Luận văn Thạc sĩ Kế toán: Kế toán thu, chi tài chính tại Công đoàn Y tế Việt Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:97

Thêm vào BST

Báo xấu

19
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn "Kế toán thu, chi tài chính tại Công đoàn Y tế Việt Nam" được hoàn thành với mục tiêu nhằm hệ thống hóa những vấn đề lý luận và thực tiễn liên quan đến kế toán thu, chi tài chính công đoàn và qua đánh giá thực trạng kế toán thu, chi tài chính công đoàn, luận văn đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện Kế toán thu, chi tài chính tại Công đoàn Y tế Việt Nam nhằm đáp ứng tốt nhất yêu cầu hoạt động trong tình hình mới của tổ chức Công đoàn.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kế toán: Kế toán thu, chi tài chính tại Công đoàn Y tế Việt Nam

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG ĐOÀ N NGUYỄN THỊ MAI PHƯƠNG KẾ TOÁN THU, CHI TÀI CHÍNH TẠI CÔNG ĐOÀN Y TẾ VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ KẾ TOÁN MÃ SỐ: 834 03 01 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS. TS. ĐINH THỊ MAI HÀ NỘI, NĂM 2022
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận văn thạc sĩ kế toán với đề tài “Kế toán thu, chi tài chính tại Công đoàn Y tế Việt Nam” là công trìnhnghiên cứu độc lập do tác giả thực hiện dưới sự hướng dẫn của PGS.TS. Đinh Thị Mai. Luận văn chưa được công bố trong bất cứ công trình nghiên cứu nào. Các số liệu nội dung được trình bày trong luận văn là trung thực, có nguồn gốc rõ ràng, hợp lệ và bảo đảm tuân thủ các quy định về bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ. Tôi xin chịu trách nhiệm về toàn bộ nội dung của luận văn thạc sĩ. Tác giả luận văn Nguyễn Thị Mai Phương
LỜI CẢM ƠN Luận văn tốt nghiệp cao học được hoàn thành tại Đại học Công đoàn. Có được luận văn tốt nghiệp này, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc tới Trường Đại học Công đoàn, Khoa sau đại học, đặc biệt là PGS.TS. Đinh Thị Mai đã trực tiếp hướng dẫn, dìu dắt, giúp đỡ tôi với những chỉ dẫn khoa học quý giá trong suốt quá trình triển khai, nghiên cứu và hoàn thành đề tài “Kế toán thu, chi tài chính tại Công đoàn Y tế Việt Nam”. Xin chân thành cảm ơn các thầy cô giáo, các nhà khoa học đã trực tiếp giảng dạy truyền đạt những kiến thức khoa học chuyên ngành kế toán cho bản thân tôi trong suốt thời gian học tập tại trường. Xin gửi tới Ban Thường vụ, các đồng chính lãnh đạo, Ban Tài chính Công đoàn Y tế Việt Nam lời cảm ơn sâu sắc vì đã tạo mọi điều kiện thuận lợi giúp tôi thu thập số liệu cũng như những tài liệu nghiên cứu cần thiết liên quan tới đề tài tốt nghiệp. Cuối cùng, xin bày tỏ sự biết ơn tới những người thân trong gia đình, bạn bè những người đã tạo điều kiện, động viên, giúp đỡ tôi trong suốt thời gian học tập và nghiên cứu luận văn của mình. Mặc dù đã có nhiều cố gắng hoàn thiện luận văn bằng tất cả sự nhiệt tình và năng lực của bản thân, tuy nhiên không thể tránh khỏi những thiếu sót, rất mong nhận được sự đóng góp ý kiến của quý thầy cô và các bạn. Xin chân thành cảm ơn!
MỤC LỤC Lời cam đoan Lời cảm ơn Mục lục Danh mục các chữ viết tắt Danh mục bảng, sơ đồ MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài................................................................................ 1 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu ................................................................... 2 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................ 4 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu................................................................. 4 5. Phương pháp nghiên cứu .............................................................................. 5 6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài nghiên cứu .................................... 5 7. Kết cấu luận văn ........................................................................................... 6 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ KẾ TOÁN THU, CHI TÀI CHÍNH CỦA CÔNG ĐOÀN VIỆT NAM ............................................................................... 7 1.1. Khái quát về Công đoàn Việt Nam ......................................................... 7 1.1.1. Khái niệm, bản chất Công đoàn Việt Nam .............................................. 7 1.1.2. Vai trò, chức năng của tổ chức Công đoàn Việt Nam ............................. 8 1.2. Khái quát về tài chính công đoàn Việt Nam .........................................10 1.2.1. Khái niệm, bản chất tài chính công đoàn Việt Nam ...............................10 1.2.2. Vai trò, chức năng tài chính công đoàn Việt Nam..................................13 1.2.3. Quản lý tài chính công đoàn ..................................................................15 1.3. Kế toán thu, chi tài chính công đoàn .....................................................24 1.3.1. Các quy định, chế độ, chính sách kế toán, tài chính công đoàn ..............24 1.3.2. Kế toán thu tài chính công đoàn.............................................................27 1.3.3. Kế toán chi tài chính công đoàn .............................................................31 Tiểu kết chương 1 ..........................................................................................37
Chương 2. THỰC TRẠNG KẾ TOÁN THU, CHI TÀI CHÍNH TẠI CÔNG ĐOÀN Y TẾ VIỆT NAM .................................................................................38 2.1. Khái quát về Công đoàn Y tế Việt Nam ................................................38 2.1.1. Quá trình hình thành và phát triển Công đoàn Y tế Việt Nam ................38 2.1.2. Chức năng, nhiệm vụ và tổ chức bộ máy Công đoàn Y tế Việt Nam .............41 2.2. Cơ chế quản lý thu, chi tài chính tại Công đoàn Y tế Việt Nam ..........45 2.2.1. Cơ chế phân cấp quản lý tài chính tại Công đoàn Y tế Việt Nam ...........45 2.2.2. Cơ chế quản lý thu và phân phối tài chính tại Công đoàn Y tế Việt Nam ..46 2.2.3. Cơ chế phân cấp và quy trình quản lý chi tài chính tại Công đoàn Y tế Việt Nam .........................................................................................................50 2.3. Thực trạng Kế toán thu, chi tài chính tại Công đoàn Y tế Việt Nam ..........53 2.3.1. Thực trạng kế toán thu tài chính tại Công đoàn Y tế Việt Nam ..............53 2.3.2. Thực trạng kế toán chi tài chính tại Công đoàn Y tế Việt Nam ..............57 2.4. Đánh giá thực trạng Kế toán thu, chi tài chính tại Công đoàn Y tế Việt Nam ........................................................................................................61 2.4.1. Những kết quả đã đạt được ....................................................................61 2.4.2. Những hạn chế và nguyên nhân của hạn chế ..........................................62 Tiểu kết chương 2 ..........................................................................................66 Chương 3. PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN KẾ TOÁN THU, CHI TÀI CHÍNH TẠI CÔNG ĐOÀN Y TẾ VIỆT NAM ........................67 3.1. Phương hướng hoàn thiện Kế toán thu, chi tài chính tại Công đoàn Y tế Việt Nam ....................................................................................................67 3.1.1. Dự báo những ảnh hưởng đến hoạt động tài chính tại Công đoàn Y tế Việt Nam .........................................................................................................67 3.1.2. Phương hướng hoàn thiện Kế toán thu, chi tài chính tại Công đoàn Y tế Việt Nam .........................................................................................................68 3.2. Giải pháp hoàn thiện Kế toán thu, chi tài chính tại Công đoàn Y tế Việt Nam ........................................................................................................70 3.2.1. Hoàn thiện quản lý thu, chi tài chính tại Công đoàn Y tế Việt Nam ...............70
3.2.2. Hoàn thiện kế toán thu tài chính tại Công đoàn Y tế Việt Nam ..............74 3.2.3. Hoàn thiện kế toán chi tài chính tại Công đoàn Y tế Việt Nam ..............75 3.3. Điều kiện thực hiện giải pháp ................................................................79 3.3.1. Về phía Nhà nước và các Cơ quan chức năng ........................................79 3.3.2. Về phía Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam ........................................80 3.3.3. Về phía Công đoàn Y tế Việt Nam ........................................................81 Tiểu kết chương 3 ..........................................................................................84 KẾT LUẬN .....................................................................................................85 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ...........................................................87 PHỤ LỤC
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT BCH Ban chấp hành BHXH Bảo hiểm xã hội CĐCS Công đoàn cơ sở CĐYTVN Công đoàn Y tế Việt Nam CNVC Công nhân viên chức ĐPCĐ Đoàn phí công đoàn DN Doanh nghiệp HCSN Hành chính sự nghiệp KPCĐ Kinh phí công đoàn LĐLĐ Liên đoàn Lao động NLĐ Người lao động NSNN Ngân sách nhà nước QĐ Quyết định TCCĐ Tài chính công đoàn TLĐ Tổng Liên đoàn TSCĐ Tài sản cố định TW Trung ương
DANH MỤC BẢNG, SƠ ĐỒ Bảng Bảng 1.1: Danh mục chứng từ kế toán ............................................................. 25 Bảng 1.2: Danh mục sổ kế toán đặc thù trong hệ thống công đoàn .................. 27 Bảng 2.1: Số thu đoàn phí công đoàn Công đoàn Y tế Việt Nam từ năm 2016 đến năm 2020 ................................................................................. 47 Bảng 2.2: Số thu kinh phí công đoàn Công đoàn Y tế Việt Nam từ năm 2016 đến năm 2020 ................................................................................. 48 Bảng 2.3: Số liệu nguồn thu khác của Công đoàn Y tế Việt Nam từ năm 2016 đến năm 2020 ................................................................................. 49 Sơ đồ Sơ đồ 1.1: Hệ thống 4 cấp cơ bản Công đoàn Việt Nam .................................. 16 Sơ đồ 1.2: Tổ chức bộ máy tài chính kế toán công đoàn .................................. 18 Sơ đồ 1.3: Quy trình quản lý thu, chi trong các cấp công đoàn ........................ 18 Sơ đồ 1.4: Kế toán thu tài chính tại cấp Công đoàn cơ sở ................................ 29 Sơ đồ 1.5: Nội dung kế toán thu tài chính tại các cơ quan công đoàn cấp trên trực tiếp cơ sở trở lên và điều hòa tài chính với cấp trên, cấp dưới.. 30 Sơ đồ 1.6: Kế toán chi tài chính tại công đoàn cơ sở ....................................... 34 Sơ đồ 1.7: Kế toán chi tài chính tại các cơ quan công đoàn từ cấp trên trực tiếp cơ sở trở lên ............................................................................. 36 Sơ đồ 2.1: Tổ chức bộ máy cơ quan Công đoàn Y tế Việt Nam ....................... 43 Sơ đồ 2.2: Tổ chức bộ máy tài chính kế toán của Công đoàn Y tế Việt Nam ... 44 Sơ đồ 2.3: Kế toán thu tài chính tại công đoàn cơ sở ....................................... 55 Sơ đồ 2.4: Kế toán thu tài chính tại các cơ quan công đoàn từ cấp trên trực tiếp cơ sở trở lên ............................................................................. 56 Sơ đồ 2.5: Kế toán chi tài chính tại công đoàn cơ sở ....................................... 59 Sơ đồ 2.6: Kế toán chi tài chính tại cơ sở các cơ quan công đoàn từ cấp trên trực tiếp cơ sở trở lên ...................................................................... 60 Sơ đồ 3.1: Sơ đồ luân chuyển chứng từ thanh toán chi .................................... 78
1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Hiện nay nước ta đang phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập kinh tế quốc tế sâu rộng, nhiều vấn đề mới được đặt ra. Từ các cơ quan Nhà nước, cơ quan Đảng, đến các tổ chức chính trị - xã hội đều rất cần phải đổi mới, hệ thống chính sách pháp luật cần được hoàn thiện, cơ cấu tổ chức bộ máy cũng phải sắp xếp lại. Cải cách thủ tục hành chính như một yêu cầu tất yếu. Hệ thống tài chính nói chung và tài chính nhà nước nói riêng phải có những thay đổi, để huy động tốt nhất nguồn lực cho phát triển kinh tế và duy trì bộ máy hoạt động hiệu quả đáp ứng yêu cầu mới của đất nước. Tổ chức Công đoàn và Tài chính công đoàn cũng không nằm ngoài xu hướng này. Các loại hình đơn vị, doanh nghiệp đa dạng. Những đòi hỏi hoạt động của tổ chức công đoàn tại các loại hình đơn vị bắt buộc phải thay đổi theo. Quan hệ lao động phức tạp hơn. Hoạt động đại diện, bảo vệ quyền và lợi ích của người lao động cũng như các hoạt động thực hiện các chức năng khác của tổ chức công đoàn cần phù hợp với tình hình mới. Việc huy động, và sử dụng các nguồn lực tài chính của công đoàn một cách hợp lý, phù hợp với các quy định của pháp luật được đặt ra. Các quy định, từ hiến pháp, pháp luật, đến các văn bản dưới luật về hoạt động và tài chính công đoàn được các cơ quan nhà nước và tổ chức Công đoàn ban hành phải mang tính hệ thống, thống nhất, làm cơ sở cho việc huy động các nguồn lực và sử dụng chúng đem lại hiệu quả cao nhất cho tổ chức Công đoàn và xã hội. Công đoàn Y tế Việt Nam là Công đoàn ngành trung ươngtrực thuộc Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam được thành lập ngày 23/12/1957, trải qua hơn 60 năm quá trình hình thành và phát triển. Công đoàn Y tế Việt Nam đã thực hiện nhiều chức năng, nhiệm vụ của mình, trong đó với chức năng chính là bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp chính đáng
2 của cán bộ, công nhân, viên chức và người lao động ngành Y tế. Công đoàn Y tế Việt Nam trực tiếp quản lý và chỉ đạo hoạt động của 108 công đoàn cơ sở trực thuộc và phối hợp chỉ đạo về ngành nghề đối với 63 công đoàn ngành Y tế tỉnh, thành phố. Để duy trì hoạt động của Công đoàn Y tế Việt Nam và thực hiện tốt các chức năng nhiệm vụ của tổ chức Công đoàn, việc quản lý tài chính công đoàn và hệ thống kế toán thu, chi tài chính công đoàn là điều kiện tiên quyết không thể thiếu. Trước những vấn đề mới đặt ra, đòi hỏi Công đoàn Y tế Việt Nam phải đổi mới mạnh mẽ, trong đó đổi mới hệ thống kế toán thu chi tài chính có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Mặc dù nhận thức rõ được những đòi hỏi nêu trên, hệ thống kế toán tài chính công đoàn, các quy định cụ thể về tài chính của Công đoàn Y tế Việt Nam còn có những hạn chế, khiếm khuyết. Chế độ kế toán công đoàn chưa cập nhật theo quy định của chế độ kế toán đơn vị hành chính sự nghiệp, chưa phù hợp với yêu cầu thực tế; Việc phân cấp thu, quản lý, khai thác nguồn thu chưa đầy đủ kịp thời; Việc sử dụng tài chính cho các nội dung chi còn những điểm chưa hoàn toàn phù hợp với tình hình mới; Việc phân cấp tài chính, nguồn nhân lực làm công tác kế toán tài chính công đoàn, áp dụng công nghệ thông tin, công tác kiểm tra tài chính… cũng có những điểm cần hoàn thiện. Từ những lý luận và thực tiễn nêu trên, cao học viên chọn đề tài “Kế toán thu, chi tài chính tại Công đoàn Y tế Việt Nam” làm đề tài Luận văn thạc sĩ kế toán của mình với mong muốn đưa ra một số các giải pháp hoàn thiện hệ thống Kế toán thu, chi tài chính tại Công đoàn Y tế Việt Nam nhằm góp phần giải quyết những vấn đề cấp bách nêu trên. 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu Trong những năm gần đây đã xuất hiện một số công trình nghiên cứu vềhoạt động của tổ chức công đoàn nói chung và hệ thống tài chính công đoàn nói riêng trong điều kiện kinh tế thị trường và hội nhập. Có thể kể ra một số công trình sau:
3 - Nguyễn Thanh Tùng (2013), “Quản lý tài chính của Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam”.Luận văn đã đánh giá được thực trạng quản lý tài chính của Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam và đề xuất giải pháp tăng cường quản lý tài chính tại Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam. - Nguyễn Phương Nga (2013), “Nghiên cứu các giải pháp nhằm nâng cao nguồn thu ngân sách công đoàn của Liên đoàn Lao động thành phố Hà Nội”. Luận văn đã hệ thống hóa một số vấn đề lý luận về thu ngân sách của Liên đoàn Lao động cấp tỉnh, đặc biệt là đã mô tả rõ nét điểm mạnh, điểm yếu của chính sách, cơ cấu thu ngân sách của Liên đoàn Lao động thành phố Hà Nội. Từ đó đề xuất một số giải pháp hữu ích. - Nông Thị Bích Hằng (2017), “Quản lý tài chính tại Công đoàn Y tế Việt Nam”. Luận văn khái quát nội dung quản lý tài chính tại Công đoàn Y tế Việt Nam và đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý tài chính tại Công đoàn Y tế Việt Nam. - Nguyễn Thị Thanh Hải (2020), “Kế toán hoạt động thu, chi tạiViện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng Trung ương”. Luận văn đã trình bày một cách toàn diện và có hệ thống về kế toán hoạt động thu, chi trên hai góc độ KTTC và KTQT ở các đơn vị sự nghiệp công lập. Qua đó, đề xuất các giải pháp cụ thể hoàn thiện hệ thống kế toán hoạt động thu, chi tại Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng Trung ương. Có thể nói, các công trình nghiên cứu nêu trên đã làm rõ một số vấn đề lý luận và thực tiễn về quản lý tài chính, hoạt động thu, chi tại các đơn vị có sử dụng ngân sách nhà nước và ngân sách công đoàn. Tuy nhiên, đối với Công đoàn Y tế Việt Nam chưa có công trình nào nghiên cứu đề tài về kế toán thu, chi tài chính công đoàn, chưa đáp ứng được yêu cầu hoạt động thực tiễn của công đoàn, cần nghiên cứu bổ sung, hoàn thiện để đáp ứng yêu cầu về lý luận cũng như thực tiễn hoạt động công đoàn trong điều kiện mới hiện nay. Nhận thức được điều đó việc nghiên cứu đề tài sẽ kế thừa những thành tựu nghiên cứu đã đạt được, đồng thời luận giải chuyên sâu
4 đến kế toán hoạt động thu, chi tài chính công đoàn nhằm áp dụng trực tiếp với hoạt động của Công đoàn Y tế Việt Nam. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở hệ thống hóa những vấn đề lý luận và thực tiễn liên quan đến kế toán thu, chi tài chính công đoàn và qua đánh giá thực trạng kế toán thu, chi tài chính công đoàn, luận văn đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện Kế toán thu, chi tài chính tại Công đoàn Y tế Việt Nam nhằm đáp ứng tốt nhất yêu cầu hoạt động trong tình hình mới của tổ chức Công đoàn. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Hệ thống hóa và làm rõ những vấn đề lý luận chung về kế toán thu, chi tài chính công đoàn của Công đoàn Việt Nam. - Phân tích,đánh giá thực trạng Kế toán thu, chi tài chính tại Công đoàn Y tế Việt Nam, qua đó rút ra những ưu điểm và hạn chế về kế toán thu, chi tài chính công đoàn. - Đề xuất những giải pháp nhằm hoàn thiện Kế toán thu, chi tài chính tại Công đoàn Y tế Việt Nam. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Đề tài nghiên cứu về kế toán thu, chi tài chính công đoàn của Công đoàn Việt Nam. 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Về không gian: luận văn nghiên cứu kế toán thu, chi tài chính công đoàn của Công đoàn Y tế Việt Nam từ cấp Tổng dự toán trung ương đến cấp công đoàn cơ sở. - Về thời gian: Đề tài tiến hành khảo sát và thu thập số liệu minh chứng về kế toán thu, chi tại đơn vị khảo sát trong năm 2020.
5 5. Phương pháp nghiên cứu Xuất phát từ đối tượng, phạm vi và mục tiêu nghiên cứu phương pháp nghiên cứu được sử dụng như sau: 5.1. Phương pháp luận Luận văn dựa trên cơ sở lý luận duy vật biện chứng, duy vật lịch sửđể nghiên cứu, phân tích, luận giải về quản lý tài chính công đoàn, kế toán tài chính công đoàn. 5.2. Phương pháp thu thập dữ liệu Nguồn dữ liệu là dữ liệu có sẵn do các nghiên cứu, khảo sáthay cơ quan thống kê thực hiện thu thập.Trong quá trình nghiên cứu đề tài nguồn dữ liệu phục vụ chủyếu cho việc nghiên cứu cơ sở lý luận về kế toán thu, chi và kết quả các hoạtđộng trong các đơn vị công đoàn nói chung và Công đoàn Y tế Việt Nam nói riêng. 5.3. Phương pháp tổng hợp, phân tích, xử lý số liệu - Luận văn sử dụng chủ yếu phương pháp phân tích, tổng hợp dựa trên dữ liệu báo cáo chính thức, khảo sát thực tế tại đơn vị, sử dụng phương pháp so sánh, đối chiếu theo thời gian, tổng kết kinh nghiệm thực tiễn. - Nguồn số liệu sử dụng gồm: số liệu từ các chứng từ, sổ sách, báo cáo tài chính, số liệu duyệt dự toán, quyết toán tại Công đoàn Y tế Việt Nam. 6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài nghiên cứu * Ý nghĩa khoa học của luận văn Luận văn đã trình bày một cách toàn diện và có hệ thống kế toán thu, chi tài chính công đoàn góp phần hệ thống hóa cơ sở lý luận về kế toán tài chính công đoàn trong điều kiện hiện nay. * Ý nghĩa thực tiễn của luận văn Các giải pháp và kiến nghị của đề tài luận văn trực tiếp góp phần hoàn thiện hệ thốngkế toán thu, chi tài chính công đoàn tại Công đoàn ngành Trung ương nói chung và Công đoàn Y tế Việt Nam nói riêng.
6 Bên cạnh đó kết quả nghiên cứu của đề tài luận văn có thể làm tài liệu tham khảo trong công tác quản lý tài chính công đoàn, góp phần xây dựng giai cấp công nhân, xây dựng tổ chức công đoàn vững mạnh theo đúng nghị quyết của Đảng, góp phần làm cho hoạt động công đoàn ngày càng hiệu quả, thiết thực. 7. Kết cấu luận văn Luận văn ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của luận văn gồm 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về kế toán thu, chi tài chính của Công đoàn Việt Nam. Chương 2: Thực trạng Kế toán thu, chi tài chính tại Công đoàn Y tế Việt Nam. Chương 3: Giải pháp hoàn thiện Kế toán thu, chi tài chính tại Công đoàn Y tế Việt Nam.
7 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ KẾ TOÁN THU, CHI TÀI CHÍNH CỦA CÔNG ĐOÀN VIỆT NAM 1.1. Khái quát về Công đoàn Việt Nam 1.1.1. Khái niệm, bản chất Công đoàn Việt Nam 1.1.1.1. Khái niệm về Công đoàn Việt Nam Khái niệm Công đoàn được định nghĩa ở Điều 1 Luật Công đoàn năm 2012 và được Hiến pháp 2013 quy định tại Điều 10 như sau: “Công đoàn Việt Nam là tổ chức chính trị - xã hội của giai cấp công nhân và của người lao động được thành lập trên cơ sở tự nguyện, đại diện cho người lao động, chăm lo và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của người lao động; tham gia quản lý nhà nước, quản lý kinh tế - xã hội; tham gia kiể m tra, thanh tra, giám sát hoạt động của cơ quan nhà nước, tổ chức, đơn vị, doanh nghiệp về những vấn đề liên quan đến quyền, nghĩa vụ của người lao động; tuyên truyền, vận động người lao động học tập, nâng cao trình độ, kỹ năng nghề nghiệp, chấp hành pháp luật, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”[12]. Như vậy, Công đoàn là tổ chức chính trị xã hội nghề nghiệp, là một tổ chức quần chúng rộng lớn nhất của giai cấp công nhân và nhân dân lao động. Công đoàn xuất hiện khi giới công nhân biết ý thức về sức mạnh tập thể và biết chăm lo bảo vệ quyền lợi cho chính mình. Công đoàn phát triển theo sự lớn mạnh của giai cấp công nhân. Chính trong sự phát triển đó, sinh hoạt công đoàn cũng được thúc đẩy và dần chiếm được vị trí quan trọng trong hệ thống các tổ chức xã hội, cũng như trong đời sống của người lao động. Từ chỗ chỉ được thừa nhận trong phạm vi hẹp, ngày nay công đoàn đã được thừa nhận trong phạm vi toàn xã hội. 1.1.1.2. Bản chất của tổ chức Công đoàn Việt Nam Bản chất của tổ chức Công đoàn Việt Nam mang tính chất giai cấp của giai cấp công nhân và tính chất quần chúng.
8 Từ khi ra đời, Công đoàn Việt Nam đã mang đầy đủ tính chất giai cấp của giai cấp công nhân, tính chất đó được biểu hiện trong tổ chức và hoạt động công đoàn: Được đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng (thực hiện mục tiêu chính trị của Đảng, nguyên tắc tổ chức và đường lối cán bộ theo đường lối của Đảng), luôn trung thành với lợi ích của giai cấp công nhân và dân tộc. Công đoàn là tổ chức đoàn thể của giai cấp công nhân; là trung tâm tập hợp, đoàn kết đội ngũ người lao động nhằm mục đích bảo vệ quyền, lợi ích của giai cấp công nhân và người lao động. Biểu hiện tính quần chúng của công đoàn: Công đoàn kết nạp đông đảo người lao động vào công đoàn không phân biệt nghề nghiệp, thành phần, tín ngưỡng; cán bộ công đoàn trưởng thành từ phong trào công nhân và hoạt động công đoàn; nội dung hoạt động đáp ứng yêu cầu, nguyện vọng của đông đảo người lao động; cơ quan lãnh đạo của công đoàn các cấp do đoàn viên bầu ra, đại diện cho tiếng nói của đoàn viên và người lao động. Hai tính chất này quan hệ gắn bó mật thiết với nhau, thể hiện bản chất của Công đoàn Việt Nam; cần được quán triệt sâu sắc trong tư tưởng chỉ đạo, xây dựng tổ chức và hoạt động công đoàn[23]. 1.1.2. Vai trò, chức năng của tổ chức Công đoàn Việt Nam 1.1.2.1. Vai trò của tổ chức Công đoàn Việt Nam Vai trò của tổ chức Công đoàn Việt Nam không ngừng phát triển, mở rộng qua các thời kỳ. Ngày nay trong giai đoạn đất nước bước vào thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, vai trò của Công đoàn Việt Nam tác động trên các lĩnh vực [23]: Trong lĩnh vực chính trị: Công đoàn có vai trò to lớn trong việc góp phần xây dựng và nâng cao hiệu quả của hệ thống chính trị - xã hội xã hội chủ nghĩa. Tăng cường mối liên hệ mật thiết giữa Đảng và nhân dân, bảo đảm và phát huy quyền làm chủ của nhân dân lao động, từng bước hoàn thiện nền dân chủ xã hội chủ nghĩa, bảo đảm thực thi pháp luật và để Nhà nước thực sự là Nhà nước của dân, do dân và vì dân. Để đảm bảo sự ổn định về chính trị.
9 Trong lĩnh vực kinh tế: Công đoàn tham gia xây dựng hoàn thiện cơ chế quản lý kinh tế nhằm xoá bỏ quan liêu, bao cấp, củng cố nguyên tắc tập trung trên cơ sở mở rộng dân chủ. Góp phần củng cố những thành tựu kinh tế văn hoá và khoa học kỹ thuật đã đạt được trong những năm thực hiện đường lối đổi mới của Đảng. Tiếp tục đẩy mạnh, nâng cao hiệu quả hoạt động của các thành phần kinh tế trong đó kinh tế Nhà nước giữ vai trò chủ đạo, liên kết và hỗ trợ các thành phần kinh tế khác phát triển có lợi cho quốc kế dân sinh. Đẩy mạnh công nghiệp hoá - hiện đại hoá đất nước, từng bước đưa kinh tế tri thức vào Việt Nam, góp phần nhanh chóng hội nhập với khu vực và thế giới. Đặc biệt, trong điều kiện nền kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa, việc đẩy mạnh hoạt động của các thành phần kinh tế vẫn đảm bảo cho kinh tế quốc doanh giữ vị trí then chốt, đóng vai trò chủ đạo. Trong lĩnh vực văn hoá - tư tưởng: Trong nền kinh tế nhiều thành phần Công đoàn phát huy vai trò của mình trong việc giáo dục công nhân, viên chức và lao động nâng cao lập trường giai cấp, lấy chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng, kim chỉ nam cho mọi hoạt động, phát huy những giá trị cao đẹp, truyền thống văn hoá dân tộc và tiếp thu những thành tựu tiên tiến của văn minh nhân loại góp phần xây dựng nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc Việt Nam. Trong lĩnh vực xã hội: Công đoàn có vai trò trong tham gia xây dựng giai cấp công nhân vững mạnh cả về số lượng và chất lượng, không ngừng nâng cao trình độ giác ngộ chính trị, tính tổ chức kỷ luật, trình độ văn hóa, khoa học kỹ thuật, có nhãn quan chính trị, thực sự là lực lượng nòng cốt của khối liên minh công - nông - trí thức, làm nền tảng của khối đại đoàn kết toàn dân, là cơ sở vững chắc đảm bảo vai trò lãnh đạo của Đảng và tăng cường sức mạnh của Nhà nước. 1.1.2.2. Chức năng của tổ chức Công đoàn Việt Nam Công đoàn Việt Nam có ba chức năng [23]:
10 - Công đoàn đại diện và bảo vệ các quyền, lợi ích hợp pháp chính đáng của người lao động; có trách nhiệm tham gia với Nhà nước phát triển sản xuất, giải quyết việc làm, cải thiện đời sống vật chất, tinh thần của người lao động. - Công đoàn đại diện và tổ chức người lao động tham gia quản lý cơ quan, đơn vị, tổ chức, quản lý kinh tế xã hội, quản lý Nhà nước trong phạm vi chức năng của mình, thực hiện quyền kiểm tra giám sát hoạt động của cơ quan đơn vị, tổ chức theo quy định của pháp luật. - Công đoàn có trách nhiệm tổ chức, giáo dục động viên người lao động phát huy vai trò làm chủ đất nước, thực hiện nghĩa vụ công dân, xây dựng và phát triển bảo vệ Tổ quốc Việt Nam Xã hội Chủ nghĩa. Chức năng của Công đoàn là một chính thể, một hệ thống đồng bộ, đan xen tương tác lẫn nhau. Trong đó, chức năng bảo vệ quyền, lợi ích người lao động mang ý nghĩa trung tâm - mục tiêu hoạt động công đoàn. Từ các chức năng này sẽ định ra các nhiệm vụ cụ thể của Công đoàn. Công đoàn Việt Nam luôn luôn trung thành với lợi ích của giai cấp công nhân và của dân tộc, đồng thời phát huy truyền thống đoàn kết quốc tế, tăng cường và mở rộng quan hệ với công đoàn các nước, các tổ chức quốc tế trên nguyên tắc hữu nghị, đoàn kết, bình đẳng, hợp tác cùng có lợi, phấn đấu cho mục tiêu: Vì quyền, lợi ích người lao động, vì hoà bình, dân chủ, độc lập dân tộc, phát triển và tiến bộ xã hội. 1.2. Khái quát về tài chính công đoàn Việt Nam 1.2.1. Khái niệm, bản chất tài chính công đoàn Việt Nam 1.2.1.1. Khái niệm tài chính công đoàn Tài chính công đoàn là một bộ phận của tài chính Nhà nước, được tạo lập bởi các quan hệ kinh tế phát sinh trong quá trình phân phối tổng sản phẩm xã hội dưới hình thái giá trị, thông qua đó các quỹ tiền tệ được hình thành và sử dụng nhằm xây dựng, củng cố, phát triển tổ chức công đoàn vững mạnh. Tổ chức công đoàn thực hiện quản lý, sử dụng tài chính công đoàn theo
11 quy định của pháp luật và quy định của Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam. Tài chính công đoàn được quản lý theo nguyên tắc tập trung, dân chủ, công khai, minh bạch, có phân công, phân cấp quản lý, gắn trách nhiệm của công đoàn các cấp,là tài chính của tổ chức công đoàn hình thành theo Luật Công đoàn, Điều lệ Công đoàn Việt Nam. Trong các văn bản quy phạm pháp luật từ trước tới nay cũng như các quy định của Tổng Liên đoàn về tài chính công đoàn một số thuật ngữ được sử dụng không thống nhất: Quỹ công đoàn, tài chính công đoàn, ngân sách công đoàn. Từ năm 2013, sau khi Luật Công đoàn năm 2012 có hiệu lực thi hành trong các văn bản quy phạm pháp luật cũng như các quy định của Tổng Liên đoàn thống nhất dùng thuật ngữ tài chính công đoàn. Ở Việt Nam, tài chính công đoàn, nhìn từ góc độ hình thức biểu hiện của nó, là quá trình hình thành, sử dụng, cân đối các quỹ tiền tệ tập trung thuộc thẩm quyền quản lý của Tổng Liên đoàn lao động Việt Nam. 1.2.1.2. Bản chất tài chính công đoàn * Tài chính Công đoàn thuộc nhóm tài chính của các tổ chức chính trị - xã hội - một khâu trong hệ thống tài chính quốc gia [23]. Tài chính công đoàn cũng bao gồm thu và chi. - Nguồn thu tài chính công đoàn gồm: Đoàn phí công đoàn do đoàn viên công đoàn đóng; Kinh phí công đoàn do cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp đóng; Ngân sách nhà nước cấp hỗ trợ và nguồn thu khác. - Chi tài chính công đoàn là quá trình phân bổ, sử dụng nhằm bảo đảm các hoạt động thực hiện quyền, trách nhiệm của Công đoàn và duy trì hoạt động của hệ thống công đoàn. * Bản chất tài chính công đoàn [22] Cũng giống như tài chính Nhà nước, bản chất của tài chính công đoàn là các quan hệ kinh tế nhất định, tồn tại một cách khách quan trong quá trình phân phối tổng sản phẩm xã hội dưới hình thái giá trị thông qua đó các quỹ
12 tiền tệ được hình thành và sử dụng nhằm xâydựng, củng cố, phát triển tổ chức công đoàn vững mạnh. * Các quan hệ kinh tế thuộc tài chính công đoàn - Quan hệ kinh tế giữa tổ chức công đoàn với đoàn viên, - Quan hệ kinh tế giữa tổ chức công đoàn với các cơ quan, tổ chức, DN, - Quan hệ kinh tế giữa tổ chức công đoàn với Nhà nước, - Quan hệ kinh tế giữa các cấp công đoàn, - Quan hệ kinh tế giữa tổ chức công đoàn với các đơn vị kinh tế do công đoàn tổ chức, quản lý, Như vậy, có thể nói tài chính công đoàn được hình thành thông qua hệ thống các quan hệ kinh tế phát sinh giữa tổ chức công đoàn với Nhà nước và các tổ chức, cá nhân có liên quan trong quá trình hoạt động công đoàn. * Tính độc lập tương đối của tài chính công đoàn [21] Tài chính công đoàn là một bộ phận của tài chính Nhà nước nhưng có tính độc lập tương đối nhất định. Bởi lẽ, trên cơ sở các quy định của Luật Công đoàn, Điều lệ Công đoàn Việt Nam, tài chính công đoàn có các nguồn thu, khoản chi riêng biệt. Tài chính công đoàn được quản lý theo nguyên tắc thống nhất, tập trung, dân chủ, công khai, minh bạch, có phân công, phân cấp quản lý, gắn quyền hạn và trách nhiệm của các cấp công đoàn. Căn cứ vào các quy định về quản lý tài chính của Nhà nước nói chung, tổ chức công đoàn thành lập bộ máy quản lý tài chính công đoàn từ cấp trung ương đến cấp cơ sở, đề ra các chế độ, biện pháp quản lý, sử dụng tài chính công đoàn thích hợp, phục vụ cho nhiệm vụ chính trị của tổ chức công đoàn. * Về mặt mục đích, Tài chính công đoàn không mang tính kinh doanh, nó là điều kiện đảm bảo cho hoạt động của tổ chức công đoàn và chăm lo một phần cho đời sống của đoàn viên công đoàn.