû thi vôùi chi phí thaáp nhaát. Trong caùc nguoàn voán huy ñoäng thöông maïi thì ñoái vôùi voán cho ñaàu tö phaùt trieån ñoäi maùy bay, caàn tranh thuû cô hoäi khai thaùc nguoàn voán tín duïng xuaát khaåu vôùi chí phí voán caïnh tranh ñeå coù theå ñaùp öùng 85% voán cho ñaàu tö phaùt trieån ñoäi maùy bay. Ngoaøi ra caàn keát hôïp caùc hình thöùc huy ñoäng voán trung, daøi haïn cuûa caùc toå chöùc tín duïng trong vaø ngoaøi nöôùc; hoaëc töï taïo laäp thò tröôøng voán daøi haïn coâng khai treân thò tröôøng nhaèm thu huùt voán ñaàu tö daøi haïn

Trang 56

trong toaøn xaõ hoäi thoâng qua caùc hình thöùc phaùt haønh traùi phieáu coâng trình ôû trong vaø ngoaøi nöôùc.

Tranh thuû caùc cô hoäi ñeå thu huùt caùc nguoàn voán hoã trôï phaùt trieån ODA, nguoàn voán ñaàu tö tröïc tieáp cuûa nöôùc ngoaøi FDI, voán hôïp taùc vaø hoã trôï cuûa caùc toå chöùc quoác teá, caùc nhaø saûn xuaát vaø cung öùng,…

Thöïc hieän caùc hình thöùc lieân doanh, lieân keát ñeå ñaàu tö moät soá haïng muïc ñaàu tö khaû thi, coù khaû naêng thu huùt voán.

Baûng 3.3 – Caân ñoái nguoàn voán ñaàu tö giai ñoaïn 2006-2010

Ñôn vò tính: Tyû VNÑ

Noäi dung

2006

2007

2008

2009

2010

Toång coäng 2006-2010

A Nhu caàu ñaàu tö

3,868

4,437

3,468

3,754

3,629

19,156

1 Mua maùy bay

2,430

3,240

2,652

3,100

3,100

14,522

2,430

3,240

2,430

-

-

Loaïi 150 choã

8,100

-

-

-

3,100

3,100

Loaïi 250 choã

6,200

222

Ñoäng cô

222

-

-

2 Taøi saûn coá ñònh khaùc

- 654

- 529

4,634

1,438

1,197

816

3,961

4,749

3,927

4,385

4,297

21,319

B Nguoàn voán ñaàu tö

1 Nguoàn voán töï boå sung

1,083

1,193

1,366

1,352

1,617

6,611

738

828

875

891

891

Quó khaáu hao

4,223

345

365

491

461

726

Quó phaùt trieån KD

2,388

2 Nguoàn voán huy ñoäng

2,878

3,556

2,561

3,033

2,680

14,708

1,823

2,430

1,988

2,325

2,325

Vay tín duïng XK

10,891

50

50

50

50

50

Vay voán ODA

250

334

484

35

147

147

Vay thöông maïi

1,147

671

592

488

511

158

NSNN caáp boå sung

2,420

(töø mieãn thueá TNDN)

C CAÂN ÑOÁI

93

312

459

631

668

2,163

Luaän vaên thaïc só Kinh teá

3.3.4 Hình thaønh Coâng ty Taøi chính Haøng khoâng:

Trang 57

Nhö ñaõ phaân tích ôû caùc phaàn tröôùc, moät trong nhöõng ñieåm haïn cheá daãn ñeán söï khoâng thaønh coâng cuûa moâ hình caùc TCTy 90, 91 chính laø chöa xaùc laäp ñöôïc moái lieân keát kinh teá – taøi chính giöõa caùc ñôn vò thaønh vieân, cuõng nhö giöõa ñôn vò thaønh vieân vôùi TCTy, ñoù cuõng chính laø do chöa xaùc laäp ñöôïc moái quan heä sôû höõu voán trong TCTy. Ñeå khaéc phuïc haïn cheá naøy khi chuyeån sang moâ hình TÑKT, caàn thieát phaûi coù moät ñôn vò trong taäp ñoaøn thöïc hieän chöùc naêng naøy, ñoù chính laø Coâng ty Taøi chính trong taäp ñoaøn.

Theo Quyeát ñònh soá 91/TTg ngaøy 07/03/1994 cuûa Thuû töôùng Chính phuû veà vieäc thí ñieåm thaønh laäp TÑKT, trong Muïc 4, Ñieàu 2 cuõng coù qui ñònh: moãi Taäp ñoaøn ñöôïc toå chöùc Coâng ty Taøi chính ñeå huy ñoäng voán, ñieàu hoøa voán phuïc vuï cho yeâu caàu phaùt trieån trong noäi boä Taäp ñoaøn. Tuy nhieân, nhìn vaøo söï toàn taïi cuûa caùc TCTy 90, 91 hieän nay, vôùi gaàn 100 TCTy (17 TCTy 91 vaø 76 TCTy 90) thì môùi chæ coù 6 TCTy ñaõ thaønh laäp ñöôïc Coâng ty taøi chính (chöa noùi ñeán vieäc caùc Coâng ty Taøi chính naøy hoaït ñoäng nhö theá naøo), ñoù laø:

Stt

Teân Coâng ty

Voán ñieàu leä (Tyû ñoàng)

Ngaøy khai tröông

1

30

26/09/1998

2

30

22/11/1998

3

70

25/11/1998

4

30

09/05/2000

5

100

01/12/2000

Soá Giaáy pheùp, ngaøy caáp 01/GP-NHNN 03/08/1998 02/GP-NHNN 06/10/1998 03/GP-NHNN 10/10/1998 04/GP-NHNN 16/03/2000 12/GP-NHNN 25/10/2000

2006

6

Coâng ty taøi chính Deät-May, thuoäc TCTy Deät may Coâng ty taøi chính Cao su, thuoäc TCTy Cao su Vieät Nam Coâng ty taøi chính Böu ñieän, thuoäc TCTy Böu Chính Vieãn Thoâng Coâng ty taøi chính Taøu thuûy, thuoäc TCTy Taøu thuûy VN Coâng ty taøi chính Daàu khí, thuoäc TCTy Daàu khí VN Coâng ty taøi chính thuoäc TCTy Than Vieät Nam

Caùc Coâng ty taøi chính hoaït ñoäng theo Nghò ñònh 79/2002/NÑ-CP ngaøy 04/10/2002 do Chính phuû ban haønh veà “Toå chöùc vaø hoaït ñoäng cuûa Coâng ty Taøi chính” vaø Quyeát ñònh soá 104/QÑ-NH5 ngaøy 02/05/1996 cuûa Thoáng ñoác ngaân haøng Nhaø nöôùc veà veà vieäc ban haønh maãu ñieàu leä Coâng ty Taøi chính trong Toång coâng ty Nhaø nöôùc.

Luaän vaên thaïc só Kinh teá

Söï caàn thieát cuõng nhö taàm quan troïng cuûa vieäc hình thaønh Coâng ty Taøi chính trong caùc TÑKT hoaït ñoäng theo moâ hình Coâng ty meï – coâng ty con theå hieän ôû

Trang 58

vai troø vaø nhieäm vuï cuûa Coâng ty taøi chính laø: Coâng ty Taøi chính laø trung gian taøi chính, coù chöùc naêng huy ñoäng, taäp trung, ñieàu hoøa voán trong taäp ñoaøn. Quan heä giöõa Coâng ty Taøi chính vôùi caùc coâng ty con trong taäp ñoaøn ñöôïc theå hieän theo nguyeân taéc coù vay coù traû. Tröôøng hôïp thöïc hieän vieäc cho vay ñoái vôùi caùc toå chöùc, ñôn vò khaùc ngoaøi taäp ñoaøn, Coâng ty Taøi chính phaûi ñöôïc söï ñoàng yù cuûa Hoäi ñoàng quaûn trò cuûa coâng ty meï. Khi thöïc hieän caùc nghieäp vuï söû duïng voán, nghóa laø Coâng ty Taøi chính ñaõ ñaïi dieän cho coâng ty meï tham gia vaøo vieäc ñieàu hoøa voán trong taäp ñoaøn. Ñaây cuõng chính laø coâng cuï chuû yeáu ñeå coâng ty meï coù theå chi phoái ñöôïc vaø ñieàu chænh ñöôïc hoaït ñoäng cuûa caùc coâng ty con, taïo moái lieân keát chaët cheõ veà taøi chính, taïo ra söùc maïnh thoáng nhaát cho toaøn boä taäp ñoaøn. Theo moâ hình Coâng ty meï – coâng ty con thì coâng ty meï thöïc hieän vieäc ñaàu tö vaøo caùc coâng ty con thoâng qua Coâng ty Taøi chính. Vieäc hình thaønh neân moái quan heä taøi chính naøy ñaõ laøm thay ñoåi thöïc söï moái quan heä giöõa TCTy vôùi caùc doanh nghieäp thaønh vieân: töø quan heä haønh chính sang quan heä theo kieåu Coâng ty meï – con, laáy coâng cuï taøi chính - ñaàu tö ñeå ñaûm baûo caùc doanh nghieäp thaønh vieân thöïc hieän ñuùng chieán löôïc phaùt trieån cuûa taäp ñoaøn.

Veà maët toå chöùc, Coâng ty Taøi chính seõ ñöôïc thaønh laäp döôùi daïng Coâng ty TNHH, coù tö caùch phaùp nhaân, hoaït ñoäng theo luaät doanh nghieäp, do Coâng ty meï ñaàu tö 100% voán ñieàu leä ban ñaàu, chòu söï quaûn lyù cuûa coâng ty meï veà chieán löôïc phaùt trieån, veà toå chöùc vaø nhaân söï; ñoàng thôøi chòu söï quaûn lyù cuûa Ngaân haøng Nhaø nöôùc veà noäi dung vaø phaïm vi hoaït ñoäng nghieäp vuï theo qui cheá hoaït ñoäng cuûa caùc toå chöùc tín duïng.

Coâng ty taøi chính thöïc hieän 02 nghieäp vuï chuû yeáu laø:

Huy ñoäng voán: bao goàm:

+ Nhaän tieàn göûi coù kyø haïn cuûa Coâng ty meï vaø caùc coâng ty con trong taäp ñoaøn;

+ Phaùt haønh tín phieáu, traùi phieáu doanh nghieäp, traùi phieáu coâng trình trong vaø ngoaøi nöôùc theo qui ñònh cuûa phaùp luaät;

+ Vay cuûa caùc toå chöùc taøi chính, tín duïng trong ngoaøi nöôùc.

Toång voán huy ñoäng khoâng ñöôïc quaù 20 laàn voán töï coù cuûa coâng ty taøi chính.

Söû duïng voán: bao goàm:

+ Cho vay ngaén haïn, cho vay trung, daøi haïn treân cô sôû caân ñoái nguoàn voán trung vaø daøi haïn;

Luaän vaên thaïc só Kinh teá

+ Ñöôïc söû duïng voán töï coù ñeå huøn voán, lieân doanh hoaëc mua coå phaàn cuûa caùc coâng ty con trong taäp ñoaøn;

Trang 59

+ Tieáp nhaän voán uûy thaùc ñaàu tö trong vaø ngoaøi nöôùc bao goàm caû nguoàn voán do coâng ty meï giao ñeå ñaàu tö vaøo nhöõng coâng trình, döï aùn cuûa Coâng ty meï vaø caùc Coâng ty con;

+ Ñieàu hoøa voán vaø söû duïng hieäu quaû voán baèng tieàn taïm thôøi nhaøn roãi cuûa Coâng ty meï vaø caùc Coâng ty con;

+ Ñaàu tö taøi chính cho Coâng ty meï vaøo caùc phaùp nhaân maø Coâng ty meï coù goùp voán ñaàu tö;

+ Ñaïi lyù phaùt haønh coå phieáu, traùi phieáu cho Coâng ty vaø caùc Coâng ty con;

+ Tö vaán ñaàu tö, tö vaán tieàn teä vaø quaûn lyù taøi saûn khaùc theo yeâu caàu cuûa caùc doanh nghieäp thaønh vieân trong taäp ñoaøn;

+ Thöïc hieän caùc dòch vuï khaùc khi ñöôïc ngaân haøng Nhaø nöôùc cho pheùp.

Ñoái vôùi TCTy HKVN:

Hieän taïi TCTy HKVN chöa thaønh laäp Coâng ty taøi chính, do vaäy, vieäc quaûn lyù coâng taùc taøi chính – keá toaùn taïi TCTy cuõng nhö ôû caùc ñôn vò thaønh vieân ñeàu do Ban Taøi chính – Keá toaùn TCTy ñaûm nhaän. Ñeå töøng böôùc hình thaønh neân Coâng ty taøi chính, vöøa qua Ban TCKT coù thaønh laäp theâm “Phoøng quaûn lyù voán” do Tröôûng Ban TCKT, Keá toaùn tröôûng TCTy, tröïc tieáp chæ ñaïo hoaït ñoäng. Ñuùng nhö teân goïi cuûa noù, phoøng quaûn lyù voán hieän taïi môùi chæ thöïc hieän vieäc theo doõi vaø quaûn lyù voán ñaàu tö cuûa TCTy taïi caùc Coâng ty lieân doanh vaø caùc doanh nghieäp khaùc; hoaøn toaøn chöa thöïc hieän ñuùng chöùc naêng “huy ñoäng, taäp trung vaø ñieàu hoøa voán” trong TCTy.

Ñeå TCTy HKVN chuyeån sang taäp ñoaøn kinh doanh hoaït ñoäng theo moâ hình Coâng ty meï – coâng ty con, caàn phaûi hình thaønh Coâng ty Taøi chính Haøng khoâng (CTTC HK) vaø xaùc laäp vai troø, vò trí cuûa cuûa Coâng ty taøi chính cuï theå nhö sau:

Tröôùc heát, caàn khaúng ñònh söï ra ñôøi cuûa CTTC HK laø saûn phaåm taát yeáu cuûa kinh teá thò tröôøng, theå hieän böôùc phaùt trieån cao hôn cuûa ngaønh haøng khoâng Vieät Nam, goùp phaàn taêng theâm caùc nguoàn voán huy ñoäng, naâng cao hieäu quaû söû duïng voán, phaùt huy söùc maïnh cuûa HKVN treân thò tröôøng taøi chính trong vaø ngoaøi nöôùc.

Luaän vaên thaïc só Kinh teá

Thöù hai, CTTC HK seõ ñoùng vai troø quan troïng trong daây chuyeàn Voán – Tín duïng cuûa TCTy HKVN, laø trung gian taøi chính – laø caàu noái giöõa TCTy vôùi thò tröôøng taøi chính vaø caùc toå chöùc taøi chính trung gian khaùc.

Trang 60

Thöù ba, veà maët phaùp lyù, Coâng ty taøi chính laø moät toå chöùc tín duïng phi ngaân haøng, chòu söï ñieàu chænh toaøn dieän cuûa Luaät caùc toå chöùc tín duïng veà caùc maët: thaønh laäp, toå chöùc, ñieàu haønh, hoaït ñoäng, cheá ñoä baùo caùo keá toaùn vaø chòu söï giaùm saùt, thanh tra cuûa Ngaân haøng Nhaø nöôùc,… nhö ñoái vôùi caùc toå chöùc tín duïng khaùc.

Thöù tö, veà maët sôû höõu Coâng ty taøi chính phaûi phaùt trieån theo höôùng chuyeån daàn töø sôû höõu Nhaø nöôùc (1 chuû) sang sôû höõu hoãn hôïp (nhieàu chuû), trong ñoù sôû höõu cuûa TCTy HKVN vaø caùc ñôn vò thaønh vieân chieám tyû leä chi phoái, TCTy chi phoái veà maët taøi chính vaø chieán löôïc phaùt trieån thoâng qua bieåu quyeát.

Thöù naêm, caùc hoaït ñoäng cuûa CTTC HK taäp trung vaøo vieäc cung caáp caùc dòch vuï Taøi chính – Tín duïng, hoã trôï cho hoaït ñoäng kinh doanh cuûa taäp ñoaøn nhö cho vay, taøi trôï baùn haøng, huy ñoäng voán taäp trung, quaûn lyù voán ñaàu tö uûy thaùc, ñieàu hoøa voán nhaøn roãi, tö vaán vaø laøm ñaïi lyù phaùt haønh traùi phieáu treân thò tröôøng taøi chính,… töøng böôùc ña daïng hoùa hoaït ñoäng kinh doanh, môû roäng ñoái töôïng phuïc vuï ra beân ngoaøi taäp ñoaøn nhö cho khaùch haøng vay ñeå mua haøng hoùa, dòch vuï do taäp ñoaøn cung öùng, cung caáp dòch vuï taøi chính, tö vaán kinh doanh,…

Thöù saùu, phaïm vò hoaït ñoäng cuûa CTTC HK caàn ñöôïc môû roäng ôû caû trong vaø ngoaøi nöôùc theo thò tröôøng hoaït ñoäng cuûa haøng khoâng Vieät Nam, nhaèm hoã trôï toái ña cho caùc hoaït ñoäng kinh doanh cuûa taäp ñoaøn. Khai thaùc trieät ñeå lôïi theá so saùnh ôû töøng khu vöïc ñeå taêng khaû naêng caïnh tranh vaø toái ña hoùa lôïi nhuaän.

Cuoái cuøng, trong quaù trình phaùt trieån CTTC HK caàn taïo laäp caùc cô sôû vaät chaát, kyõ thuaät ñeå tieán ñeán böôùc phaùt trieån cao hôn laø hình thaønh neân moät Ngaân haøng Haøng khoâng.

3.3.5 Kieán nghò veà maët chính saùch ñoái vôùi Nhaø nöôùc:

Ñeå nhanh choùng phaùt trieån caùc TÑKT noùi chung cuõng nhö ñoái vôùi TCTy HKVN noùi rieâng, beân caïnh nhöõng noã löïc cuûa baûn thaân TCTy, caàn phaûi coù nhöõng chính saùch tích cöïc töø phía Nhaø nöôùc, cuï theå nhö sau:

Veà maët phaùp lyù: Nhaø nöôùc caàn nhanh choùng boå sung caùc qui ñònh cô sôû ñoái vôùi vieäc hình thaønh taäp ñoaøn, minh baïch hoùa vaán ñeà sôû höõu trong taäp ñoaøn, höôùng vieäc giaûi quyeát moái quan giöõa caùc thaønh vieân trong Coâng ty meï – coâng ty con thoâng qua cô cheá ñaàu tö voán,…

Giaûi phaùp thöïc hieän:

Luaän vaên thaïc só Kinh teá

Xaây döïng heä thoáng caùc qui ñònh phaùp luaät vaø chính saùch taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho hoaït ñoäng ñaàu tö ra ngoaøi doanh nghieäp vaø lieân keát kinh doanh, nhö:

Trang 61

ña daïng hoùa sôû höõu, thò tröôøng chöùng khoaùn, coâng ty taøi chính, caïnh tranh, choáng ñoäc quyeàn, ñòa vò phaùp lyù cuûa TÑKT, quaûn lyù, kieåm soaùt TÑKT.

Coù chính saùch ñoái vôùi caùc TCTy ñöôïc löïa choïn ñeå phaùt trieån thaønh taäp ñoaøn veà caùc vaán ñeà nhö: phaân phoái lôïi nhuaän, thueá thu nhaäp doanh nghieäp, cô cheá baûo laõnh tín duïng trong taäp ñoaøn,…

Coù chính saùch khuyeán khích hôïp taùc, lieân keát giöõa caùc thaønh phaàn kinh teá, caùc loaïi hình doanh nghieäp ñeå taïo tieàn ñeà vöõng chaéc cho quaù trình hình thaønh taäp ñoaøn.

Chính saùch phaùt trieån ngaønh haøng khoâng daân duïng khi hình thaønh taäp ñoaøn:

Hieän nay, ngaønh haøng khoâng daân duïng ñang chòu söï quaûn lyù ngaønh cuûa Cuïc HKDD Vieät Nam, tröïc thuoäc Boä giao thoâng vaän taûi, veà maët hoaït ñoäng SXKD, TCTy laø doanh nghieäp Nhaø nöôùc tröïc thuoäc khoái cô quan kinh teá Trung öông.

Cuïc Haøng khoâng daân duïng Vieät Nam

Cuïm caûng Haøng khoâng

Trung taâm quaûn lyù bay

TCoâng ty Haøng khoâng Vieät Nam

Moâ hình hieän taïi cuûa ngaønh haøng khoâng daân duïng Vieät Nam:

Trong ñoù:

Caùc Cuïm caûng haøng khoâng vaø Trung taâm quaûn lyù bay: laø caùc ñôn vò quaûn lyù Nhaø nöôùc veà caùc hoaït ñoäng khai thaùc taïi caùc Caûng HK maët ñaát vaø treân baàu trôøi trong vuøng thoâng baùo bay cuûa Vieät Nam.

TCTy HKVN laø ñôn vò thöïc hieän chöùc naêng kinh doanh trong lónh vöïc vaän taûi Haøng khoâng vaø caùc dòch vuï ñoàng boä ñi keøm.

Hieän nay, taïi caùc Cuïm caûng haøng khoâng, beân caïnh chöùc naêng quaûn lyù Nhaø nöôùc, coøn toå chöùc caùc doanh nghieäp kinh doanh dòch vuï, vaø ñöôïc xem nhö cô quan haønh chính coù thu. Ñieàu naøy daãn ñeán nhöõng caïnh tranh khoâng caàn thieát giöõa caùc ñôn vò cung öùng dòch vuï haøng khoâng.

Luaän vaên thaïc só Kinh teá

Kieán nghò khi hình thaønh TÑKT haøng khoâng caàn phaûi hôïp nhaát caùc ñôn vò thöïc hieän chöùc naêng kinh doanh trong lónh vöïc haøng khoâng vaøo chung trong taäp ñoaøn, ñeå caùc Cuïm caûng thöïc hieän ñuùng chaéc naêng laø chæ quaûn lyù veà maët Nhaø nöôùc ñoái vôùi caùc hoaït ñoäng khai thaùc taïi caùc caûng haøng khoâng.

Trang 62

Cuïc Haøng khoâng daân duïng Vieät Nam

Cuïm caûng Haøng khoâng

Trung taâm quaûn lyù bay

Taäp ñoaøn kinh teá Haøng khoâng

Moâ hình môùi khi hình thaønh TÑKT haøng khoâng:

Chöùc naêng Chöùc naêng

Chöùc naêng Quaûn lyù Nhaø nöôùc taïi caùc Caûng HK Quaûn lyù Nhaø nöôùc veà baàu trôøi Kinh doanh trong lónh vöïc haøng khoâng.

Keát luaän chöông 3: noäi dung chöông 3 ñaõ trình baøy khaùi quaùt nhöõng ñieàu kieän tieàn ñeà ñeå hoaøn thieän vaø phaùt trieån TCTy HKVN theo moâ hình Coâng ty meï – coâng ty con. Nhöõng giaûi phaùp cuï theå nhö ñaõ trình baøy ôû treân veà cô baûn laø phuø hôïp vôùi moâ hình TÑKT noùi chung vaø ñieàu kieän cuï theå taïi TCTy HKVN.

Luaän vaên thaïc só Kinh teá

Ñeå TCTy HKVN phaùt trieån thaønh TÑKT haøng khoâng caàn nhieàu giaûi phaùp ñoàng boä, beân caïnh nhöõng noã löïc cuûa baûn thaân TCTy caàn phaûi coù nhöõng chính saùch cuûa Nhaø nöôùc ñoái vôùi moâ hình Taäp ñoaøn kinh teá noùi chung vaø söï phaùt trieån cuûa ngaønh haøng khoâng daân duïng noùi rieâng. Tuy vaäy, theo toâi nhöõng giaûi phaùp cuõng nhö kieán nghò vôùi Nhaø nöôùc nhö ñaõ trình baøy laø caàn thieát vaø caáp baùch ñeå TCTy HKVN phaùt trieån thaønh TÑKT theo moâ hình Coâng ty meï – coâng ty con.

Trang 63

KEÁT LUAÄN

Trong boái caûnh caïnh tranh vaø toaøn caàu hoùa, ñaëc bieät laø khaû naêng Vieät Nam seõ trôû thaønh thaønh vieân chính thöùc cuûa toå chöùc thöông maïi theá giôùi WTO trong naêm 2006 saép trôû thaønh hieän thöïc, chuû tröông thaønh laäp caùc taäp ñoaøn kinh teá ôû Vieät Nam laø hôïp lyù. Vieäc xaây döïng nhöõng taäp ñoaøn kinh teá maïnh laø chuû tröông cuûa Ñaûng vaø Chính phuû nhaèm phaùt trieån neàn kinh teá hoäi nhaäp quoác teá. Ñaëc bieät, Nghò quyeát Trung öông 3 Khoaù IX cuõng chæ roõ: vôùi moät soá lónh vöïc troïng ñieåm, caàn phaûi hình thaønh moâ hình taäp ñoaøn kinh teá. Vì vaäy, vieäc xaây döïng taäp ñoaøn kinh teá Haøng khoâng nhaèm thöïc hieän ñuùng ñöôøng loái, chuû tröông cuûa Ñaûng vaø Nhaø nöôùc, taïo ñieàu kieän ñeå phaùt trieån kinh teá trong thôøi kyø coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa ñaát nöôùc.

Khi hoaøn thaønh luaän vaên naøy thì TCTy HKVN ñang tieán raát gaàn ñeán vieäc hình thaønh taäp ñoaøn, hoaït ñoäng theo moâ hình Coâng ty meï – coâng ty con. Sau hôn 3 naêm keå töø ngaøy 04/04/2003, khi coù quyeát ñònh 372/QÑ-TTg cuûa Thuû töôùng Chính phuû cho pheùp thí ñieåm toå chöùc hoaït ñoäng theo moâ hình Coâng ty meï – Coâng ty con taïi TCTy HKVN, ñeán nay TCTy ñaõ coù 14 coâng ty con vaø 05 coâng ty lieân keát, trong ñoù, coù 1 Coâng ty TNHH moät thaønh vieân, 14 coâng ty coå phaàn vaø 04 coâng ty lieân doanh vôùi nöôùc ngoaøi.

Nhöõng noäi dung trình baøy trong luaän aùn chæ vôùi mong muoán goùp phaàn toång keát nhöõng vaán ñeà veà lyù luaän, moâ hình vaø kinh nghieäm toå chöùc quaûn lyù nhöõng taäp ñoaøn kinh teá treân theá giôùi, nhaèm khaúng ñònh vieäc xaây döïng nhöõng taäp ñoaøn kinh teá ôû Vieät Nam noùi chung vaø taïi TCTy HKVN noùi rieâng laø nhöõng böôùc ñi taát yeáu cuûa neàn kinh teá trong quaù trình phaùt trieån vaø hoäi nhaäp kinh teá quoác teá. Ñoàng thôøi luaän vaên cuõng neâu ra ñöôïc moät soá giaûi phaùp ñeå sôùm hình thaønh vaø phaùt trieån taäp ñoaøn kinh teá haøng khoâng.

Em xin chaân thaønh caûm ôn quí Thaày, Coâ trong Tröôøng Ñaïi hoïc kinh teá Tp. Hoà Chí Minh ñaõ truyeàn ñaït nhöõng kieán thöùc caàn thieát ñeå khoâng nhöõng giuùp em hoaøn thaønh luaän vaên naøy, maø coøn vaän duïng vaøo nhöõng coâng vieäc thöïc teá haøng ngaøy taïi Coâng ty. Em cuõng xin baøy toû loøng bieát ôn chaân thaønh ñeán coâ PGS.TS. Nguyeãn Thò Dieãm Chaâu ñaõ taän tình höôùng daãn vaø hieäu chænh ñeå em hoaøn thaønh ñeà taøi nghieân cöùu. Tuy nhieân, do kieán thöùc, thôøi gian vaø phaïm vi nghieân cöùu coù haïn, ñeà taøi seõ khoâng traùch khoûi nhöõng thieáu soùt, taùc giaû raát mong nhaän ñöôïc nhöõng yù kieán ñoùng goùp cuûa Quí Thaày, Coâ vaø caùc Baïn ñoïc quan taâm.

Luaän vaên thaïc só Kinh teá

Tp. Hoà Chí Minh, thaùng 08/2006.

Trang 64

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 1. Moâ hình taäp ñoaøn kinh teá trong coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa. Vuõ Huy Töø.

Nhaø xuaát baûn chính trò quoác gia Haø Noäi, naêm 2002.

2. Thaønh laäp vaø quaûn lyù caùc taäp ñoaøn kinh teá ôû Vieät Nam. Nguyeãn Ñình Phan.

Nhaø xuaát baûn chính trò quoác gia Haø Noäi, naêm 1996.

3. Coå phaàn hoùa doanh nghieäp Nhaø nöôùc: Nhöõng vaán ñeà lyù luaän vaø thöïc tieãn.

Leâ Hoàng Haïnh. Nhaø xuaát baûn chính trò quoác gia Haø Noäi, naêm 2004.

4. Taøi chính doanh nghieäp. PGS. TS. Nguyeãn Thò Dieãm Chaâu. Nhaø xuaát baûn

thoáng keâ, naêm 2000.

5. Taøi chính doanh nghieäp hieän ñaïi. Chuû bieân TS. Traàn Ngoïc Thô. Nhaø xuaát

baûn thoáng keâ, naêm 2003.

6. Cô cheá taøi chính trong moâ hình Toång coâng ty, Taäp ñoaøn kinh teá. Chuû bieân PGS. TS. Nguyeãn Thò Dieãm Chaâu – TS. Nguyeãn Ngoïc Thanh. Nhaø xuaát baûn Taøi chính, naêm 2001.

7. Thoâng tö 72/2005/TT-BTC ngaøy 01/009/2005 cuûa Boä Taøi chính höôùng daãn xaây döïng “Qui cheá quaûn lyù taøi chính cuûa coâng ty Nhaø nöôùc hoaït ñoäng theo moâ hình Coâng ty meï – coâng ty con”.

8. Taïp chí kinh teá phaùt trieån. Tröôøng Ñaïi hoïc kinh teá TP. HCM, thaùng 10/2005.

9. Baùo caùo taøi chính haøng naêm cuûa Toång coâng ty HKVN, 2001-2005.

10. Chieán löôïc phaùt trieån cuûa TCTy HKVN ñeán naêm 2010 trình Chính phuû.

11. Quyeát ñònh soá 372/QÑ-TTg ngaøy 04/03/2003 Thuû töôùng Chính phuû veà vieäc thí ñieåm toå chöùc vaø hoaït ñoäng theo moâ hình Coâng ty meï – Coâng ty con taïi TCTy HKVN.

Luaän vaên thaïc só Kinh teá

12. Baûn tin noäi boä haøng thaùng cuûa TCTy HKVN.