Luận văn Thạc sĩ Kế toán: Kế toán thu chi tại Bảo hiểm xã hội huyện Tiên Lữ tỉnh Hưng Yên

Chia sẻ: Hoa Anh đào | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:96

Thêm vào BST

Báo xấu

59
lượt xem 17
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của đề tài nhằm phân tích thực trạng về kế toán thu – chi tại cơ quan Bảo hiểm xã hội huyện Tiên Lữ. Đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện kế toán thu – chi tại Bảo hiểm xã hội huyện Tiên Lữ tỉnh Hưng Yên.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kế toán: Kế toán thu chi tại Bảo hiểm xã hội huyện Tiên Lữ tỉnh Hưng Yên

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG ĐOÀN NGÔ QUYẾT THẮNG KẾ TOÁN THU - CHI TẠI BẢO HIỂM XÃ HỘI HUYỆN TIÊN LỮ TỈNH HƯNG YÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ CHUYÊN NGÀNH KẾ TOÁN MÃ SỐ:8340301 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. ĐOÀN THỤC QUYÊN HÀ NỘI, NĂM 2021
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận văn thạc sĩ “Kế toán thu chi tại Bảo hiểm xã hội huyện Tiên Lữ tỉnh Hưng Yên” là công trình nghiên cứu độc lập do tác giả thực hiện dưới sự hướng dẫn của TS. Đoàn Thục Quyên. Luận văn chưa được công bố trong bất cứ công trình nghiên cứu nào. Các số liệu, nội dung được trình bày trong luận văn là trung thực, có nguồn gốc rõ ràng, hợp lệ và đảm bảo tuân thủ các quy định về bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ. Tôi xin chịu trách nhiệm về toàn bộ nội dung của luận văn thạc sĩ. Tác giả luận văn Ngô Quyết Thắng
LỜI CẢM ƠN Trong suốt thời gian nghiên cứu lý luận và thực tế, tác giả đã hoàn thành luận văn thạc sĩ kế toán với đề tài “Kế toán thu chi tại Bảo hiểm xã hội huyện Tiên Lữ tỉnh Hưng Yên”. Hoàn thiện bài luận văn này, tác giả xin gửi lời cám ơn sâu sắc đến các thầy cô giáo trong khoa Sau đại học và khoa Kế toán trường Đại học công đoàn. Đồng thời tác giả xin gửi lời cám ơn đặc biệt đến cô giáo TS. Đoàn Thục Quyên, đã tận tình hướng dẫn, quan tâm giúp đỡ giúp cho tác giả có thể hoàn thiện Luận văn này. Tác giả cũng xin tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới thầy cô của Trường Đại học công đoàn . Xin cảm ơn gia đình và bè bạn, những người luôn khuyến khích và giúp đỡ tác giả trong mọi hoàn cảnh khó khăn. Cùng với sự giúp đỡ nhiệt tình của các đồng nghiệp Bảo hiểm xã hội huyện Tiên Lữ tỉnh Hưng Yên đã tạo điều kiện thuận lợi cho tác giả hoàn thành luận văn này. Trong quá trình thực hiện, mặc dù đã nỗ lực hết mình để học tập và nghiên cứu nhưng luận văn khó có thể tránh khỏi những thiếu sót và hạn chế, vì vậy tác giả rất mong nhận được ý kiến đóng góp của quý thầy cô để luận văn được hoàn thiện hơn. Xin chân thành cảm ơn!
MỤC LỤC Lời cam đoan Lời cảm ơn Mục Lục Danh mục các chữ viết tắt Danh mục bảng, biểu, hình vẽ, sơ đồ MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài................................................................................ 1 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu ................................................................... 3 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................ 4 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu................................................................. 5 5. Phương pháp nghiên cứu .............................................................................. 5 6. Những đóng góp của đề tài nghiên cứu......................................................... 6 7. Kết cấu của luận văn .................................................................................... 6 Chương 1. LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ KẾ TOÁN THU - CHI CỦA CƠ QUAN BẢO HIỂM XÃ HỘI ........................................................................................ 7 1.1. Khái quát về Bảo hiểm xã hội ................................................................. 7 1.1.1. Khái niệm và bản chất về bảo hiểm xã hội .............................................. 7 1.1.2. Chức năng của bảo hiểm xã hội .............................................................. 9 1.1.3. Vai trò của bảo hiểm xã hội .................................................................. 10 1.2. Các quỹ và nội dung thu - chi của cơ quan bảo hiểm xã hội ............... 12 1.2.1. Các quỹ của cơ quan bảo hiểm xã hội ................................................... 12 1.2.2. Nội dung thu của cơ quan bảo hiểm xã hội ........................................... 13 1.2.3. Nội dung chi của cơ quan Bảo hiểm xã hội ........................................... 21 1.3. Quản lý thu chi của cơ quan Bảo hiểm xã hội...................................... 27 1.3.1. Nguồn thu tại cơ quan bảo hiểm xã hội gồm ......................................... 27 1.3.2. Lập dự toán, thực hiện dự toán và quyết toán ....................................... 27 1.4. Kế toán thu chi của cơ quan bảo hiểm xã hội ...................................... 30 1.4.1. Kế toán thu tại các đơn vị bảo hiểm xã hội ........................................... 30
1.4.2. Kế toán chi tại các đơn vị bảo hiểm xã hội ........................................... 34 Tiểu kết chương 1 ......................................................................................... 40 Chương 2. THỰC TRẠNG KẾ TOÁN THU - CHI TẠI BẢO HIỂM XÃ HỘI HUYỆN TIÊN LỮ TỈNH HƯNG YÊN ........................................................... 41 2.1. Khái quát chung về Bảo hiểm xã hội huyện Tiên Lữ tỉnh Hưng Yên .......... 41 2.1.1. Các giai đoạn phát triển ........................................................................ 41 2.1.2. Chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn của bảo hiểm xã hội huyện Tiên Lữ tỉnh Hưng Yên ................................................................................................ 42 2.1.3. Cơ cấu tổ chức bảo hiểm xã hội huyện Tiên Lữ tỉnh Hưng Yên............ 45 2.1.4. Đặc điểm tổ chức công tác kế toán ....................................................... 46 2.2. Phân tích thực trạng kế toán thu- chi tại Bảo hiểm xã hội huyện Tiên Lữ tỉnh Hưng Yên ........................................................................................ 50 2.2.1. Thực trạng kế toán thu tại Bảo hiểm xã hội huyện Tiên Lữ tỉnh Hưng Yên ................................................................................................................ 50 2.2.2. Thực trạng kế toán chi tại Bảo hiểm xã hội huyện Tiên Lữ tỉnh Hưng Yên ................................................................................................................ 56 2.3. Đánh giá thực trạng kế toán thu - chi tại bảo hiểm xã hội huyện Tiên Lữ tỉnh Hưng Yên ........................................................................................ 61 2.3.1. Những kết quả đạt được........................................................................ 61 2.3.2. Những hạn chế và nguyên nhân ............................................................ 62 Tiểu kết chương 2 ......................................................................................... 66 Chương 3. HOÀN THIỆN KẾ TOÁN THU - CHI TẠI BẢO HIỂM XÃ HỘI HUYỆN TIÊN LỮ TỈNH HƯNG YÊN ........................................................... 67 3.1. Định hướng về phát triển của Bảo hiểm xã hội Việt Nam và quan điểm phát triển của Bảo hiểm xã hội huyện Tiên Lữ tỉnh Hưng Yên ....... 67 3.1.1. Định hướng phát triển của bảo hiểm xã hội Việt Nam .......................... 67 3.1.2. Quan điểm phát triển của Bảo hiểm xã hội huyện Tiên Lữ, tỉnh Hưng Yên ................................................................................................................ 69
3.2. Yêu cầu và nguyên tắc hoàn thiện kế toán thu - chi tại bảo hiểm xã hội huyện Tiên Lữ, tỉnh Hưng Yên ............................................................. 71 3.2.1. Yêu cầu hoàn thiện kế toán thu chi, tổ chức bộ máy kế toán tại Bảo hiểm xã hội huyện Tiên Lữ tỉnh Hưng Yên .................................................... 71 3.2.2. Nguyên tắc hoàn thiện kế toán thu chi, tổ chức bộ máy kế toán tại Bảo hiểm xã hội huyện Tiên Lữ tỉnh Hưng Yên .................................................... 72 3.3. Giải pháp nhằm hoàn thiện kế toán thu - chi, tổ chức bộ máy kế toán tại bảo hiểm xã hội huyện Tiên Lữ tỉnh Hưng Yên .................................... 73 3.3.1. Hoàn thiện chứng từ kế toán ................................................................. 73 3.3.2. Hoàn thiện kế toán thu tại bảo hiểm xã hội huyện Tiên Lữ, tỉnh Hưng Yên ................................................................................................................ 75 3.3.3. Hoàn thiện kế toán chi tại Bảo hiểm xã hội huyện Tiên Lữ, tỉnh Hưng Yên ................................................................................................................ 77 3.3.4. Hoàn thiện tổ chức bộ máy kế toán ....................................................... 79 3.3.5. Ứng dụng công nghệ thông tin .............................................................. 79 3.4. Điều kiện thực hiện các giải pháp ......................................................... 80 3.4.1. Về phía cơ quan quản lý nhà nước ........................................................ 80 3.4.2. Về phía cơ quan bảo hiểm xã hội huyện Tiên Lữ tỉnh Hưng Yên ............... 80 Tiểu kết chương 3 ......................................................................................... 82 KẾT LUẬN .................................................................................................... 83 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................... 84
DANH MỤC VIẾT TẮT Những từ viết tắt Nội dung ASXH An sinh xã hội BHTN Bảo hiểm thất nghiệp BHXH Bảo hiểm xã hội BHXH BB Bảo hiểm xã hội bắt buộc BHXH TN Bảo hiểm xã hội tự nguyện BHYT Bảo hiểm y tế BNN Bệnh nghề nghiệp CNTT Công nghệ thông tin HCSN Hành chính sự nghiệp KBNN Kho bạc nhà nước KCB BHYT Khám chữa bệnh Bảo hiểm y tế LĐ Lao động NSNN Ngân sách Nhà nước SNCL Sự nghiệp công lập TK Tài khoản TNLĐ Tai nạn lao động TSCĐ Tài sản cố định XDCB Xây dựng cơ bản
DANH MỤC BẢNG, SƠ ĐỒ Bảng 1.1. Hệ thống chứng từ thu bảo hiểm xã hội Việt Nam .......................... 31 Bảng 1.2. Hệ thống chứng từ chi bảo hiểm xã hội Việt Nam .......................... 35 Bảng 2.1: Tổng hợp thu .................................................................................. 55 Bảng 2.2: Tổng hợp chi .................................................................................. 60 Sơ đồ 1.1. Sơ đồ thu tại Bảo hiểm xã hội Việt Nam ....................................... 32 Sơ đồ 1.2. Sơ đồ Thu tại bảo hiểm xã hội tỉnh ................................................ 32 Sơ đồ 1.3. Sơ đồ Thu tại bảo hiểm xã hội Huyện ............................................ 33 Sơ đồ 1.4. Sơ đồ chi tại bảo hiểm xã hội Việt Nam ........................................ 37 Sơ đồ 1.5. Sơ đồ chi tại bảo hiểm xã hội tỉnh ................................................. 37 Sơ đồ 1.6. Sơ đồ chi tại bảo hiểm xã hội huyện ............................................. 38 Sơ đồ 2.1: Tổ chức bộ máy hoạt động bảo hiểm xã hội huyện Tiên Lữ .......... 45 Sơ đồ 2.2: Tổ chức kế toán tại Bảo hiểm xã hội huyện Tiên Lữ tỉnh Hưng Yên ............................................................................................... 46 Sơ đồ 2.3. Trình tự ghi sổ kế toán theo hình thức kế toán máy ....................... 49 Sơ đồ 2.4: Hình thức kế toán của bảo hiểm xã hội huyện .............................. 49 Sơ đồ 2.5. Sơ đồ thu tại Bảo hiểm xã hội huyện Tiên Lữ................................ 52 Sơ đồ 2.6: Quy trình luân chuyển chứng từ thu .............................................. 53 Sơ đồ 2.7. Quy trình thu bảo hiểm xã hội ....................................................... 54 Sơ đồ 2.8: Sơ đồ chi tại Bảo hiểm xã hội huyện ............................................. 57 Sơ đồ 2.9: Quy trình luân chuyển chi chế độ bảo hiểm xã hội ........................ 58 Sơ đồ 2.10: Quy trình luân chuyển chứng từ chi chế độ bảo hiểm xã hội ....... 59 Sơ đồ 2.11: Quy trình luân chuyển chứng từ chi lương hưu bảo hiểm xã hội .. 60
1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Cân đối thu-chi tài chính Bảo hiểm xã hội (BHXH), bảo hiểm y tế (BHYT), bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) nguyên tắc phải được hạch toán độc lập phần thuộc ngân sách nhà nước và phần do quỹ BHXH đảm bảo. Việc hoạt động thu-chi phải rõ ràng giữa nguồn Ngân sách nhà nước phải trả cho người thụ hưởng chế độ BHXH trước 1995; người thụ hưởng chế độ từ năm 1995 do quỹ BHXH đảm bảo chi trả cho người hưởng, do đó việc kế toán hoạt động thu-chi BHXH phải đáp ứng được nguyên tắc độc lập. Kế toán thu chi BHXH là một trong những nhiệm vụ quan trọng và khó khăn của ngành BHXH, phải đáp ứng được cụ thể như sau: Thu đúng đối tượng, thu đủ theo mức đóng, kịp thời theo phương thức đóng; giảm thiểu thủ tục thu nộp cho đơn vị và nhân dân, mở rộng đối tượng tham gia theo Nghị quyết 28 của Trung ương (TW) về cải cách bảo hiểm xã hội; quỹ BHXH vẫn tiềm ẩn nguy cơ về mất cân đối trong trung và dài hạn; các chế độ BHXH còn chưa đa dạng, linh hoạt nên thiếu hấp dẫn; hồ sơ, thủ tục còn chưa thực sự thuận lợi cho doanh nghiệp, người lao động (NLĐ), số doanh nghiệp (DN) nợ đóng, trốn đóng BHXH vẫn còn khá phổ biến; việc tăng trưởng nguồn thu BHXH còn thấp chưa tương xứng với tiềm năng hiện tại. Kế toán chi tại BHXH có thể coi là một khâu trọng yếu trong việc thực hiện các chế độ, chính sách BHXH. Bên cạnh những thành tựu đạt được, công tác kế toán chi BHXH trên địa bàn huyện còn bộc lộ nhiều khó khăn, bất cập như: vẫn còn tồn tại tình trạng lợi dụng khe hở của Luật BHXH để trục lợi BHXH của các cá nhân và các tổ chức; hệ thống BHXH được tổ chức theo ngành dọc từ trung ương đến cấp huyện, mọi hoạt động liên quan đến lĩnh vực BHXH tại cấp xã chưa có cán bộ chuyên môn thực hiện, nhất là công tác quản lý đối tượng và chi BHXH gặp nhiều khó khăn do hoàn toàn phụ thuộc vào đại lý bưu điện….Mặt khác, trong điều kiện thời đại công nghệ 4.0 hội nhập kinh tế thế giới sâu rộng, Nghị quyết 28 của TW về cải cách Bảo hiểm xã hội,
2 số đối tượng hưởng BHXH ngày càng tăng, đa dạng, phức tạp, số tiền chi BHXH ngày càng lớn, nên vấn đề quản lý chặt chẽ nguồn quỹ, đảm bảo chi đúng, đủ, kịp thời và thuận lợi là ưu tiên hàng đầu cho ngành BHXH. Kế toán thu chi BHXH là một trong những công cụ quản lý kinh tế nhằm phản ánh và giám đốc toàn diện các mặt hoạt động kinh tế tài chính ở đơn vị. Ngoài ra, kế toán còn có nhiệm vụ kiểm tra, kiểm soát các khoản thu, chi tài chính, nộp, thanh toán nợ; kiểm tra việc quản lý và sử dụng tài sản và nguồn hình thành; phát triển và ngăn ngừa các hành vi vi phạm về luật kế toán; phân tích thông tin, số liệu kế toán giúp đơn vị, người quản lý điều hành đơn vị; cung cấp thông tin số liệu kế toán theo quy định của pháp luật. Kế toán bảo hiểm xã hội là công việc tổ chức hệ thống thông tin, bằng số liệu để quản lý và kiểm soát nguồn kinh phí, tình hình sử dụng, quyết toán kinh phí, tình hình quản lý và sử dụng các loại vật tư, tài sản công; tình hình chấp hành dự toán thu, chi và thực hiện các tiêu chuẩn, định mức của Nhà nước ở đơn vị. Do vậy, qua việc nghiên cứu, tìm hiểu kế toán thu chi tại Bảo hiểm xã hội huyện Tiên Lữ, tỉnh Hưng Yên tác giả nhận thấy việc công tác kế toán thu-chi, đúng chế độ, khoa học, hợp lý, chính xác và đầy đủ tại đơn vị có ý nghĩa, tầm quan trọng đối với việc tổ chức thu nhận, cung cấp thông tin kịp thời đầy đủ về tình hình thu- chi Bảo hiểm xã hội Tiên Lữ, tỉnh Hưng Yên từ đó làm cơ sở để, ngành Bảo hiểm xã hội tham mưu với Đảng, Nhà nước hoạch định chính xác các chủ trương, đường lối, pháp luật việc thực hiện chế độ BHXH cho người thụ hưởng, đảm bảo việc ổn định và tăng trưởng quỹ BHXH. Xuất phát từ đặc điểm trên, tôi đã quyết định chọn đề tài: “Kế toán thu – chi tại Bảo hiểm xã hội huyện Tiên Lữ tỉnh Hưng Yên” làm đề tài nghiên cứu luận văn thạc sĩ.
3 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu Kế toán thu - chi tại cơ quan bảo hiểm xã hội đã được một số tác giả nghiên cứu dưới các góc độ tiếp cận khác nhau như: Luận văn thạc sĩ “Kế toán hoạt động thu-chi tại Bảo hiểm xã hội tỉnh Hà Nam” của tác giả Tường Thị Huyền Trang Trang năm 2014. Tác giả chỉ tiếp cận cơ bản kế toán hoạt động thu- chi Bảo hiểm xã hội tại cơ quan Bảo hiểm xã hội tỉnh Hà Nam. Tuy nhiên luận văn chưa kiểm soát được vấn đề quản lý thu, chi, kế toán thu chi được kịp thời, áp dụng công nghệ thông tin trong giao dịch với cơ quan BHXH, đặc biệt là giao dịch điện tử mức độ 4 và cổng dịch vụ công. Luận văn thạc sỹ “Hoàn thiện tổ chức công tác kế toán tại Bảo hiểm xã hội thành phố Hà Nội” của tác giả Đặng Thị Trà My năm 2018 tại Trường Đại học Lao động- xã hội; Luận văn nghiên cứu dưới góc độ về tổ chức bộ máy kế toán tại bảo hiểm xã hội Thành phố Hà Nội. Mà tổ chức bộ máy kế toán chỉ là một bộ phận trong hoạt động kế toán thu chi tại bảo hiểm xã hội, bộ máy kế toán còn cồng kềnh, chưa kết nối đầu vào, đầu ra của hệ thống tập trung của ngành BHXH. Bộ máy hạch toán kế toán thu, chi phải đi từ kế toán thu( đầu vào) và từ dữ liệu đầu vào khi chi (đầu ra) phải căn cứ vào đầu vào để giải quyết chi chế độ. Luận văn thạc sĩ kế toán “Hoàn thiện công tác tài chính kế toán tại Bảo hiểm xã hội Đà Nẵng” của tác giả Trần Đình Hải 2012 tại Trường Đại Học Đà Nẵng; Luận văn nghiên cứu hoàn thiện được cơ chế quản lý tài chính dưới góc độ về tài chính và nguồn hình thành quỹ Bảo hiểm xã hội, quản lý sử dụng các quỹ thành phần của cơ quan Bảo hiểm xã hội thành phố Đà Nẵng. Tuy nhiên luận văn chưa phân tích được quỹ ốm đau thai sản 3% và thực trạng lạm dụng quỹ ốm đau thai sản. Luận văn thạc sĩ Kế toán “Kế toán hoạt động thu và chi tại Bảo hiểm xã hội tỉnh Quảng Ngãi” của tác giả Tiêu Minh Thùy năm 2016 tại Trường đại học Thương Mại; Luận văn nêu cơ bản về kế toán thu, kế toán chi BHXH,
4 BHYT, BHTN tuy nhiên chưa đề cập đến việc quản lý thu, chi và các giải pháp tăng cường mở rộng đối tượng tham gia BHXH, BHYT. Tác giả đã tiếp cận được cơ bản về chế độ kế toán theo Thông tư 102/2018/TT-BTC ban hành chế độ kế toán đối với Bảo hiểm xã hội; Quyết định 595/QĐ-BHXH về ban hành Quy trình quản lý thu BHXH,BHYT, BHTN, TNLĐ-BNN; quản lý sổ BHXH, thẻ BHYT; Quyết định 166/QĐ-BHXH về Ban hành quy trình giải quyết hưởng các chế độ BHXH, chi trả các chế độ BHXH, BHTN. Như vậy những luận văn nghiên cứu của các tác giả trên đây đã có những đóng góp nhất định kể cả về mặt lý luận và thực tiễn kế toán thu- chi tại Bảo hiểm xã hội,chỉ ra tính chất đặc thù của ngành Bảo hiểm xã hội, những hạn chế, nguyên nhân và đưa ra những giải pháp cụ thể hoàn thiện kế toán thu – chi tại Bảo hiểm xã hội. Tuy nhiên, các luận văn nghiên cứu cũng còn một số khoảng trống chưa đề cấp tới: - Các luận văn đã chưa nêu các giải pháp kiểm soát chi để kiểm soát lỗ hổng về làm dụng các quỹ BHXH - Chưa hoàn thiện giải pháp kế toán thu tại cơ quan Bảo hiểm xã hội gây thất thoát nguồn thu BHXH. Tất cả các nghiên cứu nói ở trên, ở mức độ khác nhau đã giúp tác giả có một số tư liệu và kiến thức cần thiết để hình thành các hiểu biết chung, tiếp cận đi sâu nghiên cứu luận văn “Kế toán thu- chi tại Bảo hiểm xã hội huyện Tiên Lữ tỉnh Hưng Yên”. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích Hoàn thiện kế toán thu-chi tại Bảo hiểm xã hội huyện Tiên Lữ tỉnh Hưng Yên 3.2. Nhiệm vụ - Hệ thống hoá và làm rõ thêm một số vấn đề lý luận cơ bản về kế toán thu –chi tại đơn vị Bảo hiểm xã hội. - Phân tích thực trạng về kế toán thu – chi tại cơ quan Bảo hiểm xã hội
5 huyện Tiên Lữ. - Đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện kế toán thu – chi tại Bảo hiểm xã hội huyện Tiên Lữ tỉnh Hưng Yên. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Luận văn nghiên cứu hoạt động BHXH tại cơ quan Bảo hiểm xã hội huyện Tiên Lữ trong đó tập trung chủ yếu vào kế toán thu – chi trong cơ quan BHXH huyện Tiên Lữ, từ đó nghiên cứu thực trạng kế toán thu – chi tại BHXH huyện Tiên Lữ dựa trên cơ sở các nội dung thông tin kế toán: Chứng từ kế toán, tài khoản kế toán, sổ kế toán, báo cáo kế toán... sau đó đề ra các giải pháp hoàn thiện kế toán thu chi tại BHXH huyện Tiên Lữ. 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi về không gian: Tại bảo hiểm xã hội huyện Tiên Lữ tỉnh Hưng Yên - Phạm vi về thời gian: Giai đoạn 2017 - 2019 5. Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp thu thập tài liệu:Nguồn tài liệu chủ yếu là Luật Bảo hiểm xã hội, các giáo trình giảng dạy về kế toán hoạt động thu chi BHXH của Trường Đại học kinh tế Quốc dân, luận văn thạc sỹ về Kế toán thu- chi BHXH, tài liệu kế toán thu chi tại Báo hiểm xã hội huyện Tiên Lữ. - Phương pháp phân tích số liệu: Từ các thông tin kế toán thu chi tại Bảo hiểm xã hội, chế độ kế toán theo thông tư 102/2018/TT-BTC, Báo cáo tài chính, Bảo cáo quyết toán tác giả phân tích tìm ra các điểm hạn chế, để đưa ra giải pháp hoàn thiện kế toán thu chi tại cơ quan Bảo hiểm xã hội. - Phương pháp quan sát: Qua thời gian nghiên cứu tôi trực tiếp quan sát các qui trình thực hiện của kế toán hoạt động thu- chi BHXH tại bảo hiểm xã huyện Tiên Lữ. Qua đó giúp tôi có cái nhìn tổng thể về hoạt động kế toán thu chi BHXH.
6 6. Những đóng góp của đề tài nghiên cứu - Về lý lý luận Luận văn làm rõ thêm về các khái niệm, phạm trù, bản chất, nội dung, chức năng, nghiệp vụ của kế toán thu chi tại cơ quan Bảo hiểm xã hội trong hệ thống kế toán Việt Nam. - Về thực tiễn Phân tích thực trạng kế toán thu chi, trên cơ sở đó chỉ ra hạn chế, nguyên nhân trong áp dụng kế toán thu chi tại Bảo hiểm xã hội huyện Tiên Lữ tỉnh Hưng Yên . Luận văn đã đưa ra một số giải pháp nhằm hoàn thiện kế toán thu - chi tại cơ quan BHXH huyện Tiên Lữ tỉnh Hưng Yên, góp phần đảm bảo kiểm soát chặt chẽ thu – chi đúng chế độ, hướng tới mục tiêu đảm bảo an sinh xã hội,bảo toàn, tăng trưởng quỹ BHXH, BHYT, BHTN,... 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, phụ lục, danh mục tài liệu tham khảo, nội dung luận văn được chia làm 3 chương: Chương 1: Lý luận cơ bản về kế toán thu – chi của cơ quan Bảo hiểm xã hội Chương 2: Thực trạng kế toán thu – chi tại bảo hiểm xã hội huyện Tiên Lữ, tỉnh Hưng Yên Chương 3: Hoàn thiện kế toán thu – chi tại Bảo hiểm xã hội huyện Tiên Lữ, tỉnh Hưng Yên
7 Chương 1 LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ KẾ TOÁN THU - CHI CỦA CƠ QUAN BẢO HIỂM XÃ HỘI 1.1. Khái quát về Bảo hiểm xã hội 1.1.1. Khái niệm và bản chất về bảo hiểm xã hội 1.1.1.1. Khái niệm Theo định nghĩa của tổ chức lao động quốc tế “BHXH là sự bảo vệ của xã hội đối với các thành viên của mình khi họ gặp khó khăn do bị mất hoặc giảm thu nhập gây ra bởi ốm đai, mất khả năng lao động, tuổi già, tàn tật và chết. Hơn nữa BHXH còn bảo vệ cho việc chăm sóc y tế, sức khoẻ và trợ cấp cho các gia đình khi cần thiết” [19]. Định nghĩa này phản ánh một cách tổng quan về mục tiêu, bản chất và chức năng của BHXH đối với mỗi quốc gia. Mục tiêu cuối cùng của bảo hiểm xã hội là hướng tới sự phát triển của mỗi cá nhân trong cộng đồng và của toàn xã hội đối với mọi người. Theo từ điển bách khoa Việt Nam: Bảo hiểm xã hội là sự đảm bảo thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập đối với nguời lao động khi họ gặp phải những biến cố làm giảm hoặc mất khả năng lao động như: ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, tử tuất, già yếu, mất việc làm, trên cơ hình thành một quỹ tài chính do sự đóng góp của các bên tham gia Bảo hiểm xã hội, có sự bảo hộ của Nhà nước theo đúng pháp luật. Nhằm bảo đảm an toàn, ổn định đời sống cho NLĐ và gia đình họ, đồng thời góp phần đảm bảo xã hội. Theo luật Bảo hiểm xã hội năm 2014 tại khoản 1 điều 3 thì BHXH là Bảo hiểm xã hội là sự bảo đảm thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập của người lao động khi họ bị giảm hoặc mất thu nhập do ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, hết tuổi lao động hoặc chết, trên cơ sở đóng vào quỹ bảo hiểm xã hội [16]. 1.1.1.2. Bản chất của bảo hiểm xã hội Bảo hiểm xã hội là nhu cầu khách quan, đa dạng, phức tạp của xã hội, nhất là trong xã hội mà sản xuất hàng hoá hoạt động theo cơ chế thị trường,
8 mối quan hệ thuê mướn lao động phát triển tới một mức độ nào đó. Kinh tế càng phát triển thì Bảo hiểm xã hội càng đa dạng và hoàn thiện. BHXH vừa để thực hiện các mục đích xã hội, vừa để thực hiện các mục đích kinh tế trong mỗi cộng đồng, quốc gia. - Bản chất kinh tế của BHXH Bản chất kinh tế của BHXH thể hiện ở chỗ những người tham gia cùng đóng góp một khoản tiền trích trong thu nhập (khoản đóng góp này không ảnh hưởng lớn đến đời sống và SXKD của cá nhân hoặc đơn vị) để lập một quỹ dự trữ. Các khoản đóng góp vào quỹ BHXH bao gồm: đóng góp của NLĐ, NSDLĐ và sự hỗ trợ của Nhà nước. Mục đích của việc hình thành quỹ BHXH để trợ cấp cho những NLĐ khi gặp rủi ro, tránh được những hụt hẫng về thu nhập cho họ. Sự hỗ trợ này được lấy từ quỹ BHXH nên giảm và tiết kiệm được chi NSNN. Đồng thời, bản chất kinh tế còn được thể hiện ở chỗ, NLĐ chỉ đóng một phần nhỏ trong thu nhập của mình, nhưng do nhiều nguồn hình thành khác có khoản tiền lớn đảm bảo đủ chi trả tài chính cho họ khi phát sinh nhu cầu được thanh toán. Quỹ BHXH hoạt động theo nguyên tắc “số đông bù số ít”. Do tính đặc thù giữa thời gian khoản tiền đóng góp của các bên tham gia BHXH và thời gian khoản chi trả trợ cấp BHXH cho những người hưởng chế độ không trùng nhau, đã tạo cho quỹ BHXH có nguồn tiền tạm thời “nhàn rỗi”. Khoản tiền tạm thời “nhàn rỗi” được sử dụng cho hoạt động đầu tư sinh lời bảo tồn giá trị cho quỹ BHXH. Quỹ BHXH được đặc trưng bằng sự vận động của các nguồn tài chính trong quá trình tạo lập và sử dụng, được phản ánh các quan hệ kinh tế trong quá trình phân phối lại thu nhập các nguồn lực giữa các chủ thể tham gia tạo lập và sử dụng quỹ BHXH. Những luận cứ trên đây đã chứng minh rằng bên cạnh mục tiêu hoạt động BHXH là an toàn xã hội về kinh tế cho mọi người trong cộng đồng, thì BHXH còn là một hình thức huy động vốn. Và với sức mạnh về tài chính của mình cùng với sự quản lý của Nhà nước, BHXH sẽ góp phần ổn định tài
9 chính, tiền tệ quốc gia. - Bản chất xã hội của BHXH BHXH thuộc phạm vi hệ thống chính sách xã hội, nó liên quan đến lợi ích của mọi người dân trong xã hội. Thể hiện ở chỗ quỹ BHXH là một bộ phận của tổng sản phẩm trong nước được xã hội tổ chức, quản lý, bảo tồn và phân phối lại thu nhập. BHXH còn là công cụ cải thiện điều kiện sống của mọi tầng lớp dân cư, đặc biệt là NLĐ. Những hụt hẫng và biến cố về thu nhập trong các trường hợp ốm đau, tai nạn làm giảm hoặc mất khả năng lao động, mất việc làm hoặc khi già yếu trở thành mối đe dọa cuộc sống bình thường của NLĐ. Để khắc phục tình trạng này, với truyền thống “lá lành đùm lá rách”, tinh thần “tương thân tương ái” trong nhân dân được phát huy dưới các hình thức đóng góp của Nhà nước, NSDLĐ vàNLĐ khi họ còn khỏe mạnh, còn có thu nhập, để dùng vào lúc tuổi già, lúc ốm đau... Kết quả của sự phân phối lại đó tạo ra được sự bình đẳng hơn về thu nhập giữa các tầng lớp dân cư trong xã hội. Chính từ đó góp phần tái sản xuất giản đơn và tái sản xuất mở rộng sức lao động, tạo điều kiện thúc đẩy sản xuất có hiệu quả, tạo được thêm nhiều công ăn việc làm, tăng thu nhập đồng thời phát triển tốt hơn các dịch vụ xã hội phục vụ cho con người như y tế, giáo dục, văn hoá. Như vậy, thực tế cho thấy BHXH là công cụ quan trọng và hiệu quả để tạo nên một mạng lưới an toàn cho con người, hoạt động BHXH không vì mục tiêu lợi nhuận mà hoạt động vì mục đích bảo đảm sự phát triển lâu bền của nền kinh tế, góp phần ổn định và thúc đẩy tiến bộ xã hội. 1.1.2. Chức năng của bảo hiểm xã hội BHXH được xem như là một loạt các hoạt động mang tính xã hội nhằm đảm bảo đời sống cho người lao động, mở rộng sản xuất, phát triển kinh tế, ổn định trật tự xã hội nói chung do vậy BHXH có chức năng: - Thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập cho NLĐ tham gia BHXH khi họ bị giảm hoặc mất khả năng lao động hoặc mất việc làm. Đây là chức
10 năng cơ bản nhất của BHXH, nó quyết định nhiệm vụ, tính chất và cơ chế tổ chức hoạt động của BHXH. - Tiến hành phân phối và phân phối lại thu nhập giữa những người tham gia BHXH. BHXH cũng dựa trên nguyên tắc lấy số đông bù số ít, do vậy mọi người lao động khi tham gia BHXH đều bình đẳng trong việc đóng góp vào quỹ cũng như được bình đẳng trong quyền lợi nhận được từ các chế độ BHXH. - BHXH là đòn bẩy, khuyến khích NLĐ hăng hái tham gia lao động sản xuất và từ đó nâng cao năng suất lao động. - BHXH thực hiện chức năng điều hoà lợi ích giữa ba bên: NLĐ, NSDLĐ, Nhà nước đồng thời làm giảm bớt mâu thuẫn xã hội, góp phần ổn định chính trị, kinh tế, xã hội. - BHXH còn thực hiện chức năng giám đốc bởi BHXH tiến hành kiểm tra, giám sát việc tham gia thực hiện chính sách BHXH của NLĐ, người sử dụng lao động (NSDLĐ) theo quy định của pháp luật nhằm đảm bảo quyền lợi cho NLĐ, góp phần ổn định xã hội. Với những chức năng trên, BHXH đã trở thành một trong những quyền con người, được Đại hội đồng Liên hợp quốc thừa nhận và ghi vào Tuyên ngôn Nhân quyền ngày (10/12/1948): “Tất cả mọi người với tư cách là thành viên của xã hội có quyền hưởng BHXH, quyền đó được đặt cơ sở trên sự thoả mãn các quyền về kinh tế, xã hội và văn hoá nhu cầu cho nhân cách và sự tự do phát triển con người”[21]. 1.1.3. Vai trò của bảo hiểm xã hội 1.1.3.1. Bảo hiểm xã hội góp phần thực hiện công bằng xã hội Về bản chất kinh tế có thể khẳng định ngay BHXH không nhằm mục đích kinh doanh, lợi nhuận, nhưng lại là công cụ thực hiện phân phối lại thu nhập. BHXH dựa trên nguyên tắc NLĐ bình đẳng trong nghĩa vụ đóng góp và quyền lợi được hưởng trong BHXH thông qua hoạt động của mình. BHXHtham gia vào việc phân phối và phân phối lại thu nhập xã hội giữa
11 những NLĐ thế hệ trước với thế hệ sau, giữa những ngành nghề sản xuất, giữa những người thu nhập cao và người có thu nhập thấp, giữa những người may mắn và không may mắn. Vì vậy, BHXH góp phần thực hiện công bằng xã hội. Chính sách BHXH công bằng, hợp lý, tiến bộ sẽ tạo ra động lực để thực hiện tốt chính sách kinh tế, giải quyết tốt những vấn đề xã hội. Dù trong điều kiện nào, với hình thức nào, BHXH cũng lấy mục tiêu an sinh xã hội làm căn bản. Hệ thống BHXH được mở rộng góp phần giảm bớt những đối tượng cần trợ giúp xã hội. Và như vậy gánh nặng của Ngân sách, của các quỹ công cộng và của cộng đồng sẽ nhẹ bớt. Điều này cũng có nghĩa là hệ thống an sinh xã hội quốc gia càng đảm bảo và phát triển. 1.1.3.2. Bảo hiểm xã hội góp phần tăng trưởng kinh tế Như đã biết, trong kinh tế thị trường, BHXH được thực hiện theo cơ chế ba bên: NLĐ, NSDLĐ và Nhà nước. Những đóng góp của các bên tham gia BHXH nêu trên là những nguồn cơ bản hình thành quỹ BHXH. Ngoài nguồn tài chính rất lớn từ sự đóng góp của NLĐ và NSDLĐ được tồn tích lại, quỹ BHXH còn có những nguồn thu khác, như thu từ các hoạt động đầu tư, thu từ các khoản nộp phạt do chậm nộp BHXH của các cơ quan, doanh nghiệp, thu từ các hỗ trợ của các tổ chức quốc tế (nếu có) và các khoản thu khác. Chức năng của quỹ BHXH là để chi trả các trợ cấp BHXH và chi phí cho các hoạt động của hệ thống BHXH. Quỹ BHXH là một quỹ tiêu dùng, đồng thời cũng là một quỹ dự phòng. Nó vừa mang tính kinh tế, vừa mang tính xã hội rất cao và là phương tiện quan trọng nhất đảm bảo cho toàn bộ hệ thống BHXH tồn tại và phát triển. Tuy nhiên, quỹ BHXH lại độc lập với Ngân sách Nhà nước. Do đó, việc quản lý quỹ BHXH, thực hiện đầu tư, bảo tồn và tăng trưởng quỹ rất cần thiết, với đặc thù thời điểm thu và chi không trùng nhau, quỹ BHXH luôn tập trung nguồn tài chính “nhàn rỗi” tương đối lớn đầu tư lại cho nền kinh tế như cho Chính phủ vay hoặc trực tiếp được đầu tư vào các dự án phát triển hoặc những công trình phúc lợi (xây nhà ở cho NLĐ, xây đường xá, cơ sở hạ tầng...) tạo ra nhiều công ăn việc làm cho NLĐ,
12 góp phần thực hiện những mục tiêu tăng trưởng, bảo toàn, phát triển quỹ BHXH và phát triển kinh tế đất nước. Hoạt động BHXH là hoạt động dịch vụ công mang tính xã hội cao, là quá trình tổ chức triển khai thực hiện các nghiệp vụ thu BHXH đối với NLĐ và NSDLĐ; giải quyết các chế độ, chính sách BHXH và chi BHXH cho người được hưởng; nhằm đảm bảo cho mọi NLĐ, mọi tổ chức, đơn vị hoạt động sản xuất kinh doanh được bình đẳng, công bằng. Dưới góc độ kinh tế, các hoạt động BHXH đã góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, góp phần làm tăng thu nhập quốc dân và ngựơc lại kinh tế tăng trưởng đã có tác động tích cực, ảnh hưởng trực tiếp hoặc gián tiếp tới các hoạt động BHXH. Đảng và Nhà nước đã khẳng định phát triển kinh tế xã hội dựa trên nội lực là chính thì nguồn đầu tư từ quỹ BHXH là một kênh quan trọng. Có thể nói BHXH là một trong những chính sách xã hội quan trọng không thể thiếu của mỗi quốc gia nhằm bình ổn đời sống kinh tế - xã hội và góp phần làm vững chắc thể chế chính trị. Đồng thời, chính sách BHXH là vấn đề xã hội, vấn đề con người, NLĐ là chủ thể quyết định với nền kinh tế - xã hội. 1.2. Các quỹ và nội dung thu - chi của cơ quan bảo hiểm xã hội 1.2.1. Các quỹ của cơ quan bảo hiểm xã hội 1.2.1.1. Quỹ bảo hiểm xã hội Quỹ BHXH là một trong những nội dung cơ bản của hệ thống BHXH. Quỹ BHXH được hình thành bằng nhiều nguồn khác nhau, hình thành một quỹ tiền tệ tập trung là quỹ dự trữ tài chính để đảm bảo thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập cho NLĐ và gia đình họ khi họ bị giảm hoặc mất khả năng lao động hoặc bị mất việc làm vì những “rủi ro xã hội” như ốm đau, thai sản, TNLĐ - BNN, tử tuất... Như vậy quỹ BHXH là một quỹ tiêu dùng, đồng thời cũng là một quỹ dự phòng. Nó vừa mang tính kinh tế, vừa mang tính xã hội rất cao và là phương tiện quan trọng nhất đảm bảo cho toàn bộ hệ thống BHXH tồn tại và phát triển . Tuy nhiên, quỹ BHXH lại độc lập với Ngân sách Nhà nước.