Luận văn Thạc sĩ Kế toán: Kế toán quản trị chí phí ở bệnh viện Phụ sản Nhi Bình Dương - Nghiên cứu dưới góc nhìn của trách nhiệm xã hội

Chia sẻ: Minh Quan | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:117

Thêm vào BST

Báo xấu

33
lượt xem 14
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của đề tài "Kế toán quản trị chí phí ở bệnh viện Phụ sản Nhi Bình Dương - Nghiên cứu dưới góc nhìn của trách nhiệm xã hội" nhằm phân tích và đánh giá thực trạng KTQTCP tại Bệnh viện Phụ sản Nhi Bình Dương, tập trung vào việc phản ánh khía cạnh CSR của đơn vị; Đề xuất những giải pháp nhằm hoàn thiện về KTQTCP tại bệnh viện Phụ sản Nhi Bình Dương từ góc nhìn của CSR.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kế toán: Kế toán quản trị chí phí ở bệnh viện Phụ sản Nhi Bình Dương - Nghiên cứu dưới góc nhìn của trách nhiệm xã hội

UBND TỈNH BÌNH DƯƠNG TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ DẦU MỘT CHUNG THANH VÂN KẾ TOÁN QUẢN TRỊ CHI PHÍ TẠI BỆNH VIỆN PHỤ SẢN NHI BÌNH DƯƠNG - NGHIÊN CỨU DƯỚI GÓC NHÌN CỦA TRÁCH NHIỆM XÃ HỘI CHUYÊN NGÀNH: KẾ TOÁN MÃ SỐ: 8340301 LUẬN VĂN THẠC SĨ BÌNH DƯƠNG - NĂM 2022
UBND TỈNH BÌNH DƯƠNG TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ DẦU MỘT CHUNG THANH VÂN KẾ TOÁN QUẢN TRỊ CHI PHÍ TẠI BỆNH VIỆN PHỤ SẢN NHI BÌNH DƯƠNG - NGHIÊN CỨU DƯỚI GÓC NHÌN CỦA TRÁCH NHIỆM XÃ HỘI CHUYÊN NGÀNH: KẾ TOÁN MÃ SỐ: 8340301 LUẬN VĂN THẠC SĨ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN THỊ MAI HƯƠNG BÌNH DƯƠNG - NĂM 2022
LỜI CAM ĐOAN Qua quá trình nghiên cứu giáo trình, các công trình nghiên cứu trước đây về vấn đề liên quan đến đề tài Kế toán quản trị chi phí tại Bệnh viện Phụ sản Nhi Bình Dương - Nghiên cứu dưới góc nhìn của trách nhiệm xã hội. Tôi đã vận dụng cơ sở lý thuyết vào tình hình thực tế tại đơn vị đang nghiên cứu. tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Những nội dung, số liệu được đưa ra trong luận văn điều trung thực, có trích dẫn rõ ràng và chưa từng công bố trong các nghiên cứu khác. Tác giả Chung Thanh Vân i
LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành được luận văn này, ngoài sự cố gắng của bản thân, tôi còn nhận được rất nhiều sự quan tâm giúp đỡ của quý Thầy Cô, gia đình, đồng nghiệp và bạn bè. Với lòng biết ơn sâu sắc, tôi xin gửi lời cám ơn trân trọng tới: Qúy Thầy Cô trong Viện Đào Tạo Sau Đại Học - Trường Đại Học Thủ Dầu Một đã tạo môi trường học tập, tận tình hướng dẫn, truyền đạt những kiến thức nền tảng, chia sẻ những kinh nghiệm quý báu và tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tôi trong suốt thời gian học tập tại trường. Đặc biệt, tôi xin gửi lời cám ơn chân thành đến TS. Nguyễn Thị Mai Hương đã nhiệt tình hướng dẫn, giúp tôi có phương pháp nghiên cứu đúng đắn, nhìn nhận vấn đề nghiên cứu một cách khoa học, logic. Và tôi xin gửi lời cám ơn Ban Lãnh Đạo, các Anh - Chị đang làm việc trong Bệnh viện Phụ sản Nhi Bình Dương đã cung cấp tài liệu cần thiết cùng với những câu trả lời giúp tôi hoàn thành bài luận văn này. Cuối cùng, tôi xin gửi lời cám ơn tới gia đình, đồng nghiệp và bạn bè đã giúp đỡ tôi trong thời gian qua. Xin trân trọng cảm ơn ! Tác giả Chung Thanh Vân ii
MỤC LỤC MỞ ĐẦU .....................................................................................................................1 1.Lý do chọn đề tài ......................................................................................................1 2.Mục tiêu nghiên cứu .................................................................................................2 3.Câu hỏi nghiên cứu ..................................................................................................2 4.Đối tượng, nội dung và phạm vi nghiên cứu............................................................3 5.Phương pháp nghiên cứu ..........................................................................................3 6.Kết cấu của luận văn ................................................................................................4 CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU TRƯỚCVỀ KẾ TOÁN QUẢN TRỊ CHI PHÍ TRONG BỆNH VIỆN DƯỚI GÓC NHÌN TRÁCH NHIỆM XÃ HỘI ..............................................................................................................................5 1.1. Các nghiên cứu về phân loại chi phí trong các bệnh viện....................................5 1.2. Các công trình nghiên cứu về lập dự toán chi phí trong bệnh viện .....................6 1.3. Các công trình nghiên cứu về phương pháp xác định chi phí trong bệnh viện....7 1.4.Các công trình nghiên cứu về các trung tâm chi phí trong bệnh viện...................9 1.5. Các công trình nghiên cứu về việc cung cấp thông tin chi phí để phục vụ cho việc ra quyết định của các nhà quản trị trong bệnh viện ...........................................10 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1..........................................................................................13 CHƯƠNG 2. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ KẾ TOÁN QUẢN TRỊ CHI PHÍ TRONG BỆNH VIỆN DƯỚI GÓC NHÌN CỦA TRÁCH NHIỆM XÃ HỘI .......................14 2.1. Tổng quan về kế toán quản trị chi phí trong bệnh viện .....................................14 2.1.1. Bản chất của kế toán quản trị chi phí trong bệnh viện ....................................14 2.1.2. Một số đặc điểm đặc điểm hoạt động kinh doanh ảnh hưởng đến kế toán quản trị chi phí trong bệnh viện .........................................................................................17 2.1.3. Tổ chức kế toán quản trị chi phí trong bệnh viện ...........................................21 2.1.4.Nội dung kế toán quản trị chí phí trong bệnh viện...........................................26 2.2. Khái quát về trách nhiệm xã hội doanh nghiệp ..................................................36 2.2.1. Bản chất trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp ..............................................36 2.2.2. Tiêu chí và cơ sở đo lường ..............................................................................39 2.3. Mối quan hệ giữa kế toán quản trị chi phí và trách nhiệm xã hội doanh nghiệp iii
...................................................................................................................................43 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2..........................................................................................46 CHƯƠNG 3. THỰC TRẠNG KẾ TOÁN QUẢN TRỊ CHI PHÍ DƯỚI GÓC NHÌN TRÁCH NHIỆM XÃ HỘI TRONG BỆNH VIỆN PHỤ SẢN NHI BÌNH DƯƠNG ...................................................................................................................................47 3.1. Quá trình hình thành và phát triển .....................................................................47 3.2. Đặc điểm tổ chức và hoạt động ..........................................................................49 3.2.1. Đặc điểm hoạt động ........................................................................................49 3.2.3. Đặc điểm cơ chế quản lý tài chính bệnh viện .................................................54 3.3. Thực trạng kế toán quản trị chi phí trong bệnh viện giai đoạn 2019 - 2021 ....55 3.3.1. Phương pháp xác định chi phí của Bệnh viện Phụ sản Nhi bình dương .......55 3.3.2. Xây dựng định mức chi phí và tính giá thành dịch vụ ....................................56 3.3.3. Nội dung tổ chức lập dự toán tại đơn vị ..........................................................61 3.3.4.Phân tích các khoản thu chi của Bệnh viện Phụ sản Nhi bình dương giai đoạn 2019 - 2021......................................................................................................62 3.4. Phân tích nguyên nhân ảnh hưởng đến thực hiện kế toán quản trị chi phí theo định hướng trách nhiệm xã hội tại Bệnh viện Phụ sản Nhi bình dương ...................66 3.4.1. Mô tả mẫu khảo sát và nội dung bảng hỏi ......................................................67 3.4.2. Đánh giá ưu và nhược điểm về công tác kế toán tại đơn vị ............................68 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3..........................................................................................75 CHƯƠNG 4. MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN KẾ TOÁN QUẢN TRỊ CHI PHÍ DƯỚI GÓC NHÌN TRÁCH NHIỆM XÃ HỘI TẠI BỆNH VIỆN PHỤ SẢN NHI BÌNH DƯƠNG .................................................................................................76 4.1. Sự cần thiết thực hiện trách nhiệm xã hội khi ghi nhận thông tin kế toán .........76 4.2. Nguyên tắc hoàn thiện kế toán quản trị chi phí trong Bệnh viện Phụ sản Nhi Bình Dương tích hợp với góc nhìn của trách nhiệm xã hội ......................................78 4.3. Các giải pháp hoàn thiện kế toán quản trị chi phí trong Bệnh viện Phụ sản Nhi Bình Dương tích hợp với góc nhìn của trách nhiệm xã hội ......................................80 4.3.1. Giải pháp về phân loại chi phí ........................................................................80 4.3.2. Giải pháp về xây dựng định mức và dự toán chi phí ......................................85 KẾT LUẬN CHƯƠNG 4..........................................................................................90 iv
KẾT LUẬN CHUNG ................................................................................................91 TÀI LIỆU THAM KHẢO .........................................................................................92 v
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT Từ viết tắt Diễn giải BHYT Bảo hiểm y tế BN Bệnh nhân BSC Thẻ điểm cân bằng BVMT Bảo vệ môi trường CSDL Cơ sở dữ liệu CSSK Chăm sóc sức khỏe CSR Trách nhiệm xã hội DN Doanh nghiệp DNNVV Doanh nghiệp nhỏ và vừa DRG Diagnosis-Related Group (là chi trả một mức BHYT) KCB Khám chữa bệnh KTQT Kế toán quản trị KTQTCP Kế toán quản trị chi phí KTTC Kế toán tài chính KQHĐ Kết quả hoạt động NQT Nhà quản trị QCCTNB Qui chế chi tiêu nội bộ SXKD Sản xuất kinh doanh VTYT Vật tư y tế vi
DANH MỤC SƠ ĐỒ Sơ đồ 3.1: Mô tả hoạt động khám và điều trị tại bệnh viện .....................................49 Sơ đồ 3.2: Bộ máy quản lý tại Bệnh viện Phụ sản Nhi Bình Dương ........................52 Sơ đồ 3.3: Tổ chức bộ máy kế toán của BV Phụ sản Nhi BD ...............................53 vii
DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 3.1: Các khoản thu của Bệnh viện Phụ sản Nhi Bình Dương ........................63 giai đoạn 2019 – 2021..............................................................................................63 Bảng 3.1: Thống kê giới tính của mẫu khảo sát ........................................................67 Bảng 3.2: Thống kê độ tuổi của mẫu khảo sát ..........................................................67 Bảng 4.1: Bảng phân loại chi phí theo hoạt động .....................................................81 Bảng 4.2: Báo cáo dự toán chi phí ............................................................................88 Bảng 4.3: Báo cáo tình hình thực hiện khối lượng chi phí .......................................88 Bảng 4.4: Báo cáo kết quả hoạt động khám chữa bệnh ............................................89 viii
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp (Corporate Social Responsibility. Viết tắt: CSR) được hiểu là toàn bộ trách nhiệm của doanh nghiệp về những ảnh hưởng đến xã hội từ các quyết định và hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. CSR được thực hiện trên cơ sở phải tôn trọng pháp luật và cam kết với các bên có lợi ích liên quan, có khả năng gắn kết hoạt động kinh doanh với việc giải quyết các vấn đề xã hội, đạo đức, bảo vệ môi trường, bảo vệ quyền con người và đáp ứng các mối quan tâm của khách hàng, nhằm mục đích tối đa hóa lợi ích của các chủ sở hữu doanh nghiệp, bên có liên quan và toàn xã hội, xác định rõ, ngăn ngừa và giảm thiểu tác động tiêu cực có thể từ hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Trong khi đó, mạng lưới bệnh viện ở Việt Nam khá rộng khắp. Hầu hết được thiết lập tốt nhưng các bệnh viện tại Việt Nam hiện đang phải đối mặt với một số thách thức lớn. Hầu hết các bệnh viện công trong nước đã được xây dựng cách đây hơn hai thập kỷ, cơ sở hạ tầng đã cũ và lạc hậu, cần được nâng cấp do đó các bệnh viện đang phải đối diện với không ít khó khăn, thách thức trong việc cân đối giữa nguồn lực với chất lượng dịch vụ. Để đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của xã hội, các bệnh viện phải không ngừng ứng dụng các kỹ thuật y tế hiện đại, sử dụng các loại dược phẩm mới. Tuy nhiên, tình hình này khiến chi phí tiêu thụ gia tăng, tạo áp lực buộc các bệnh viện phải thực hiện công tác kế toán quản trị chi phí - kỹ thuật thường được các doanh nghiệp áp dụng vì mục tiêu lợi nhuận. Đối với các bệnh viện ở Việt Nam, kế toán quản trị chi phí (KTQTCP) là vấn đề khá mới nhưng được đánh giá là công cụ quản lý quan trọng nhằm đảm bảo cung cấp chính xác, kịp thời và đầy đủ các thông tin về hoạt động tài chính của bệnh viện, giúp nhà quản trị đưa ra các quyết định đúng đắn và kịp thời. Đánh giá thực trạng KTQTCP trong một số bệnh viện, bài viết đề xuất một số giải pháp hoàn thiện kế toán quản trị chi phí trong các bệnh viện ở Việt Nam. Trong khi đó, phần hành KTQTCP lại chủ yếu tập trung phục vụ cho các doanh nghiệp, chưa có nhiều nghiên cứu, đánh giá về việc áp dụng kế toán quản trị chi phí vào trong các bệnh viện. Bên cạnh đó, hoạt động của các bệnh viện đã và đang có những thay đổi đáng 1
kể dưới tác động của cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm về thực hiện nhiệm vụ, tổ chức bộ máy, biên chế tài chính. Do đó, thực hiện KTQTCP tốt là rất cần thiết, đảm bảo cung cấp chính xác, kịp thời và đầy đủ các thông tin về hoạt động tài chính của bệnh viện cho lãnh đạo bệnh viện, quản lý các cấp tại bệnh viện, các cơ quan quản lý Nhà nước về y tế và đối tượng khác có liên quan đến hoạt động của bệnh viện, giúp họ đưa ra các quyết định đúng đắn, kịp thời. Xuất phát từ các lý do đã được trình bày ở trên, Tác giả chọn đề tài “Kế toán quản trị chí phí trong bệnh viện Phụ sản Nhi Bình Dương - Nghiên cứu dưới góc nhìn của trách nhiệm xã hội” làm đề tài luận văn thạc sĩ của mình với mong muốn góp phần tăng tính hiệu quả trong việc quản lý tài chính tại Bệnh viện Phụ sản Nhi Bình Dương. 2. Mục tiêu nghiên cứu Mục tiêu nghiên cứu tổng quát: Từ thực trạng công tác kế toán liên quan đến quản trị chi phí nói chung và cách thức phản ánh CSR nói riêng, tác giả đề xuất giải pháp hoàn thiện về KTQTCP tại bệnh viện Phụ sản Nhi Bình Dương - Nghiên cứu dưới góc nhìn của trách nhiệm xã hội. Mục tiêu cụ thể: Để đạt được mục tiêu nghiên cứu tổng quát nêu trên, tác giả xác định các mục tiêu nghiên cứu cụ thể cho việc triển khai đề tài như sau:  Phân tích và đánh giá thực trạng KTQTCP tại Bệnh viện Phụ sản Nhi Bình Dương, tập trung vào việc phản ánh khía cạnh CSR của đơn vị;  Đề xuất những giải pháp nhằm hoàn thiện về KTQTCP tại bệnh viện Phụ sản Nhi Bình Dương từ góc nhìn của CSR. 3. Câu hỏi nghiên cứu Để đạt được mục tiêu nghiên cứu cụ thể như trên, luận văn phải trả lời các câu hỏi nghiên cứu sau:  Câu hỏi 1: Sự vận dụng KTQTCP trong bệnh viện có phản chiếu được CSR và đã đạt được những ưu điểm, và những tồn tại gì cần khắc phục? Nguyên nhân vì sao?  Câu hỏi 2: Giải pháp nào để hoàn thiện KTQTCP tại bệnh viện Phụ sản Nhi 2
Bình Dương - Nghiên cứu dưới góc nhìn của trách nhiệm xã hội? 4. Đối tượng, nội dung và phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của luận văn là KTQTCP tại bệnh viện Phụ sản Nhi Bình Dương từ góc nhìn của CSR; Phạm vi nghiên cứu của luận văn bao gồm:  Phạm vi không gian: tại Bệnh viện Phụ sản Nhi tỉnh Bình Dương.  Dữ liệu thứ cấp: Số liệu thu được từ các kế toán tại Bệnh viện Phụ sản Nhi tỉnh Bình Dương giai đoạn 2019 đến 2021.  Dữ liệu sơ cấp: Thực hiện thông qua phát bảng khảo sát nhằm lấy ý kiến dựa vào mẫu quan sát về vấn đề liên quan kế toán quản trị chi phí tại Bệnh viện Phụ sản Nhi tỉnh Bình Dương. Nội dung nghiên cứu của đề tài là KTQTCP tại bệnh viện Phụ sản Nhi Bình Dương - Nghiên cứu dưới góc nhìn của trách nhiệm xã hội bao gồm : Phân loại chi phí, xây dựng định mức và dự toán chi phí, phương pháp xác định chi phí và tính giá thành dịch vụ, đánh giá hiệu quả của trung tâm chi phí, phân tích thông tin chi phí để đưa ra quyết định, các yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển của hệ thống KTQTCP. Hoạt động trong các bệnh viện rất đa dạng, bao gồm hoạt động khám chữa bệnh, nghiên cứu khoa học, đào tạo,… và các hoạt động dịch vụ khác. Với đối tượng nghiên cứu đã xác định, luận văn đi sâu nghiên cứu nội dung kế toán quản trị chi phí - Nghiên cứu dưới góc nhìn của trách nhiệm xã hội có liên quan chủ yếu nhất là hoạt động khám chữa bệnh. 5. Phương pháp nghiên cứu Đề tài tiếp cận theo hướng nghiên cứu định tính trên cơ sở vận dụng các phương pháp cụ thể sau: Luận văn tiếp cận theo hướng nghiên cứu định tính để giải quyết mục tiêu nghiên cứu trên cơ sở kết hợp các phương pháp nghiên cứu: Phương pháp tổng hợp và phân tích nhằm trình bày khái quát nội dung lý thuyết về KTQTCP; Phương pháp tường thuật, tình huống, phân tích và suy diễn: phân tích thực trạng KTQTCP tại bệnh viện Phụ sản Nhi Bình Dương từ góc nhìn của trách nhiệm xã hội 3
Phương pháp khảo sát: Xác định nguyên nhân ảnh hưởng đến thực trạng KTQTCP tại bệnh viện Phụ sản Nhi Bình Dương từ góc nhìn của trách nhiệm xã hội. 6. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục thì được tổ chức thành 4 chương với nội dung chính như sau: - Chương 1: Tổng quan nghiên cứu về kế toán quản trị chi phí trong bệnh viện dưới góc nhìn trách nhiệm xã hội; - Chương 2: Cơ sở lý luận về kế toán quản trị chi phí trong bệnh viện dưới góc nhìn của trách nhiệm xã hội; - Chương 3: Thực trạng kế toán quản trị chi phí dưới goc nhìn trách nhiệm xã hội trong Bệnh viện Phụ sản Nhi Bình Dương; - Chương 4: Một số giải pháp góp phần hoàn thiện kế toán quản trị chi phí dưới góc nhìn trách nhiệm xã hội tại Bệnh viện Phụ sản Nhi Bình Dương. 4
CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU TRƯỚC VỀ KẾ TOÁN QUẢN TRỊ CHI PHÍ TRONG BỆNH VIỆN DƯỚI GÓC NHÌN TRÁCH NHIỆM XÃ HỘI 1.1. Các nghiên cứu về phân loại chi phí trong các bệnh viện Trong nghiên cứu của các tác giả Mustafa và cộng sự (2013), Magdalena (2013) thì chi phí trong bệnh viện được phân loai dựa theo mối quan hệ của chi phí với mức độ hoạt động nhằm mục tiêu hỗ trợ cho kiểm soát chi phí. Chi phí được chia thành biến phí, định phí và chi phí hỗn hợp. Trong khi đó, nếu phân loại chi phí theo tính chất hoạt động của bệnh viện, tác giả Mike (2002) đã nghiên cứu về đặc điểm chi phí của bệnh viện, theo quan điểm của tác giả bệnh viện hiện đại là tổ chức nhiều sản phẩm chăm sóc sức khỏe, do vậy cần sử dụng phương pháp phù hợp để phân tích cấu trúc phí và cấu trúc hoạt động của một bệnh viện. Lê Thị Thanh Hương (2012), tác giả đã tập trung nghiên cứu, khảo sát công tác kế toán, bao gồm tổ chức bộ máy kế toán, tổ chức thu thập, xử lý, cung cấp thông tin trên góc độ kế toán tài chính và kế toán quản trị chi phí trong các bệnh viện trực thuộc Bộ Y tế tại Việt Nam trong khoảng thời gian từ năm 2008 đến 2012, là giai đoạn thực hiện cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm về thực hiện nhiệm vụ, tổ chức bộ máy, biên chế và tài chính. Trên góc độ kế toán quản trị chi phí, luận án đề cập đến cách phân loại chi phí theo nội dung chi, theo quyền tự chủ và theo tính chất hoạt động nhằm thực hiện kế toán theo mục lục ngân sách Nhà nước. Theo nội dung chi thì chi phí được phân loại thành chi thanh toán cá nhân, chi quản lý hành chính, chi nghiệp vụ chyên môn,…Theo tính chất hoạt động thì chi phí được phân loại thành chi hoạt động sự nghiệp và chi hoạt động sản xuất kinh doanh. Chi thường xuyên và chi không thường xuyên là cách phân loại chi phí theo quyền tự chủ. Magdalena (2013) Phân loại chí phí theo khả năng quy nạp chi phí đối tượng chi phí, chi phí được chia thành chi phí trực tiếp và chi phí gián tiếp nhằm phục vụ cho việc tính giá thành, lập báo cáo lợi nhuận,… khi nghiên cứu chi phí trực tiếp và chi phí gián tiếp, tác giả khẳng định chi phí gián tiếp giúp ước tính được tất cả các khoản chi phí liên quan để sản xuất ra một đơn vị sản phẩm vì vậy giá thành sản phẩm được xác định theo chi phí toàn bộ sẽ là cơ sở để nhà quản trị bệnh viện xác định giá thành dịch vụ, ra 5
quyết định chiến lược.Tuy nhiên, để tính toán được chi phí chung cho từng loại dịch vụ thì phải phân bổ chi phí chung theo tỷ lệ chung định trước. Tác giả Huỳnh Thị Hồng Hạnh (2014) đã phân loại chi phí để phục vụ cho thiết kế các tài khoản chi tiết về chi phí theo hướng kết hợp giữa kế toán tài chính và kế toán quản trị chi phí đồng thời đề xuất việc phân bổ chi phí chung. Phân loại chi phí trong các Bệnh viện công dựa theo Nghị định số 60/2021/NĐ-CP ngày 21/6/2021, về cơ chế hoạt động, cơ chế tài chính đối với các đơn vị sự nghiệp y tế công lập và giá dịch vụ khám bệnh, chữa bệnh của các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh công lập. Theo đó chi phí trong bệnh viện công được chia thành chi phí gián tiếp và chi phí trực tiếp. Chi phí trực tiếp là các chi phí liên quan trực tiếp đến hoạt động khám chữa bệnh như: Chi phí vật tư tiêu hao, chi phí điện, nước, chi phí tiền lương, chi phí duy tu bảo dưỡng, sửa chữa tài sản cố định,… còn chi phí gián tiếp là các chi phí không liên quan trực tiếp đến hoạt động khám chữa bệnh như: Vật tư và đồng phục trang phục, thanh toán dịch vụ công cộng phục vụ công tác quản lý bệnh viện, chi phí duy tu, bảo dưỡng, sửa chữa tài sản cố định văn phòng,… và chi phí gián tiếp khác. Tuy nhiên, nghiên cứu chỉ dừng lại ở việc xem xét tỷ lệ chi phí trong giá thành để nhằm mục đích xây dựng bộ mã trong thiết kế hệ thống thông tin kế toán trong các bệnh viện công. 1.2. Các công trình nghiên cứu về lập dự toán chi phí trong bệnh viện Nguyễn Trường Giang (2004), tác giả nghiên cứu tương đối toàn diện về quản lý kinh phí ngân sách Nhà nước trong lĩnh vực y tế ở Việt Nam trong giai đoạn chuyển sang nền kinh tế thị trường có sự quản lý của Nhà nước. Trong nghiên cứu, tác giả đã có đề cập đến định mức chi phí tuy nhiên định mức chi phí được tính bình quân theo giường bệnh, điều này chưa phù hợp do đối với mỗi loại bệnh có tính chất hoạt động khác nhau, quy trình điều trị khác nhau nên chi phí bình quân cần thiết tính trên một giường bệnh cũng khác nhau. Tác giả cũng có đề cập đến xây dựng dự toán chi phí, tuy nhiên lại căn cứ trên việc xây dựng định mức phân bổ Ngân sách từ năm 1996, do sự thay đổi của các chế độ chi tiêu nội bộ và sự biến động của giá cả nên không còn phù hợp, không phản ánh đúng chi phí cần thiết cho khám chữa bệnh. Trần Thế Cương (2016), đã nghiên cứu rất rõ nét về tự chủ tài chính đối với các bệnh viện công hiện nay. Tác giả đã có đề cập đến việc xây dựng 6
định mức chi phí thông qua quy chế chi tiêu nội bộ để kiểm soát chi phí, tuy nhiên chưa đưa ra được giải pháp đối với việc xây dựng định mức chi phí này. Tác giả Huỳnh Thị Hồng Hạnh (2014) đã có đề cập đến dự toán chi trên cơ sở kinh phí được giao, tuy nhiên việc nghiên cứu này nhằm mục đích hiểu rõ về chu trình giao kinh phí trong các bệnh viện công, từ đó thiết kế bộ mã trong hệ thống thông tin kế toán. Tác giả Lê Kim Ngọc (2009), đã có đề cập đến lập dự toán thu - chi ngân sách, tuy nhiên chi là một phạm vi nhỏ trong nội dung của luận án, chưa gắn với đặc điểm hoạt động của Bệnh viện công trực thuộc Bộ Y tế. Tác giả Lê Thị Thanh Hương (2012), đề cập đến việc xây dựng định mức chi phí trên cơ sở xác định định mức về lượng và định mức về đơn giá được quy định cụ thể trong quy chế chi tiêu nôi bộ của bệnh viện, dựa theo văn bản hướng dẫn của Nhà nước ban hành. Việc lập dự toán được tác giả nghiên cứu gồm dự toán thu - dự toán chi cho hoạt động thường xuyên thuộc kinh phí Ngân sách Nhà nước cấp. Tuy nhiên, các nội dung chỉ được đề cập trong phạm vi nhỏ do luận án tập trung nghiên cứu tổ công tác kế toán. Mustafa và cộng sự (2013) Trong nghiên cứu của mình, các tác giả sử dụng phương pháp nghiên cứu hồi quy được thực hiện trên dữ liệu của các bệnh viện công và trung tâm chi phí chính để xác định và phân tích chi phí, từ đó lập dự toán chi phí cho dịch vụ y tế. Tất cả các chi phí hoạt động được phân bổ cho các phòng ban tại bệnh viện. Chi phí chưa tính khấu hao tài sản và chi phí vốn. 1.3. Các công trình nghiên cứu về phương pháp xác định chi phí trong bệnh viện Phương pháp xác định chi phí thực tế: Tác giả Nguyễn Trường Giang (2004), đã có đề cập đến vấn đề giá viện phí cần tính đúng, tính đủ các loại chi phí, nhưng tác giả vẫn tiếp tục nghiên cứu viện phí theo quan điểm của chính sách phí, lệ phí - là nguồn thu của Ngân sách Nhà nước, chưa làm rõ được bản chất giá dịch vụ của các hoạt động y tế. Tác giả Trần Thế Cương (2016), cũng đã đề cập đến việc tính giá dịch vụ khám chữa bệnh, đồng quan điểm với tác giả Nguyễn Trường Giang về việc phải tính đúng, tính đủ chi phí trong giá dịch vụ khám chữa bệnh, tuy nhiên luận án cũng chỉ nêu được thực trạng mà chưa đưa ra giải pháp cụ thể do luận án tác giả tập trung nghiên cứu về mở rộng tự chủ đối với các Bệnh viện công lập ở Việt Nam. Theo nghiên cứu của Magdalena (2013), giá thành được tính theo chi phí 7
đầy đủ gồm: Chi phí nhân viên, chi phí vật tư lâm sàng và chi phí chung (ví dụ thiết bị và vật liệu, thuốc), chi phí hành chính (ví dụ in ấn, điện thoại), chi phí vốn (Cả vốn và lãi), chi phí khác nhưng loại trừ các chi phí của việc giảng dạy và nghiên cứu. Tất cả các chi phí này đều được tính trong giá thành của dịch vụ khám chữa bệnh. Phương pháp xác định chi phí dựa trên hoạt động: Tác giả Leslie và cộng sự (1997) trong nghiên cứu của mình tại các bệnh viện thuộc tiểu bang Washington chỉ ra rằng, hệ thống kế toán chi phí tại các bệnh viện này phải tuân thủ theo các quy định sẵn có của Chính phủ mà không được tự ý tăng các chi phí dịch vụ cho bệnh nhân. Trong khi đó, Terri (2001) lại chỉ ra rằng bệnh viện có thể điều chỉnh hệ thống chi phí để phù hợp hơn với các quyết định mang tính nội bộ bệnh viện. Còn theo Nancy (2000), tác giả nghiên cứu về hệ thống chi phí trong bệnh viện và chỉ ra rằng có thể thay đổi theo một hệ thống chi phí hiện đại hơn - hệ thống chi phí theo ABC, nhằm tăng doanh thu, tăng khả năng cạnh tranh và có thể kiểm soát chi phí tốt, tuy nhiên cũng chỉ một số ít các bệnh viện chuyển dịch theo hệ thống chi phí mới này do còn những lo ngại về hệ thống chi phí theo quy định của Chính phủ. Các tác giả Eddy và cộng sự (2004) nghiên cứu tình trạng phát triển hệ thống kế toán quản trị chi phí theo 3 giai đoạn sau: (i) Giai đoạn 1: Các bệnh viện chỉ áp dụng hệ thống chi phí theo quy định, (ii) Giai đoạn 2: Các bệnh viện có áp dụng hệ thống chi phí theo quy định nhưng có cải tiến, (iii) Giai đoạn 3: Các bệnh viện áp dụng phương pháp ABC. Trong nghiên cứu của mình, các tác giả cũng đã trình bày rõ về các nhân tố tác động đến tình trạng phát triển hệ thống kế toán gồm có các nhân tố chung và các nhân tố đặc biệt. Đây là một công trình nghiên cứu, theo tác giả đánh giá là rất phù hợp để làm tài liệu tham khảo trong luận văn của mình. Theo Eddy và cộng sự (2004), các tác giả đã nghiên cứu về hệ thống tính toán chi phí dựa trên hoạt động (ABC) trong các bệnh viện để tính toán chi phí hiệu quả hơn. Theo đó, quy trình phát triển tổng quát của hệ thống chi phí bao gồm: Chi phí biến đổi, chi phí quan trọng, liên kết chất lượng, hệ thống Nhà nước và cuối cùng là nhận thức của những người làm trong bệnh viện. Các yếu tố có thể tạo điều kiện (hoặc ức chế) hệ thống chi phí thay đổi theo hướng ABC lại phụ thuộc trong một bối cảnh cụ thể bệnh viện. Thông qua một cuộc khảo sát nghiên cứu của bệnh viện, các tác giả 8
phát hiện ra phát triển hệ thống chi phí trong bệnh viện hầu như có thể được giải thích bởi các yếu tố cụ thể bệnh viện. Các vấn đề như sự hỗ trợ của các bên y tế đối với hệ thống chi phí sử dụng, nâng cao nhận thức của các vấn đề với quy phạm pháp luật hiện tại về hệ thống chi phí, cách thức các bệnh viện và bác sĩ sắp xếp bồi hoàn cũng được xem xét nếu bệnh viện tính chỉnh hệ thống của họ. Tuy nhiên, cài đặt một hệ thống chi phí đòi hỏi một cách tiếp cận khác nhau trong mỗi bệnh viện. Đồng thời, tác giả Lê Thị Thanh Hương (2012) đã nghiên cứu phương pháp xác định chi phí gồm có phương pháp xác định chi phí toàn bộ và xác định theo chi phí biên, tuy nhiên đây là phương pháp truyền thống và cũng đã bộc lộ một số hạn chế nhất định. Việc phân tích thông tin chi phí để phục vụ cho việc ra quyết định của các nhà quản trị trong bệnh viện. Phân tích thông tin chi phí được tác giả trình bày trong nghiên cứu của mình thường được thực hiện dưới hình thức so sánh giữa việc thực hiện kế hoạch với thục hiện, năm nay với năm trước và tập trung chủ yếu phân tích theo chuyên đề, phân tích số lượt người khám chữa bệnh, chi tiêu giường bệnh, phân tích tình hình sử dụng và quản lý Ngân sách Nhà nước cấp… và theo phương pháp so sánh là chủ yếu. Tuy nhiên, tác giả không đưa ra giải pháp cho vấn đề này trong nghiên cứu của mình. 1.4. Các công trình nghiên cứu về các trung tâm chi phí trong bệnh viện. Các tác giả Basu và cộng sự (2010) đã đề cập về Quản trị Trung tâm chi phí trong một bệnh viện công ở Nam Phi. Thông tin về chi phí đơn vị bệnh viện hữu ích đối với các nhà hoạch định chính sách, nhà quản trị và nhà nghiên cứu. Tầm quan trọng này được ghi nhận trên toàn thế giới bởi Tổ chức Y tế Thế giới và trong nước bởi Bộ Y tế Nam Phi. Mục tiêu của nghiên cứu này là xác định các trung tâm chi phí của một Bệnh viện công lớn (Johannesburg Hospital) và xác định các nhân tố ảnh hưởng tới việc áp dụng và đưa ra định hướng để thực hiện bền vững và thành công qua các kỹ năng. Nghiên cứu xác định ba loại trung tâm chi phí: Chi phí quản lý chung, chi phí trung gian và chi phí cuối cùng. Phân tích bối cảnh cho thấy có sự khác biệt lớn so với Bệnh viện công Italia. Nhiều nhân tố quan trọng được xác định trong nghiên cứu có thể được phân chia thành ba nhóm lớn: Nhân tố bên ngoài, nhân tố bên trong và quy trình. Cách tiếp cận từng bước dựa trên kế hoạch phù hợp và phân tích bối cảnh cần được sử dụng để thực hiện thành công dạng hoạt động ở 9
bệnh viện công. Trong nghiên cứu của tác giả Mustafa và cộng sự (2013) thì bệnh viện chia dịch vụ thành hai trung tâm chi phí chính là trung tâm dịch vụ bệnh viện hàng ngày và trung tâm dịch vụ phụ trợ và hỗ trợ, trong đó lại được chia thành các tiểu thể loại trung tâm chi phí khác nhau để đáp ứng yêu cầu kiểm soát chi phí trong bệnh viện. Theo nghiên cứu của tác giả Madalena (2013), các trung tâm chí phí trong bệnh viện bao gồm: (i) Trung tâm chi phí trực tiếp: Trung tâm cung cấp dịch vụ trực tiếp đến bệnh nhân, đặc biệt là về chẩn đoán, điều trị và chăm sóc; (ii) Trung tâm chi phí gián tiếp: Là các trung tâm hỗ trợ cho các trung tâm chi phí trực tiếp và không liên quan đến bệnh nhân, (iii) Trung tâm cho phí hỗn hợp: Đây là trung tâm có thể được tìm thấy cả trong trung tâm chi phí trực tiếp và trung tâm chi phí gián tiếp, (iv) Trung tâm chi phí không liên quan đến DRG (Nhóm chuẩn đoán liên quan - Diagnosis Related Groups): trung tâm này không cung cấp bất kỳ dịch vụ liên quan DRG. Chi phí DRG được loại trừ khỏi chi phí hỗn hợp. Tác giả Ted Jackson (2015), nghiên cứu trong các tổ chức chăm sóc sức khỏe thì mô hình chiến lược bao gồm ba yếu tố chính: Chất lượng chăm sóc bệnh nhân, nghiên cứu và giáo dục, trách nhiệm giải trình và tính bền vững; Deryl Northcott and Sue Llewellyn (Vol 5, Issue 2) thì nghiên cứu về sự phát triển và tác động của thẻ điểm cân bằng ở Bệnh viện Vương quốc Anh và Bệnh viện New Zealand và ghi nhận rằng để đạt được lợi ích/ mục tiêu chiến lược từ việc áp dụng BSC trong bệnh viện thì đòi hỏi cả nhà quản lý và các bác sĩ phải tham gia vào các cuộc đối thoại và đồng thuận xây dựng chỉ tiêu BSC. Theo Bob McDonaid (2012), cho thấy rằng BSC đã được giới thiệu trên tất cả các lĩnh vực liên quan đến chăm sóc sức khỏe, kể cả các tổ chức sức khỏe vì mục tiêu lợi nhuận và không vì mục tiêu lợi nhuận, bao gồm: Bệnh viện; Hệ thống chăm sóc sức khỏe; Đại học ngành y tế/ sức khỏe; Chăm sóc dài hạn; Trung tâm sức khỏe tâm thần; Chăm sóc dược phẩm; Các công ty bảo hiểm y tế. Thẻ điểm cân bằng trong tổ chức chăm sóc sức khỏe cũng bao gồm bốn phương diện cơ bản là: Khách hàng, Tài chính, Quy trình nội bộ, Học tập và tăng trưởng hay sự đổi mới và học hỏi. 1.5. Các công trình nghiên cứu về việc cung cấp thông tin chi phí để phục vụ cho việc ra quyết định của các nhà quản trị trong bệnh viện 10