Luận văn Thạc sĩ Khoa học Lâm nghiệp: Phương pháp lập kế hoạch quản lý rừng cộng đồng - Thử nghiệm tại làng Đê Tar, xã Kon Chiêng, huyện Mang Yang, tỉnh Gia Lai

i

bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o bé n«ng nghiÖp vµ ptnt

tr­êng ®¹i häc l©m nghiÖp

********

nguyÔn quèc ph­¬ng

ph­¬ng ph¸p lËp kÕ ho¹ch qu¶n lý

rõng céng ®ång

thö nghiÖm t¹i lµng ®ª tar, x· kon chiªng, huyÖn mang

Yang, tØnh gia lai

luËn v¨n th¹c sÜ khoa häc l©m nghiÖp

hµ t©y - 2006

ii

bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o bé n«ng nghiÖp vµ ptnt

tr­êng ®¹i häc l©m nghiÖp *********

nguyÔn quèc ph­¬ng

PHƯƠNG PHÁP LẬP KẾ HOẠCH QUẢN LÝ RỪNG CỘNG ĐỒNG. THỬ NGHIỆM TẠI LÀNG ĐÊ TAR, XÃ KON CHIÊNG, HUYỆN MANG YANG, TỈNH GIA LAI

Chuyªn ngµnh: L©m häc

M· sè: 60.62.60

luËn v¨n th¹c sÜ khoa häc l©m nghiÖp

Ng­êi h­íng dÉn khoa häc: PGS.TS. B¶o Huy

hµ t©y - 2006

i

Lêi c¶m ¬n

Trong qu¸ tr×nh häc tËp vµ thùc hiÖn luËn v¨n tèt nghiÖp cuèi kho¸, b¶n th©n ®·

®­îc sù quan t©m gióp ®ì tËn t×nh cña quý thÇy, c« gi¸o, Ban gi¸m hiÖu tr­êng §¹i

häc L©m nghiÖp, Khoa ®µo t¹o sau ®¹i häc, Ban gi¸m hiÖu tr­êng Trung häc L©m

nghiÖp T©y Nguyªn.

§Æc biÖt lµ céng ®ång lµng §ª Tar, x· Kon Chiªng, huyÖn Mang Yang, tØnh

Gia Lai ®· bít thêi gian lµm n­¬ng rÉy ®Ó tham gia tiÕn tr×nh nµy cïng t¸c gi¶. Sù

®ãng gãp cña céng ®ång lµ hÕt søc quan träng ®èi víi mét nghiªn cøu gi¶i ph¸p tiÕp

cËn cã sù tham gia trong qu¶n lý tµi nguyªn.

§Ó hoµn thµnh b¶n luËn v¨n tèt nghiÖp cuèi kho¸ nµy, ngoµi sù nç lùc cña b¶n

th©n, t«i ®· nhËn ®­îc sù gióp ®ì to lín vµ quÝ b¸u cña quý thÇy, c« gi¸o, Khoa ®µo

t¹o sau ®¹i häc. §Æc biÖt lµ sù gióp ®ì, chØ b¶o tËn t×nh cña ThÇy PGS.TS B¶o Huy.

T«i xin bµy tá lßng biÕt ¬n ch©n thµnh vµ s©u s¾c tíi PGS.TS B¶o Huy- Ng­êi

thÇy ®· trùc tiÕp h­íng dÉn, d×u d¾t vµ chØ b¶o nh÷ng kiÕn thøc vÒ chuyªn m«n thiÕt

thùc vµ nh÷ng chØ dÉn khoa häc quÝ b¸u.

Xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù quan t©m Ban gi¸m hiÖu tr­êng §¹i häc L©m

nghiÖp, Khoa ®µo t¹o sau ®¹i häc, Ban gi¸m hiÖu tr­êng Trung häc L©m nghiÖp T©y

Nguyªn ®· khuyÕn khÝch vµ quan t©m tíi viÖc ®µo t¹o n©ng cao tr×nh ®é chuyªn

m«n cho ®éi ngò c¸n bé ngµnh L©m nghiÖp nãi chung vµ b¶n th©n nãi riªng.

MÆc dï ®· cã nhiÒu cè g¾ng, nh­ng do thêi gian vµ tr×nh ®é cã h¹n h¬n n÷a

®©y lµ mét lÜnh vùc ®ang cßn rÊt míi ®èi b¶n th©n nãi riªng vµ ®èi víi ViÖt Nam nãi

chung nªn ®Ò tµi kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt nhÊt ®Þnh. RÊt mong nhËn ®­îc ý

kiÕn ®ãng gãp quÝ b¸u cña quý thÇy c« gi¸o, c¸c nhµ khoa häc vµ b¹n bÌ ®ång

nghiÖp ®Ó luËn v¨n tèt nghiÖp nµy ®­îc hoµn thiÖn h¬n.

Xin ch©n thµnh c¶m ¬n!

T¸c gi¶

NguyÔn Quèc Ph­¬ng

ii

Môc lôc

Trang

Lêi c¶m ¬n.................................................................................................................i Danh môc c¸c ch÷ viÕt t¾t ......................................................................................v Danh môc c¸c b¶ng ................................................................................................vi Danh môc c¸c h×nh.............................................................................................. viii

më §ÇU ........................................................................................................ 1

Ch­¬ng 1: Tæng quan vÊn ®Ò nghiªn cøu ............................. 3

1.1. 1.2. 1.3. ThÕ giíi .....................................................................................................3 Trong n­íc ...............................................................................................7 Th¶o luËn ................................................................................................15

Ch­¬ng 2: ®èi t­îng vµ §Æc ®iÓm khu vùc nghiªn

cøu .............................................................................................................. 18

2.1.

§èi t­îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu.........................................................18 2.1.1. §èi t­îng, ®Þa ®iÓm nghiªn cøu ............................................................18 2.1.2. Ph¹m vi nghiªn cøu ...............................................................................18

2.2.

§Æc ®iÓm khu vùc nghiªn cøu...............................................................19 2.2.1. §iÒu kiÖn tù nhiªn khu vùc nghiªn cøu ...............................................19 2.2.2. §Æc ®iÓm kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi ........................................................21

Ch­¬ng 3: môc tiªu, néi dung vµ ph­¬ng ph¸p

nghiªn cøu ............................................................................................. 28

3.1. 3.2. 3.3.

Môc tiªu nghiªn cøu ..............................................................................28 Néi dung nghiªn cøu..............................................................................28 Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu.......................................................................30 3.3.1. Quan ®iÓm vµ ph­¬ng ph¸p luËn nghiªn cøu .....................................30 3.3.2. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu cô thÓ ...........................................................33 3.3.3. Khung logic nghiªn cøu.........................................................................42

Ch­¬ng 4 : kÕt qu¶ nghiªn cøu vµ th¶o luËn ................ 46

4.1. X©y dùng m« h×nh rõng æn ®Þnh phôc vô lËp kÕ ho¹ch qu¶n lý rõng céng ®ång ......................................................................................................46 4.1.1. Ph©n bè tæng tiÕt ngang phæ biÕn cña rõng æn ®Þnh ..........................46 4.1.2. Quan hÖ t¨ng tr­ëng ®­êng kÝnh (Zd) theo cì kÝnh (D) ....................48

iii

4.1.3. M« h×nh N/D æn ®Þnh.............................................................................49

4.2.

Ph­¬ng ph¸p thÈm ®Þnh, ®¸nh gi¸ tµi nguyªn rõng cã sù tham gia .52 4.2.1. Ph©n chia, ®Æt tªn vµ ®o ®Õm diÖn tÝch c¸c l« rõng ............................53 4.2.2. M« t¶ l« rõng vµ x¸c ®Þnh môc tiªu qu¶n lý rõng ..............................56 4.2.3. Ph­¬ng ph¸p ®iÒu tra rõng cã ng­êi d©n tham gia ............................59 4.2.4. Ph©n tÝch d÷ liÖu - ¦íc l­îng sè c©y khai th¸c bÒn v÷ng...................63

4.3.

C©n ®èi cung cÇu l©m s¶n vµ lËp kÕ ho¹ch qu¶n lý rõng 5 n¨m .......69 4.3.1. §¸nh gi¸ nhu cÇu l©m s¶n cña céng ®ång: ..........................................69 4.3.2. So s¸nh nhu cÇu vµ kh¶ n¨ng cung cÊp cña c¸c l« rõng:...................71 4.3.3. LËp kÕ ho¹ch ph¸t triÓn rõng 5 n¨m: ..................................................74

C¬ chÕ h­ëng lîi trong thùc hiÖn kÕ ho¹ch qu¶n lý rõng céng .................................................................................................................79 X©y dùng quy ­íc quyÒn lîi vµ tr¸ch nhiÖm trong qu¶n lý rõng

HÖ thèng hãa tiÕn tr×nh lËp kÕ ho¹ch cã sù tham gia vµ tæng hîp

4.4. ®ång 4.5. céng ®ång ...............................................................................................................83 4.6. §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng tiÕp cËn cña céng ®ång trong lËp kÕ ho¹ch, tÝnh kh¶ thi vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ...........................................................................87 4.7. c¸c gi¶i ph¸p vÒ tiÕp cËn, kü thuËt, tæ chøc thÓ chÕ ...........................................93

kÕt luËn vµ kiÕn nghÞ .................................................................... 95

KÕt luËn ..................................................................................................................95 KiÕn nghÞ..............................................................................................................100

Tµi liÖu tham kh¶o ........................................................................ 101

phô lôc ................................................................................................... 105

Phô lôc 1: MÉu ®iÒu tra « tiªu chuÈn ®iÓn h×nh x©y dùng cÊu tróc æn ®Þnh 105 Phô lôc 2: MÉu ®iÒu tra t¨ng tr­ëng ®­êng kÝnh 5 n¨m................................105 Phô lôc 3: S¬ ®å ®Þnh h­íng x¸c ®Þnh môc tiªu qu¶n lý l« rõng...................106 Phô lôc 4: MÉu ®iÒu tra « mÉu 10x30m...........................................................107 Phô lôc 5: MÉu ®iÒu tra ®iÓm quay Bitterlich.................................................108 Phô lôc 6: MÉu tæng hîp kÕt qu¶ ®iÒu tra cña l« rõng...................................109 Phô lôc 7 : Tæng hîp thêi gian ®iÒu tra rõng cña hai ph­¬ng ph¸p « mÉu vµ Bitterlich .........................................................................................................110 Phô lôc 8: Tæng hîp sè liÖu l« rõng...................................................................112 Phô lôc 9: Tæng hîp sè c©y cña l« rõng so víi m« h×nh rõng æn ®Þnh ..........117 Phô lôc 9 a: Tæng hîp sè c©y cho gç cña l« rõng víi m« h×nh rõng æn ®Þnh118

iv

Phô lôc 9 b: Tæng hîp sè c©y d­ cña tæng chung vµ sè c©y cho gç ...............119 Phô lôc 10: S¬ ®å cét sè c©y theo cì kÝnh cña c¸c l« rõng so víi m« h×nh rõng æn ®Þnh ........................................................................................................120 Phô lôc 11: KÕ ho¹ch ho¹t ®éng 5 n¨m cña 12 l« rõng ..................................126 Phô lôc 12: BiÓu thÓ tÝch c©y ®øng mét nh©n tè ®­êng kÝnh .........................130

v

Danh môc c¸c ch÷ viÕt t¾t

Stt Ch÷ viÕt t¾t Nguyªn nghÜa

1. CBFM Qu¶n lý rõng dùa vµo céng ®ång (Community-based Forest

Management).

2. CFM Qu¶n lý rõng céng ®ång (Community Forest Management)

3. ETSP Dù ¸n hç trî Phæ cËp vµ §µo t¹o (Extension Training Support

Project).

4. FSSP Ch­¬ng tr×nh hç trî ngµnh l©m nghiÖp (Forestry Sector Support

Programme).

5. G§GR Giao ®Êt giao rõng

6. GIS HÖ thèng th«ng tin ®Þa lý (Geographic Infomation System)

7. GPS HÖ thèng ®Þnh vÞ toµn cÇu (Global Possitioning System)

8. ICRAF Trung t©m quèc tÕ nghiªn cøu n«ng l©m kÕt hîp (International

Center for Research in Agrogorestry)

KhuyÕn n«ng khuyÕn l©m 9. KNKL

L©m nghiÖp x· héi 10. LNXH

L©m nghiÖp céng ®ång 11. LNC§

L©m s¶n ngoµi gç 12. LSNG

13. NTFPs L©m s¶n ngoµi gç (None-Timber Forest Products)

14. NN & PTNT N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n.

15. PTD Ph¸t triÓn c«ng nghÖ cã sù tham gia (Participatory Technology

Development).

16. PRA §¸nh gi¸ n«ng th«n cã sù tham gia (Participatory Rural Appraisal).

17. QLTNR Qu¶n lý tµi nguyªn rõng

18. QLSDR Qu¶n lý sö dông rõng

19. QHSD§ Quy ho¹ch sö dông ®Êt

20. RRA §¸nh gi¸ nhanh n«ng th«n (Rapid Rural Appraisal)

21. SEANAFE M¹ng l­íi gi¸o dôc n«ng l©m kÕt hîp ®«ng nam ¸ (Southeast Asia

Network of Agroforestry Education)

22. UBND Uû ban nh©n d©n

vi

Danh môc c¸c b¶ng

B¶ng Tªn b¶ng Trang

B¶ng 1.1: So s¸nh hai ph­¬ng thøc qu¶n lý rõng: TruyÒn thèng vµ L©m nghiÖp céng ®ång...........................................................................................................................12

B¶ng 2.1: C¸c ®Æc tr­ng kiÓu rõng, tr¹ng th¸i rõng ë lµng §ª Tar ...........................21 B¶ng 2.2: L­îc sö lµng §ª Tar..................................................................................21

B¶ng 2.3: DiÖn tÝch vµ n¨ng suÊt canh t¸c ë lµng §ª Tar..........................................24 B¶ng 2.4: Tiªu chÝ ph©n lo¹i kinh tÕ hé lµng §ª Tar.................................................25

B¶ng 2.5: T×nh h×nh c¬ së h¹ tÇng lµng §ª Tar .........................................................26 B¶ng 3.1: Ph©n cÊp ®­êng kÝnh c©y rõng theo mµu s¾c ...........................................37

B¶ng 3.2: DiÖn tÝch lÊy mÉu trong mét « mÉu theo kÝch th­íc c©y ..........................39 B¶ng 3.3: Khung logic nghiªn cøu ............................................................................42

B¶ng 4.1: C¸c ®Æc tr­ng cña ph©n bè G/ha ...............................................................46 B¶ng 4.2: TÝnh to¸n x©y dùng m« h×nh rõng æn ®Þnh theo N/D ................................50 B¶ng 4.3: Tªn c¸c l« rõng, lo¹i rõng vµ diÖn tÝch......................................................53

B¶ng 4.4: §¸nh gi¸ sù tham gia vµ kh¶ n¨ng tiÕp cËn cña céng ®ång trong ph©n chia l« rõng .......................................................................................................................55

B¶ng 4.5: Môc tiªu qu¶n lý 12 l« rõng......................................................................56

B¶ng 4.6: §¸nh gi¸ sù tham gia vµ kh¶ n¨ng tiÕp cËn cña céng ®ång trong ph©n tÝch t×nh h×nh vµ x¸c ®Þnh môc tiªu qu¶n lý l« rõng.........................................................58

B¶ng 4.7: Sè l­îng « mÉu thÈm ®Þnh tµi nguyªn c¸c l« rõng....................................60

B¶ng 4.8: Tæng hîp so s¸nh sai sè gi÷a hai ph­¬ng ph¸p ®iÒu tra rõng ...................60 B¶ng 4.9: So s¸nh ®iÓm m¹nh, ®iÓm yÕu cña hai ph­¬ng ph¸p ®iÒu tra rõng: ¤ mÉu hÖ thèng vµ Bitterlich ................................................................................................62

B¶ng 4.10: Tæng hîp kÕt qu¶ ®iÒu tra cña l« rõng ....................................................64 B¶ng 4.11: §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng tiÕp cËn cña céng ®ång trong thÈm ®Þnh vµ ph©n tÝch tµi nguyªn rõng..........................................................................................................68

B¶ng 4.12: Dù b¸o nhu cÇu l©m s¶n cña nhãm hé 2 trong 5 n¨m 2006 - 2010 ........69

B¶ng 4.13: §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng tham gia, tiÕp cËn cña céng ®ång trong x¸c ®Þnh nhu cÇu l©m s¶n cho gia dông ..........................................................................................71

B¶ng 4.14: C©n ®èi cung cÇu l©m s¶n 5 n¨m ............................................................72 B¶ng 4.15: KÕ ho¹ch khai th¸c gç lín 5 n¨m theo l« rõng .......................................73

B¶ng 4.16: §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng tham gia, tiÕp cËn cña céng ®ång trong c©n ®èi cung cÇu l©m s¶n ................................................................................................................74

vii

B¶ng 4.17: KÕ ho¹ch ho¹t ®éng 5 n¨m cña l« rõng ..................................................75 B¶ng 4.18: KÕ ho¹ch ph¸t triÓn rõng 5 n¨m ..............................................................77 B¶ng 4.19: §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng tham gia, tiÕp cËn cña céng ®ång trong lËp kÕ ho¹ch ph¸t triÓn rõng 5 n¨m ................................................................................................79

B¶ng 4.20: Quy ­íc vÒ quyÒn lîi vµ nghÜa vô cña céng ®ång trong qu¶n lý kinh doanh rõng.................................................................................................................83

B¶ng 4.21: Ph©n tÝch SWOT vÒ tÝnh kh¶ thi cña quy ­íc .........................................86 B¶ng 4.22: §¸nh gi¸ cho ®iÓm cña céng ®ång vÒ ph­¬ng ph¸p lËp kÕ ho¹ch ..........88

B¶ng 4.23: Thu nhËp vµ tû träng thu nhËp tõ rõng trong kinh tÕ hé .........................91 B¶ng 4.24: Thu nhËp tõ rõng cña nhãm hé vµ hé gia ®×nh th«ng qua kÕ ho¹ch qu¶n lý rõng 5 n¨m ............................................................................................................92

B¶ng 4.25: Tû träng l©m nghiÖp trong kinh tÕ hé .....................................................92

viii

Danh môc c¸c h×nh

H×nh Tªn h×nh T

rang

H×nh 2.1: B¶n ®å hiÖn tr¹ng rõng vµ giao rõng cho nhãm 2 - Lµng §ª Tar, x· Kon Chiªng, huyÖn Mang Yang, tØnh Gia Lai ..................................................................19

H×nh 2.2: S¬ ®å Venn vÒ c¸c tæ chøc/c¬ quan liªn quan ®Õn qu¶n lý, sö dông tµi nguyªn trong lµng §ª Tar..........................................................................................23 H×nh 3.1: S¬ ®å tiÕp cËn trong nghiªn cøu ................................................................29

H×nh 3.2: S¬ ®å c¸c b­íc thiÕt lËp x©y dùng m« h×nh rõng æn ®Þnh .........................34 H×nh 4.1: HÖ thèng mèi quan hÖ cña kÕt qu¶ nghiªn cøu .........................................46

H×nh 4.2: Ph©n bè sè « theo cÊp G/ha .......................................................................47 H×nh 4.3: Quan hÖ Zd 5 n¨m theo D1.3 ......................................................................48 H×nh 4.4: M« h×nh Mayer ph©n bè N/D ....................................................................50 H×nh 4.5: M« h×nh N/D æn ®Þnh theo cì kÝnh 5 cm ..................................................51

H×nh 4.6: M« h×nh N/D æn ®Þnh víi cù ly cì kÝnh 10 cm .........................................52 H×nh 4.7: S¬ ®å c¸c b­íc ph©n chia l« rõng..............................................................53

H×nh 4.8: B¶n ®å khoanh vÏ l« rõng do céng ®ång thùc hiÖn ...................................54 H×nh 4.9: So s¸nh tæng sè c©y cña l« rõng víi m« h×nh rõng æn ®Þnh ......................66

H×nh 4.10: So s¸nh sè c©y cho gç cña l« rõng víi m« h×nh rõng æn ®Þnh.................66 H×nh 4.11: So s¸nh sè c©y thùc tÕ víi m« h×nh rõng æn ®Þnh theo ®Þnh kú 5 n¨m lµm c¬ së x¸c ®Þnh quyÒn h­ëng lîi cña qu¶n lý rõng céng ®ång ...................................80

H×nh 4.12: S¬ ®å c¬ chÕ h­ëng lîi gç gia dông ........................................................81 H×nh 4.13: S¬ ®å c¬ chÕ h­ëng lîi gç th­¬ng m¹i ....................................................82

H×nh 4.14: Ph©n tÝch tr­êng lùc vÒ t­¬ng lai cña qu¶n lý rõng céng ®ång ...............90 H×nh 4.15: Tæng hîp tiÕn tr×nh lËp kÕ ho¹ch qu¶n lý rõng céng ®ång: Ph­¬ng ph¸p - Tæ chøc, thÓ chÕ, chÝnh s¸ch .....................................................................................94

1

më §ÇU

Qu¶n lý rõng céng ®ång lµ mét ph­¬ng thøc qu¶n lý rõng dùa vµo kiÕn thøc

kinh nghiÖm truyÒn thèng vµ nguyÖn väng cña céng ®ång, h­íng ®Õn viÖc n©ng cao

n¨ng lùc vµ t¨ng c­êng sù hîp t¸c chia sÎ kinh nghiÖm cho céng ®ång vµ c¸c bªn

liªn quan nh»m n©ng cao tÝnh tù chñ cña céng ®ång trong qu¶n lý sö dông c¸c

nguån tµi nguyªn bÒn v÷ng vµ gãp phÇn n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt, tinh thÇn, v¨n

hãa cña c¸c céng ®ång d©n téc sèng trong vµ gÇn rõng.

Trong gÇn 10 n¨m trë l¹i ®©y, trong ®Þnh h­íng ph¸t triÓn l©m nghiÖp bÒn v÷ng, chÝnh phñ ®· cã nhiÒu chÝnh s¸ch, chñ tr­¬ng vÒ ph©n cÊp ph©n quyÒn trong qu¶n lý tµi nguyªn rõng, giao ®Êt giao rõng, cã chÝnh s¸ch vÒ chÕ ®é h­ëng lîi tõ rõng cho ng­êi qu¶n lý rõng; chñ tr­¬ng vÒ x· héi hãa nghÒ rõng, ph¸t triÓn l©m nghiÖp x· héi, l©m nghiÖp céng ®ång. §Æc biÖt LuËt ®Êt ®ai n¨m 2003 (söa ®æi) vµ LuËt b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn rõng n¨m 2004 (söa ®æi), ®­îc Quèc héi th«ng qua, ®· chÝnh thøc c«ng nhËn quyÒn sö dông ®Êt, quyÒn sö dông rõng cña céng ®ång d©n c­ th«n bu«n, b¶n, sãc, … §©y lµ c¸c c¬ së ph¸p lý quan träng trong ph¸t triÓn l©m nghiÖp céng ®ång.

Thùc tÕ ë ViÖt Nam, qu¶n lý rõng céng ®ång ë c¸c vïng cao vµ c¸c ®Þnh chÕ

cña nã ®· tån t¹i kh¸ch quan trong tiÕn tr×nh qu¶n lý sö dông tµi nguyªn thiªn nhiªn

cña c¸c céng ®ång d©n téc thiÓu sè, ë mét vµi n¬i céng ®ång vÉn duy tr× ph­¬ng

thøc nµy mét c¸ch ngÇm ®Þnh trong bu«n lµng vµ kiÓm so¸t ®­îc ho¹t ®éng sö dông

tµi nguyªn ®Êt, rõng trong céng ®ång; tuy nhiªn chóng ch­a ®­îc ®¸nh gi¸ ®Çy ®ñ

vµ thõa nhËn mét c¸ch chÝnh thøc trong hÖ thèng qu¶n lý tµi nguyªn hiÖn nay. Song

song víi nã, ho¹t ®éng l©m nghiÖp ë c¬ së ch­a cã ph­¬ng ph¸p tiÕp cËn thÝch hîp,

vai trß cña céng ®ång, ng­êi d©n trong qu¶n lý kinh doanh rõng ch­a coi träng,

céng ®ång d©n téc thiÓu sè thay v× sö dông luËt tôc, truyÒn thèng ®Ó b¶o vÖ vµ ph¸t

triÓn rõng th× l¹i ®øng ngoµi cuéc v× rõng ch­a mang l¹i lîi Ých cho céng ®ång; ®iÒu

nµy ®· lµm mÊt ®i mét nguån lùc quan träng trong ph¸t triÓn rõng bÒn v÷ng ë vïng

cao. Bªn c¹nh ®ã céng ®ång cßn cã nh÷ng kiÕn thøc kinh nghiÖm vÒ sinh th¸i, kü

thuËt, nh©n v¨n trong qu¶n lý sö dông rõng, tuy nhiªn tr¶i qua c¸c thêi kú hÖ thèng

kiÕn thøc b¶n ®Þa, sinh th¸i ®Þa ph­¬ng còng ®ang dÇn bÞ mai mét, n¨ng lùc tù qu¶n

2

cña c¸c céng ®ång ®ang gi¶m sót. V× vËy ®Ó ph¸t triÓn nÒn l©m nghiÖp x· héi th× vÊn

®Ò ®Æt ra lµ kh«i phôc, sö dông, ph¸t huy c¸c thÓ chÕ ®Þa ph­¬ng vµ c¸c kinh nghiÖm

truyÒn thèng nµy lµ mét vÊn ®Ò quan träng.

Thùc tÕ hiÖn nay trong khu«n khæ ph¸p lý còng nh­ ®Þnh h­íng cña ngµnh l©m

nghiÖp nh­ ®· tr×nh bµy ë trªn, rõng vµ ®Êt rõng ®· vµ sÏ ®­îc tiÕp tôc giao cho hé

gia ®×nh, céng ®ång qu¶n lý sö dông; vÊn ®Ò ®Æt ra lµ lµm thÕ nµo céng ®ång cã

®­îc mét kÕ ho¹ch qu¶n lý l©u dµi, thÝch hîp, phï hîp víi n¨ng lùc cña hä vµ kÕ

thõa ®­îc c¸c kinh nghiÖm vµ tæ thøc thÓ chÕ truyÒn thèng. ViÖc lËp kÕ ho¹ch qu¶n

lý kinh doanh rõng céng ®ång nÕu sö dông hÖ thèng ph­¬ng ph¸p ®iÒu tra quy

ho¹ch rõng hiÖn hµnh th× kh«ng thÓ ¸p dông trùc tiÕp víi céng ®ång bëi v×:

- Kh«ng phï hîp víi tr×nh ®é häc vÊn, n¨ng lùc qu¶n lý cña c¸c céng ®ång d©n

téc thiÓu sè vïng cao.

- HÖ thèng gi¶i ph¸p kü thuËt vµ quy ph¹m ch­a ®Ò cËp ®Õn ph­¬ng thøc qu¶n

lý rõng ®a t¸c dông, ®a chøc n¨ng, sö dông kiÕn thøc b¶n ®Þa; trong khi ®ã

nhu cÇu sö dông rõng cña c¸c d©n téc thiÓu sè vïng cao l¹i ®a d¹ng vµ kh«ng

chØ tËp trung vµo s¶n phÈm gç.

- ë tØnh Gia Lai trong thêi gian gÇn ®©y còng ®· cã mét sè c«ng tr×nh nghiªn

cøu vÒ l©m nghiÖp céng ®ång. Trong ®ã ph¶i kÓ ®Õn c«ng tr×nh nghiªn cøu

“X©y dùng m« h×nh qu¶n lý rõng vµ ®Êt rõng dùa vµo céng ®ång d©n téc

thiÓu sè Bahnar vµ Jrai”. Tuy nhiªn ®Ó céng ®ång cã thÓ qu¶n lý b¶o vÖ vµ

ph¸t triÓn tèt vèn rõng ®­îc giao cÇn cã nh÷ng nghiªn cøu bæ sung, c¶i tiÕn

ph­¬ng ph¸p tiÕp cËn vÒ kü thuËt vµ x· héi ®Ó lËp kÕ ho¹ch kinh doanh rõng

céng ®ång.

Trªn ®©y lµ nh÷ng lý do ®Ó h×nh thµnh ®Ò tµi: “ Ph­¬ng ph¸p lËp kÕ ho¹ch

qu¶n lý rõng céng ®ång. Thö nghiÖm t¹i lµng §ª Tar, x· Kon Chiªng, huyÖn

Mang Yang, tØnh Gia Lai”.

3

Ch­¬ng 1: Tæng quan vÊn ®Ò nghiªn cøu

1.1. ThÕ giíi

Tæng quan c¸c nghiªn cøu ngoµi n­íc ®· tiÕn hµnh theo c¸c khÝa c¹nh sau:

Quan ®iÓm, kh¸i niÖm vÒ l©m nghiÖp céng ®ång, qu¶n lý rõng dùa vµo

céng ®ång, qu¶n lý rõng céng ®ång:

VÒ ph¹m vi thuËt ng÷ céng ®ång, theo FAO (1996, [7]i) mét céng ®ång ®­îc

®Þnh nghÜa nh­ lµ “nh÷ng ng­êi sèng t¹i mét chç, trong mét tæng thÓ” hoÆc lµ “mét

nhãm ng­êi sinh sèng t¹i cïng mét n¬i theo nh÷ng luËt lÖ chung”. ý tø vÒ tÝnh chÊt

tæng thÓ hoÆc cïng nhau g¾n bã lµ gèc ng÷ nghÜa trong thuËt ng÷ céng ®ång, nã

gióp tr¶ lêi c©u hái ai lµ ng­êi n»m trong mét hÖ qu¶n lý tËp thÓ ®Æc biÖt. Trong khi

tõ “céng ®ång” Èn dô mét nhãm ng­êi “tæng thÓ” sèng t¹i mét vÞ trÝ hoÆc cïng víi

nhau theo c¸ch nµo ®ã, th× tõ “th«n x·” cã nghÜa lµ gi÷a nh÷ng nhãm ng­êi kh¸c

nhau. Sù ph©n biÖt gi÷a céng ®ång vµ th«n x· kh¸ quan träng trong khi nghiªn cøu

nh÷ng ai cã quyÒn h­ëng lîi mét vµi tµi nguyªn c«ng céng vµ lîi Ých ®­îc ph©n bæ

nh­ thÕ nµo.

TiÕp theo ®ã lµ thuËt ng÷ “L©m nghiÖp céng ®ång (Community Forestry)” ®©y

lµ mét thuËt ng÷ sÏ kh«ng bao giê kÕt thóc viÖc t×m kiÕm ®Þnh nghÜa, theo FAO

(1999) [30] “L©m nghiÖp céng ®ång lµ bao gåm bÊt kú t×nh huèng nµo mµ ng­êi

d©n ®Þa ph­¬ng tham gia vµo ho¹t ®éng l©m nghiÖp”, tuy vËy nã th­êng ®­îc sö

dông víi nghÜa hÑp h¬n nh­ lµ c¸c ho¹t ®éng l©m nghiÖp ®­îc tiÕn hµnh bëi céng

®ång hoÆc nhãm ng­êi d©n ®Þa ph­¬ng (J.E. Michael Arnold (1999) [30]). ë Nepal

i Sè thø tù tµi liÖu tham kh¶o

dïng thuËt ng÷ “Nhãm sö dông rõng” (Forest User Group) ®Ó chØ ho¹t ®éng l©m

4

nghiÖp céng ®ång ®­îc tæ chøc bëi c¸c nhãm ®ång sö dông tµi nguyªn rõng trong

mét lµng [31].

Nh­ vËy kh¸i niÖm l©m nghiÖp céng ®ång ®· ®­îc ®Ò cËp nhiÒu ë c¸c quèc gia

trªn thÕ giíi, nã ®­îc h×nh thµnh víi môc ®Ých t¹o dùng mét ph­¬ng thøc qu¶n lý

rõng dùa vµo céng ®ång, ph©n cÊp trong qu¶n lý rõng, rõng ®­îc qu¶n lý bÒn v÷ng

h¬n tõ nh÷ng ng­êi ®ang sèng phô thuéc vµo rõng, vµ nh÷ng gi¶i ph¸p qu¶n lý b¶o

vÖ rõng ®ãng gãp vµo viÖc sinh kÕ vµ c¶i thiÖn ®êi sèng ng­êi d©n tõ ho¹t ®éng l©m

nghiÖp. Tõ quan ®iÓm ®ã ®· h×nh thµnh ph­¬ng thøc, c¸c ch­¬ng tr×nh ho¹t ®éng

qu¶n lý rõng dùa vµo céng ®ång (Community-based Forest Management – CBFM),

nã ®­îc hiÓu lµ mét ph­¬ng thøc nh»m duy tr× vµ ph¸t triÓn rõng còng nh­ gi¶i

quyÕt vÊn ®Ò ®ãi nghÌo ë vïng cao, mét nguyªn nh©n gèc rÔ lµm suy gi¶m tµi

nguyªn rõng ë c¸c quèc gia (DENR, [28]).

Thùc tÕ nhiÒu quèc gia còng ®· tr¶ gi¸ cho bµi häc nµy, khi mµ c¸c céng ®ång

®øng ngoµi cuéc th× rõng suy gi¶m nghiªm träng. C¸c dù ¸n, ch­¬ng tr×nh ë mét sè

quèc gia thùc hiÖn qu¶n lý rõng dùa vµo céng ®ång ®· tæng kÕt c¸c lîi Ých cña nã lµ:

- Cung cÊp nguån n­íc æn ®Þnh.

- Gi¶m c¸c ho¹t ®éng chÆt ph¸ rõng tr¸i ph¸p luËt.

- Gi¶m ®ãi nghÌo, v× vËy gi¶m chi phÝ cho c¸c dÞch vô x· héi.

- T¹o ra viÖc lµm vµ c¸c c¬ héi sinh kÕ cho ng­êi d©n.

- T¹o ra thu nhËp cho céng ®ång vµ chÝnh quyÒn c¬ së tõ viÖc ph©n chia c¸c

lîi Ých tõ rõng.

- æn ®Þnh gi¸ c¶ thÞ tr­êng cho c¸c s¶n phÈm tõ rõng.

- T¹o ra c¸c s¶n phÈm tõ rõng th«ng qua qu¶n lý rõng bÒn v÷ng.

Kh¸i niÖm qu¶n lý rõng dùa vµo céng ®ång (CBFM) xuÊt hiÖn rÊt sím, khi mµ

c¸c quèc gia thÊy cÇn thiÕt cã sù tham gia cña céng ®ång ®Þa ph­¬ng trong tiÕn tr×nh

qu¶n lý tµi nguyªn thiªn nhiªn. Trong mét sè n¨m gÇn ®©y, ®Ó kh¼ng ®Þnh h¬n tÝnh

së h÷u vµ lµm chñ trong qu¶n lý tµi nguyªn rõng, kh¸i niÖm qu¶n lý rõng dùa vµo

céng ®ång ®· ®­îc ph©n ®Þnh râ h¬n: i) Qu¶n lý rõng dùa vµo céng ®ång – CBFM lµ

bao gåm tÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng, tæ chøc thu hót céng ®ång tham gia vµ ®­îc chia sÎ

5

lîi Ých tõ nguån tµi nguyªn, ii) Trong khi ®ã mét kh¸i niÖm cô thÓ h¬n lµ qu¶n lý

rõng céng ®ång (Community Forest Management – CFM) ®· ®­îc ®Ò x­íng vµ thùc

thi ë nhiÒu n­íc, nã lµ mét ph¹m trï cña CBFM, tuy nhiªn nã nhÊn m¹nh vµ lµm râ

quyÒn së h÷u rõng cña céng ®ång, trªn c¬ së ®ã céng ®ång tù tæ chøc qu¶n lý sö

dông theo nhu cÇu vµ b¶o ®¶m tÝnh æn ®Þnh bÒn v÷ng [32].

§æi míi thÓ chÕ chÝnh s¸ch cña ngµnh l©m nghiÖp phôc vô tiÕn tr×nh qu¶n

lý rõng céng ®ång:

MÆc dï chÝnh s¸ch cho l©m nghiÖp céng ®ång ®· cã ë nhiÒu quèc gia, tuy vËy

viÖc thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch ®ã còng th­êng gÆp c¸c trë ng¹i (RECOFTC, FAO,

ICRAF, IUCN, 2001, [28]):

- ThiÕu sù cam kÕt vµ mÊt c«ng b»ng trong ph©n bæ ng©n s¸ch.

- TiÕp cËn tõ trªn xuèng vµ thiÕu linh ho¹t.

- QuyÒn sö dông ®Êt vµ tµi nguyªn kh«ng æn ®Þnh.

- HÖ thèng qu¶n lý, kü thuËt l©m nghÞªp ch­a t­¬ng thÝch víi kiÕn thøc vµ

n¨ng lùc cña céng ®ång trong qu¶n lý rõng.

- Nh©n viªn kü thuËt l©m nghiÖp thiÕu c¸c kü n¨ng thóc ®Èy qu¶n lý rõng

dùa vµo céng ®ång cã sù tham gia vµ tiÕn tr×nh ra c¸c quyÕt ®Þnh ë ®Þa

ph­¬ng.

- ThiÕu c¸c khung ph¸p lý ®Ó hç trî l©m nghiÖp céng ®ång.

- ThiÕu c«ng b»ng trong ph©n bæ lîi Ých tõ rõng.

Nh­ vËy cho thÊy ®Ó thùc hiÖn CFM, ®iÒu ®Çu tiªn cÇn cã lµ sù ®æi míi vÒ

chÝnh s¸ch, thÓ chÕ vµ quan ®iÓm tiÕp cËn, ph¸t huy d©n chñ trong qu¶n lý tµi

nguyªn thiªn nhiªn. Trong ®ã cho thÊy sù cÇn thiÕt cña giao ®Êt giao rõng cho céng

®ång qu¶n lý, tøc lµ giao quyÒn vµ tr¸ch nhiÖm râ rµng, lµm c¬ së ®Ó thu hót sù quan

t©m tham gia cña ng­êi d©n trong tiÕn tr×nh qu¶n lý rõng; sau giao ®Êt giao rõng cÇn

thiÕt cã nh÷ng hç trî ®Ó céng ®ång, hé gia ®×nh kinh doanh rõng. Nh©n tè cèt lâi

cña c¶i c¸ch thÓ chÕ, chÝnh s¸ch ®Ó hç trî l©m nghiÖp céng ®ång lµ n©ng cao tÝnh

d©n chñ, sù tham gia trong lËp kÕ ho¹ch, qu¶n lý ng©n s¸ch, ra c¸c quyÕt ®Þnh, gi¸m

s¸t, thu nhËp vµ chi tiªu còng nh­ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc.

6

Ph¸t triÓn ph­¬ng ph¸p ®iÒu tra rõng vµ lËp kÕ ho¹ch qu¶n lý rõng céng

®ång:

Cã sù kh«ng thÝch øng cña c¸c gi¶i ph¸p kü thuËt l©m sinh hiÖn hµnh vµ

ph­¬ng ph¸p ®iÒu tra, lËp kÕ ho¹ch ®iÒu chÕ rõng ®èi víi ®iÒu kiÖn c¸c céng ®ång,

®iÒu nµy cÇn cã nh÷ng nghiªn cøu ®Ó ph¸t triÓn c¸c ph­¬ng ph¸p, c«ng cô thÝch hîp

hç trî cho tiÕn tr×nh lËp kÕ ho¹ch qu¶n lý rõng céng ®ång.

Mét lo¹t c¸c nghiªn cøu ë nhiÒu quèc gia vÒ chñ ®Ò nµy ®· cho thÊy sù cÇn

thiÕt ph¸t triÓn ph­¬ng ph¸p ®iÒu tra vµ lËp kÕ ho¹ch qu¶n lý rõng ®¬n gi¶n, cã sù

tham gia vµ dùa vµo céng ®ång. T¹i Trung Quèc, n«ng d©n ®· ®­îc khuyÕn khÝch

®iÒu khiÓn vµ qu¶n lý c¸c nguån tµi nguyªn rõng cña hä; c¸c kü thuËt RRA, PRA ®·

®­îc tiÕn hµnh réng r¶i ®Ó kÕt hîp kiÕn thøc b¶n ®Þa vµo trong viÖc lËp l¹i c¸c kÕ

ho¹ch qu¶n lý rõng ®Þa ph­¬ng (Guanxia Cao (2001) [28]); t¸c gi¶ cho r»ng c¸c nhµ

chuyªn m«n l©m nghiÖp cÇn cã sù hiÓu biÕt tèt h¬n t¹i sao vµ lµm thÕ nµo n«ng d©n

qu¶n lý c©y rõng vµ sö dông nh÷ng kiÕn thøc ®ã nh­ lµ c¬ së ®Ó lËp kÕ ho¹ch qu¶n

lý rõng; ®ã chÝnh lµ nhËn thøc cÇn thiÕt ®Ó ph¸t triÓn ph­¬ng ph¸p lËp kÕ ho¹ch qu¶n

lý rõng cã sù tham gia. T¹i Nepal, víi sù hç trî cña dù ¸n l©m nghiÖp céng ®ång do

chÝnh phñ Thôy SÜ tµi trî, ph­¬ng ph¸p ®iÒu tra rõng ®¬n gi¶n cã sù tham gia ®·

®­îc ph¸t triÓn vµ ®­îc xem lµ nh©n tè cèt lâi cho qu¶n lý rõng bÒn v÷ng. §iÒu nµy

gióp cho ng­êi sö dông rõng cã ®­îc c¸c ý t­ëng vÒ tiÒm n¨ng s¶n xuÊt cña c¸c khu

rõng cña hä (tËp trung vµo tÊt c¶ c¸c lo¹i s¶n phÈm rõng) ®Ó tõ ®ã lËp kÕ ho¹ch qu¶n

lý rõng; nã còng ®­a ®Õn cho phô n÷ vµ nh÷ng nhãm ng­êi “thiÖt thßi” c¸c c¬ héi

chia sÎ c¸c kinh nghiÖm vµ tr×nh bµy c¸c nhu cÇu vµ mong ®îi cña hä (Robin Aus

der Beek (2001), [28]). C¸c tµi liÖu h­íng dÉn vÒ ®iÒu tra vµ ph©n tÝch d÷ liÖu tµi

nguyªn rõng ®¬n gi¶n cã sù tham gia (bao gåm gç, l©m s¶n ngoµi gç) ë c¸c n­íc

Nepal, Th¸i Lan, Philippines ®­îc thiÕt lËp bao gåm c¸c néi dung h­íng dÉn chÝnh

[27,35]:

- Ph­¬ng ph¸p thu thËp d÷ liÖu: Bao gåm x¸c ®Þnh kÝch th­íc vµ sè « mÉu

®iÒu tra, ph­¬ng ph¸p ®o ®Õm.

- Ph©n tÝch d÷ liÖu: ChÊt l­îng t¸i sinh, dù ®o¸n tr÷ s¶n l­îng gç, cñi, cá

thu ho¹ch, LSNG.

7

- LËp kÕ ho¹ch qu¶n lý rõng: Bao gåm ph©n lo¹i rõng chøc n¨ng theo kiÕn

thøc b¶n ®Þa, kÕ ho¹ch qu¶n lý t¸i sinh, khai th¸c gç, cñi, cá, LSNG; b¶o

tån ®a d¹ng sinh häc, b¶o vÖ ®Êt, nguån n­íc vµ ph­¬ng ph¸p gi¸m s¸t cã

sù tham gia.

§©y lµ c¸c tµi liÖu h­íng dÉn ®­îc thiÕt kÕ hÖ thèng, bao gåm hÇu hÕt c¸c lÜnh

vùc cÇn quan t©m trong qu¶n lý kinh doanh tæng hîp vµ bÒn v÷ng tµi nguyªn rõng.

C¸c ph­¬ng ph¸p ®iÒu tra rõng cã sù tham gia ®­îc x©y dùng dùa trªn nguyªn lý

ph­¬ng ph¸p ®iÒu tra vµ quy ho¹ch rõng phæ biÕn trªn thÕ giíi do ®ã b¶o ®¶m tÝnh

kü thuËt l©m nghiÖp; ®ång thêi c¸c c«ng cô ®iÒu tra lËp kÕ ho¹ch vµ c«ng thøc tÝnh

to¸n ®¬n gi¶n ®Ó céng ®ång cã thÓ tiÕp cËn, ®Æc biÖt lµ tiÕp cËn víi kiÕn thøc sinh

th¸i ®Þa ph­¬ng trong ph©n lo¹i ®Ó qu¶n lý kinh doanh rõng theo chøc n¨ng trong

céng ®ång. Tuy nhiªn mét vµi c«ng cô, ph­¬ng ph¸p ®iÒu tra, lËp kÕ ho¹ch cßn lµ

kh¸ phøc t¹p vµ hµn l©m nh­: i) dù b¸o tr÷ l­îng rõng dùa vµo 2 nh©n tè tæng tiÕt

diÖn ngang (x¸c ®Þnh b»ng c«ng cô Relaskop) vµ chiÒu cao l©m phÇn lµ kh¸ phøc

t¹p, ii) ph©n chia c¸c coupe t¸c nghiÖp phøc t¹p. Trong khi ®ã viÖc x¸c ®Þnh s¶n

l­îng khai th¸c b¶o ®¶m æn ®Þnh rõng ch­a ®­îc thiÕt kÕ râ rµng, do ®ã viÖc tÝnh

to¸n khèi l­îng gç, cñi, l©m s¶n ngoµi gç thu ho¹ch hµng n¨m theo kÕ ho¹ch chØ lµ

­íc ®o¸n, ch­a thùc sù cã c¬ së ®Ó b¶o ®¶m sù c©n b»ng vµ æn ®Þnh s¶n l­îng rõng.

1.2. Trong n­íc

Thùc tÕ cho thÊy chÝnh phñ ViÖt Nam ®ang cã chñ tr­¬ng ph¸t triÓn ph­¬ng

ph¸p qu¶n lý rõng céng ®ång th«ng qua c¸c chÝnh s¸ch giao ®Êt giao rõng, x©y dùng

c¸c h­¬ng ­íc, quy ­íc b¶o vÖ rõng th«n bu«n. Tõ n¨m 1999 víi sù tµi trî cña c¸c

dù ¸n phi chÝnh phñ, Bé N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n ®· thµnh lËp nhãm

l©m nghiÖp céng ®ång Quèc gia ®Ó ®¸nh gi¸ vµ ®Ò xuÊt c¸c m« h×nh qu¶n lý rõng

céng ®ång ë ViÖt nam. §ång thêi trong vßng 10 n¨m trë l¹i ®©y, c¸c c¸ch tiÕp cËn

cã sù tham gia ®· ®­îc ¸p dông trong ph¸t triÓn n«ng th«n, ®©y lµ c¸ch lµm tiÕn bé

®Ó x©y dùng ph­¬ng ph¸p qu¶n lý rõng cã hiÖu qu¶ dùa vµo ng­êi d©n. Cho ®Õn

n¨m 2003 vµ 2004 th× ph­¬ng thøc qu¶n lý tµi nguyªn rõng céng ®ång ®· ®­îc thõa

nhËn trong hÖ thèng luËt ph¸p th«ng qua LuËt ®Êt ®ai vµ LuËt B¶o vÖ vµ Ph¸t triÓn

rõng.

8

§Ó kh«i phôc vµ ph¸t triÓn ph­¬ng thøc qu¶n lý rõng céng ®ång, ë ViÖt Nam

®· b¾t ®Çu cã c¸c nghiªn cøu còng nh­ thùc hiÖn c¸c dù ¸n hç trî cho ph¸t triÓn l©m

nghiÖp x· héi, l©m nghiÖp céng ®ång trong c¸c vïng kh¸c nhau. C¸c khÝa c¹nh liªn

quan ®­îc hÖ thèng nh­ sau:

Kh¸i niÖm vµ quan ®iÓm vÒ l©m nghiÖp céng ®ång, qu¶n lý rõng céng

®ång vµ thùc tr¹ng:

VÒ quan ®iÓm vµ nhËn thøc kh¸i niÖm céng ®ång, l©m nghiÖp céng ®ång, rõng

céng ®ång, qu¶n lý rõng céng ®ång vµ qu¶n lý rõng dùa vµo céng ®ång hiÖn vÉn cßn

®ang tranh c¶i. Nh­ng nh×n chung nhiÒu nhµ khoa häc, qu¶n lý, c¸c tæ chøc chÝnh

phñ vµ phi chÝnh phñ ®Òu thõa nhËn qu¶n lý rõng víi sù tham gia cña c¸c céng ®ång

®Þa ph­¬ng sèng gÇn rõng lµ mét tiÒm n¨ng ®Ó giíi thiÖu nh÷ng hÖ thèng qu¶n lý

rõng kh¶ thi vÒ kinh tÕ – x· héi vµ bÒn v÷ng vÒ sinh th¸i, ®ång thêi tiÕt kiÖm chi phÝ

cho nhµ n­íc [3]. Thùc tÕ cho thÊy ë c¸c héi th¶o quèc gia, vïng, vÉn cßn cã sù hiÓu

lÉn lén gi÷a qu¶n lý rõng céng ®ång vµ l©m nghiÖp cña c¸c tæ chøc kinh tÕ tËp thÓ.

§iÒu nµy dÉn ®Õn sai lÇm ë mét sè ®Þa ph­¬ng lµ kh«ng cÇn ¸p dông qu¶n lý rõng

céng ®ång n÷a, v× cho r»ng nã ®· cã s½n ë ViÖt Nam do ch­a nhËn râ qu¶n lý rõng

céng ®ång lµ mét h×nh thøc qu¶n lý cÇn ph¶i tån t¹i cïng víi l©m nghiÖp nhµ n­íc,

l©m nghiÖp tËp thÓ, l©m nghiÖp t­ nh©n.

NguyÔn Hång Qu©n (2000) [3] ®· ph©n lo¹i céng ®ång ra hai lo¹i: céng ®ång

d©n téc vµ céng ®ång lµng b¶n, theo t¸c gi¶ kh¸i niÖm céng ®ång sö dông trong

ph­¬ng thøc qu¶n lý rõng céng ®ång ë n­íc ta lµ céng ®ång lµng, b¶n. Còng nh»m

x¸c ®Þnh quy m«, ®èi t­îng cña l©m nghiÖp céng ®ång ë c¸c tØnh phÝa b¾c, Vò Long

((2003), [4]) ®· ®Ò xuÊt xuÊt ph¸t tõ th«n b¶n v× rõng th«n b¶n ®· ®­îc ®Ò cËp trong

nghÞ ®Þnh sè 17/H§BT vÒ thi hµnh LuËt b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn rõng (1991). Nh­ng c¸c

v¨n b¶n d­íi luËt h­íng dÉn thi hµnh giao ®Êt l©m nghiÖp (NghÞ ®Þnh 02/CP, nghÞ

®Þnh 163) ®· kh«ng ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò nµy. Tuy vËy trong thùc tiÔn, ë rÊt nhiÒu tØnh

phÝa b¾c, rõng lµng, rõng b¶n vÉn tån t¹i vµ cã xu h­íng ph¸t triÓn. Theo t¸c gi¶ cã

c¸c lo¹i rõng th«n b¶n phæ biÕn lµ rõng thiªng, rõng b¶o vÖ nguån n­íc, rõng phßng

hé xãm lµng, rõng l©m s¶n gia dông.

9

NhËn ®Þnh cña hai t¸c gi¶ trªn lµ phï hîp víi thùc tiÔn qu¶n lý rõng ë vïng cao

vµ gÇn ®©y ®­îc kh¼ng ®Þnh trong ®iÒu 9 cña luËt ®Êt ®ai n¨m 2003 [20], trong luËt

®Êt ®ai céng ®ång d©n c­ th«n, lµng, bu«n, ... ®­îc xem lµ mét trong nh÷ng ng­êi sö

dông ®Êt vµ ®­îc giao quyÒn sö dông ®Êt. Vµ ®iÒu 29 cña LuËt b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn

rõng n¨m 2004 [21], trong ®iÒu LuËt nµy cho phÐp giao rõng cho céng ®ång d©n c­

th«n.

Ngoµi ra víi sù nç lùc cña c¸c dù ¸n ph¸t triÓn n«ng th«n ë §¨k L¨k (RDDL)

dù ¸n ETSP, dù ¸n ADB vÒ l©m nghiÖp céng ®ång ë Gia Lai; kh¸i niÖm qu¶n lý rõng

céng ®ång ®· ®­îc ®Ò xuÊt bao gåm c¸c khÝa c¹nh: i) quyÒn sö dông ®Êt l©u dµi sau

khi giao ®Êt giao rõng, ii) ®¸nh gi¸ tµi nguyªn cã sù tham gia ®Ó lËp kÕ ho¹ch qu¶n

lý rõng vµ iii) n©ng cao n¨ng lùc kü thuËt l©m sinh ë cÊp c¬ së lµ nÒn t¶ng cho viÖc

®¶m b¶o qu¶n lý rõng dùa vµo céng ®ång bÒn v÷ng (GFA, (2003) [8]).

Mét lo¹t c¸c nghiªn cøu ®iÓm vÒ thùc tr¹ng qu¶n lý rõng céng ®ång còng ®·

®­îc tiÕn hµnh trªn c¸c vïng sinh th¸i nh©n v¨n ë c¸c tØnh miÒn nói phÝa b¾c vµ T©y

Nguyªn (An V¨n B¶y, B¶o Huy, NguyÔn Huy Dòng, Vò Long, Bïi §×nh To¸i, TrÇn

V¨n Con (2000) [3]), qua ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ cña c¸c nghiªn cøu nµy ®· rót

ra mét kÕt luËn quan träng lµ: trong sè c¸c hÖ thèng qu¶n lý rõng kh¸c th× h×nh thøc

qu¶n lý rõng céng ®ång lµ mét ph­¬ng ¸n thÝch hîp cho qu¶n lý rõng bÒn v÷ng ë

ViÖt Nam.

Tõ c¸c nghiªn cøu hiÖn tr¹ng qu¶n lý rõng céng ®ång, c¸c t¸c gi¶ nghiªn cøu

nãi trªn ®· ®i ®Õn c¸c kiÕn nghÞ:

- Ph©n tÝch ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng vµ t¸c ®éng cña qu¶n lý rõng céng ®ång

còng nh­ tiÒm n¨ng cña nã ®Ó phôc vô cho viÖc lËp chÝnh s¸ch.

- X¸c ®Þnh khung ph¸p lý vÒ qu¶n lý rõng céng ®ång ®Ó ng­êi d©n cã thÓ

tham gia b¶o vÖ rõng bÒn v÷ng.

- X©y dùng c¸c ch­¬ng tr×nh tæng hîp vÒ ph¸t triÓn qu¶n lý rõng céng ®ång

lång ghÐp víi c¸c ch­¬ng tr×nh cña chÝnh phñ.

- Ph¸t triÓn qu¶n lý rõng céng ®ång vµ huy ®éng c¸c nguån hç trî tõ c¸c tæ

chøc quèc tÕ ë tÊt c¶ c¸c cÊp, c¸c dù ¸n vÒ ph¸t triÓn rõng céng ®ång.

10

Riªng ë tØnh Gia Lai, NguyÔn V¨n Phong ((2003), [4]) ®· cho r»ng cÇn thiÕt

ph¶i tiÕn hµnh qu¶n lý rõng dùa vµo céng ®ång bëi c¸c lý do: i) phÇn lín diÖn tÝch

rõng n»m ë vïng c­ tró cña c¸c céng ®ång d©n téc thiÓu sè víi ®êi sèng g¾n liÒn víi

rõng vµ ®Êt rõng, ii) ph­¬ng thøc nµy phï hîp víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ tù cung tù cÊp,

iii) nhµ n­íc kh«ng cã ®iÒu kiÖn ®Çu t­ mét kho¶n kinh phÝ lín ®Ó thuª ng­êi d©n

b¶o vÖ rõng l©u dµi, iv) qu¶n lý rõng hiÖn nay ch­a g¾n víi sù tham gia cña ng­êi

d©n, v) qu¶n lý rõng dùa vµo céng ®ång lµ dùa trªn h­¬ng ­íc néi bé víi sù l·nh

®¹o cña ng­êi ®øng ®Çu th«n lµng ®­îc mäi ng­êi t«n träng nªn sÏ cã hiÖu qu¶ (Së

NN & PTNT Gia Lai, (2003) [22]).

Nh­ vËy víi quan ®iÓm ph¸t triÓn l©m nghiÖp bÒn v÷ng, ph­¬ng thøc qu¶n lý

rõng céng ®ång cÇn ®­îc xem xÐt, ph¸t triÓn thÝch hîp. KÕt luËn cña c¸c héi th¶o

l©m nghiÖp céng ®ång quèc gia trong nh÷ng n¨m qua còng cho thÊy sù cÇn thiÕt cña

ph¸t triÓn ph­¬ng thøc nµy bëi v×:

- C¸c céng ®ång th«n b¶n cÇn c¸c s¶n phÈm tõ rõng vµ ®Êt rõng.

- C¸c lo¹i h×nh qu¶n lý rõng céng ®ång ®ang h×nh thµnh vµ tån t¹i kh¸ch

quan.

§ång thêi ®· nhËn ra r»ng qu¶n lý rõng céng ®ång thÝch hîp víi c¸c ®iÒu kiÖn

sau:

- Vïng miÒn nói, c¬ së h¹ tÇng yÕu v× vËy cÇn ¸p dông h×nh thøc qu¶n lý

rõng linh ho¹t phi tËp trung ®Ó dÔ dµng ®¸p øng nhu cÇu ®a d¹ng cña

ng­êi d©n ®Þa ph­¬ng.

- Vïng cßn truyÒn thèng céng ®ång vµ kiÕn thøc b¶n ®Þa cao.

- Nh÷ng vïng mµ duy tr× rõng hiÖn cßn lµ mèi quan t©m cña toµn céng

®ång, ë ®©y nÕu giao ®Êt giao rõng cho hé c¸ thÓ dÔ lµm mÊt sù kiÓm so¸t

vµ quyÒn h­ëng lîi cña céng ®ång ®èi víi c¸c nguån tµi nguyªn rõng.

- Nh÷ng vïng cã t¸c dông b¶o vÖ ®Çu nguån.

Trong c¸c kÕt luËn trªn cã hai ®iÓm thùc sù lµ quan träng ®Ó lµm c¬ së ph¸t

triÓn ph­¬ng thøc qu¶n lý rõng céng ®ång, ®ã lµ: i) Kh«ng nªn giao ®Êt giao rõng

11

cho hé gia ®×nh khi mµ céng ®ång ®ang cã sù h­ëng lîi chung trong tµi nguyªn ®ã,

ii) ph¸t triÓn qu¶n lý rõng céng ®ång ë c¸c l­u vùc.

Thö nghiÖm giao ®Êt giao rõng vµ c¸c nghiªn cøu vÒ chÝnh s¸ch, thÓ chÕ,

tæ chøc, tiÕp cËn ®Ó ph¸t triÓn ph­¬ng thøc qu¶n lý rõng céng ®ång:

Thùc hiÖn nghÞ ®Þnh 163 vµ QuyÕt ®Þnh 178 cña ChÝnh phñ, cho ®Õn thêi ®iÓm

n¨m 2003, ­íc tÝnh ng­êi d©n ®· tham gia qu¶n lý kho¶ng 2,5 triÖu ha ®Êt l©m

nghiÖp, trong ®ã mét sè tØnh ®· thÝ ®iÓm vµ triÓn khai giao rõng cho céng ®ång, ®i

tiªn phong lµ tØnh §¨k L¨k giao 8.000 ha, tØnh S¬n La giao 105.000 ha rõng tù nhiªn

cho hé, nhãm hé, céng ®ång th«n b¶n qu¶n lý. Tõ ®©y ®· b­íc ®Çu rót ra kinh

nghiÖm ë c¸c tØnh vÒ giao rõng tù nhiªn cho c¸c céng ®ång th«n b¶n, kÕt qu¶ cho

thÊy ph­¬ng thøc nµy ®· ®­îc ng­êi d©n ñng hé v× ®· g¾n lîi Ých cña hä víi rõng vµ

hµi hoµ gi÷a lîi Ých cña nhµ n­íc víi lîi Ých céng ®ång (NguyÔn Hång Qu©n, (2003)

[4]).

C¸c tØnh ®· tiÕn hµnh giao rõng tù nhiªn bao gåm: §¨k L¨k, §¨k N«ng, Thõa

Thiªn HuÕ, S¬n La, Gia Lai... c¸c khu rõng, ®Êt l©m nghiÖp ®­îc giao ë c¸c tØnh

phÝa b¾c chñ yÕu lµ ®Êt trèng, rõng non, trong khi ®ã ë T©y Nguyªn ®· thö nghiÖm

giao c¶ c¸c khu rõng tèt; tõ ®©y ®· tæng kÕt ®­îc kinh nghiÖm b­íc ®Çu cña tiÕn

tr×nh nµy.

Riªng ë T©y Nguyªn, gÇn ®©y chÝnh phñ dùa vµo c¸c nhu cÇu thùc tiÔn ®· ra

quyÕt ®Þnh vÒ giao rõng vµ x¸c lËp chÕ ®é h­ëng lîi cho céng ®ång d©n téc thiÓu sè

(QuyÕt ®Þnh 304/2005/Q§-TTg, ngµy 23 th¸ng 11 n¨m 2005 vÒ viÖc thÝ ®iÓm giao

rõng, kho¸n b¶o vÖ rõng cho hé gia ®×nh vµ céng ®ång trong bu«n, lµng lµ ®ång bµo

d©n téc thiÓu sè t¹i chç ë c¸c tØnh T©y Nguyªn). ViÖc thùc hiÖn quyÕt ®Þnh nµy ®ang

ë b­íc ®Çu vµ còng cßn nhiÒu v­íng m¾c vÒ quy ho¹ch l©m nghiÖp vµ thñ tôc khai

th¸c sö dông rõng ®Ó cã ®­îc lîi Ých.

HiÖu qu¶ qu¶n lý rõng vµ ®Êt rõng bëi céng ®ång ®· ®­îc kh¼ng ®Þnh b­íc ®Çu

nh­ sau:

12

- Thùc tÕ cho thÊy rõng giao cho céng ®ång ®­îc qu¶n lý tèt h¬n, ng­êi

d©n cã niÒm tin vµ ý thøc ®­îc rõng lµ tµi s¶n cña m×nh, kÕt qu¶ nµy ®­îc

kh¼ng ®Þnh ë hÇu hÕt c¸c ®Þa ph­¬ng giao rõng.

- Ng­êi d©n ®· quan t©m ®Çu t­ vµo c¸c khu rõng cña m×nh, mét sè khu

rõng giao ®· ®­îc céng ®ång ®Çu t­ ch¨m sãc, lµm giµu rõng, ¸p dông

kiÕn thøc b¶n ®Þa ®Ó kinh doanh. ë tØnh §¨k N«ng, ho¹t ®éng sau giao

®Êt giao rõng ®· ®­îc triÓn khai ë mét sè n¬i nh­ céng ®ång ®· tæ chøc

ph©n c«ng b¶o vÖ rõng, ®Æc biÖt lµ ho¹t ®éng kinh doanh rõng víi sù tham

gia trùc tiÕp cña céng ®ång, t¹o ra thu nhËp tõ rõng th«ng qua c«ng t¸c

l©m sinh nh­ tØa th­a (B¶o Huy, (2002) [12]).

- Qu¶n lý rõng céng ®ång dùa trªn luËt tôc truyÒn thèng vµ c¸c quy ­íc,

h­¬ng ­íc ®­îc ph¸t triÓn bëi chÝnh céng ®ång ®· tá ra cã hiÖu lùc trong

®êi sèng céng ®ång vµ gãp phÇn thu hót lùc l­îng nh©n d©n trong b¶o vÖ

rõng, hä kh«ng cßn ®øng ngoµi cuéc víi t×nh tr¹ng ph¸ rõng.

Quy tr×nh quy ph¹m l©m sinh ¸p dông trong ®iÒu kiÖn céng ®ång d©n téc

thiÓu sè ®Ó lËp kÕ ho¹ch qu¶n lý rõng:

Cã nh÷ng sù kh¸c biÖt gi÷a kü thuËt l©m sinh truyÒn thèng vµ kü thuËt l©m

sinh ¸p dông cho rõng céng ®ång. Kü thuËt l©m sinh truyÒn thèng th­êng ¸p dông

®èi víi c¸c l©m tr­êng quèc doanh, c¸c c«ng ty l©m nghiÖp, trong khi ®ã kü thuËt

l©m sinh cho qu¶n lý rõng céng ®ång th­êng ¸p dông trªn qui m« nhá ë trong ph¹m

vi céng ®ång. C¸c dù ¸n ETSP vµ RDDL ®· tæ chøc thö nghiÖm ¸p dông gi¶i ph¸p

l©m sinh ®¬n gi¶n trong thùc hiÖn kÕ ho¹ch qu¶n lý rõng céng ®ång ë c¸c tØnh Hßa

B×nh, Thõa Thiªn – HuÕ, §¨k N«ng vµ §¨k L¨k; ®· ®­a ra mét so s¸nh ®Ó lµm râ sù

kh¸c biÖt cña hai ph­¬ng thøc qu¶n lý rõng nh­ ë b¶ng 1.1 (B¶o Huy, (2006) [17]

B¶ng 1.1: So s¸nh hai ph­¬ng thøc qu¶n lý rõng: TruyÒn thèng vµ L©m

nghiÖp céng ®ång

C¸c chØ tiªu so s¸nh

L©m nghiÖp truyÒn thèng Lín (Dùa vµo hiÖu qu¶ kinh tÕ cña khai th¸c). L©m nghiÖp céng ®ång (CFM) Nhá (Chñ yÕu cho nhu cÇu hé gia ®×nh vµ mét Ýt cho Khèi l­îng gç khai th¸c trong mét lÇn

13

C¸c chØ tiªu so s¸nh

L©m nghiÖp truyÒn thèng L©m nghiÖp céng ®ång (CFM)

Gi¶i ph¸p l©m sinh ¸p dông

Khai th¸c chän víi c­êng ®é lín trong mét lÇn (Khai th¸c hÕt l­îng t¨ng tr­ëng trªn 20 n¨m cña rõng).

xuyªn th­¬ng m¹i). ChÆt chän tõng c©y theo cì kÝnh, loµi, c­êng ®é nhá (Dùa vµo m« h×nh rõng æn ®Þnh trong 5 n¨m, tiªu chuÈn lùa chän c©y chÆt, c©y chõa). Th­êng xuyªn hµng n¨m. Kh«ng th­êng (“ChÆt” vµ “Chê”). TÇn sè, lu©n kú khai th¸c

C«ng nghÖ sö dông

D©y chuyÒn khai th¸c, vËn xuÊt, vËn chuyÓn chñ yÕu lµ m¸y mãc c¬ giíi.

T¸c ®éng ®Õn m«i tr­êng

T¸c ®éng lín ®Õn ®Êt, c©y t¸i sinh vµ c©y rõng kh¸c do sö dông m¸y mãc vµ c­êng ®é chÆt lín.

RÊt cao (V× t¸c ®éng lín ®Õn tµi nguyªn rõng). Nhu cÇu nu«i d­ìng rõng sau khai th¸c Sö dông dông cô ®¬n gi¶n cña ®Þa ph­¬ng, chñ yÕu vËn xuÊt b»ng thñ c«ng, gia sóc. T¸c ®éng cña khai th¸c ®Õn ®Êt, t¸i sinh, c©y rõng kh¸c lµ thÊp do sö dông dông cô ®¬n gi¶n, c­êng ®é chÆt thÊp. ThÊp (Nh­ng phô thuéc vµo kü thuËt lùa chän c©y vµ chÆt h¹).

§Ó ¸p dông kü thuËt l©m sinh vµo rõng hiÖn nay, chñ yÕu tu©n theo quy ph¹m

c¸c gi¶i ph¸p kü thuËt l©m sinh ¸p dông cho rõng s¶n xuÊt gç vµ tre nøa do Bé L©m

nghiÖp ban hµnh n¨m 1993 [1]. Quy ph¹m nµy tr­íc ®©y ®­îc x©y dùng phôc vô

cho c¸c ®¬n vÞ kinh doanh rõng cã quy m« diÖn tÝch lín, nay øng dông vµo ®iÒu

kiÖn qu¶n lý rõng céng ®ång sÏ kh«ng phï hîp víi nguån lùc ®Þa ph­¬ng vµ gÆp

ph¶i nh÷ng trë ng¹i:

- C­êng ®é khai th¸c lín øng víi lu©n kú kinh doanh dµi trªn 20 – 30 n¨m

sÏ kh«ng thÝch hîp v× diÖn tÝch rõng giao cho céng ®ång kh«ng ®ñ lín ®Ó

tæ chøc kh«ng gian vµ thêi gian khÐp kÝn trong lu©n kú qu¸ dµi, c­êng ®é

khai th¸c lín sÏ kh«ng thùc tÕ víi ®iÒu kiÖn ®Çu t­ cña céng ®ång.

- C¸c quy ®Þnh vÒ ®­êng kÝnh khai th¸c chØ phï hîp víi kinh doanh gç,

ch­a ®Ò cËp ®Õn viÖc ®¸p øng c¸c nhu cÇu ®a d¹ng s¶n phÈm tõ rõng ë

céng ®ång.

14

- H­íng dÉn nÆng vÒ kü thuËt nh­ng l¹i thiÕu cô thÓ ho¸ ®Ó cã thÓ øng

dông ë céng ®ång.

- Ch­a ®Ò cËp ®Õn kÕt hîp kiÕn thøc b¶n ®Þa vµ ®iÒu kiÖn céng ®ång ®Ó lùa

chän gi¶i ph¸p kü thuËt thÝch hîp.

- Tiªu chuÈn x¸c ®Þnh ®èi t­îng khai th¸c rõng cao trong khi ®ã rõng giao

cho céng ®ång l¹i qu¸ nghÌo nªn kh«ng t¹o ra thu nhËp trong mét thêi

gian qu¸ dµi cho ng­êi nhËn rõng.

Thùc tÕ nµy ®ßi hái ph¶i x©y dùng c¸c ph­¬ng ph¸p ®iÒu tra rõng, lËp kÕ ho¹ch

kinh doanh rõng, gi¶i ph¸p kü thuËt ph¶i ®¬n gi¶n, thÝch øng vµ cã sù tham gia cña

ng­êi d©n ®Ó tæ chøc kinh doanh rõng dùa vµo céng ®ång. Víi lý do ®ã trong

ph­¬ng h­íng ph¸t triÓn qu¶n lý rõng céng ®ång ®· nªu lªn c¸c tiªu chÝ ®Ó x©y

dùng ph­¬ng ph¸p ®iÒu tra vµ lËp kÕ ho¹ch qu¶n lý rõng céng ®ång: i) §¬n gi¶n,

thùc tÕ, ii) §Çu vµo thÊp, iii) DÔ theo dái gi¸m s¸t, iv) Rñi ro thÊp vÒ mÆt sö dông tµi

nguyªn qu¸ møc [22].

Dù ¸n l©m nghiÖp x· héi s«ng §µ (2002) [2, 6] theo xu h­íng ®ã ®· ph¸t triÓn

mét sè ph­¬ng ph¸p nh­: i) vÏ b¶n ®å th«n b¶n cã sù tham gia sö dông b¶n ®å ¶nh,

trong ®ã b¶n ®å ¶nh ®· gi¶i ®o¸n ®­îc sö dông nh­ mét c«ng cô hç trî ®Ó n«ng d©n

sö dông ®Ó vÏ chi tiÕt b¶n ®å tµi nguyªn vµ ®o tÝnh diÖn tÝch, c¸ch lµm nµy rót ng¾n

®­îc thêi gian ®o vÏ, h¹n chÕ ®­îc viÖc kÐm chÝnh x¸c cña ph­¬ng ph¸p vÏ s¬ ®å tµi

nguyªn theo PRA; ii) x©y dùng môc tiªu qu¶n lý rõng tù nhiªn cã sù tham gia vµ iii)

ph­¬ng ph¸p tiÕp cËn trong ph¸t triÓn quy ­íc b¶o vÖ rõng. Nh×n chung c¸c ph­¬ng

ph¸p nµy ®­îc ph¸t triÓn chñ yÕu dùa vµo nguyªn t¾c cña tiÕp cËn PRA vµ lång ghÐp

víi c¸c ph­¬ng ph¸p kü thuËt ®¬n gi¶n, tuy nhiªn chóng ch­a ®­îc hÖ thèng ho¸

thµnh mét chu tr×nh thèng nhÊt ®Ó lËp kÕ ho¹ch qu¶n lý rõng ë cÊp th«n b¶n, ®«i khi

l¹i qu¸ chi tiÕt gåm nhiÒu b­íc, nhiÒu yªu cÇu nªn ch­a ®¸p øng ®­îc tiªu chÝ ®¬n

gi¶n trong øng dông. Trong n¨m 2003, dù ¸n RDDL vµ ETSP cña tØnh §¨k L¨k/§¨k

N«ng vµ dù ¸n ADB ë tØnh Gia Lai (Bjoern Wode, (2003) [8]) b¾t ®Çu khëi x­íng

cho vÊn ®Ò nµy dùa vµo viÖc kÕ thõa kinh nghiÖm cña dù ¸n SFDP s«ng §µ, nh÷ng

vÊn ®Ò vÒ lËp kÕ ho¹ch qu¶n lý rõng céng ®ång b­íc ®Çu ®­îc thö nghiÖm kh¶o s¸t

®¸nh gi¸ ë cÊp th«n x·, bao gåm: i) §¸nh gi¸ tµi nguyªn rõng cã sù tham gia, ii) LËp

15

kÕ ho¹ch sö dông vµ ph¸t triÓn rõng, iii) HÖ thèng gi¸m s¸t ®¸nh gi¸, iv) Quy tr×nh

qu¶n lý hµnh chÝnh. §Õn n¨m 2005, 2006 c¸c dù ¸n trªn ®· h×nh thµnh c¸c h­íng

dÉn kü thuËt, c¸ch tiÕp cËn trong lËp kÕ ho¹ch qu¶n lý rõng céng ®ång vµ thö

nghiÖm ¸p dông c¸c gi¶i ph¸p l©m sinh trªn c¸c vïng dù ¸n. Trong ®ã ®· ®Ò xuÊt

mét sè c«ng cô ®iÒu tra rõng ®¬n gi¶n, c¸ch x¸c ®Þnh l­îng chÆt th«ng qua cÊu tróc

mÉu N/D ®Þnh tr­íc vµ ®Ò xuÊt ph­¬ng h­íng cho hÖ thèng gi¸m s¸t vµ qu¶n lý

hµnh chÝnh hç trî cho tiÕn tr×nh qu¶n lý rõng céng ®ång. KÕt qu¶ nµy míi dõng ë

nghiªn cøu ®iÓm vµ dù th¶o, cÇn cã sù gãp ý vµ ph¸t triÓn thªm, tuy nhiªn còng cã

thÓ thÊy mét sè vÊn ®Ò cÇn lµm râ ®Ó lµm phï hîp ph­¬ng ph¸p nµy víi hÖ thèng

qu¶n lý kü thuËt l©m nghiÖp hiÖn hµnh, vµ lµm thÕ nµo kÕt hîp kiÕn thøc b¶n ®Þa vµ

viÖc lËp kÕ ho¹ch kinh doanh rõng kh«ng chØ lµ thiÕt kÕ tØa th­a, khai th¸c gç cñi mµ

cßn cÇn ph¸t triÓn ph­¬ng ph¸p tiÕp cËn thÝch hîp ®Ó cã kÕ ho¹ch vµ gi¶i ph¸p kinh

doanh rõng trªn c¸c ®èi t­îng tr¹ng th¸i rõng giµu nghÌo, ®Êt trèng kh¸c nhau.

1.3. Th¶o luËn

Tæng quan c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn ph¸t triÓn ph­¬ng thøc qu¶n lý rõng, lËp

kÕ ho¹ch kinh doanh rõng céng ®ång trong vµ ngoµi n­íc cho thÊy:

- Xu h­íng ph¸t triÓn ph­¬ng thøc qu¶n lý rõng céng ®ång lµ kh¸ch quan

trong ph¸t triÓn l©m nghiÖp ë nhiÒu quèc gia nh»m ®Þnh h­íng thu hót sù

tham gia cña c¸c céng ®ång ®Ó ®ãng gãp vµo tiÕn tr×nh qu¶n lý rõng bÒn

v÷ng. ViÖt Nam còng ®i theo tiÕn tr×nh nµy vµ ®­îc thÓ chÕ hãa trong c¸c

v¨n b¶n ph¸p luËt nh­ LuËt, nghÞ ®Þnh, quyÕt ®Þnh liªn quan ®Õn giao rõng

cho céng ®ång vµ tæ chøc thùc hiÖn.

- Qu¶n lý rõng céng ®ång tr­íc hÕt lµ nh»m t×m kiÕm gi¶i ph¸p c¶i thiÖn

®êi sèng ng­êi d©n dùa vµo c¸c ho¹t ®éng l©m nghiÖp vµ th«ng qua ®ã

gióp cho viÖc phôc håi vµo qu¶n lý rõng cã hiÖu qu¶ dùa vµo kinh nghiÖm

truyÒn thèng cña c­ d©n b¶n ®Þa. ë ViÖt Nam, chÝnh phñ quan t©m viÖc

g¾n lîi Ých vµ qu¶n lý rõng céng ®ång ë c¸c vïng cao, ®· cã nh÷ng quyÕt

®Þnh quyÒn lîi vµ nghÜa vô cho céng ®ång qu¶n lý rõng.

16

- Ph­¬ng ph¸p tiÕp cËn cã sù tham gia ®· ®­îc kh¼ng ®Þnh, nh­ lµ mét

c«ng cô b¾t buéc trong thóc ®Èy hç trî céng ®ång tæ chøc qu¶n lý rõng

dùa vµo kinh nghiÖm, kiÕn thøc b¶n ®Þa.

- LËp kÕ ho¹ch qu¶n lý rõng céng ®ång ®· ®­îc ®Æt ra vµ ®· b¾t ®Çu cã c¸c

nghiªn cøu vÒ ph­¬ng ph¸p tiÕp cËn, kü thuËt ®¬n gi¶n, thÝch øng víi ®iÒu

kiÖn, n¨ng lùc cña céng ®ång d©n téc thiÓu sè vïng cao.

Tõ tæng quan cho thÊy trªn thÕ giíi vµ ë ViÖt Nam trong giai ®o¹n võa qua ®·

tÝch luü ®­îc nhiÒu kinh nghiÖm ®Ó ph¸t triÓn ph­¬ng thøc qu¶n lý rõng céng ®ång,

tuy nhiªn ®Ó ¸p dông trong ®iÒu kiÖn ViÖt Nam nãi chung vµ tØnh Gia Lai nãi riªng,

cßn cã c¸c vÊn ®Ò cÇn ®­îc ®Æt ra ®Ó nghiªn cøu tiÕp theo bao gåm c¸c khÝa c¹nh

liªn quan vÒ chÝnh s¸ch, kinh tÕ, kü thuËt, x· héi vµ tiÕp cËn nh­ sau:

- Quy ho¹ch sö dông ®Êt vµ giao ®Êt giao rõng cho céng ®ång: Theo LuËt

§Êt ®ai vµ LuËt B¶o vÖ vµ ph¸t triÓn rõng, cÇn cã quy ho¹ch sö dông ®Êt,

lµm c¬ së giao rõng. Tuy nhiªn theo ph­¬ng ph¸p tiÕp cËn truyÒn thèng,

nÆng vÒ kü thuËt vµ hµnh chÝnh sö dông ®Êt th× viÖc quy ho¹ch ®Êt l©m

nghiÖp vµ tæ chøc giao ®Êt giao rõng sÏ kh«ng thÝch hîp; gi¶i ph¸p kÕt

hîp tiÕp cËn cã sù tham gia víi ®Þnh h­íng ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ®Þa

ph­¬ng cÇn ®­îc ph¸t triÓn ®Ó cho tiÕn tr×nh quy ho¹ch qu¶n lý ®Êt ®ai

nãi chung vµ rõng nãi riªng cã c¬ së thùc tiÔn vµ ®­îc qu¶n lý bÒn v÷ng.

- Ph¸t triÓn c¸c gi¶i ph¸p kü thuËt trªn ®Êt rõng dùa vµo kiÕn thøc sinh

th¸i ®Þa ph­¬ng: CÇn ph¸t triÓn ph­¬ng ph¸p tiÕp cËn cã sù tham gia thÝch

hîp vµ lång ghÐp víi yªu cÇu l©m sinh trong qu¶n lý tµi nguyªn rõng.

- LËp kÕ ho¹ch kinh doanh rõng céng ®ång: CÇn x©y dùng mét chu tr×nh cã

tÝnh hÖ thèng ®Ó lËp kÕ ho¹ch kinh doanh rõng hµng n¨m vµ trung h¹n

phï hîp víi ®iÒu kiÖn céng ®ång.

- QuyÒn lîi trong qu¶n lý rõng céng ®ång vµ vÊn ®Ò chia sÎ lîi Ých: Trong

c¶ n­íc hiÖn ®ang ¸p dông quyÕt ®Þnh 178, ®èi víi T©y Nguyªn lµ quyÕt

®Þnh 304 vÒ chÝnh s¸ch h­ëng lîi cho ng­êi nhËn rõng. §èi víi quyÕt

®Þnh 178 hiÖn nay cÇn ®­îc thay ®æi cho phï hîp vµ khuyÕn khÝch chñ

17

rõng; riªng T©y Nguyªn dùa vµo quyÕt ®Þnh 304 còng cÇn ®­îc cô thÓ hãa

gi¶i ph¸p khai th¸c sö dông rõng ®Ó t¹o ra lîi Ých cho céng ®ång qu¶n lý

rõng.

- HÖ thèng gi¸m s¸t vµ qu¶n lý hµnh chÝnh míi hç trî qu¶n lý rõng dùa vµo

céng ®ång: Cïng víi tiÕn tr×nh giao ®Êt giao rõng, lËp kÕ ho¹ch vµ thùc

thi kÕ ho¹ch qu¶n lý rõng céng ®ång cÇn ph¸t triÓn vµ c¶i tiÕn hÖ thèng

qu¶n lý l©m nghiÖp hiÖn hµnh, ®Æc biÖt lµ cÊp th«n, x·, huyÖn ®Ó lµm c¬

së ph¸p lý hç trî cã hiÖu qu¶ cho tiÕn tr×nh nµy.

C¸c vÊn ®Ò nãi trªn cÇn ®­îc nghiªn cøu mét c¸ch ®ång bé vµ dùa vµo thùc

tiÔn ®Ó cã thÓ ph¸t triÓn ph­¬ng thøc qu¶n lý rõng céng ®ång ë ViÖt Nam trong thêi

gian ®Õn. §Ò tµi nghiªn cøu nµy còng dùa vµo nh÷ng nhu cÇu thùc tiÔn ®ã, trong ®ã

tËp trung vµo nghiªn cøu ®Ò xuÊt ph­¬ng ph¸p tiÕp cËn vµ kü thuËt thÝch øng trong

lËp kÕ ho¹ch qu¶n lý rõng ®èi víi céng ®ång ®· ®­îc giao ®Êt giao rõng.

Ph­¬ng ph¸p lËp kÕ ho¹ch qu¶n lý rõng céng ®ång trong mét sè n¨m gÇn ®©y

®· ®­îc ph¸t triÓn vµ thö nghiÖm bëi c¸c dù ¸n quèc tÕ, Héi th¶o cña Nhãm c«ng

t¸c qu¶n lý rõng céng ®ång quèc gia; tuy nhiªn cho ®Õn nay ch­a cã thèng nhÊt ®Ó

®­a ra quy tr×nh h­íng dÉn, mét sè vÊn ®Ò cßn tranh luËn lµ ph­¬ng ph¸p ®iÒu tra

lËp kÕ ho¹ch qu¶n lý rõng thÕ nµo cho thÝch hîp ®èi víi tõng vïng, n¨ng lùc cña c¸c

céng ®ång kh¸c nhau. Víi nhu cÇu ®ã, ®Ò tµi kÕ thõa, tæng hîp c¸c ph­¬ng ph¸p ®·

®Ò xuÊt vµ thö nghiÖm øng dông vµo mét céng ®ång ®· ®­îc giao ®Êt giao rõng, tõ

®©y gãp phÇn ®Ò xuÊt ph­¬ng ph¸p, gi¶i ph¸p thÝch hîp trong lËp kÕ ho¹ch qu¶n lý

rõng céng ®ång ë ®Þa ph­¬ng nghiªn cøu vµ ®ãng gãp vµo c¬ së lý luËn qu¶n lý

rõng céng ®ång ë ViÖt Nam nãi chung.

18

Ch­¬ng 2: ®èi t­îng vµ §Æc ®iÓm khu vùc

nghiªn cøu

2.1.

§èi t­îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu

2.1.1. §èi t­îng, ®Þa ®iÓm nghiªn cøu

Kh«ng gian nghiªn cøu: Lµng §ª Tar, x· Kon Chiªng, huyÖn Mang Yang tØnh

Gia Lai. Lµng §ª Tar c¸ch trung t©m x· Kon Chiªng kho¶ng 10km, c¸ch trung t©m

huyÖn Mang Yang 50km vµ n»m vÒ phÝa §«ng thµnh phè Pleiku víi kho¶ng c¸ch

80km.

D©n téc nghiªn cøu: D©n téc thiÓu sè chÝnh lµ Bahnar. Lµng §ª Tar víi gÇn

100% lµ ng­êi d©n téc thiÓu sè Bahnar sinh sèng.

KiÓu rõng trong khu vùc nghiªn cøu: HÖ sinh th¸i rõng th­êng xanh.

2.1.2. Ph¹m vi nghiªn cøu

KÕ thõa kÕt qu¶ nghiªn cøu ®Ò tµi “M« h×nh qu¶n lý rõng vµ ®Êt rõng dùa vµo

céng ®ång d©n téc thiÓu sè ë Gia Lai” kÕt thóc vµo n¨m 2004 mµ t¸c gi¶ lµ céng t¸c

viªn vµ c¸c kÕt qu¶ ph¸t triÓn ph­¬ng ph¸p qu¶n lý rõng céng ®ång cña c¸c dù ¸n

ETSP, RDDL, cô thÓ lµ:

- KÕ thõa kÕt qu¶ ®Ò tµi cÊp tØnh Gia Lai: KÕt qu¶ giao ®Êt giao rõng cho

céng ®ång, ®· ®­îc cÊp quyÒn sö dông ®Êt (Sæ ®á) vµ c¸c gi¶i ph¸p ph¸t

triÓn c«ng nghÖ trªn ®Êt l©m nghiÖp, ph­¬ng h­íng qu¶n lý rõng céng

®ång.

- KÕ thõa c¸c ph­¬ng ph¸p thö nghiÖm cña c¸c dù ¸n: Ph­¬ng ph¸p tiÕp

cËn x©y dùng Quy ­íc qu¶n lý b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn rõng, lËp kÕ ho¹ch

qu¶n lý rõng 5 n¨m.

Trªn c¬ së ®ã ®Ò tµi tËp trung gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò sau:

- Trªn c¬ së rõng ®· ®­îc giao cho céng ®ång vµ qu¶n lý theo 7 nhãm hé,

tiÕn hµnh tæ chøc lËp kÕ ho¹ch qu¶n lý rõng 5 n¨m cho mét nhãm hé

(nhãm 2) trªn diÖn tÝch ®Êt l©m nghiÖp lµ 425ha.

19

- KiÓm nghiÖm c¸c ph­¬ng ph¸p tiÕp cËn ®· ®Ò xuÊt vµo mét ®èi t­îng cô

thÓ lµ d©n téc thiÓu sè Bahnar vµ ®Ò xuÊt bæ sung, c¶i tiÕn vµ lµm thÝch

øng ph­¬ng ph¸p nµy.

- KÕ ho¹ch qu¶n lý rõng: TËp trung nghiªn cøu vÒ kinh doanh æn ®Þnh gç,

cñi.

H×nh 2.1: B¶n ®å hiÖn tr¹ng rõng vµ giao rõng cho nhãm 2 - Lµng §ª Tar,

x· Kon Chiªng, huyÖn Mang Yang, tØnh Gia Lai

2.2.

§Æc ®iÓm khu vùc nghiªn cøu

2.2.1. §iÒu kiÖn tù nhiªn khu vùc nghiªn cøu

a) KhÝ hËu thñy v¨n

Khu vùc nµy n»m trong tiÓu vïng khÝ hËu T©y Tr­êng S¬n. NhiÖt ®é trung b×nh

th¸ng nãng nhÊt lµ th¸ng 5 ®¹t 23,80C, th¸ng l¹nh nhÊt lµ th¸ng 1 nh­ng kh«ng d­íi

20

18,60C, biªn ®é nhiÖt n¨m 5,20C. Kh¸c víi phÇn §«ng Tr­êng S¬n, l­îng m­a trung

b×nh n¨m ë ®©y ®¹t 2.200mm vµ ph©n bè kh«ng ®Òu trong n¨m. Mïa kh« kh¸ kh¾c

nghiÖt víi 4 th¸ng (th¸ng 1, 2, 3, vµ 12) g©y nªn thiÕu n­íc. Giã thÞnh hµnh trong

khu vùc lµ §«ng - §«ng B¾c trong mïa kh« vµ T©y - T©y Nam trong mïa m­a, ®iÒu

nµy còng ¶nh h­ëng ®Õn qu¸ tr×nh mÊt Èm, mÊt mµu cña ®Êt trong mïa kh« vµ sinh

tr­ëng cña c©y trång. §é Èm kh«ng khÝ trung b×nh n¨m 82%.

b) §Þa h×nh, ®Êt ®ai

Thuéc khu vùc cao nguyªn Pleiku, ®©y lµ mét cao nguyªn réng, tr¶i réng tõ

®Ìo Mang Yang sang Campuchia. §é cao trung b×nh tõ 600-700m, ®Ønh cao nhÊt

trªn 1.100m, ®é dèc trung b×nh 70. §Þa h×nh l­în sãng ®Òu nhÑ; trªn nói cao cã ®é

dèc lín, kho¶ng 10 – 200, c¸c vïng b»ng ph¼ng h¬n th­êng ®­îc sö dông canh t¸c

lóa n­íc, rÉy, trång rõng

§Êt ®ai trong khu vùc gåm cã c¸c lo¹i ®Êt chÝnh lµ:

- §Êt x¸m b¹c mµu trªn ®¸ granit, ph©n bè chñ yÕu trªn s­ên ®åi.

- §Êt vµng ®á trªn ®¸ granit, ph©n bè trªn nói cao.

- §Êt n©u ®á trªn ®¸ bazan.

- §Êt phï sa ven suèi, båi tô, th­êng sö dông canh t¸c lóa n­íc.

c) Th¶m thùc vËt, tr¹ng th¸i rõng

Th¶m thùc vËt rõng chÝnh ë ®©y chñ yÕu lµ rõng l¸ réng th­êng xanh chiÕm

chñ yÕu víi c¸c loµi c©y ­u thÕ nh­ Tr©m (Canarium subulatum), DÎ (Lithocarpus

spp), Bêi lêi (Litsea glutinosa), Chß xãt (Schima superba), B×nh linh (Vitex

pubescens). Rõng ë ®©y ®· qua khai th¸c nhiÒu n¨m, cïng víi canh t¸c n­¬ng rÉy

nªn ®a sè lµ rõng thø sinh non, nghÌo, mét Ýt rõng trung b×nh vµ giµu ph©n bè sãt l¹i

trªn c¸c nói cao, ph©n bè rêi r¹c tõng m¶nh nhá.

Rõng th­a kh« c©y hä dÇu ­u thÕ, kiÓu rõng nµy trong khu vùc chiÕm diÖn tÝch

nhá, chñ yÕu lµ mét phÇn cña d¶i diÖn tÝch rõng khép kÐo dµi tõ phÝa nam lªn (tõ

Ayunpa). Rõng khép ë ®©y kh«ng ®iÓn h×nh, cã kiÓu d¹ng chuyÓn tiÕp gi÷a rõng

khép vµ rõng th­êng xanh, nªn tæ thµnh ngoµi mét sè loµi c©y hä dÇu ­u thÕ nh­

DÇu trµ beng (Dipterocarpus obtusifolius), DÇu ®ång (Dipterocarpus tuberculatus),

21

CÈm liªn (Shorea siamensis), Cµ ch¾c (Shorea obtusa), cßn xen kÎ c¸c loµi c©y cña

rõng th­êng xanh, ph©n bè lËp ®Þa kh« h¹n, ®Êt xãi mßn; tr¹ng th¸i chñ yÕu lµ rõng

non vµ nghÌo kiÖt

B¶ng 2.1: C¸c ®Æc tr­ng kiÓu rõng, tr¹ng th¸i rõng ë lµng §ª Tar

KiÓu rõng Rõng th­êng xanh Rõng khép

RIIIA 1 IIA IIB IIIA3 RIIB IIIA1 IIIA2

Nguån: §Ò tµi l©m nghiÖp céng ®ång Gia Lai (2004)

794 17,3 9,4 22,0 106 3,8 592 18,4 10,7 19,2 106 7,9 740 24,9 16,7 47,0 414 10,8 Tr¹ng th¸i C¸c nh©n tè ®iÒu tra b×nh qu©n l©m phÇn 692 N (c/ha) 21,5 D1.3 (cm) 15,3 H (m) G (m2/ha) 31,1 M (m3/ha) 241 Zm (m3/ha/n¨m) 13,9 Pm % 681 718 467 16,0 24,1 18,6 9,3 16,3 10,0 15,3 41,3 15,3 72 344 78 3,0 13,5 5,2 7,3% 7,4% 5,8% 3,9% 2,6% 3,6% 3,9%

2.2.2. §Æc ®iÓm kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi

§©y lµ th«n vïng s©u vïng xa, thuéc vïng 3, giao th«ng ®i l¹i, giao l­u v¨n

ho¸, tiÕp cËn thÞ tr­êng vµ th«ng tin lµ khã kh¨n ®èi víi céng ®ång. §êi sèng cßn

®ãi nghÌo, cuéc sèng dùa vµo thiªn nhiªn nh­ s¨n b¾t, h¸i l­îm

a) L­îc sö lµng §ª tar

Lµng §ª Tar lµ mét lµng sinh sèng l©u ®êi ë ®©y, cuéc sèng cña hä g¾n liÒn

víi c¸c diÖn tÝch rõng vµ c¸c l­u vùc trong vïng ®Ó sinh sèng. Tõ kÕt qu¶ cña c«ng

cô ®Çu tiªn PRA ®· ph¶n ¸nh lÞch sö ph¸t triÓn lµng.

B¶ng 2.2: L­îc sö lµng §ª Tar

C¸c sù kiÖn

- D©n sèng trªn c¸c ®Ønh nói cao, gåm cã c¸c lµng: + §ª Tèt: Sèng trªn ®Ønh Kon Chiªng, dïng n­íc suèi Ta Nheng Thêi gian Thêi Ph¸p (1948 - 1952) & ChiÕn tranh (1953 – 1972) + §ª Tar: sèng trªn ®åi K’Lóp, dïng n­íc suèi H’ Non - D©n kh«ng lµm nhµ, ë trong hang ®¸ (Gép) ven suèi, kho¶ng vµi chôc hé. - Sèng tù cung tù cÊp, chñ yÕu lµ lµm rÉy (lóa, b¾p, m×, kh«ng cã muèi (¨n ít vµ cá tranh thay muèi).

1973 -1975 - S¨n b¾t, h¸i rau qu¶ rõng ®Ó ¨n. - D©n dêi xuèng ch©n nói lµm nhµ (tranh/phªn nøa).

22

Thêi gian C¸c sù kiÖn

1976

- VÉn tiÕp tôc sèng tù cung tù cÊp; lµm rÉy lµ chÝnh. - §· biÕt dïng lóa, b¾p ®Ó ®æi muèi ¨n. - Thµnh lËp lµng ®Þnh c­ (theo quyÕt ®Þnh cña nhµ n­íc) lÊy tªn chung lµ §ª tar, gåm 2 lµng nhËp l¹i lµ §ª tar cò & lµng §ª Tèt.

- Mét sè hé chuyÓn vÒ lµng §¨k ã, tæng sè hé kho¶ng 30 hé. - DiÖn tÝch thæ c­ kho¶ng 1 sµo/hé. - VÉn tiÕp tôc lµm rÉy nh­ cò. - B¾t ®Çu khai hoang lµm ruéng ë diÖn tÝch ven c¸c suèi Tµ Nheng, H’N«n vµ c¸c suèi nhá.

1984

1985 - 1989

1991 - §æi chiªng/ghÌ ®Ó lÊy gièng bß, heo vÒ nu«i. - L©m tr­êng b¾t ®Çu khai th¸c rõng t¹i ®Þa ph­¬ng. - D©n biÕt lÊy vá c©y Bêi lêi b¸n (theo ng­êi Kinh). - D©n ®·i vµng theo c¸c suèi ®Ó b¸n. - ChÆt c©y vµng ®¾ng b¸n ®Ó lÊy tiÒn mua quÇn ¸o,muèi. - D©n biÕt lÊy c©y Bêi lêi rõng vÒ trång ë quanh v­ên nhµ vµ rÉy gÇn ( 3 - 4 n¨m) lÊy vá 1993 - 1994 - Trång Bêi lêi theo ch­¬ng tr×nh 327 (Ch­¬ng tr×nh cung cÊp gièng; x· h­íng dÉn kü thuËt)

1995 - Lóc ®Çu d©n ch­a biÕt râ kü thuËt nªn trång c©y chÕt nhiÒu. - L©m tÆc ph¸ rõng nhiÒu, L©m tr­êng khai th¸c nhiÒu. - D©n trång Cµ phª mÝt theo ch­¬ng tr×nh 327 ë c¸c v­ên/rÉy gÇn.

1999 2000

2001 - D©n tham gia trång rõng thuª cho L©m tr­êng. - D©n tù trång cµ phª vèi (Robusta). - DiÖn tÝch cµ phª mÝt lµ 3 ha, cµ phª vèi: 4 ha. - D©n trång tiªu (tù mua gièng). - Lµm chuång ®Ó nu«i heo vµ th¶ bß theo mïa vô. - Ph¸t triÓn gièng b¾p lai (KhuyÕn n«ng tiÕp cËn & cung cÊp gièng). - DiÖn tÝch rÉy, ruéng vÉn cè ®Þnh (rÉy: 1 - 2ha/hé; ruéng: 2-5 sµo/hé). - D©n vÉn gi÷ tËp qu¸n vµo rõng ®Ó s¨n b¾t vµ thu h¸i c¸c l©m s¶n ngoµi gç, m¨ng, rau, cñi, lÊy lå «.

2002 2002 - nay - Lµm míi l¹i nhµ (t«n + gç) tù chÆt gç vµ t«n nhµ n­íc cÊp. - Tham gia ®Ò tµi l©m nghiÖp céng ®ång. - §­îc cÊp quyÒn sö dông rõng n¨m 2005.

23

b) Mèi quan hÖ cña c¸c tæ chøc liªn quan ®Õn qu¶n lý tµi nguyªn trong

lµng

Tuy ®· tr¶i qua c¸c cuéc chiÕn tranh vµ ®ãi nghÌo nh­ng truyÒn thèng vÒ qu¶n

lý ranh giíi ®Êt ®ai theo lµng ë ®©y ®­îc mäi ng­êi nhËn diÖn râ rµng, vai trß cña

L©m tr­êng

Kon chiªng

Ng©n hµng huyÖn

giµ lµng vµ nh÷ng ng­êi lín tuæi lµ quan träng trong thÓ chÕ qu¶n lý lµng.

Héi giµ lµng

ChÝnh quyÒn

Ban tù qu¶n th«n

x· Kon

Chiªng

KiÓm l©m

Tr¹m khuyÕn n«ng

Phßng kinh tÕ huyÖn

H×nh 2.2: S¬ ®å Venn vÒ c¸c tæ chøc/c¬ quan liªn quan ®Õn qu¶n lý, sö

dông tµi nguyªn trong lµng §ª Tar Nguån: §Ò tµi l©m nghiÖp céng ®ång Gia Lai (2004)

Mèi quan hÖ c¸c tæ chøc liªn quan ®Õn qu¶n lý lµng thÓ hiÖn trong s¬ ®å Venn.

S¬ ®å cho thÊy vai trß quan träng cña héi giµ lµng trong céng ®ång, cïng l·nh ®¹o

bu«n lµng víi ban tù qu¶n. L©m tr­êng Kon Chiªng còng cã nh÷ng t¸c ®éng ®¸ng

kÓ trong qu¶n lý, tæ chøc lµng th«ng qua c¸c ho¹t ®éng tæ chøc hîp ®ång s¶n xuÊt

l©m nghiÖp. KhuyÕn n«ng, phßng kinh tÕ – n«ng nghiÖp huyÖn còng cã nh÷ng t¸c

®éng ®Õn ®êi sèng, canh t¸c trong lµng vµ nh÷ng ho¹t ®éng liªn quan ®Õn ph¸t triÓn

bu«n kh¸ râ. Ng©n hµng vµ nguån vèn vay cho s¶n xuÊt lµ cßn qu¸ xa víi d©n lµng,

thùc tÕ cho thÊy rÊt Ýt hé tiÕp cËn ®­îc nguån vèn s¶n xuÊt.

24

c) D©n sè, lao ®éng, ph©n bè d©n c­

Tæng sè hé trong bu«n: 72 hé, sè nh©n khÈu: 425; trong ®ã nam: 215; sè lao

®éng: 120, trong ®ã sè hé ®ång bµo d©n téc Bahnar lµ 71; sè nh©n khÈu: 422; trong

®ã nam: 214; sè lao ®éng: 119

d) §Êt ®ai, tËp qu¸n canh t¸c vµ qu¶n lý sö dông tµi nguyªn ®Êt, rõng

Rõng, rÉy, lóa n­íc vµ rõng trång. Cïng víi nhu cÇu më réng ®Êt canh t¸c c©y

c«ng nghiÖp, trong khi ®ã diÖn tÝch ®Êt rÉy cò n¬i b»ng vµ gÇn d©n c­ ®· lÇn l­ît bÞ

chuyÓn sang trång rõng cña l©m tr­êng; do ®ã ng­êi d©n cã xu h­íng chÆt rõng n¬i

kh¸c ®Ó lµm rÉy míi vµ trång c©y c«ng nghiÖp, diÖn tÝch rõng thu hÑp lµ do c¸c

nguyªn nh©n nµy. Ruéng n­íc cã t¨ng lªn mét Ýt trong thËp kû qua nh­ng kh«ng

®¸ng kÓ, trong n¨m qua víi c«ng tr×nh thuû lîi cña ch­¬ng tr×nh 135 võa hoµn

thµnh, kh¶ n¨ng sÏ më réng ®­îc diÖn tÝch lóa n­íc trong lµng. Trong c¬ cÊu diÖn

tÝch canh t¸c, n­¬ng rÉy chiÕm phÇn ®¸ng kÓ, trong ®ã bao gåm canh t¸c c©y l­¬ng

thùc vµ xen víi bêi lêi.

Rõng tr­íc ®©y thuéc quyÒn qu¶n lý kinh doanh cña l©m tr­êng Kon Chiªng,

nh×n vµo xu h­íng thay ®æi diÖn tÝch cho thÊy nguy c¬ gi¶m diÖn tÝch rõng v× ¸p lùc

ph¸t triÓn rõng trång trªn ®Êt bá ho¸ ®· dÉn ®Õn ph¸ thªm rõng ®Ó lÊy ®Êt canh t¸c,

diÖn tÝch rõng ®ang xuèng ®Õn xÊp xØ 50%, trong khi ®ã ®©y lµ mét vïng ®Çu nguån

quan träng trong cung cÊp n­íc sinh ho¹t cung nh­ thuû lîi, mÊt thªm rõng sÏ lµm

mÊt c©n b»ng trong ph¸t triÓn ë ®Þa ph­¬ng.

Canh t¸c n«ng nghiÖp chñ yÕu lµ lóa n­íc, rÉy hoa mµu, riªng trong vïng c©y

bêi lêi ®­îc ph¸t triÓn m¹nh, lµ nguån thu ®¸ng kÓ trong céng ®ång.

B¶ng 2.3: DiÖn tÝch vµ n¨ng suÊt canh t¸c ë lµng §ª Tar

Lo¹i ®Êt N¨ng suÊt Ghi chó

Ruéng n­íc 2 vô Ruéng n­íc 1 vô RÉy (lóa, c©y hoa mµu) DiÖn tÝch (ha) 8 35 37

5 tÊn/ha/n¨m 1,5 tÊn/ha/n¨m Lóa rÉy: 5-7 t¹/ha B¾p lai: 2 tÊn/ha Bêi lêi: 1.000 c/ha RÉy/ v­ên c©y c«ng nghiÖp 1 c©y = 150.000® Chu kú 7 n¨m

25

e) Ph©n lo¹i kinh tÕ hé

T×nh h×nh kinh tÕ hé ®­îc ®¸nh gi¸ th«ng qua PRA, tõ ®©y ®· ph¶n ¶nh tiªu

chÝ ph©n lo¹i. Sè hé ®ãi nghÌo lµ 35 hé/71hé, chiÕm ®Õn 49%.

B¶ng 2.4: Tiªu chÝ ph©n lo¹i kinh tÕ hé lµng §ª Tar

Tiªu chÝ Nhãm 4 (§ãi)

Nhãm 2 (Trung b×nh) Nhµ kiªn cè ë ®¬n Nhµ ë Nhãm 1 (Kh¸) Nhµ x©y, t«n kiªn cè. Nhãm 3 (NghÌo) Nhµ t«n nhµ nuíc cÊp

Nhµ s¬ (tranh/phªn) hoÆc t«n do nhµ n­íc cÊp. Kh«ng cã tµi s¶n g× cã Ph­¬ng tiÖn

Mét sè hé cã m¸y xay x¸t. Cã xe m¸y. Kh«ng cã m¸y mãc. Mét sè hé cã xe m¸y Kh«ng m¸y mãc. Kh«ng cã xe m¸y

Ruéng, rÉy Ýt ThiÕu ruéng, thiÕu lao ®éng §Êt canh t¸c

Cã ruéng : 5 sµo – 1ha §Êt rÉy nhiÒu

Kh«ng cã Kh«ng cã Ch¨n nu«i Cã bß tõ 3 –

Cã ruéng < 3 sµo Cã ®Êt rÉy ®ñ canh t¸c. Mét sè hé cã 1 -2 con bß §ñ ¨n T¹m ®ñ ¨n ThiÕu ¨n tõ 4 – 6 th¸ng 10 con §ñ ¨n vµ cã hé d­ ¨n L­¬ng thùc

Kh¸c

§«ng con BÖnh tËt, må c«i

Sè hé 13 hé 23hé 22 hé 13 hé

Nhãm kinh tÕ hé khã kh¨n (nhãm 3-4) cã ®Æc tr­ng lµ thiÕu ®Êt canh t¸c rÉy,

ruéng n­íc, ch¨n nu«i ch­a ph¸t triÓn ®­îc, thiÕu c¸c ph­¬ng tiÖn s¶n xuÊt; riªng

nh÷ng hé ®Æc biÖt khã kh¨n th­êng lµ gia ®×nh ®«ng con, bÖnh tËt, míi t¸ch hé thiÕu

c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ hé gia ®×nh. Do ®ã gi¶i ph¸p giao ®Êt giao rõng,

ph¸t triÓn lóa n­íc, quy ho¹ch ®Êt ®ai vµ hç trî ph¸t triÓn kü thuËt trªn ®Êt rÉy, l©m

nghiÖp cho hé khã kh¨n lµ quan träng ®Ó bæ sung nguån thu, c¶i thiÖn hÖ thèng canh

t¸c gãp phÇn xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo vµ t¹o ra sù ph¸t triÓn ®ång ®Òu h¬n trong céng

®ång.

26

f) C¬ së h¹ tÇng

Ch­¬ng tr×nh 135 trong nh÷ng n¨m qua ®· ®Çu t­ vµo lµng nh­ ®­a ®iÖn l­íi

vµo, x©y dùng hÖ thèng thuû lîi, ng­êi d©n ®­îc sö dông n­íc s¹ch; tõ ®©y ®· gãp

phÇn thay ®æi diÖn m¹o vµ t¹o tiÒn ®Ò ph¸t triÓn lµng vÒ sinh ho¹t vµ ph¸t triÓn canh

t¸c lóa n­íc. Khã kh¨n lín cña lµng hiÖn t¹i lµ hÖ thèng giao th«ng ®i l¹i khã kh¨n

trong c¶ hai mïa m­a vµ kh« nªn ®· c¶n trë giao th«ng, bu«n b¸n trao ®æi hµng ho¸;

ngoµi ra hai lÜnh vùc gi¸o dôc vµ y tÕ lµ yÕu kÐm, cïng víi giao th«ng khã kh¨n nªn

trÎ em kh«ng cã c¬ héi ®i häc, tr×nh ®é v¨n ho¸ trong lµng thÊp; ng­êi d©n h¹n chÕ

trong tiÕp cËn dÞch vô y tÕ.

B¶ng 2.5: T×nh h×nh c¬ së h¹ tÇng lµng §ª Tar

C¸c mÆt T×nh h×nh hiÖn t¹i

§­êng vµo tõ x· vµ lµng trªn 10 km lµ ®­êng ®Êt bÞ h­ HÖ thèng giao

háng, mïa m­a ®i l¹i khã kh¨n. th«ng

§iÖn l­íi ®· nèi ®Õn lµng §iÖn

2 phßng häc, 2 c« gi¸o, cã 1 líp ghÐp 2 & 3, 1 líp 1. Tr­êng häc

Kh«ng cã tr¹m x¸, 1 y t¸ lµm y tÕ céng ®ång. Tr¹m x¸, y tÕ

céng ®ång

§­îc tµi trî cña UNICEF trong lµng ®· cã 10 vßi n­íc tù N­íc s¹ch

ch¶y lÊy n­íc tõ c¸c suèi ®Çu nguån (®Çu t­ 200 triÖu).

Cã mét ®Ëp thuû lîi lín t¹i lµng, trªn suèi D¨k Payou ®Ó Thuû lîi

cung cÊp n­íc cho canh t¸c cña 03 lµng xung quanh.

g) TÝn dông, thÞ tr­êng

RÊt Ýt ®­îc ph¸t triÓn ë ®©y, c¬ héi tiÕp cËn tÝn dông vµ sö dông cã hiÖu qu¶ lµ

rÊt h¹n chÕ, trong c¸c n¨m qua cã kho¶ng 10 hé ®­îc vay (07 hé tõ ng©n hµng ng­êi

nghÌo, 03 hé tõ vèn xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo), mçi hé ®­îc vay 2 triÖu ®ång.

ThÞ tr­êng hÇu nh­ ch­a ph¸t triÓn ë vïng nµy, chñ yÕu tù cung tù cÊp, trao ®æi

hµng ho¸. Hµng ho¸, n«ng l©m s¶n chñ yÕu do mét sè hé kinh vµ nh÷ng ng­êi bªn

ngoµi ®Õn lËp qu¸n bu«n b¸n trao ®æi vµ thu mua. RÊt xa chî, hµng ho¸, nhu yÕu

27

phÈm ®­îc cung cÊp bëi mét vµi hµng qu¸n nhá cña c¸c hé kinh sinh sèng trong

lµng.

h) V¨n ho¸, t«n gi¸o

Trong lµng kh«ng cã hé nµo theo ®¹o, céng ®ång cßn gi÷ kh¸ ®Çy ®ñ c¸c

truyÒn thèng v¨n ho¸ cña m×nh nh­ lµm nhµ må, mõng lóa míi, c¸c sinh ho¹t truyÒn

thèng.

i) C¸c hç trî khuyÕn n«ng l©m

L©m tr­êng Kon Chiªng ®ãng trªn ®Þa bµn nªn ®· thu hót ng­êi d©n vµo mét

sè c«ng ®o¹n trong trång rõng, phßng chèng ch¸y rõng. L©m tr­êng hîp ®ång

phßng chèng ch¸y rõng trång b¹ch ®µn víi c¶ lµng (n¨m 2002 cã 108 ha víi thï lao

2,8 triÖu ®ång, n¨m 2003 lµ 3,2 triÖu). Ngoµi ra ng­êi d©n cßn tham gia trång rõng

víi tiÒn c«ng 20.000®/c«ng, b×nh qu©n mçi n¨m tham gia trång 10 ha. C¸c ch­¬ng

tr×nh khuyÕn n«ng ®· hç trî céng ®ång trong canh t¸c lóa n­íc, trång b¾p lai, tËp

huÊn cho c¸n bé th«n vÒ kü thuËt canh t¸c.

Trong ho¹t ®éng l©m nghiÖp, tr­íc ®©y chñ yÕu ®­îc thuª m­ín lµm c¸c c«ng

viÖc cña l©m tr­êng, thu nhËp tõ c¸c ho¹t ®éng nµy còng kh«ng lín, tõ ®ã ng­êi d©n

®øng ngoµi cuéc tiÕn tr×nh qu¶n lý ph¸t triÓn b¶o vÖ rõng. VÒ ph¸t triÓn ®æi míi

canh t¸c ch­a ®­îc ph¸t triÓn, dÞch vô khuyÕn n«ng máng, h¹n chÕ vÒ ph­¬ng ph¸p

tiÕp cËn vµ ch­a cã nh÷ng ®Þnh h­íng cho ®æi míi canh t¸c ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ sö

dông ®Êt n«ng l©m nghiÖp.

Tõ n¨m 2005, sau khi ®­îc thõa nhËn quyÒn sö dông rõng, céng ®ång ®· quan

t©m ®Õn qu¶n lý b¶o vÖ c¸c khu rõng ®­îc giao, tuy nhiªn viÖc thùc hiÖn c¸c kÕ

ho¹ch kinh doanh, thu lîi Ých tõ rõng cßn ch­a ®­îc hç trî ®Ó thùc hiÖn.

28

Ch­¬ng 3: môc tiªu, néi dung vµ ph­¬ng ph¸p

nghiªn cøu

3.1. Môc tiªu nghiªn cøu

VÒ lý luËn:

Gãp phÇn ph¸t triÓn ph­¬ng ph¸p tiÕp cËn trong lËp kÕ ho¹ch qu¶n lý tµi

nguyªn rõng céng ®ång.

VÒ thùc tiÔn:

- ¸p dông vµ ®¸nh gi¸ ph­¬ng ph¸p tiÕp cËn lËp kÕ ho¹ch qu¶n lý rõng céng

®ång.

- X¸c ®Þnh c¬ chÕ h­ëng lîi trong qu¶n lý rõng céng ®ång

- §Ò xuÊt tiÕn tr×nh vµ ph­¬ng ph¸p tiÕp cËn lËp kÕ ho¹ch qu¶n lý rõng céng

®ång.

3.2. Néi dung nghiªn cøu

§Ó ®¹t ®­îc môc tiªu nghiªn cøu, ®Ò tµi tiÕn hµnh c¸c néi dung nghiªn cøu

sau:

- X©y dùng m« h×nh rõng æn ®Þnh phôc vô c©n ®èi cung cÇu l©m s¶n vµ lËp kÕ

ho¹ch qu¶n lý rõng 5 n¨m vµ hµng n¨m.

- Thö nghiÖm c¸c ph­¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ tµi nguyªn rõng cã sù tham gia lµm c¬

së x¸c ®Þnh kh¶ n¨ng cung cÊp cña rõng.

- C©n ®èi cung cÇu l©m s¶n ®Ó lËp kÕ ho¹ch 5 n¨m.

- X©y dùng c¬ chÕ h­ëng lîi trong thùc hiÖn kÕ ho¹ch qu¶n lý rõng céng ®ång

- X©y dùng quy ­íc quyÒn lîi vµ tr¸ch nhiÖm cña céng ®ång trong qu¶n lý

rõng.

- §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng tiÕp cËn cña céng ®ång trong lËp kÕ ho¹ch vµ tÝnh kh¶ thi

vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ cña kÕ ho¹ch qu¶n lý rõng 5 n¨m ®· lËp.

29

- HÖ thèng hãa tiÕn tr×nh lËp kÕ ho¹ch cã sù tham gia vµ tæng hîp c¸c gi¶i

ph¸p ®Ó ®Ò xuÊt ph­¬ng ph¸p tiÕp cËn, kü thuËt trong qu¶n lý rõng céng ®ång.

H×nh 3.1: S¬ ®å tiÕp cËn trong nghiªn cøu

30

3.3. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu

3.3.1. Quan ®iÓm vµ ph­¬ng ph¸p luËn nghiªn cøu

Quan ®iÓm, kh¸i niÖm qu¶n lý rõng céng ®ång ®­îc sö dông thèng nhÊt nh­

trong ®Ò tµi “X©y dùng m« h×nh qu¶n lý rõng vµ ®Êt rõng dùa vµo céng ®ång d©n téc

thiÓu sè Jrai vµ Bahnar tØnh Gia Lai” ®· ®­îc nghiÖm thu n¨m 2004 (B¶o Huy, c¸c

céng sù, NguyÔn Quèc Ph­¬ng (2004) [14]), víi c¸c khÝa c¹nh nh­ sau:

- Céng ®ång: Lµ céng ®ång th«n, lµng; ®©y lµ céng ®ång d©n téc thiÓu sè b¶n ®Þa

cïng nhau c­ tró l©u ®êi. Kh¸i niÖm nµy cßn cã thÓ hiÓu më réng lµ c¸c nhãm

hé/dßng hä cïng chung sèng trong mét th«n lµng, cã c¸c quan hÖ huyÕt thèng

hoÆc cã truyÒn thèng, tËp qu¸n qu¶n lý chung mét phÇn tµi nguyªn ®Êt, rõng.

Kh¸i niÖm céng ®ång nµy tu©n theo ®Þnh nghÜa “ céng ®ång d©n c­ ” trong ®iÒu 9

cña LuËt §Êt §ai (2003) [20]: “ Céng ®ång d©n c­ gåm céng ®ång ng­êi ViÖt

Nam sinh sèng trªn cïng mét ®Þa bµn th«n, lµng, Êp, b¶n, bu«n, phum, sãc vµ c¸c

®iÓm d©n c­ t­¬ng tù cã cïng phong tôc, tËp qu¸n hoÆc cã chung dßng hä ®­îc

nhµ n­íc giao ®Êt hoÆc c«ng nhËn quyÒn sö dông ®Êt ‘. Trong tr­êng hîp nghiªn

cøu nµy, giíi h¹n hÑp h¬n ®ã lµ céng ®ång d©n téc thiÓu sè ®Ó nghiªn cøu lËp kÕ

ho¹ch qu¶n lý rõng céng ®ång d©n téc thiÓu sè vïng cao.

- Qu¶n lý rõng céng ®ång: Còng bao gåm c¸c yªu cÇu chung cña qu¶n lý rõng,

nh­ng ®­îc cô thÓ cho ®iÒu kiÖn céng ®ång d©n téc thiÓu sè nh­ sau:

o Chñ thÓ qu¶n lý lµ céng ®ång th«n lµng hoÆc nhãm hé/dßng hä ®­îc

giao quyÒn sö dông ®Êt l©m nghiÖp vµ cã tr¸ch nhiÖm qu¶n lý vµ

h­ëng lîi tõ nguån tµi nguyªn ®Êt ®ai, rõng theo luËt ®Êt ®ai.

o C¸c gi¶i ph¸p qu¶n lý kinh doanh rõng cÇn kÕt hîp gi÷a kiÕn thøc sinh

th¸i ®Þa ph­¬ng vµ kiÕn thøc kü thuËt l©m nghiÖp.

o Ph­¬ng ph¸p gi¸m s¸t tµi nguyªn rõng ®¬n gi¶n, kÕ ho¹ch qu¶n lý

kinh doanh rõng ®­îc lËp phï hîp víi n¨ng lùc, nguån lùc, tr×nh ®é

cña céng ®ång vµ c¬ së h¹ tÇng ë ®Þa ph­¬ng.

Trªn c¬ së khung kh¸i niÖm qu¶n lý rõng céng ®ång d©n téc thiÓu sè cho

thÊy cÇn b¶o ®¶m c¸c yªu cÇu sau ®Ó cã thÓ tæ chøc thùc hiÖn/thùc thi kÕ ho¹ch

31

qu¶n lý rõng céng ®ång: i) Giao quyÒn sö dông ®Êt l©m nghiÖp cho céng ®ång, ii)

HÖ thèng gi¶i ph¸p kü thuËt cÇn dùa vµo kiÕn thøc sinh th¸i ®Þa ph­¬ng kÕt hîp víi

kiÕn thøc kü thuËt, thÝch øng vµ do céng ®ång lùa chän, iii) Gi¸m s¸t, lËp kÕ ho¹ch

kinh doanh rõng ®¬n gi¶n vµ qu¶n lý bëi céng ®ång vµ iv) Ph¸t triÓn c¸c tæ chøc ®Þa

ph­¬ng ®Ó hç trî cho tiÕn tr×nh.

M« h×nh rõng æn ®Þnh:

Trong ®iÒu tiÕt rõng, m« h×nh cÊu tróc lµ nh©n tè c¬ b¶n cÇn nghiªn cøu vµ

®­îc øng dông. CÊu tróc rõng bao gåm cÊu tróc kh«ng gian 3 chiÒu vµ cÊu tróc thêi

gian. NhiÒu nghiªn cøu hµn l©m khoa häc ®· nghiªn cøu vµ x©y dùng c¸c m« h×nh

cÊu tróc “mÉu”, “chuÈn” cho c¸c kiÓu rõng, lËp ®Þa kh¸c nhau ë ViÖt Nam.

Tuy nhiªn trong c¸c khu rõng do céng ®ång qu¶n lý, nÕu sö dông c¸c m« h×nh

®iÒu tiÕt cÊu tróc phøc t¹p vµ cÇu kú lµ ®iÒu kh«ng cã kh¶ n¨ng, h¬n n÷a trong thùc

tiÔn l©m nghiÖp, ngay c¶ nh÷ng ®¬n vÞ kinh doanh l©m nghiÖp lín nh­ l©m tr­êng,

c«ng ty, ... còng cßn nhiÒu khã kh¨n trong vËn dông khoa häc cÊu tróc vµ ®iÒu tiÕt

rõng. V× vËy cÇn t×m kiÕm gi¶i ph¸p ®iÒu tiÕt rõng thÝch hîp víi tr×nh ®é, n¨ng lùc

qu¶n lý rõng céng ®ång.

Trong c¸c kiÓu cÊu tróc th× cÊu tróc sè c©y theo cÊp kÝnh lµ t­¬ng ®èi ®¬n gi¶n,

dÔ tiÕp cËn, dÔ ®iÒu tra nghiªn cøu; nh­ng nã l¹i ph¶n ¶nh kh¸ ®Çy ®ñ quy luËt cÊu

tróc rõng vµ khi sö dông ®iÒu tiÕt dÉn d¾t rõng l¹i b¶o ®¶m ®­îc sù æn ®Þnh. §iÒu

nµy ®· ®­îc nhiÒu nhµ khoa häc nghiªn cøu cÊu tróc thõa nhËn.

Víi lý do ®ã m« h×nh cÊu tróc sè c©y theo cÊp kÝnh (N/D) ®­îc nghiªn cøu vµ

¸p dông trong qu¶n lý rõng céng ®ång. §Ó ®iÒu tiÕt rõng th«ng qua N/D cÇn x©y

dùng m« h×nh cÊu tróc “chuÈn”, “mÉu”. Tuy nhiªn c¸c m« h×nh cÊu tróc mÉu, chuÈn

th­êng nghiªn cøu t¹o nªn c¸c m« h×nh “lý t­ëng” víi s¶n l­îng, n¨ng suÊt cao nhÊt

®­îc gäi lµ “mÉu chuÈn tù nhiªn”, ®iÒu nµy khã ¸p dông ®Ó ®iÒu tiÕt c¸c tr¹ng th¸i

rõng ®· kh¸ nghÌo, bÞ t¸c ®éng ë c¸c møc ®é nh­ rõng ë n­íc ta, ®Æc biÖt lµ ®èi víi

c¸c khu rõng giao cho céng ®ång, ®a sè lµ rõng ë c¸c tr¹ng th¸i non, nghÌo ®Õn

trung b×nh. V× vËy cÇn ®­a ra m« h×nh cÊu tróc thÝch øng ®Ó lµm c¬ së cho tõng

b­íc ®iÒu tiÕt rõng, lîi dông s¶n phÈm; ®©y ch­a ph¶i lµ m« h×nh ®¹t n¨ng suÊt, hiÖu

qu¶ cao nhÊt, nh­ng vÉn b¶o ®¶m rõng æn ®Þnh. Víi quan ®iÓm ®ã, thuËt ng÷ m«

32

h×nh “rõng æn ®Þnh” ®­îc sö dông. Nãi kh¸c ®i, ®©y lµ m« h×nh ®ång d¹ng víi m«

h×nh cÊu tróc “chuÈn, mÉu”, tøc lµ b¶o ®¶m sù æn ®Þnh, rõng kh«ng bÞ suy tho¸i; tuy

nhiªn n¨ng suÊt chØ yªu cÇu xÊp xØ víi tr¹ng th¸i æn ®Þnh hiÖn t¹i, trªn c¬ së ®ã c¸c

tr¹ng th¸i rõng kh¸c nhau ®­îc so s¸nh víi nã vµ cã thÓ chÆt chän, ®iÒu tiÕt tõng

b­íc, ®ång thêi lîi dông ®­îc s¶n phÈm trung gian; ng­îc l¹i nÕu ®­a m« h×nh

chuÈn, mÉu th× tÊt c¶ tr¹ng th¸i rõng hiÖn t¹i kh«ng cã c¬ héi ®Ó ®iÒu tiÕt vµ kh«ng

cã s¶n phÈm ®Ó sö dông, ®iÒu nµy ®Æc biÖt lµm h¹n chÕ ®Õn viÖc ®¸p øng nhu cÇu sö

dông rõng cña céng ®ång ®­îc giao rõng.

Víi quan ®iÓm nh­ vËy, ®ång thêi kÕ thõa c¸ch tiÕp cËn lËp kÕ ho¹ch qu¶n lý

rõng céng ®ång ë mét sè tØnh thÝ ®iÓm do c¸c dù ¸n, ch­¬ng tr×nh hç trî ngµnh l©m

nghiÖp (FSSP), nhãm c«ng t¸c l©m nghiÖp céng ®ång quèc gia qu¶n lý; ®Ò tµi sö

dông m« h×nh N/D nh­ lµ m« h×nh ®Þnh h­íng cho viÖc ®iÒu tiÕt rõng vµ x¸c ®Þnh

kh¶ n¨ng lîi dông s¶n phÈm gç cñi, ®ång thêi b¶o ®¶m sù æn ®Þnh cña rõng, gäi lµ

m« h×nh “rõng æn ®Þnh” (Sustable Forest Model). C¸c dù ¸n, ch­¬ng tr×nh ®Òu sö

dông m« h×nh N/D d¹ng gi¶m, nh­ng gäi tªn m« h×nh cã kh¸c nhau nh­: M« h×nh

rõng lý t­ëng (Ideal Forest Model) hoÆc m« h×nh rõng bÒn v÷ng (Sustainable Forest

Model), tuy nhiªn c¸ch gäi nh­ vËy còng ®· g©y ra tranh c¶i v× ®­îc hiÓu nh­ lµ m«

h×nh tèi ­u, chuÈn mÉu; do vËy thêi gian gÇn ®©y tªn gäi m« h×nh rõng æn ®Þnh ®­îc

sö dông, víi môc tiªu vµ yªu cÇu cô thÓ h¬n lµ b¶o ®¶m sù æn ®Þnh cho c¸c tr¹ng

th¸i rõng hiÖn t¹i.

M« h×nh rõng æn ®Þnh cÇn thiÕt nh­ mét m« h×nh ®Þnh h­íng ®Ó so s¸nh víi

tr¹ng th¸i rõng hiÖn nay, nhê ®ã x¸c ®Þnh ®­îc sè l­îng c©y cã thÓ khai th¸c ®­îc ë

c¸c cÊp ®­êng kÝnh kh¸c nhau. C¸c ®Æc tr­ng cña nã lµ:

- Dùa vµo cÊu tróc sè c©y theo cÊp kÝnh.

- M« h×nh t¹o ra sù æn ®Þnh cña rõng trong mét kú kÕ ho¹ch 5 n¨m trªn c¬ së

dùa vµo t¨ng tr­ëng ®­êng kÝnh.

- CÊu tróc rõng ®¹t n¨ng suÊt ë møc thÝch hîp vµ æn ®Þnh trong tõng vïng sinh

th¸i, tõng kiÓu rõng, lËp ®Þa; ch­a ph¶i lµ m« h×nh tèi ­u vµ cã tæ thµnh loµi

phï hîp víi môc tiªu qu¶n lý rõng cña tõng céng ®ång d©n c­.

33

- CÊu tróc rõng phï hîp víi tõng môc tiªu qu¶n lý, kinh doanh cña l« rõng.

Ph­¬ng ph¸p luËn lËp kÕ ho¹ch qu¶n lý rõng céng ®ång dùa trªn c¸c nguyªn

lý, nguyªn t¾c c¬ b¶n cña khoa häc ®iÒu chÕ rõng; nh­ng ®­îc nghiªn cøu ®Ó ®­a ra

c¸ch tiÕp cËn ®¬n gi¶n, cã sù tham gia chñ ®éng cña céng ®ång; x©y dùng gi¶i ph¸p

lËp kÕ ho¹ch phï hîp, thÝch øng víi tr×nh ®é, n¨ng lùc, nguån lùc, kiÕn thøc ®Þa

ph­¬ng; ®ång thêi vÉn b¶o ®¶m nguyªn t¾c qu¶n lý rõng æn ®Þnh l©u dµi; vµ ®­îc

céng ®ång ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng tiÕp cËn cña hä ngay trong qu¸ tr×nh lËp kÕ ho¹ch.

3.3.2. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu cô thÓ

Nh»m thùc hiÖn c¸c néi dung nghiªn cøu cña ®Ò tµi, ®Ò tµi sö dông c¸c ph­¬ng

ph¸p sau:

3.3.2.1. Ph­¬ng ph¸p x©y dùng m« h×nh rõng æn ®Þnh:

M« h×nh rõng æn ®Þnh ®­îc x©y dùng lµm c¬ së ®Ó so s¸nh víi c¸c l©m phÇn

hiÖn t¹i ®Ó x¸c ®Þnh kh¶ n¨ng cung cÊp cña rõng, lµm c¬ së lËp kÕ ho¹ch kinh doanh

gç cñi theo ®Þnh kú 5 n¨m. M« h×nh dùa vµo c¸c nguyªn t¾c:

- M« h×nh b¶o ®¶m rõng æn ®Þnh theo ®Þnh kú 5 n¨m víi d¹ng cÊu tróc sè c©y theo

cì kÝnh d¹ng gi¶m.

- M« h×nh ®­îc x©y dùng dùa vµo môc tiªu s¶n xuÊt gç c¸c lo¹i vµ cñi

34

H×nh 3.2: S¬ ®å c¸c b­íc thiÕt lËp x©y dùng m« h×nh rõng æn ®Þnh

Ph­¬ng ph¸p thu thËp d÷ liÖu

Thu thËp sè liÖu cÊu tróc N/D:

Thu thËp sè liÖu trªn rõng t­¬ng ®èi æn ®Þnh, tr¹ng th¸i chñ yÕu lµ rõng trung

b×nh theo ph­¬ng ph¸p « mÉu ®iÓn h×nh: TiÕn hµnh theo c¸c b­íc sau:

- KÕ thõa sè liÖu x©y dùng m« h×nh cÊu tróc æn ®Þnh N/D cña ®Ò tµi l©m

nghiÖp céng ®ång Gia Lai.

- §iÒu tra bæ sung 4 « mÉu diÖn tÝch 1000m2 (20 x 50m). Chän trong tù

nhiªn ë khu vùc nghiªn cøu m« h×nh rõng t­¬ng ®èi æn ®Þnh víi c¸c tiªu chÝ: N¨ng

suÊt qua tæng tiÕt diÖn ngang (g) ë møc trung b×nh, phï hîp víi lËp ®Þa, cã ph©n bè

35

N/D d¹ng gi¶m, cã tæ thµnh loµi chÝnh ®¸p øng nhu cÇu l©m s¶n vµ môc tiªu kinh

doanh cña céng ®ång. (MÉu ®iÒu tra theo phô lôc 1).

- §o ®Õm trong «: §iÒu tra tÊt c¶ c¸c c©y cã chiÒu cao tõ 1.3m trë lªn. Mçi

c©y trong « ®o ®Õm: Loµi (Tªn kinh, tªn ®Þa ph­¬ng, tªn khoa häc), ®­êng kÝnh

ngang ngùc (D1.3), c«ng dông trong ®êi sèng céng ®ång, phÈm chÊt theo 3 cÊp (tèt,

trung b×nh vµ xÊu – A/B/C).

Thu thËp sè liÖu t¨ng tr­ëng ®­êng kÝnh 5 n¨m:

§iÒu tra t¨ng tr­ëng ®­êng kÝnh 5 n¨m b»ng ph­¬ng ph¸p ®Îo v¸t. Sè l­îng

c©y ®iÒu tra cÇn ®ñ lín vµ ë c¸c loµi c©y kh¸c nhau trong kiÓu rõng, kho¶ng trªn 50

c©y ®­îc ®o ®Õm t¨ng tr­ëng ®­êng kÝnh 5 n¨m, ®o D1.3 t­¬ng øng vµ tªn loµi. (MÉu

®iÒu tra theo phô lôc 2).

Ph­¬ng ph¸p xö lý sè liÖu, x©y dùng m« h×nh:

TiÕp cËn x©y dùng m« h×nh rõng æn ®Þnh theo s¬ ®å ë h×nh 3.2, bao gåm c¸c

b­íc chÝnh:

- Ph¸t hiÖn quy luËt ph©n bè G vµ m« pháng b»ng mét hµm d¹ng cã ®Ønh vµ kiÓm

tra sù tån t¹i cña c¸c tham sè, hÖ sè R2 b»ng c¸c tiªu chuÈn thèng kª F vµ t.

- M« pháng quan hÖ Zd (5 n¨m) theo D1.3 b»ng d¹ng hµm cã ®Ønh vµ kiÓm tra c¸c

tiªu chuÈn thèng kª.

- M« pháng N/D theo mét hµm gi¶m thÝch hîp, hµm Mayer ®­îc lùa chän v× tÝnh

®¬n gi¶n vµ phæ biÕn. KiÓm tra sù tån t¹i cña hÖ sè t­¬ng quan R b»ng tiªu chuÈn

F.

- X©y dùng m« h×nh N/D æn ®Þnh dùa vµo quy luËt tæng G phæ biÕn vµ cù ly cì

kÝnh b¶o ®¶m c©y chuyÓn cì kÝnh trong 5 n¨m theo quan hÖ Zd/D.

C¸c xö lý, m« h×nh hãa ®­îc tiÕn hµnh trong phÇn mÒm thèng kª cña Excel.

3.3.2.2. Ph­¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ tµi nguyªn rõng cã sù tham gia:

Thö nghiÖm trªn rõng ®­a vµo kinh doanh trong 5 n¨m ®Õn cña mét nhãm hé,

kho¶ng 174 ha, bao gåm c¸c b­íc chÝnh sau:

36

Ph©n chia, ®Æt tªn, ®Õm diÖn tÝch, m« t¶ l«, x¸c ®Þnh môc tiªu qu¶n lý cã sù

tham gia:

§¸nh gi¸ tµi nguyªn rõng

- T¹o thµnh c¸c nhãm: Mçi nhãm

Ph©n chia, ®Æt tªn, diÖn tÝch, m«

t¶ l« vµ x¸c ®Þnh môc tiªu qu¶n lý

3-4 n«ng d©n vµ 1-2 c¸n bé kü thuËt

rõng

- Sö dông b¶n ®å hiÖn tr¹ng rõng

tû lÖ 1:10.000 ®Ó thóc ®Èy ng­êi d©n

§iÒu tra rõng cã sù tham gia

tiÕp cËn ph©n chia l« rõng theo nguyªn

t¾c: §ång nhÊt vÒ tr¹ng th¸i vµ chøc

Ph©n tÝch sè liÖu - ­íc l­îng

n¨ng qu¶n lý, sö dông (phßng hé, s¶n

sè c©y thu ho¹ch bÒn v÷ng

xuÊt, sö dông ®Æc biÖt). Céng ®ång tù

®Æt tªn l« ®­îc hç trî ®Õm diÖn tÝch l«

b»ng l­íi vu«ng 1x1cm.

- Th¶o luËn x¸c ®Þnh môc tiªu qu¶n lý cña l« rõng vµ c¸c vÊn ®Ò vµ c¬ héi cña

l« rõng ®ã. Sö dông h­íng dÉn theo s¬ ®å ®Ó th¶o luËn môc tiªu qu¶n lý l« rõng víi

ng­êi d©n. (Phô lôc 3).

Thö nghiÖm ®iÒu tra rõng cã sù tham gia theo 2 ph­¬ng ph¸p: ¤ mÉu 300m2

(10x30m) vµ Bitterlich:

 §iÒu tra « mÉu cã sù tham gia:

- Lùa chän l« rõng ®iÒu tra: C¸c l« rõng ®­îc céng ®ång quyÕt ®Þnh ®­a vµo sö

dông, kinh doanh trong 5 n¨m ®Õn míi ®­a vµo ®iÒu tra rõng. C¸c l« rõng

phßng hé vµ sö dông ®Æc biÖt trong céng ®ång cã thÓ kh«ng cÇn ®iÒu tra, viÖc

qu¶n lý b¶o vÖ c¸c l« rõng nµy sÏ ®­îc x¸c ®Þnh trong b­íc lËp kÕ ho¹ch ho¹t

®éng cña tõng l« rõng.

- Ph©n chia thµnh c¸c nhãm ®iÒu tra rõng. Mçi nhãm gåm 4 ng­êi, 3 n«ng d©n

vµ 1 c¸n bé kü thuËt.

- Tû lÖ rót mÉu biÕn ®éng theo diÖn tÝch: Sè l­îng « mÉu cÇn ®iÒu tra trong

mét l« rõng phô thuéc vµo c¸c yÕu tè diÖn tÝch, møc ®é biÕn ®éng cña sè c©y

rõng. Thö nghiÖm ®èi víi qu¶n lý rõng céng ®ång, tû lÖ rót mÉu kho¶ng 1%

37

diÖn tÝch, tæng sè « ®iÒu tra lµ 50 «. KÕt qu¶ ®iÒu tra sÏ ®­îc kiÓm tra sai sè

®Ó kh¼ng ®Þnh møc ®é tin cËy cña tû lÖ rót mÉu nµy.

- Sö dông ph­¬ng ph¸p ®iÒu tra theo tuyÕn hÖ thèng, trªn mçi tuyÕn c¸ch nhau

50m ®Æt mét « mÉu 10x30m (Theo c¸c chuyªn gia l©m nghiÖp céng ®ång «

mÉu d¹ng d¶i ¸p dông trong ®iÒu kiÖn céng ®ång cã thÓ biÕn ®éng tõ 200m2

®Õn 300 m2). Cù ly gi÷a c¸c tuyÕn tïy theo yªu cÇu sè l­îng « mµ quyÕt ®Þnh

tr­íc trªn b¶n ®å.

- Ph©n c«ng c¸c nhãm theo tuyÕn ®iÒu tra vµ kh¶ n¨ng hoµn thµnh c«ng viÖc

trong ngµy.

- T¹i mçi vÞ trÝ ®Æt « mÉu, hoµn tÊt phiÕu ®iÒu tra « mÉu (phô lôc 4). ¤ mÉu 10

x 30m ®­îc chia thµnh 3 « phô 10x10 m ®Ó tiÖn cho viÖc ®o ®Õm. Trong «

x¸c ®Þnh loµi, kh¶ n¨ng cho gç hay kh«ng vµ x¸c ®Þnh cÊp kÝnh c©y rõng

b»ng th­íc ®o chu vi cã v¹ch mµu. Ngoµi ra ®Ó gi¶m sè l­îng ®o ®Õm c©y

nhá, ph©n chia thµnh 2 bªn tr¸i ph¶i cña « ®Ó ®o ®Õm: Bªn ph¶i ®o tÊt c¶ c¸c

c©y cã chiÒu cao tõ 1,3 m trë lªn, vµ bªn tr¸i chØ ®o c¸c c©y cã ®­êng kÝnh

ngang ngùc lín h¬n 10cm (cÊp kÝnh tõ v¹ch mµu vµng trë lªn).

Th­íc d©y mµu ®­îc dïng ®Ó ®o cÊp kÝnh, nh÷ng mµu s¾c kh¸c nhau thÓ hiÖn

nh÷ng cÊp ®­êng kÝnh kh¸c nhau nh­ trong b¶ng 3.1. (Tr­êng hîp cÊp kÝnh 10 cm).

B¶ng 3.1: Ph©n cÊp ®­êng kÝnh c©y rõng theo mµu s¾c

CÊp ®­êng kÝnh (cm)

< 10

>10 -20

>20 -30

> 50

>30 – 40

>40 – 50

Mµu

Tr¾ng

Vµng

§en

Säc

Xanh

ChÊm

Gi¸ trÞ cÊp kÝnh cã thÓ thay ®æi tïy theo t¨ng tr­ëng ®­êng kÝnh. Gi¸ trÞ cì

kÝnh tèt nhÊt lµ b»ng gi¸ trÞ t¨ng tr­ëng ®­êng kÝnh trong 5 n¨m, ®Ó c¸c c©y ë cÊp

kÝnh nhá cã thÓ chuyÓn lªn cì kÝnh lín h¬n trong m« h×nh cÊu tróc sè c©y theo cÊp

kÝnh.

- Th¶o luËn víi n«ng d©n ®Ó x¸c ®Þnh loµi c©y cã thÓ sö dông lµm gç ®­îc

kh«ng vµ c¸c c«ng dông ®Æc biÖt kh¸c.

38

 §iÒu tra theo ph­¬ng ph¸p Bitterlich cã sù tham gia:

- T¹i mçi ®iÓm hÖ thèng ®Æt

« mÉu 10x30m, quay mét

®iÓm Biterlich. Tæng sè lµ

50 ®iÓm quay theo sè «

mÉu.

- Khi quay kÕt hîp: X¸c

®Þnh loµi, cÊp kÝnh mµu,

Th­íc Bitterlich

c©y cho gç hay kh«ng?

(Phô lôc 5).

- Dông cô: Th­íc Bitterlich cöa sè réng 1cm vµ chiÒu dµi th­íc b»ng d©y dµi

50cm (dông cô cña §øc).

 KiÓm tra dung l­îng mÉu, so s¸nh sai sè vµ chi phÝ c«ng cña hai ph­¬ng ph¸p:

- KiÓm tra dung l­îng mÉu theo tæng tiÕt diÖn ngang cña 2 ph­¬ng ph¸p ®iÒu

tra víi ®é tin cËy 85%.

Dïng c¸c chØ tiªu thèng kª ®Ó ®¸nh gi¸, kÕt qu¶ ®­îc xö lý trong phÇn mÒm

st .



Excel:

n

%

.

100





Sai sè cùc h¹n : (3.1)

 x

2

2

Nct

t

(

)



Sai sè t­¬ng ®èi : (3.2)

s . 100 x %. 

Dung l­îng quan s¸t cÇn thiÕt : (3.3)

Trong ®ã :

t(α=0.15; df=(n-1)) n -dung l­îng quan s¸t s -sai tiªu chuÈn mÉu α- møc ý nghÜa

39

- C«ng ®o ®Õm: Trong mçi ®iÓm ®iÒu tra: Ghi nhËn thêi gian cho mçi « vµ mét

®iÓm quay Bitterlich, ®Ó tõ ®ã tÝnh trong 1 ngµy, mét nhãm (1c¸n bé +3 n«ng

- Quan s¸t vµ ghi nhËn møc ®é tham gia vµ kh¶ n¨ng tiÕp cËn cña céng ®ång,

d©n) sÏ lµm ®­îc bao nhiªu «, bao nhiªu ®iÓm.

nguyªn nh©n vµ gi¶i ph¸p.

Ph©n tÝch d÷ liÖu - ¦íc l­îng sè c©y khai th¸c bÒn v÷ng:

- Tæng hîp sè liÖu c¸c « mÉu ®Ó tÝnh to¸n sè c©y theo cÊp kÝnh cho tõng l«

rõng (MÉu tæng hîp N/D theo l« rõng ë phô lôc 6). Sau ®ã sö dông s¬ ®å cét

®Ó vÏ sè c©y theo cÊp kÝnh cho tõng l« rõng.

B¶ng 3.2: DiÖn tÝch lÊy mÉu trong mét « mÉu theo kÝch th­íc c©y

KÝch th­íc c©y DiÖn tÝch lÊy mÉu trªn mét « mÉu (ha)

C©y cã ®­êng kÝnh < 10 cm vµ H > 1.3m 0.015 ha

C©y ®­êng kÝnh > 10 cm; vµ tre, lå « 0.030 ha

(Tr­êng hîp « mÉu cã kÝch th­íc 10 x 30m)

§Ó suy ra sè c©y thuéc c¸c cÊp ®­êng kÝnh kh¸c nhau vµ sè c©y t¸i sinh tù

N



nhiªn trong toµn bé diÖn tÝch l« rõng, ¸p dông c«ng thøc sau:

lô

n ô

S lô . Sn

lm

(3.4)

Trong ®ã:

Nl« : Sè c©y ë cÊp ®­êng kÝnh t­¬ng øng hay sè t¸i sinh tù nhiªn trong mét l« n« : Sè c©y ë cÊp ®­êng kÝnh t­¬ng øng hay sè t¸i sinh tù nhiªn ë tÊt c¶ c¸c « mÉu Sl« : DiÖn tÝch l« rõng Slm : DiÖn tÝch lÊy mÉu trªn mét « mÉu theo tõng kÝch th­íc c©y n : Sè « mÉu ®iÒu tra trong mét l« rõng

- Thóc ®Èy ng­êi d©n so s¸nh N/D thùc tÕ cña l« rõng víi N/D rõng æn ®Þnh

trªn s¬ ®å. M« h×nh N/D rõng æn ®Þnh ®­îc vÏ trªn giÊy trong vµ ¸p lªn s¬ ®å

N/D thùc tÕ cña l« rõng. Tæng hîp sè liÖu sè c©y cã thÓ chÆt ë tõng cÊp kÝnh

cho tõng l« rõng. §ã lµ kh¶ n¨ng cung cÊp cña l« rõng trong 5 n¨m.

- Trªn c¬ së d÷ liÖu l« rõng hiÖn t¹i, th¶o luËn víi céng ®ång ®Ó kiÓm tra l¹i

40

- Quan s¸t vµ ghi nhËn møc ®é tham gia vµ kh¶ n¨ng tiÕp cËn cña céng ®ång,

môc tiªu qu¶n lý l« rõng.

nguyªn nh©n vµ gi¶i ph¸p.

3.3.2.3. Ph­¬ng ph¸p c©n ®èi cung cÇu l©m s¶n ®Ó lËp kÕ ho¹ch 5

n¨m:

§¸nh gi¸ nhu cÇu l©m s¶n cña céng ®ång:

- Tæ chøc th¶o luËn nhãm:

Lập kế hoạch quản lý rừng cộng đồng

N«ng d©n liÖt kª c«ng tr×nh,

Đánh giá nhu cầu

h¹ng môc céng ®ång cÇn s¶n

phÈm tõ rõng.

So sánh cầu và cung

- ¦íc tÝnh khèi l­îng gç theo

cÊp kÝnh cÇn cho mçi c«ng

Lập kế hoạch 5 năm quản lý rừng

tr×nh.

- §èi víi mçi c«ng tr×nh/s¶n

phÈm, th¶o luËn x¸c ®Þnh sè

l­îng c«ng tr×nh cÇn trong 1 n¨m vµ 5 n¨m cña th«n, tõ ®ã tÝnh ®­îc khèi

l­îng gç theo cÊp kÝnh. §©y lµ ­íc tÝnh tæng nhu cÇu vÒ l©m s¶n cña toµn

th«n bu«n trong tõng n¨m vµ 5 n¨m.

So s¸nh nhu cÇu vµ kh¶ n¨ng cung cÊp cña c¸c l« rõng:

- Tæ chøc th¶o luËn nhãm.

- Tæng hîp nhu cÇu l©m s¶n cña th«n bu«n ë b­íc tr­íc, liÖt kª theo cÊp kÝnh.

- LiÖt kª sè c©y cã kh¶ n¨ng cung cÊp cña c¸c l« rõng theo cÊp kÝnh trªn c¬ së

b­íc tr­íc (So s¸nh thùc tÕ l« rõng víi m« h×nh rõng æn ®Þnh).

- Th¶o luËn ®Ó c©n ®èi cung cÇu l©m s¶n trong 5 n¨m lµm c¬ së cho viÖc lËp kÕ

ho¹ch.

LËp kÕ ho¹ch ph¸t triÓn rõng 5 n¨m:

41

Trªn c¬ së kÕt qu¶ c¸c b­íc nãi trªn, tiÕn hµnh lËp kÕ ho¹ch ho¹t ®éng 5 n¨m

cho c¸c l« rõng cô thÓ vµ tæng hîp thµnh kÕ ho¹ch ph¸t triÓn rõng 5 n¨m cña th«n

b¶n:

- Th¶o luËn nhãm víi n«ng d©n nßng cèt ®Ó x©y dùng kÕ ho¹ch ho¹t ®éng 5

n¨m cña tõng l« rõng: Bao gåm c¸c ho¹t ®éng: Khai th¸c sö dông, nu«i

d­ìng, lµm giµu rõng, xóc tiÕn t¸i sinh, qu¶n lý l©m s¶n ngoµi gç, b¶o vÖ

rõng, ...

- Tæng hîp kÕ ho¹ch qu¶n lý rõng 5 n¨m cña th«n.

- Tæ chøc häp toµn th«n, n«ng d©n nßng cèt tr×nh bµy kÕ ho¹ch vµ lÊy ý kiÕn

ph¶n håi, th«ng qua.

3.3.2.4. Ph­¬ng ph¸p x©y dùng c¬ chÕ h­ëng lîi trong thùc hiÖn

kÕ ho¹ch qu¶n lý rõng céng ®ång:

§Ó ®¶m b¶o qu¶n lý rõng céng ®ång cã thÓ thùc thi ®­îc ë cÊp x· vµ th«n

bu«n mµ kh«ng cÇn cã sù hç trî tµi chÝnh tõ bªn ngoµi hay cña nhµ n­íc, quyÒn

h­ëng lîi ph¶i ®­îc râ rµng, c«ng b»ng vµ minh b¹ch ®èi víi ng­êi sö dông rõng,

th«n vµ x·. Nguyªn t¾c x¸c ®Þnh quyÒn h­ëng lîi cho céng ®ång qu¶n lý rõng ®­îc

nghiªn cøu lµ dùa vµo c¬ së t¨ng tr­ëng sè c©y theo cì kÝnh trong 5 n¨m cña rõng

®Ó tÝnh to¸n phÇn céng ®ång ®­îc h­ëng trong tõng giai ®o¹n lËp kÕ ho¹ch 5 n¨m

qu¶n lý rõng céng ®ång. C¸ch tiÕp cËn lµ ®Þnh kú 5 n¨m ®iÒu tra rõng vµ so s¸nh víi

m« h×nh rõng æn ®Þnh ®Ó x¸c ®Þnh ®­îc sè c©y t¨ng tr­ëng trong 5 n¨m. §©y chÝnh

lµ phÇn h­ëng lîi chÝnh ®¸ng cña ng­êi qu¶n lý rõng.

3.3.2.5. Ph­¬ng ph¸p x©y dùng quy ­íc vÒ quyÒn lîi vµ tr¸ch

nhiÖm trong qu¶n lý rõng céng ®ång ë th«n bu«n:

X©y dùng quy ­íc:

- Th¶o luËn ph¸t th¶o quy ­íc cã sù tham gia víi nhãm n«ng d©n nßng cèt,

l·nh ®¹o th«n, giµ lµng.

- Lµm viÖc theo nhãm vµ theo chñ ®Ò vÒ quyÒn lîi vµ tr¸ch nhiÖm.

- Häp chung toµn th«n ®Ó thèng nhÊt.

42

§¸nh gi¸ tÝnh kh¶ thi cña quy ­íc:

Th¶o luËn nhãm ®¸nh gi¸ tÝnh kh¶ thi: Ph©n tÝch SWOT.

3.3.2.6. Ph­¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng tiÕp cËn cña céng ®ång

trong lËp kÕ ho¹ch, tÝnh kh¶ thi vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ:

- Ph©n tÝch ma trËn cho ®iÓm cã sù tham gia vÒ kh¶ n¨ng tiÕp cËn c¶ tiÕn tr×nh.

- Ph©n tÝch tr­êng lùc vÒ viÔn c¶nh cña thùc hiÖn kÕ ho¹ch qu¶n lý rõng, bao

gåm 4 m¶ng th«ng tin: HiÖn t¹i, ®Þnh h­íng t­¬ng lai, c¬ héi vµ thö th¸ch.

- Pháng vÊn kinh tÕ hé, theo b¶ng hái: 1/2 tæng sè hé trong nhãm theo 3 nhãm

kinh tÕ hé ®­îc ®iÒu tra ph©n tÝch kinh tÕ hé.

- TÝnh thu nhËp vµ ®ãng gãp cña l©m nghiÖp cho nhãm hé vµ hé gia ®×nh th«ng

qua tiÒm n¨ng thùc thi kÕ ho¹ch.

3.3.2.7. Ph­¬ng ph¸p hÖ thèng hãa tiÕn tr×nh lËp kÕ ho¹ch cã sù

tham gia vµ tæng hîp c¸c gi¶i ph¸p ®Ó ®Ò xuÊt vÒ tiÕp

cËn, kü thuËt:

- Ph©n tÝch, ®¸nh gi¸, so s¸nh tiÕn tr×nh, ph­¬ng ph¸p thÝch hîp.

- Tæng hîp c¸c ®Ò xuÊt gi¶i ph¸p theo tiÕn tr×nh.

3.3.3. Khung logic nghiªn cøu

Mèi quan hÖ logic gi÷a môc tiªu, néi dung vµ ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu ®­îc

tãm t¾t thÓ hiÖn trong b¶ng 3.3.

B¶ng 3.3: Khung logic nghiªn cøu

Môc tiªu Néi dung Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu KÕt qu¶ dù kiÕn

nghiªn cøu nghiªn cøu

1. ¸p dông 1.1. X©y dùng KÕ thõa m« h×nh cÊu tróc æn M« h×nh rõng æn ®Þnh

vµ ®¸nh gi¸ m« h×nh rõng ®Þnh N/D ®· cã. cho kiÓu rõng th­êng

ph­¬ng ph¸p æn ®Þnh trong 5 ThÈm ®Þnh tÝnh thÝch hîp xanh trong khu vùc

tiÕp cËn lËp n¨m. cña m« h×nh: nghiªn cøu lµm c¬ së

kÕ ho¹ch - §iÒu tra bæ sung cÊu lËp kÕ ho¹ch qu¶n lý

43

Môc tiªu Néi dung Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu KÕt qu¶ dù kiÕn

nghiªn cøu nghiªn cøu

qu¶n lý rõng tróc 4 « mÉu 1000m2 . rõng.

céng ®ång. - ThiÕt lËp hµm Mayer.

- ThiÕt lËp m« h×nh

ph©n bè G theo 50 « mÉu.

- ThiÕt lËp m« h×nh

N/D æn ®Þnh dùa vµo tæng

G vµ Zd 5 n¨m.

1.2. Thö Lµm thö nghiÖm trªn rõng Sè liÖu ®¸nh gi¸ tµi

nghiÖm c¸c ®­a vµo kinh doanh trong 5 nguyªn: B¶n ®å ph©n

ph­¬ng ph¸p n¨m ®Õn cña mét nhãm hé 2, bè l«, diÖn tÝch, N/D

®¸nh gi¸ tµi kho¶ng 174 ha. cña tõng l« cã sù

nguyªn rõng cã Ph©n chia l«, x¸c ®Þnh môc tham gia.

sù tham gia tiªu qu¶n lý, diÖn tÝch cã sù §¸nh gi¸ sai sè cña

tham gia. ph­¬ng ph¸p ®iÒu tra

Tæ chøc ®iÒu tra rõng cã sù rõng vµ ®Ò xuÊt lùa

tham gia theo 2 ph­¬ng chän.

ph¸p: Kh¶ n¨ng cung cÊp

- ¤ mÉu (10x30m) cña c¸c l« rõng.

300m2, vµ tû lÖ rót mÉu 1 Gi¶i ph¸p c¶i tiÕn

% diÖn tÝch, tæng sè 50 « ®¸nh gi¸ tµi nguyªn.

- Bitterlich, 50 ®iÓm

quay theo sè « mÉu.

TÝnh to¸n dung l­îng mÉu

theo tæng tiÕt diÖn ngang cña

2 ph­¬ng ph¸p ®iÒu tra víi

®é tin cËy 85%.

X¸c ®Þnh ph©n bè N/D cña

tõng l« rõng ®iÒu tra vµ vÏ

44

Môc tiªu Néi dung Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu KÕt qu¶ dù kiÕn

nghiªn cøu nghiªn cøu

biÓu ®å cã sù tham gia. So

s¸nh víi m« h×nh rõng æn

®Þnh.

Quan s¸t vµ ghi nhËn møc ®é

tham gia vµ kh¶ n¨ng tiÕp

cËn cña céng ®ång, nguyªn

nh©n vµ gi¶i ph¸p.

1.3. C©n ®èi §¸nh gi¸ nhu cÇu céng ®ång Nhu cÇu gç cñi trong

cung cÇu l©m trong sö dông l©m s¶n cã sù 5 n¨m cña céng ®ång.

s¶n ®Ó lËp kÕ tham gia (ma trËn). C©n ®èi cung cÇu vµ

ho¹ch 5 n¨m. So s¸nh cung cÊp vµ nhu cÇu kÕ ho¹ch qu¶n lý rõng

(ma trËn). 5 n¨m.

LËp kÕ ho¹ch 5 n¨m theo hÖ

thèng b¶ng biÓu ®¬n gi¶n.

2. X¸c ®Þnh 2.1. X©y dùng Ph©n tÝch t¨ng tr­ëng sè c©y Mét c¬ chÕ h­ëng lîi

c¬ chÕ h­ëng c¬ chÕ h­ëng 5 n¨m theo m« h×nh rõng æn trªn c¬ së ®¬n gi¶n,

lîi trong lîi trong thùc ®Þnh. céng ®ång tiÕp cËn

qu¶n lý rõng hiÖn kÕ ho¹ch ®­îc vµ c«ng b»ng.

céng ®ång qu¶n lý rõng.

2.2. X©y dùng KÕ thõa vµ kiÓm nghiÖm Mét quy ­íc ph©n

quy ­íc quyÒn h­íng dÉn lËp quy ­íc, bao chia lîi Ých vµ tr¸ch

lîi vµ tr¸ch gåm: nhiÖm ®­îc thèng

nhiÖm cña - Häp d©n nhÊt trong th«n.

céng ®ång - Lµm viÖc theo nhãm vµ KÕt qu¶ ®¸nh gi¸ tÝnh

trong qu¶n lý theo chñ ®Ò vµ nhu cÇu céng kh¶ thi cña quy ­íc.

rõng. ®ång

- Th¶o luËn nhãm ®¸nh gi¸

tÝnh kh¶ thi: Ph©n tÝch

45

Môc tiªu Néi dung Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu KÕt qu¶ dù kiÕn

nghiªn cøu nghiªn cøu

SWOT.

3. §Ò xuÊt 3.1. §¸nh gi¸ Ph©n tÝch ma trËn cho ®iÓm Ph¶n ¶nh tÝnh kh¶ thi

tiÕn tr×nh vµ kh¶ n¨ng tiÕp cã sù tham gia vÒ kh¶ n¨ng trong viÖc lËp kÕ

ph­¬ng ph¸p cËn cña céng tiÕp cËn c¶ tiÕn tr×nh. ho¹ch qu¶n lý rõng cã

x©y dùng kÕ ®ång trong lËp Ph©n tÝch tr­êng lùc vÒ viÔn sù tham gia vµ c¸c

ho¹ch qu¶n kÕ ho¹ch, tÝnh c¶nh cña thùc hiÖn kÕ ho¹ch kiÕn nghÞ quan träng.

lý rõng céng kh¶ thi vµ hiÖu qu¶n lý rõng. §ãng gãp vÒ thu nhËp

®ång cã sù qu¶ kinh tÕ. Pháng vÊn kinh tÕ hé, theo trong thùc hiÖn kÕ

tham gia. b¶ng hái: 1/2 sè hé trong ho¹ch.

nhãm theo 3 nhãm kinh tÕ

hé.

TÝnh thu nhËp cña nhãm hé

vµ hé gia ®×nh th«ng qua kÕ

ho¹ch.

3.2. HÖ thèng Ph©n tÝch, ®¸nh gi¸., so s¸nh TiÕn tr×nh vµ ph­¬ng

hãa tiÕn tr×nh tiÕn tr×nh, ph­¬ng ph¸p thÝch ph¸p tiÕp cËn lËp kÕ

lËp kÕ ho¹ch cã hîp. ho¹ch qu¶n lý rõng

sù tham gia vµ Tæng hîp c¸c ®Ò xuÊt gi¶i céng ®ång ®­îc ®Ò

tæng hîp c¸c ph¸p theo tiÕn tr×nh. xuÊt, c¶i tiÕn.

C¸c gi¶i ph¸p hç trî gi¶i ph¸p ®Ó ®Ò

cÇn thiÕt. xuÊt vÒ tiÕp

cËn, kü thuËt.

46

Ch­¬ng 4 : kÕt qu¶ nghiªn cøu vµ th¶o luËn

KÕt qu¶ nghiªn cøu ®Ó ®¹t ®­îc c¸c môc tiªu ®­îc hÖ thèng hãa vµ tr×nh bµy

trong s¬ ®å ë h×nh 4.1

H×nh 4.1: HÖ thèng mèi quan hÖ cña kÕt qu¶ nghiªn cøu

4.1. X©y dùng m« h×nh rõng æn ®Þnh phôc vô lËp kÕ ho¹ch qu¶n

lý rõng céng ®ång

4.1.1. Ph©n bè tæng tiÕt ngang phæ biÕn cña rõng æn ®Þnh

§Ó x¸c ®Þnh vèn rõng cña m« h×nh rõng æn ®Þnh, nghiªn cøu ph©n bè tæng tiÕt

diÖn ngang trªn ha (G/ha) cña c¸c tr¹ng th¸i rõng æn ®Þnh. Tõ kÕt qu¶ ®iÒu tra G/ha

cña 50 « mÉu, tiÕn hµnh nghiªn cøu quy luËt ph©n bè sè « theo cÊp G/ha.

B¶ng 4.1: C¸c ®Æc tr­ng cña ph©n bè G/ha

Nguyªn nghÜa C¸c chØ tiªu ®Æc tr­ng mÉu Gi¸ trÞ Sè trung b×nh mÉu

Mean Standard Error Median Mode Sai sè cña sè trung b×nh mÉu Trung vÞ mÉu TrÞ sè øng víi ph©n bè tËp trung nhÊt 48,31 1,57 48,17 45,62

47

Nguyªn nghÜa C¸c chØ tiªu ®Æc tr­ng mÉu

Standard Deviation Sample Variance Kurtosis Skewness Range Minimum Maximum Sum Count Confidence Level(95.0%) Sai tiªu chuÈn mÉu Ph­¬ng sai mÉu §é nhän cña ph©n bè §é lÖch cña ph©n bè Ph¹m vi ph©n bè TrÞ sè quan s¸t bÐ nhÊt TrÞ sè quan s¸t lín nhÊt Tæng c¸c trÞ sè quan s¸t cña mÉu Dung l­îng quan s¸t Sai sè tuyÖt ®èi cña ­íc l­îng Gi¸ trÞ 11,10 123,13 0,25 -0,09 55,17 20,68 75,86 2415,30 50,00 3,15

Tõ kÕt qu¶ ph¸t hiÖn ®Æc tr­ng ph©n bè G/ha cho thÊy G/ha trung b×nh lµ

48,31m2/ha vµ tËp trung ë gi¸ trÞ Mode lµ 45,62m2/ha.

TiÕp tôc nghiªn cøu ph©n bè sè « theo cÊp G/ha, víi sè tæ vµ cù ly cÊp G x¸c

®Þnh theo c«ng thøc cña Brooks vµ Carruther:

Sè cì G: m = 5 log(n) = 5 x log(50) = 8 cì G

Cù ly cì G = (Gmax – Gmin)/m = (75,86 – 20,68)/8 = 7m2/ha

S¾p xÕp tÇn sè ph©n bè G theo gi¸ trÞ cì trªn vµ m« pháng b»ng hµm thÝch hîp

cã ®Ønh. KÕt qu¶ cho thÊy hµm Parabol bËc 2 tiÕp cËn tèt víi hÖ sè R2 = 0,749.

Tõ kÕt qu¶ nghiªn cøu trªn cho thÊy G/ha tËp trung (gi¸ trÞ Mode) vµ biÓu thÞ

qua m« h×nh Parabol bËc 2 lµ 46,00m2/ha. §©y lµ gi¸ trÞ ®­îc lÊy lµm tiªu chuÈn vèn

14

12

rõng qua G cña m« h×nh rõng æn ®Þnh.

Số ô = -0.0165G2 + 1.5996G - 28.217 R2 = 0.749

10

8

ô ố

S

6

4

2

0 16.5

23.5

30.5

37.5

44.5

51.5

58.5

65.5

72.5

79.5

Cỡ G (m2/ha)

H×nh 4.2: Ph©n bè sè « theo cÊp G/ha

48

4.1.2. Quan hÖ t¨ng tr­ëng ®­êng kÝnh (Zd) theo cì kÝnh (D)

§Ó x¸c ®Þnh cù ly cì kÝnh t­¬ng øng víi t¨ng tr­ëng ®­êng kÝnh trong 5 n¨m,

kÕ thõa kÕt qu¶ nghiªn cøu cña ®Ò tµi l©m nghiÖp céng ®ång Gia Lai, ®ång thêi bæ

sung ®iÒu tra Zd 5 n¨m, tiÕn hµnh m« h×nh hãa quan hÖ Zd/D. KÕt qu¶ cho thÊy hµm

6.0

5.0

Parabol bËc 2 m« pháng kh¸ tèt cho quan hÖ nµy víi hÖ sè R2 = 0,519.

)

4.0

m c (

3.0

m ă n 5

d Z

2.0

Zd = -0.0016D2 + 0.1429D + 1.8461 R2 = 0.5189

1.0

0.0

5

15

25

35

45

55

65

75

85

95

D1.3 (cm)

H×nh 4.3: Quan hÖ Zd 5 n¨m theo D1.3 Nguån: §Ò tµi l©m nghiÖp céng ®ång Gia Lai (2004) V× Zd thay ®æi theo D nªn m« h×nh N/D æn ®Þnh trong 5 n¨m cÇn cã cù ly cì

kÝnh thay ®æi ®Ó b¶o ®¶m trong mét lu©n kú ng¾n 5 n¨m tÊt c¶ sè c©y ë cì kÝnh nhá

chuyÓn lªn cì kÝnh trªn.

§Ó x¸c ®Þnh cù ly cì kÝnh thay ®æi b¶o ®¶m cho tÊt c¶ c¸c c©y trong mét cì

kÝnh nhÊt ®Þnh chuyÓn hÕt lªn cì kÝnh trªn trong 5 n¨m, nghiªn cøu quan hÖ Zd =

f(D), kÕt qu¶ thÓ hiÖn b»ng hµm parabol bËc 2 trong h×nh 4.3, víi Zd lµ t¨ng tr­ëng

®­êng kÝnh ®Þnh kú 5 n¨m. Tõ quan hÖ nµy thÕ gi¸ trÞ D bÊt kú vµo suy ra Zd, ®©y

chÝnh lµ cù ly cì kÝnh t¹i gi¸ trÞ D ®ã. VÝ dô víi D xuÊt ph¸t nhá nhÊt lµ 10cm, thÕ

vµo quan hÖ Zd/D suy ra Zd = 3cm, vËy cì kÝnh nµy biÕn ®éng tõ 10 – 13cm, b×nh

qu©n lµ 11,5cm; tiÕp tôc thÕ giíi h¹n trªn lµ 13 cm vµo ph­¬ng tr×nh, cã Zd = 3,5cm,

vËy cì kÝnh tiÕp theo biÕn ®éng tõ 13 – 16,5cm, trung b×nh lµ 15cm, cø nh­ vËy x¸c

®Þnh ®­îc c¸c cù ly cì kÝnh thay ®æi. Víi c¸c cù ly cì kÝnh nµy th× sau mét ®Þnh kú

5 n¨m, sè c©y trong mçi cì kÝnh ®Òu chuyÓn hÕt lªn cì kÝnh trªn v× b¶o ®¶m t¨ng

49

tr­ëng Zd ®Ó v­ît cì kÝnh. Nh­ vËy nÕu m« h×nh N/D æn ®Þnh theo cù ly cì kÝnh

thay ®æi nµy, th× ®iÒu chØnh rõng ë hiÖn t¹i ®· b¶o ®¶m rõng æn ®Þnh trong mét ®Þnh

kú tiÕp theo.

Tuy nhiªn trong thùc tÕ nÕu sö dông nhiÒu cì kÝnh kh¸c nhau trong m« h×nh

N/D æn ®Þnh sÏ g©y khã kh¨n cho ng­êi d©n khi sö dông; ®Ó ®¬n gi¶n h¬n cã thÓ x¸c

®Þnh Zd/5 n¨m trung b×nh ë c¸c cì kÝnh, gi¸ trÞ nµy biÕn ®éng trong kho¶ng 4 –

6cm/5 n¨m, lÊy trung b×nh 5cm. VËy cã thÓ chÊp nhËn gi¸ trÞ 5cm lµ cì kÝnh cho m«

h×nh rõng æn ®Þnh.

4.1.3. M« h×nh N/D æn ®Þnh

M« h×nh N/D æn ®Þnh ®­îc x©y dùng trªn c¬ së:

- Ph©n bè gi¶m biÓu diÔn qua hµm Mayer cña tr¹ng th¸i rõng æn ®Þnh ®­îc

kh¶o s¸t.

- §iÒu chØnh G/ha theo gi¸ trÞ Mode (phæ biÕn) lµ 46,00m2/ha

- Cù ly cì kÝnh b¶o ®¶m c©y chuyÓn cì kÝnh trong 5 n¨m, ®Ó phï hîp víi kú

lËp kÕ ho¹ch 5 n¨m, dùa vµo kÕt qu¶ nghiªn cøu Zd/D cho thÊy cã thÓ chÊp

nhËn gi¸ trÞ cì kÝnh lµ 5cm.

KÕt qu¶ tæng hîp c¸c « tiªu chuÈn ®iÓn h×nh cã ®­îc ph©n bè N/D thùc tÕ cña

tr¹ng th¸i rõng æn ®Þnh, víi cù ly cì kÝnh sö dông lµ 5 cm nh­ ®· x¸c ®Þnh ë b­íc

trªn. Sau ®ã m« pháng víi hµm Mayer ®Ó ph¸t hiÖn quy luËt gi¶m sè c©y cña ®èi

t­îng nghiªn cøu. TiÕp theo ®iÒu chØnh ph©n bè G ë c¸c cì kÝnh ®Ó ®¹t ®­îc gi¸ trÞ

G/ha phæ biÕn lµ 46,00m2/ha, tõ ®©y tÝnh ®­îc N/ha theo cì D cña m« h×nh rõng æn

®Þnh.

50

B¶ng 4.2: TÝnh to¸n x©y dùng m« h×nh rõng æn ®Þnh theo N/D

N/ha m« h×nh Mayer G/ha theo Mayer Giữa cỡ kÝnh (cm) G/ha m« h×nh ổn định N/ha m« h×nh rừng ổn định

N/ha thực tế 193 2,23 182 2,31 188 12,5

178 3,26 135 3,38 140 17,5

123 4,01 101 4,16 105 22,5

60 4,47 75 4,63 78 27,5

48 4,65 56 4,82 58 32,5

40 4,61 42 4,78 43 37,5

23 4,42 31 4,58 32 42,5

15 4,11 23 4,26 24 47,5

23 3,74 17 3,88 18 52,5

18 3,35 13 3,47 13 57,5

10 2,95 10 3,06 10 62,5

8 67,5

250

200

N/ha = 378.98e-0.0588D1.3 R2 = 0.9496

150

735 7 692 2,56 44,37 2,66 46,00 7 718 Tổng

/

a h N

100

50

0

7.5

12.5

17.5

22.5

27.5

32.5

37.5

42.5

47.5

52.5

57.5

62.5

67.5

72.5

Cõ kính (cm)

H×nh 4.4: M« h×nh Mayer ph©n bè N/D

200

188

180

160

140

140

120

105

51

/

100

a h N

78

80

58

60

43

32

40

24

18

13

20

10

7

0

12.5 17.5 22.5 27.5 32.5 37.5 42.5 47.5 52.5 57.5 62.5 67.5

Cỡ kính 5 cm

H×nh 4.5: M« h×nh N/D æn ®Þnh theo cì kÝnh 5 cm

M« h×nh rõng æn ®Þnh lµ m« h×nh cÊu tróc N/D cña rõng lu«n ®­îc duy tr× trªn

thùc ®Þa trong 5 n¨m, sè c©y cña mçi l« rõng v­ît h¬n ë mçi cì kÝnh cã thÓ ®­îc

khai th¸c trong 5 n¨m. PhÇn v­ît lªn chÝnh lµ t¨ng tr­ëng cña rõng vµ ng­êi qu¶n lý

rõng chØ khai th¸c phÇn t¨ng tr­ëng, b¶o ®¶m rõng æn ®Þnh vµ do ®ã hä cã thÓ ®­îc

h­ëng hÕt c¸c s¶n phÈm gç cñi khai th¸c vµ chØ nép thuÕ tµi nguyªn theo luËt ®Þnh.

Tuy nhiªn víi cì kÝnh 5 cm th× m« h×nh cã ®Õn 12 cì, ®iÒu nµy sÏ phøc t¹p

trong tæ chøc céng ®ång ®iÒu tra rõng, còng nh­ s¾p xÕp sè liÖu N/D cña c¸c l«

rõng. Do vËy ®Ó ®¬n gi¶n, gép 2 cì kÝnh l©n cËn cña m« h×nh t¹o nªn cì kÝnh 10 cm

víi 5 cÊp kÝnh nh»m gi¶m sè cì kÝnh trong ®iÒu tra còng nh­ tÝnh to¸n. M« h×nh

N/D æn ®Þnh theo cì kÝnh 10 cm ®­îc thÓ hiÖn trong h×nh 4.6. M« h×nh gép cì kÝnh

sÏ m¾c sai sè chuyÓn cì kÝnh lín h¬n, tuy nhiªn ®iÒu nµy cã thÓ chÊp nhËn v× b¶o

®¶m tÝnh ®¬n gi¶n khi øng dông trong qu¶n lý rõng céng ®ång. Tuy nhiªn nã còng

b¶o ®¶m quy luËt chuyÓn c©y theo cì kÝnh trong 5 n¨m do m« h×nh ®­îc x©y dùng

nguyªn thñy dùa vµo cù ly cì kÝnh 5 cm c¨n cø vµo Zd 5 n¨m.

350

300

250

200

52

/

a h N

150

100

50

0

10 - 20

>20 - 30

>30 - 40

>40 - 50

> 50

329

183

101

56

49

N/ha mô hình rừng ổn định

Cỡ kính 10cm

H×nh 4.6: M« h×nh N/D æn ®Þnh víi cù ly cì kÝnh 10 cm

4.2. Ph­¬ng ph¸p thÈm ®Þnh, ®¸nh gi¸ tµi nguyªn rõng cã sù

tham gia

Mét trong vÊn ®Ò quan träng cña lËp kÕ ho¹ch qu¶n lý rõng céng ®ång lµ ®­a

ra gi¶i ph¸p ®iÒu tra, thÈm ®Þnh tµi nguyªn rõng cã sù tham gia. Cã nghÜa lµ tõ c¸c

c¬ së khoa häc cña ®iÒu tra rõng, ph¸t triÓn c¸c c¸ch tiÕp cËn, ph­¬ng ph¸p phï hîp,

®¬n gi¶n mµ céng ®ång cã thÓ tiÕp cËn ®­îc, nh­ng ®ång thêi vÉn b¶o ®¶m ®é tin

cËy nhÊt ®Þnh ®Ó lËp kÕ ho¹ch. §iÒu nµy lµ c¬ së quan träng cña tiÕn tr×nh qu¶n lý

rõng céng ®ång, céng ®ång ph¶i lµ ng­êi chñ ®éng ®iÒu tra, lµm chñ ®­îc c¸c d÷

liÖu th«ng tin vÒ rõng ®Ó cã thÓ th¶o luËn c¸c gi¶i ph¸p qu¶n lý rõng cña chÝnh hä.

C¸c b­íc cña viÖc x©y dùng ph­¬ng ph¸p thÈm ®Þnh rõng ®­îc kÕ thõa tõ c¸c

dù ¸n qu¶n lý rõng céng ®ång ®· tiÕn hµnh trong n­íc, tõ ®ã ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng tiÕp

cËn cña céng ®ång; ®ång thêi t×m kiÕm bæ sung vµ thö nghiÖm thªm mét sè gi¶i

ph¸p ®Ó lùa chän ph­¬ng ph¸p thÝch hîp.

53

4.2.1. Ph©n chia, ®Æt tªn vµ ®o ®Õm diÖn tÝch c¸c l« rõng

§Æt tªn l« rõng theo tiÕng ®Þa ph­¬ng

H×nh 4.7: S¬ ®å c¸c b­íc ph©n chia l« rõng

KÕt qu¶ ph©n chia l« rõng ®­îc thÓ hiÖn ë b¶ng 4.3.

B¶ng 4.3: Tªn c¸c l« rõng, lo¹i rõng vµ diÖn tÝch

TT Tªn l« DiÖn tÝch (ha)

1 Ch¬ Khe 2 Dun 3 Th¬ Yo¨n 4 Yang Kloh 5 Jao 6 A Manh 7 Trel Hoa 8 H’De 9 A Long A Tr¹ng th¸i rõng theo tªn gäi ®Þa ph­¬ng Non NghÌo NghÌo Giµ Non Non Non Giµ NghÌo 37 25 27 18 29 55 35 57 20

54

TT Tªn l« DiÖn tÝch (ha)

Tr¹ng th¸i rõng theo tªn gäi ®Þa ph­¬ng

NghÝt 10 Thung B«m 11 Lan 12 X¬ Weo Giµ Lå « Giµ

27 18 77 425

Tæng céng Lo¹i rõng:

Giµ NghÌo Non Lå « 179 72 156 18

H×nh 4.8: B¶n ®å khoanh vÏ l« rõng do céng ®ång thùc hiÖn

Trªn c¬ së tæ chøc cã sù tham gia ph©n chia l« rõng trªn b¶n ®å, quan s¸t, ghi

nhËn kh¶ n¨ng tiÕp cËn cña céng ®ång, kÕt qu¶ ë b¶ng 4.4.

55

B¶ng 4.4: §¸nh gi¸ sù tham gia vµ kh¶ n¨ng tiÕp cËn cña céng ®ång trong

ph©n chia l« rõng

ChØ tiªu Møc ®é tiÕp cËn cña céng Lý do, nguyªn §Ò xuÊt gi¶i ph¸p

®¸nh gi¸ ®ång nh©n §iÒu cÇn l­u ý

- §Þnh h­íng tèt, chÝnh x¸c. NhËn

diÖn b¶n - X¸c ®Þnh ®Þa ®iÓm tèt.

§· tham gia tiÕn tr×nh giao ®Êt giao rõng. ®å tr¹ng

th¸i rõng - ChØ sè Ýt ng­êi nhËn biÕt ®­îc ®­êng ®ång møc.

1:10.000

- NhËn biÕt t×nh h×nh rõng mét sè l« ch­a râ lo¹i rõng (nghÌo, non, ®Êt trèng). Trong qu¸ tr×nh giao ®Êt giao rõng cÇn cã sù tham gia cña ®ång céng trong viÖc x¸c lËp ranh giíi, ph©n chia rõng vµ x¸c ®Þnh vÞ trÝ ë ngoµi thùc ®Þa.

Khoanh

vÏ vµ ®Æt

- X¸c ®Þnh tèt môc ®Ých qu¶n lý l« rõng. L« nµo ®Ó s¶n xuÊt, l« nµo ®Ó phßng hé. l« tªn

rõng CÇn thu hót sù tham gia cña n«ng d©n nßng cèt cã kinh nghiÖm vÒ rõng.

- Khoanh vÏ c¸c ®­êng chÝnh, s«ng, suèi ®Çy ®ñ vµ t­¬ng ®èi chÝnh x¸c.

Nh÷ng ng­êi ®i rõng nhiÒu (®i s¨n thó) th× biÕt rÊt râ vÞ trÝ c¸c l« rõng. Nªn rÊt ®¬n gi¶n ®èi víi hä khi khoanh vÏ vµ ®Æt tªn c¸c l« rõng. - §Æt tªn l« rÊt ®¬n gi¶n ®èi víi céng ®ång.

§o ®Õm

Liªn quan ®Õn kh¶ n¨ng ®äc viÕt. diÖn tÝch

Thanh niªn ®o ®Õm diÖn tÞch tèt h¬n, nhanh h¬n nh÷ng ng­êi lín tuæi/ ng­êi kh«ng biÕt ®äc. Ng­êi biÕt sÏ h­íng dÉn ng­êi ch­a biÕt trong céng ®ång.

KiÓm tra

ranh giíi

b»ng

GPS

Nh÷ng n¬i b»ng ph¼ng khã nhËn biÕt ë trªn b¶n ®å vµ ngoµi thùc ®Þa, nªn nh÷ng l« nµy cã sai sè lín khi ®èi chiÕu ë ngoµi thùc ®Þa. Khi ph©n chia l« rõng cÇn ph¶i dùa vµo c¸c ®Æc ®iÓm dÔ nhËn biÕt/ x¸c ®Þnh ngoµi thùc ®Þa nh­: s«ng, suèi, ®­êng d«ng, ®Ønh nói, ®Þa danh...

Nh÷ng n¬i cã ranh giíi tù nhiªn nh­ s«ng, suèi, ®­êng ... ranh giíi l« chÝnh x¸c, cßn nh÷ng n¬i kh«ng cã ranh giíi tù nhiªn, dïng ranh giíi nh©n t¹o ®Ó ph©n chia l« th× sai lÖch vÞ trÝ ph©n chia l« gi÷a b¶n ®å vµ thùc ®Þa t­¬ng ®èi lín (lªn ®Õn hµng tr¨m mÐt).

56

Tõ kÕt qu¶ quan s¸t, ®¸nh gi¸ cho thÊy viÖc ph©n chia l« rõng, x¸c ®Þnh diÖn

tÝch víi ph­¬ng ph¸p trªn cã nh÷ng ­u ®iÓm nh­ sau:

¦u ®iÓm: Kh¸c víi ph­¬ng ph¸p PRA tr­íc ®©y cho r»ng ng­êi d©n kh«ng thÓ

tiÕp cËn ®­îc b¶n ®å kü thuËt, do vËy chØ vÏ b»ng than, giÊy bót hoÆc sa bµn. KÕt

qu¶ PRA th­êng cho ng­êi trong vµ ngoµi râ rµng vÒ hiÖn tr¹ng sö dông ®Êt, rõng;

nh­ng kh«ng thÓ x¸c ®Þnh chÝnh x¸c vÞ trÝ, ®Æc biÖt lµ diÖn tÝch. Ph­¬ng ph¸p tiÕp

cËn nµy ®· cho thÊy ng­êi d©n dÔ dµng hiÓu ®­îc b¶n ®å vµ sö dông nã cã ®é tin

cËy chÊp nhËn ®­îc khi khoanh vÏ vµ ®o diÖn tÝch; ®©y lµ lÇn ®Çu tiªn c¸c céng ®ång

d©n téc thiÓu sè cã kh¶ n¨ng gi¸m s¸t c¸c l« rõng vµ diÖn tÝch trªn b¶n ®å vµ thùc

®Þa.

4.2.2. M« t¶ l« rõng vµ x¸c ®Þnh môc tiªu qu¶n lý rõng

KÕt qu¶ th¶o luËn x¸c ®Þnh môc tiªu qu¶n lý c¸c l« rõng víi céng ®ång ®­îc

thÓ hiÖn ë b¶ng 4.5 vµ kÕt qu¶ quan s¸t ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng tiÕp cËn cña céng ®ång

thÓ hiÖn trong b¶ng 4.6.

B¶ng 4.5: Môc tiªu qu¶n lý 12 l« rõng

Tªn l« rõng VÊn ®Ò C¬ héi Môc tiªu qu¶n lý

Lo¹i rõng

DiÖn tÝch

A Manh

- §Þa h×nh b»ng ph¼ng. - Khoanh nu«i b¶o vÖ rõng. Non

55 ha

- GÇn nªn dÔ b¶o vÖ khã nh­ng rõng qu¶n lý v× dÔ bÞ ph¸ rõng ®Ó lµm n­¬ng rÉy. - N¬i kh«ng cã c©y gç t¸i sinh th× trång rõng B¹ch ®µn.

- Cã nhiÒu c©y gç t¸i sinh, n¬i trèng cã thÓ rõng trång nguyªn liÖu.

- §Êt b»ng, tèt nªn dÔ bÞ chuyÓn ®æi sang n«ng nghiÖp.

Trel Hoa

- Cã nhiÒu c©y gç t¸i sinh. - Khoanh nu«i b¶o vÖ rõng. Non

35 ha §Êt b»ng ph¼ng, gÇn n¬i ë nªn khã qu¶n lý v× dÔ bÞ ph¸ rõng ®Ó lµm n­¬ng rÉy.

- §Þa h×nh b»ng ph¼ng thuËn lîi cho viÖc b¶o vÖ rõng. - N¬i kh«ng cã c©y gç t¸i sinh th× trång rõng B¹ch ®µn.

57

Tªn l« rõng VÊn ®Ò C¬ héi Môc tiªu qu¶n lý

Lo¹i rõng

DiÖn tÝch

- Nu«i d­ìng rõng. A Long A

- L©m tr­êng ®· khai th¸c. - §Þa h×nh t­¬ng ®èi b»ng. NghÝt th­a vÖ sinh

-TØa rõng. NghÌo

20 ha - VÉn cßn nhiÒu c©y gç nh­ng chÊt l­îng gç kÐm. Cßn nhiÒu c©y gç cã thÓ khai lín, th¸c, nhiÒu LSNG. - Trång Giã bÇu d­íi t¸n rõng.

- Nu«i d­ìng rõng. H’ De

- L©m tr­êng ®· khai th¸c. - §Þa h×nh t­¬ng ®èi b»ng. Giµ

57 ha

- VÉn cßn nhiÒu c©y gç nh­ng chÊt l­îng gç kÐm. - Cßn nhiÒu c©y gç lín, cã thÓ khai th¸c, nhiÒu LSNG. - TØa th­a vÖ sinh rõng, khai th¸c gç. Trång Giã bÇu d­íi t¸n rõng.

- Xa n¬i ë. Thung B«m

- Cßn nhiÒu c©y gç lín. - T­¬ng ®èi dèc. Giµ

- NhiÒu ®¸ lé ®Çu. 27 ha - Cung cÊp m¨ng vµ c©y thuèc...

- Rõng s¶n xuÊt gç víi gi¶i ph¸p khai th¸c nh÷ng c©y ë cÊp kÝnh d­. - B¶o vÖ rõng, vÖ sinh rõng.

- Xa n¬i ë. - Cho lå «. Lan

Lå ¤ B¶o vÖ rõng lå « ®Ó lµm thøc ¨n vµ n¬i c­ tró cho ®éng vËt rõng. - §Þa h×nh dèc vµ nhiÒu ®¸ lé ®Çu. - Xa nªn d©n khã lªn lÊy lå «. 18 ha

- Xa n¬i ë. NhiÒu c©y gç lín X¬ Weo

Rõng thiªng

- §Þa h×nh dèc vµ nhiÒu ®¸ lé ®Çu. 77 ha Rõng phßng hé ®Ó b¶o vÖ nguån n­íc, nghiªm cÊm kh«ng ®­îc chÆt c©y. - Rõng dÔ b¶o vÖ.

- T­¬ng ®èi gÇn. Yang Kloh

- T­¬ng ®èi b»ng ph¼ng. Giµ

18 ha - NhiÒu c©y gç lín, l©m s¶n gç quý, ngoµi gç.

- Rõng s¶n xuÊt gç theo c¸ch chØ chÆt chän nh÷ng c©y d­ ra ë c¸c cÊp kÝnh ®Ó gi÷ v÷ng rõng l©u dµi. - DÔ qu¶n lý b¶o vÖ.

- Cã nhiÒu ®¸ lé ®Çu. - T­¬ng ®èi gÇn. B¶o vÖ rõng, ch¨m Th¬ Yo¨n

58

Tªn l« rõng VÊn ®Ò C¬ héi Môc tiªu qu¶n lý

Lo¹i rõng

DiÖn tÝch

NghÌo

27 ha

sãc rõng, chØ chÆt chän nh÷ng c©y d­ ra ë c¸c cÊp kÝnh ®Ó gi÷ v÷ng rõng l©u dµi. - NÕu b¶o vÖ rõng tèt th× rõng vÉn cã kh¶ n¨ng khai th¸c gç lín.

- GÇn n¬i ë. Dun

NghÌo Khã b¶o vÖ v× cã ng­êi vµo chÆt trém nh÷ng c©y gç quý. 25 ha Rõng s¶n xuÊt gç, lå « víi gi¶i ph¸p nu«i d­ìng rõng vµ b¶o vÖ rõng. - Rõng cßn c©y gç lín, gç quý nhiÒu l©m s¶n ngoµi gç.

Jao

- GÇn n­¬ng rÉy nªn rÊt dÔ ch¸y rõng. Cã thÓ trång rõng nguyªn liÖu. trèng, trång Non N¬i nµo ®Êt b»ng, th× tèt B¹ch ®µn. 29 ha - §Êt xÊu, cã nhiÒu ®¸ lé ®Çu.

Ch¬ Khe

Khoanh nu«i, qu¶n lý b¶o vÖ rõng. Non - Xa n¬i ë. - NhiÒu ®¸ lé ®Çu. §Êt xÊu. 37 ha

B¶ng 4.6: §¸nh gi¸ sù tham gia vµ kh¶ n¨ng tiÕp cËn cña céng ®ång trong

ph©n tÝch t×nh h×nh vµ x¸c ®Þnh môc tiªu qu¶n lý l« rõng

ChØ tiªu Møc ®é tiÕp cËn cña Lý do, nguyªn nh©n §Ò xuÊt gi¶i

®¸nh gi¸ céng ®ång ph¸p

- ThuËn lîi v× ph©n tÝch Nhê vµo viÖc ph©n chia l« Cung cÊp Ph©n tÝch

trùc tiÕp cho tõng l« rõng. rõng cã sù tham gia nªn dÔ th«ng tin vÒ vÊn ®Ò, c¬

®­a thùc tiÔn vµo th¶o luËn. chÝnh s¸ch - Céng ®ång cã hiÓu biÕt héi

quyÒn lîi, ®Çu tõng l« rõng.

t­ l©m nghiÖp

®Ó ng­êi d©n

tiÕp cËn vµ

th¶o luËn.

59

ChØ tiªu Møc ®é tiÕp cËn cña Lý do, nguyªn nh©n §Ò xuÊt gi¶i

®¸nh gi¸ céng ®ång ph¸p

- Céng ®ång ®· cã ®Þnh Cuéc sèng cña céng ®ång C¸c bªn liªn Ph©n lo¹i

h­íng râ rµng trong qu¶n ®ang cßn phô thuéc rÊt quan cÇn hç rõng theo

lý rõng ®Þa ph­¬ng, do nhiÒu vµo rõng. trî céng ®ång môc ®Ých

vËy thuËn lîi trong tiÕp thùc hiÖn luËt Nªn hä cã ®Þnh h­íng rÊt cña céng

cËn. tôc, truyÒn râ vÒ c¸c khu rõng cña hä ®ång

thèng cña - Céng ®ång ®· biÕt ph©n ®Ó b¶o vÖ nguån tµi nguyªn

céng ®ång lo¹i thµnh rõng phßng hé, thiªn nhiªn nh»m cung cÊp

d©n téc thiÓu rõng s¶n xuÊt. thøc ¨n hµng ngµy tõ rõng

sè trong qu¶n vµ nhu cÇu b¶o vÖ ®Çu - C«ng cô ®¬n gi¶n dÔ tiÕp

lý tµi nguyªn nguån. cËn th«ng qua th¶o luËn

thiªn nhiªn. nhãm.

TiÕp cËn ®­îc víi c¸ch - NhËn thøc ®­îc lîi Ých M« t¶ môc X¸c ®Þnh

x¸c ®Þnh môc tiªu cô thÓ cña viÖc nhËn rõng ®èi víi tiªu ph¶i cô môc tiªu

nh­: ®êi sèng l©u dµi cña c¶ thÓ, ®¬n gi¶n l©u dµi cña

céng ®ång. dùa vµo nhu - Khai th¸c l« rõng

cÇu céng - XuÊt ph¸t tõ nhu cÇu l©m - Nu«i d­ìng

®ång vµ hiÖn s¶n vµ thu nhËp kinh tÕ tõ - Lµm giµu tr¹ng rõng. rõng cña céng ®ång . - B¶o vÖ

Tõ kÕt qu¶ x¸c ®Þnh môc tiªu qu¶n lý c¸c l« rõng cho thÊy trong khu vùc giao

rõng, theo quy ®Þnh cña nhµ n­íc ®©y lµ rõng s¶n xuÊt, nh­ng céng ®ång vÉn quy

ho¹ch mét sè l« rõng lµ phßng hé hoÆc sö dông ®Æc biÖt, kh«ng t¸c ®éng khai th¸c.

4.2.3. Ph­¬ng ph¸p ®iÒu tra rõng cã ng­êi d©n tham gia

KÕt qu¶ th¶o luËn víi céng ®ång, thèng nhÊt cã 6 l« rõng ®­îc ®­a vµo kinh

doanh trong 5 n¨m, c¸c l« rõng ®­îc ®­a vµo ®iÒu tra ®Ó lµm c¬ së lËp kÕ ho¹ch

qu¶n lý rõng 5 n¨m ®Õn. KÕt qu¶ nh­ ë b¶ng 4.7.

60

B¶ng 4.7: Sè l­îng « mÉu thÈm ®Þnh tµi nguyªn c¸c l« rõng

TT Tªn l« Lo¹i rõng

DiÖn tÝch (ha)

1 Dun 2 Th¬ Yo¨n 3 Yang Kloh 4 H’ De 5 A Long A NghÝt 6 Thung B«m NghÌo NghÌo Giµ Giµ NghÌo Giµ

Tæng céng Sè « mÉu ®iÒu tra §iÓm quay Bitterlich 7 7 7 15 7 7 50 25 27 18 57 20 27 174

KiÓm tra sai sè cña hai ph­¬ng ph¸p « mÉu vµ Bitterlich :

Xö lý c¸c chØ tiªu thèng kª kiÓm tra sai sè cña hai ph­¬ng ph¸p, víi ®é tin cËy

trong qu¶n lý rõng céng ®ång ®Ò xuÊt chÊp nhËn P = 0,85, tÝnh sai sè % cña tõng

ph­¬ng ph¸p; vµ víi sai sè cho tr­íc lµ 15% tÝnh ng­îc l¹i dung l­îng mÉu cho

tõng ph­¬ng ph¸p. KÕt qu¶ ®­îc tæng hîp ë b¶ng 4.8.

B¶ng 4.8: Tæng hîp so s¸nh sai sè gi÷a hai ph­¬ng ph¸p ®iÒu tra rõng

Sè «

Chªnh lÖch G:

Sai sè % víi ®é tin cËy 85%

Nct víi sai sè 15%

®iÒu tra/

Trung b×nh G/ha

Sè ®iÓm

¤ mÉu / Bitterlich

Tæng hîp theo G

Tæng hîp theo G

Bitterlich

L« rõng

Bitterlich

Bitterlich

Bitterlich

Dun

7 15

DiÖn tÝch l« (ha) 25 57

12 4

¤ mÉu 16 8

¤ mÉu 8 4

¤ mÉu 47,2 47,3

17,9 17,6

2,6 2,7

4 1

7

18

5

16

8

20,4

52,6

2,6

1

H’De Yang Kloh

7

27

7

9

2

19,1

51,4

2,7

1

Thung B«m

A Long A NghÝt

7 7

20 27

9 8

14 18

6 10

15,6 19,1

41,4 51,8

2,7 2,7

3 2

Th¬ Yo¨n

14

39

18,3

48,6

2,7

12

7

Trung b×nh/tæng

50 Tõ kÕt qu¶ b¶ng 4.8 cho thÊy :

- Sai sè cña ph­¬ng ph¸p Bitterlich: Trung b×nh chung víi sè ®iÓm quay

Bitterlich lµ 50, ë ®é tin cËy P = 0,85, th× sai sè lµ 7%; nÕu sai sè cho tr­íc 15% th×

61

Nct=12 nghÜa lµ cÇn ph¶i quay 12 ®iÓm Bitterlich. Nh­ vËy sè ®iÓm quay Bitterlich

theo yªu cÇu rÊt Ýt vµ hÇu hÕt c¸c l« ®iÒu tra ®Òu d­ sè ®iÓm quay.

- Sai sè cña ph­¬ng ph¸p « mÉu: Trung b×nh chung víi sè « mÉu ®iÒu tra lµ 50

«, ë ®é tin cËy P=0,85, th× sai sè lµ 14%; nÕu sai sè cho tr­íc 15% th× Nct=39 nghÜa

lµ cÇn ph¶i ®iÒu tra 39 «. KÕt qu¶ cho thÊy ®èi víi tõng l«, sè « mÉu cã thÓ ®ñ hoÆc

thiÕu mét Ýt; nh­ng tÝnh chung cho c¸c l« rõng lµ b¶o ®¶m.

- So s¸nh hai ph­¬ng ph¸p: Trong thùc tÕ ph­¬ng ph¸p « mÉu lµ ph­¬ng ph¸p

®o trùc tiÕp c©y trong « vµ suy ra cho l« rõng, trong khi ®ã Bitterlich ®o gi¸n tiÕp

c©y, do vËy lÊy ph­¬ng ph¸p « mÉu nh­ lµ ®èi chøng ®Ó kiÓm tra øng dông cña

Bitterlich. KÕt qu¶ cho thÊy chªnh lÖch tæng tiÕt diÖn ngang (G/ha) gi÷a 2 ph­¬ng

ph¸p (« mÉu/Bitterlich) lµ 2,7 lÇn; nh­ vËy nÕu sö dông Bitterlich sÏ m¾c sai sè tuyÖt

®èi vÒ G vµ M rÊt lín so víi ph­¬ng ph¸p rót mÉu truyÒn thèng. Së dÜ cã sai lÖch lín

nh­ vËy lµ v× ph­¬ng ph¸p Bitterlich bÞ h¹n chÕ do c¸c yÕu tè: Nh÷ng c©y ë xa khã

ph©n biÖt c©y tiÕp tuyÕn vµ c©y c¾t; ®Æc biÖt ë nh÷ng khu rõng dµy, ®é dèc lín,

khuÊt tÇm nh×n th× ph­¬ng ph¸p nµy rÊt h¹n chÕ trong viÖc quan s¸t, ®äc c©y, do vËy

sÏ bá sãt c©y trong vßng quay. Trong khi ®ã ph­¬ng ph¸p « mÉu ®o trùc tiÕp tÊt c¶

c¸c c©y trong « mÉu (kh«ng bá sãt), vµ víi kÕt qu¶ kiÓm tra ®· b¶o ®¶m sai sè vµ

dung l­îng mÉu; dïng nã ®Ó kiÓm tra víi Bitterlich ®· kh¼ng ®Þnh kh¶ n¨ng bá sãt

c©y ®iÒu tra trong tõng ®iÓm quay, v× vËy G cña Bitterlich thÊp h¬n G cña « mÉu ®Õn

2,7 lÇn. NÕu chØ ®¸nh gi¸ theo sai sè % th× ph­¬ng ph¸p Bitterlich lµ 7%, trong khi

®ã « mÉu lµ 14%; ®iÒu nµy cho thÊy viÖc bá sãt c©y trong tõng ®iÓm quay Bitterlich

lµ cã tÝnh hÖ thèng, do vËy sai sè % cã thÓ nhá h¬n so víi « mÉu, tuy nhiªn gi¸ trÞ

­íc l­îng tµi nguyªn qua G l¹i m¾c sai sè ©m (-) rÊt lín.

Tõ kÕt qu¶ ph©n tÝch ®¸nh gi¸ sai sè nãi trªn cã thÓ ®­a ra kÕt luËn lµ ph­¬ng

ph¸p « mÉu d¹ng d¶i hÖ thèng ®¹t yªu cÇu h¬n so víi ph­¬ng ph¸p Bitterlich.

§¸nh gi¸ kh¶ n¨ng tiÕp cËn cña ng­êi d©n vµ chi phÝ thêi gian cña hai

ph­¬ng ph¸p « mÉu vµ Bitterlich :

Ngoµi ra cÇn ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng tiÕp cËn cña ng­êi d©n ®èi víi tõng ph­¬ng

ph¸p, kÕt qu¶ ë b¶ng 4.9.

62

B¶ng 4.9: So s¸nh ®iÓm m¹nh, ®iÓm yÕu cña hai ph­¬ng ph¸p ®iÒu tra

rõng: ¤ mÉu hÖ thèng vµ Bitterlich

Ph­¬ng §iÓm m¹nh §iÓm yÕu

ph¸p

- §¬n gi¶n, dÔ thùc hiÖn. Bitterlich

- Tèn Ýt thêi gian vµ c«ng søc.

- Ng­êi d©n kh«ng thÓ tiÕp cËn vµ hiÓu ph­¬ng ph¸p nµy, v× ®©y lµ ph­¬ng ph¸p ®iÒu tra gi¸n tiÕp, suy to¸n.

- Nh÷ng c©y ë xa khã ph©n biÖt c©y tiÕp tuyÕn víi c©y c¾t. §Æc biÖt ë nh÷ng khu rõng cã ®é dèc lín bÞ che khuÊt tÇm nh×n. V× vËy bá sãt nhiÒu c©y.

¤ mÉu

- DÔ ®o ®Õm cÊp ®­êng kÝnh c©y rõng b»ng th­íc d¶i mµu. - ViÖc x¸c ®Þnh « mÉu ban ®Çu cßn gÆp khã kh¨n. d¹ng d¶i

hÖ thèng

- X¸c ®Þnh « hÖ thèng trªn b¶n ®å vµ « ngoµi thùc ®Þa gÆp khã kh¨n.

- §o trùc tiÕp tÊt c¶ c¸c c©y trong «, kh«ng bá sãt, nªn ®¶m b¶o ®é chÝnh x¸c cña c«ng t¸c ®iÒu tra rõng.

- D©n cã thÓ hiÓu vµ tiÕp cËn ®­îc ph­¬ng ph¸p nµy nhanh chãng.

Nh­ vËy vÒ mÆt tiÕp cËn céng ®ång, ph­¬ng ph¸p Bitterlich lµ mét thö th¸ch,

trong khi ®ã ph­¬ng ph¸p ®o trùc tiÕp trªn « mÉu d¹ng d¶i 10x30m cô thÓ, râ rµng

h¬n, ng­êi d©n dÔ hiÓu vµ lµm ®­îc ngay.

§ång thêi ®· xem xÐt hiÖu qu¶ vÒ thêi gian ®iÒu tra cho mçi ph­¬ng ph¸p.

§ång nhÊt sè ng­êi cho mét nhãm ®iÒu tra lµ 4 ng­êi (1 c¸n bé + 3 ng­êi d©n), kÕt

qu¶ ®o ®Õm thêi gian ®iÒu tra rõng cña hai ph­¬ng ph¸p cho tõng « mÉu, ®iÓm quay

Bitterlich ®­îc ghi trong phô lôc 7.

KÕt qu¶ tæng hîp cho thÊy ph­¬ng ph¸p Bitterlich, trung b×nh mét ®iÓm quay

hÕt 12 phót. Nh­ vËy, trong mét ngµy ®iÒu tra (TÝnh cho 4 giê t¸c nghiÖp), mçi

nhãm (1 c¸n bé + 3 d©n) cã thÓ ®iÒu tra ®­îc 15 ®Õn 20 ®iÓm quay Bitterlich.

Ph­¬ng ph¸p « mÉu trung b×nh hÕt 21 phót/«. Nh­ vËy, trong mét ngµy ®iÒu tra (tÝnh

63

cho 4 giê t¸c nghiÖp), mçi nhãm (1 c¸n bé + 3 d©n) cã thÓ ®iÒu tra ®­îc 8 ®Õn 12 «

mÉu kÝch th­íc 10x30m (300m2). Nh­ vËy vÒ mÆt thêi gian th× ph­¬ng ph¸p

Bitterlich tá ra cã hiÖu qu¶ h¬n.

Tæng hîp so s¸nh hai ph­¬ng ph¸p ®iÒu tra rõng cã tham gia: ¤ mÉu vµ

Bitterlich theo c¸c mÆt: Sai sè %, sai sè tuyÖt ®èi vÒ G, kh¶ n¨ng tiÕp cËn cña céng

®ång vµ chi phÝ thêi gian; cho thÊy ph­¬ng ph¸p Bitterlich chØ cã ­u ®iÓm vÒ thêi

gian, trong khi ®ã cã nhiÒu h¹n chÕ, ®Æc biÖt lµ kh¶ n¨ng tiÕp cËn cña céng ®ång;

trong khi ®ã ph­¬ng ph¸p « mÉu l¹i kh¾c phôc ®­îc ®iÒu nµy. Do vËy ®Ò xuÊt øng

dông ph­¬ng ph¸p « mÉu nhá, d¹ng d¶i 10x30m ®Æt hÖ thèng trong tõng l« rõng ®Ó

thÈm ®Þnh tµi nguyªn rõng cã sù tham gia.

Víi ph­¬ng ph¸p « mÉu hÖ thèng, ®èi víi céng ®ång ®Ò xuÊt chÊp nhËn ®é tin

cËy P=0,85 (sai sè 15%), víi sai sè nµy qua tÝnh to¸n cho thÊy phï hîp víi tû lÖ rót

mÉu lµ 1% diÖn tÝch l« rõng. Nh­ vËy øng dông trong thùc tÕ kh«ng cÇn tÝnh to¸n

sai sè %, ­íc l­îng dung l­îng mÉu (sè «) mµ cã thÓ x¸c ®Þnh nhanh sè « mÉu cho

tõng l« rõng theo tû lÖ diÖn tÝch mÉu lµ 1%.

4.2.4. Ph©n tÝch d÷ liÖu - ¦íc l­îng sè c©y khai th¸c bÒn v÷ng

Mét mÉu biÓu ®¬n

gi¶n ®­îc hç trî ®Ó tæng

hîp sè liÖu cho tõng l«

rõng. Minh häa ë b¶ng

4.10. Sè c©y ®o ®Õm ®­îc

ph©n lo¹i theo cÊp kÝnh

mµu kh¸c nhau vµ kh¶

n¨ng cho gç hay kh«ng, tõ

®©y ­íc l­îng ra cho toµn

l« rõng.

KÕt qu¶ tÝnh to¸n

Ng­êi d©n tham gia xö lý sè liÖu thÈm ®Þnh tµi nguyªn

®­îc sè c©y theo cÊp kÝnh

cña l« rõng chung cho tæng thÓ vµ riªng cho nhãm cho gç ®­îc ghi trong phô lôc 8.

64

Dun

§ª Tar

B¶ng 4.10: Tæng hîp kÕt qu¶ ®iÒu tra cña l« rõng

1) Tªn bu«n

2) Tªn l« rõng

3) DiÖn tÝch l« (ha)

25

4) Tæng sè « mÉu / l« [z]

7 5) ChØ sè a = DT l« /(Z x 0.03)

119

6) ChØ sè b = DT l« / (z x 0.015)

238

Loµi c©y t¸i sinh

Tr¾ng

(H>1,3m;

Vµng (10-20cm)

§en (>20-30cm)

KÎ säc(>30-40cm)

Xanh (>40-50cm)

ChÊm (>50cm)

D1,3<10cm)

Tæng

Tæng sè

Tæng

Tæng sè

Tæng

Tæng sè

Tæng

Tæng sè

Tæng sè

Tæng sè

Tæng sè

Tæng sè

Nhãm c©y

sè c©y

c©y cña

sè c©y

c©y cña

sè c©y

c©y cña

sè c©y

c©y cña

c©y cña

c©y cña

c©y cña

c©y cña

cña c¸c

c¶ l« (x

cña

c¶ l« (x

cña c¸c

c¶ l« (x

cña

c¶ l« (x

c¸c

«

c¶ l« (x

c¸c

«

c¶ l« (x

« mÉu

b)

c¸c «

a)

« mÉu

a)

c¸c «

a)

mÉu

a)

mÉu

a)

mÉu

mÉu

51

6.071

28

3.333

23

2.738

10

1.190

11

1.310

Tæng sè c©y cho

gç

30

3.571

10

1.190

2

238

0

0

0

0

Tæng

sè

c©y

kh«ng cho gç

Tæng sè c©y cña

89

21.190

81

9.643

38

4.524

25

2.976

10

1.190

11

1.310

c¶ l«

Sè c©y tre, lå « ®o ®Õm ®­îc cña sè «

225

Tæng sè c©y tre, lå « trªn toµn l« rõng. Sè c©y tre ®Õm ®­îc cña sè « mÉu x chØ

26.786

sè a

mÉu

65

So s¸nh sè c©y thùc tÕ cña tõng l« rõng víi m« h×nh rõng æn ®Þnh, x¸c

®Þnh kh¶ n¨ng cung cÊp cña l« rõng:

S¬ ®å cét ®¬n gi¶n ®­îc giíi thiÖu ®Ó céng ®ång cã thÓ minh häa trùc quan sè

c©y theo cÊp kÝnh cho tõng l« rõng, mçi l« cã hai s¬ ®å: S¬ ®å tæng sè c©y vµ s¬ ®å

sè c©y cho gç theo cÊp kÝnh.

S¬ ®å cét sè c©y theo tõng cÊp kÝnh cña m« h×nh rõng æn ®Þnh (Sustainable

Forest Model) ®­îc quy ra diÖn tÝch víi c¸c l« t­¬ng øng, s¬ ®å ®­îc vÏ lªn giÊy

bãng kÝnh trong khæ Ao. Sau ®ã ¸p

s¬ ®å cét sè c©y theo cÊp kÝnh cña

m« h×nh rõng æn ®Þnh ®­îc vÏ trªn

giÊy bãng kÝnh (nÕu kh«ng cã giÊy

bãng kÝnh cã thÓ thay b»ng giÊy

bãng mê) lªn s¬ ®å cét cña l«

rõng. Tõ ®©y gi¶i thÝch cho n«ng

d©n râ rµng khi sè c©y ë tõng cÊp

kÝnh cña l« rõng cao h¬n m« h×nh

rõng æn ®Þnh th× cã thÓ chÆt bít ë

®©y, ng­îc l¹i th× cÇn nu«i d­ìng

®Ó b¶o ®¶m cho rõng lu«n æn ®Þnh

vµ cung cÊp s¶n phÈm gç cñi l©u

dµi. Sau ®ã tiÕn hµnh :

- TiÕp tôc th¶o luËn víi n«ng

d©n ®Ó x¸c ®Þnh sè c©y chÆt ë c¸c

S¬ ®å cét ng­êi d©n vÏ ®Ó so s¸nh N/D l« rõng víi m«

cÊp kÝnh thõa c©y so víi m« h×nh

h×nh rõng æn ®Þnh

æn ®Þnh. §ã lµ kh¶ n¨ng cung cÊp

cña l« rõng trong 5 n¨m.

- §ång thêi th¶o luËn víi céng ®ång vÒ gi¶i ph¸p l©m sinh nªn ¸p dông cho l«

rõng. B­íc nµy cÇn kÕt hîp ®Ó kiÓm tra môc tiªu qu¶n lý l« rõng. §èi víi sè c©y d­

ë c¸c cÊp kÝnh cã thÓ chÆt ®Ó sö dông hoÆc b¸n, tuy nhiªn còng cÇn c©n ®èi víi sè

c©y thiÕu ë c¸c cÊp kÝnh kh¸c ®Ó b¶o ®¶m rõng cã ®ñ sè c©y trªn mét diÖn tÝch. §èi

66

víi c¸c khu rõng cßn thiÕu c©y ë nhiÒu cÊp kÝnh th× gi¶i ph¸p nu«i d­ìng, b¶o vÖ vµ

trång bæ sung th«ng qua lµm giµu rõng lµ cÇn thiÕt, tuy nhiªn ®iÒu nµy phô thuéc

vµo nguån lùc cña céng ®ång vµ cÇn ®­îc céng ®ång x¸c ®Þnh, thèng nhÊt ®Ó tæ

chøc thùc hiÖn.

So s¸nh tæng sè c©y cña l« rõng víi m« h×nh rõng æn ®Þnh

L«: Dun DiÖn tÝch: 25ha

12000

9643

10000

8225

Tæng sè c©y cña l« rõng

8000

Sè c©y cña m« h×nh æn ®Þnh

«

6000

l / y © c

4575

è S

4524

4000

2976

2525

2000

1400

1310

1190

1225

0

15

25

35

45

55

CÊp kÝnh (cm)

H×nh 4.9: So s¸nh tæng sè c©y cña l« rõng víi m« h×nh rõng æn ®Þnh

So s¸nh sè c©y cho gç cña l« rõng víi m« h×nh rõng æn ®Þnh

L« : Dun DiÖn tÝch : 25ha

9000

8225

8000

7000

6071

6000

«

Tæng sè c©y cho gç cña l« rõng

5000

4575

Sè c©y cña m« h×nh æn ®Þnh

l / y © c

4000

è S

3333

2738

3000

2525

2000

1400

1310

1225

1190

1000

0

15

25

35

45

55

CÊp kÝnh (cm)

H×nh 4.10: So s¸nh sè c©y cho gç cña l« rõng víi m« h×nh rõng æn ®Þnh

67

Tõ kÕt qu¶ tæng hîp d÷ liÖu (phô biÓu 9) c¸c l« rõng so víi m« h×nh rõng æn

®Þnh cho thÊy:

- Tæng sè c©y cña c¸c l« rõng ë cÊp kÝnh cã thÓ d­ nh­ng sè c©y cho gç

cã thÓ thiÕu. Nh­ vËy gi¶i ph¸p c¶i thiÖn chÊt l­îng rõng lµ quan

träng, bao gåm tØa th­a, chÆt vÖ sinh, ...

- §a sè c¸c l« rõng, sè c©y cho gç th­êng thiÕu ë c¸c cÊp kÝnh nhá vµ

d­ c©y ë cÊp kÝnh lín (40 cm trë lªn). Nh­ vËy gi¶i ph¸p cã thÓ lµ tØa

th­a, khai th¸c bít c©y thµnh thôc nh»m më t¸n xóc tiÕn t¸i sinh vµ

sinh tr­ëng cña c¸c loµi c©y cho gç ë c¸c tÇng d­íi.

Nh­ vËy cã nghÜa lµ dùa vµo viÖc so s¸nh N/D cña l« rõng víi m« h×nh rõng æn

®Þnh th«ng qua s¬ ®å cét ®¬n gi¶n, cÇn hç trî céng ®ång ph©n tÝch gi¶i ph¸p l©m

sinh theo c¸c h­íng nh­ ®· tr×nh bµy trªn.

Cô thÓ lµ ®èi víi c¸c l« rõng ®­a vµ kinh doanh trong 5 n¨m ®Õn ë khu vùc

nghiªn cøu, cÇn tØa th­a c©y ë cÊp kÝnh lín d­ ra so víi m« h×nh rõng æn ®Þnh, ®ång

thêi lµm giµu rõng b»ng c¸c loµi c©y b¶n ®Þa, xóc tiÕn t¸i sinh tù nhiªn ®Ó t¹o ®iÒu

kiÖn thuËn lîi cho c©y t¸i sinh sinh tr­ëng, ph¸t triÓn tèt ®Ó bï ®¾p l¹i sè c©y thiÕu

hôt ë c¸c cÊp kÝnh nhá.

Mét ®iÒu quan träng cho thÊy viÖc so s¸nh kh«ng ®¬n thuÇn lµ x¸c ®Þnh chÆt

bao nhiªu c©y ë c¸c cÊp kÝnh, tÊt nhiªn ®©y lµ môc ®Ých chÝnh khi sö dông m« h×nh

rõng æn ®Þnh ®Ó x¸c ®Þnh kh¶ n¨ng cung cÊp gç cñi cña c¸c l« rõng vµ lu«n b¶o ®¶m

rõng bÒn v÷ng; còng cÇn hiÓu r»ng ®©y lµ c¬ héi ®Ó c¸c bªn liªn quan vµ céng ®ång

®¸nh gi¸ tµi nguyªn cña l« rõng ®ång thêi th¶o luËn ®Ó lùa chän gi¶i ph¸p qu¶n lý,

sö dông hîp lý vµ phï hîp víi nguån lùc cña céng ®ång.

C¸c kÕt qu¶ so s¸nh s¬ ®å cét N/D cña tõng l« rõng víi m« h×nh rõng æn ®Þnh

®­îc tr×nh bµy trong phô lôc 10.

Kh¶ n¨ng tiÕp cËn cña céng ®ång trong tham gia ®¸nh gi¸, thÈm ®Þnh tµi

nguyªn, ph©n tÝch d÷ liÖu l« rõng ®­îc tæng hîp vµ ghi nhËn trong b¶ng 4.11.

68

B¶ng 4.11: §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng tiÕp cËn cña céng ®ång trong thÈm ®Þnh vµ

ph©n tÝch tµi nguyªn rõng

ChØ tiªu Møc ®é tiÕp cËn Lý do, nguyªn nh©n §Ò xuÊt gi¶i ph¸p

®¸nh gi¸ cña céng ®ång

X¸c ®Þnh

Khã ®èi víi céng ®ång. sè « mÉu

CÇn cã c¸n bé kü thuËt h­íng dÉn cho céng ®ång.

- Sè ng­êi ®­îc häc rÊt Ýt, nh÷ng ng­êi ®­îc häc tõ líp 4 trë lªn th× cã kh¶ n¨ng tiÕp cËn ®­îc.

- C¸ch tÝnh phÇn tr¨m rÊt khã ®èi víi céng ®ång.

- C¸c ®¬n vÞ tÝnh diÖn tÝch ch­a thµnh th¹o.

LËp

tuyÕn

§Þa h×nh phøc t¹p do ®ã khã ph©n chia trªn b¶n ®å vµ nhËn diÖn trªn thùc ®Þa.

NÕu yªu cÇu céng ®ång v¹ch tuyÕn, « trªn b¶n ®å vµ x¸c ®Þnh ë ngoµi thùc ®Þa th× sÏ khã kh¨n.

HÖ thèng tuyÕn ®­îc hiÓu ®¬n gi¶n lµ ®i tõ d­íi dèc lªn vµ cè g¾ng ®Òu, c¸ch kh«ng nhÊt thiÕt cã thiÕt kÕ täa ®é « trªn b¶n ®å ®Ó x¸c ®Þnh trªn thùc ®Þa nh­ truyÒn thèng.

TiÕp cËn tèt. §iÒu tra

Céng ®ång cã thÓ tù häc hái lÉn nhau. trªn «

- Céng ®ång biÕt tªn c©y theo tiÕng ®Þa ph­¬ng rÊt nhiÒu, x¸c ®Þnh tèt c«ng dông cña tõng loµi l©m s¶n.

- Th­íc ®o ®­êng kÝnh ®· c¶i tiÕn thµnh c¸c cÊp kÝnh mµu nªn rÊt ®¬n gi¶n khi ®o ®­êng kÝnh.

Tæng

Ban ®Çu rÊt khã ®èi ®ång, céng víi Ch­a tõng tiÕp cËn bao giê víi viÖc xö lý sè liÖu Ban ®Çu cÇn cã sù hç trî cña c¸n bé kü hîp sè

69

ChØ tiªu Møc ®é tiÕp cËn Lý do, nguyªn nh©n §Ò xuÊt gi¶i ph¸p

®¸nh gi¸ cña céng ®ång

rõng. liÖu l«

rõng (S¬

thuËt, sau ®ã céng ®ång cã thÓ tù häc hái lÉn nhau. ®å cét)

Minh häa b»ng s¬ ®å cét vµ trùc quan, gióp ph©n tÝch rõng thuËn lîi. vµ ph©n

tÝch gi¶i

ph¸p

l©m sinh

nh­ng sau khi h­íng dÉn/lµm mÉu 1 l« th× céng ®ång tiÕp cËn tèt. §Æc biÖt lµ nh÷ng ng­êi biÕt ch÷ tÝnh th× viÖc to¸n, tæng hîp sè liÖu vµ vÏ s¬ ®å cét Ýt gÆp khã kh¨n h¬n.

So s¸nh N/D theo s¬ ®å cét lµ dÔ hiÓu víi céng ®ång. Tõ ®©y dÔ dµng th¶o luËn biÖn ph¸p t¸c ®éng vµo rõng.

4.3. C©n ®èi cung cÇu l©m s¶n vµ lËp kÕ ho¹ch qu¶n lý rõng 5

n¨m

4.3.1. §¸nh gi¸ nhu cÇu l©m s¶n cña céng ®ång:

KÕt qu¶ th¶o luËn nhu cÇu l©m s¶n cña nhãm hé 2 trong 5 n¨m ®­îc thÓ hiÖn

ë b¶ng 4.12.

B¶ng 4.12: Dù b¸o nhu cÇu l©m s¶n cña nhãm hé 2 trong 5 n¨m 2006 - 2010

KÝch th­íc c©y

§¬n vÞ tÝnh Nhu cÇu trong 5 n¨m tõ 2006 - 2010

Nhu cÇu sö dông Lµm nhµ

c¸i 5 6 nhµ/ n¨m 48 c©y: 30-40cm (KÎ säc) 30 c©y: >50cm (chÊm) : 3

- Cét chÝnh : 8 c©y 30-40cm (KÎ säc) - KÌo + §ßn tay : 1 c©y>50cm (ChÊm) - C©y 4x6cm + v¸n c©y>50cm (ChÊm) - C©y 5x10cm: 1 c©y >50cm (ChÊm)

70

KÝch th­íc c©y

Nhu cÇu sö dông BÕp c¸i 5 §¬n vÞ tÝnh 8 bÕp/ n¨m

- Cét 6 c©y mµu ®en (20-30cm) - KÌo + ®ßn tay 2 c©y mµu kÎ säc (30-40 cm) - V¸n + §è 2 c©y mµu xanh(40- 50cm)

12 c©y mµu vµng lµm ®ñ 1 c¸i Nhu cÇu trong 5 n¨m tõ 2006 - 2010 48 c©y mµu ®en (20- 30cm) 16 c©y mµu kÎ säc (30- 40cm) 16 c©y mµu xanh (40- 50cm) 240 c©y mµu vµng (10- 20cm) 20 c¸i/5 n¨m heo,

2 c©y: trªn 50cm (chÊm) 2 c©y trªn 50cm (chÊm) Chuång nu«i bß Quan tµi 2 c©y/ 5 n¨m

TËn dông c©y trªn rÉy Cñi

10 20cm 16 hé/ 5 n¨m 60 c©y/hé: 10-20cm (Vµng) 1 c©y/hé : trªn 50cm (ChÊm) : trªn 50cm 960 c©y: (Vµng) 16 c©y (chÊm)

1200 c©y: 10 - 20cm (Vµng) 48 c©y: >20 - 30 cm (§en) 64 c©y: >30 - 40cm (KÎ säc) 16 c©y: >40 - 50 cm(Xanh) 48 c©y: trªn 50cm (ChÊm) Sö dông kh¸c: Lµm cô, dông vËt dông Tæng nhu cña cÇu 2 nhãm trong 5 n¨m 2006 - 2010

Nh­ vËy cho thÊy nhu cÇu céng ®ång sö dông rÊt ®a d¹ng c©y ë c¸c cÊp kÝnh to

nhá kh¸c nhau, ®iÒu nµy mét lÇn n÷a kh¼ng ®Þnh cÇn thiÕt so s¸nh N/D l« rõng víi

m« h×nh ®Ó x¸c ®Þnh cÊp kÝnh cã d­ c©y ®Ó sö dông. Thùc tÕ c¸c l« rõng th­êng d­

c©y kh«ng cã kh¶ n¨ng cho gç lín ë cÊp kÝnh nhá, do vËy nã sÏ ®¸p øng tèt nhu cÇu

gia dông cña céng ®ång th«ng qua biÖn ph¸p tØa th­a.

Víi c¸c tiÕp cËn lµ thóc ®Èy th¶o luËn tõng b­íc vµ ph©n tÝch t¹i chç, ®Ó x¸c

®Þnh sè l­îng gç theo cÊp kÝnh cho c¸c môc ®Ých gia dông; ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ c«ng

cô nµy ë b¶ng 4.13.

71

B¶ng 4.13: §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng tham gia, tiÕp cËn cña céng ®ång trong x¸c

®Þnh nhu cÇu l©m s¶n cho gia dông

Møc ®é tiÕp cËn cña Lý do, nguyªn §Ò xuÊt gi¶i ph¸p ChØ tiªu

céng ®ång nh©n ®¸nh gi¸

X¸c ®Þnh c¸c

lo¹i sö dông

gç cñi tõ

rõng

Hä ®· cã kinh nghiÖm trong viÖc t×m kiÕm gç ®Ó x©y dùng c¸c c«ng tr×nh trong céng ®ång.

X¸c ®Þnh tèt c¸c nhu cÇu sö dông, tïy theo yªu cÇu cña c«ng tr×nh mµ céng ®ång lùa chän c©y cã cÊp kÝnh mµu phï hîp cho c«ng tr×nh ®ã.

CÇn ph¸t huy kinh nghiÖm/kiÕn thøc sinh th¸i ®Þa ph­¬ng cña céng ®ång, v× c¸c vÊn ®Ò nµy xuÊt ph¸t tõ thùc tÕ/nhu cÇu cña céng ®ång.

TÝnh to¸n sè

C¸c c«ng tr×nh rÊt ®¬n gi¶n. l­îng cho

tõng lo¹i

Tay nghÒ méc cña céng ®ång nh×n chung cßn rÊt thÊp.

C¸c c«ng tr×nh cña céng ®ång t­¬ng ®èi ®¬n gi¶n, nªn viÖc x¸c ®Þnh/tÝnh to¸n sè l­îng c©y cho mçi tr×nh lo¹i c«ng kh«ng khã kh¨n ®èi víi céng ®ång.

Th¶o luËn ®Ó

XuÊt ph¸t tõ nhu cÇu thùc tÕ. râ hoÆc

§¸nh gi¸ lïi l¹i trong 1 – 5 n¨m tr­íc ®Ó tÝnh to¸n. thèng nhÊt

sè hé sö

Céng ®ång x¸c ®Þnh râ ®èi t­îng/ sè hé ®­îc phÐp khai th¸c gç ®Ó lµm c¸c c«ng tr×nh trong gia ®×nh. dông tõng

lo¹i trong

mét n¨m

4.3.2. So s¸nh nhu cÇu vµ kh¶ n¨ng cung cÊp cña c¸c l« rõng:

C©n ®èi cung cÇu l©m s¶n kh«ng cã nghÜa lµ cung cÊp nhu cÇu l©m s¶n cña

céng ®ång b»ng mäi gi¸, mµ ®©y lµ c¬ héi ®Ó céng ®ång thÈm ®Þnh tµi nguyªn rõng

cña m×nh vµ ®­a quyÕt ®Þnh sö dông rõng hîp lý vµ cã kÕ ho¹ch.

72

B¶ng 4.14: C©n ®èi cung cÇu l©m s¶n 5 n¨m

CÊp kÝnh

§en

Vµng ( > 10 - 20cm)

KÎ säc (>30 - 40cm)

Xanh (>40 - 50cm)

ChÊm ( > 50cm)

(>20 - 30cm)

1200

48

64

16

48

Nhu cÇu cña nhãm ®Ó sö dông trong 5 n¨m (C©y)

Khai th¸c

Khai th¸c

Nguån cung

Nguån cung

Nguån cung

Nguån cung

Nguån cung vµ møc khai th¸c/ l« (C©y)

Nguån cung (PhÇn d­)

Khai th¸c (sö dông)

Khai th¸c (sö dông)

Khai th¸c (sö dông)

Sö dông B¸n

Sö dông B¸n

H’ De

2274

48

2000

0

0

0

0

0

0

0

0

0

Dun

0

0

0

213

0

64

0

0

0

85

0

0

Yang Kolh

78

0

0

0

0

0

0

0

0

575

0

400

Th¬ Yo¨n

0

0

0

0

0

0

0

0

0

91

0

0

Thung B«m

0

0

0

0

0

0

0

0

0

863

0

500

A Long A NghÝt

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

khai

th¸c

0

0

64

0

0

48

2.900

Tæng (C©y)

- 1.200

- 48

0

- 16

2.900

C©n ®èi gi÷a nhu cÇu sö dông trong nhãm vµ kh¶ n¨ng cung cÊp gç cña 6 l« rõng (C©y)

VÊn ®Ò

HÇu hÕt 6 l« rõng ®Òu thiÕu c©y ë cÊp kinh nhá (vµng, ®en, kÎ säc), thiÕu thÕ hÖ rõng kÕ cËn; d­ sè c©y ë cÊp kÝnh mµu chÊm, cã kh¶ n¨ng cung cÊp lµm gç lín.

C¬ héi

C©y d­ ë cÊp kÝnh lín cã thÓ khai th¸c b¸n lÊy tiÒn tõ ®ã cã nguån thu nhËp tõ rõng, vµ ®Çu t­ trång dÆm/trång bæ sung nh÷ng l« rõng thiÕu c©y ë c¸c cÊp kÝnh nhá.

73

KÕt qu¶ b¶ng 4.14 c©n ®èi cung cÇu l©m s¶n cho thÊy:

- Cã 05 l« rõng cã thÓ cung cÊp gç lín cho céng ®ång, sau khi trõ ®i l­îng gç

theo nhu cÇu trong céng ®ång th× d­ ra mét l­îng gç cã thÓ tæ chøc kinh

doanh ®Ó t¹o ra thu nhËp cho ng­êi d©n.

- So víi kh¶ n¨ng cung cÊp gç võa vµ nhá ®Ó ®¸p øng nhu cÇu céng ®ång trong

lµm nhµ, bÕp, cñi, chuång tr¹i vµ c¸c nhu cÇu thiÕt yÕu kh¸c th× c¸c l« rõng

kh«ng cã kh¶ n¨ng cung cÊp ®ñ, nÕu chØ sö dông c©y gç tèt. B¶ng 4.14 sö

dông sè liÖu cung cÊp cña l« rõng trong tr­êng hîp ®èi víi c©y cho gç, trong

khi ®ã céng ®ång sö dông c¸c c©y nhá vµo c¸c môc ®Ých t¹m thêi, kh«ng

quan träng nh­ lµm bÕp, chuång tr¹i, hµng rµo; trong khi ®ã kÕt qu¶ so s¸nh

N/D cña l« rõng víi m« h×nh æn ®Þnh cho thÊy cã mét l­îng lín c©y kÐm gi¸

trÞ, chÊt l­îng xÊu d­ ra ë c¸c cÊp kÝnh < 40cm; do vËy cã thÓ sö dông chóng

cho môc ®Ých gia dông trong céng ®ång.

§Ó lµm c¬ së s¾p xÕp c¸c l« rõng khai th¸c gç trong 5 n¨m, 3 l« rõng cã kh¶

n¨ng cung cÊp gç lín chñ yÕu c©y mµu chÊm (trªn 50cm) ®­îc th¶o luËn vµ thèng

nhÊt s¾p xÕp khai th¸c trong 5 n¨m b¶o ®¶m t­¬ng ®èi ®Òu ®Æn vµ khÐp kÝn.

B¶ng 4.15: KÕ ho¹ch khai th¸c gç lín 5 n¨m theo l« rõng

Tªn l« Sè c©y chÆt

100 600

N¨m 2007 2008 2009 2010 2011 600 100 648 400

2048 c©y chÊm ( >50cm) H’ De Yang Kolh 400 c©y chÊm ( >50cm) Thung B«m 500 c©y chÊm ( >50cm) Tæng 2.948 c©y chÊm 500 600 648 500 600 600

KÕt qu¶ ë b¶ng 4.15 cho thÊy tæng sè c©y gç lín khai th¸c trong 5 n¨m lµ:

2.948 c©y mµu chÊm (trªn 50 cm), trong ®ã sö dông trong céng ®ång lµ 48 c©y, sè

c©n ®èi d­ ®­îc b¸n ra thÞ tr­êng lµ 2.900 c©y.

74

B¶ng 4.16: §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng tham gia, tiÕp cËn cña céng ®ång trong c©n

®èi cung cÇu l©m s¶n

ChØ tiªu ®¸nh Møc ®é tiÕp cËn cña Lý do, nguyªn §Ò xuÊt gi¶i ph¸p

gi¸ céng ®ång nh©n

Liªn kÕt d÷

liÖu víi nhau

§¸nh gi¸ nhu cÇu cÇn triÓn khai ngay t¹i c«ng tr×nh sö dông l©m s¶n. trong c¸c b¶ng

(tõ so s¸nh s¬

Ng­êi tham gia ®Çy ®ñ tiÕn tr×nh lËp kÕ ho¹ch kinh doanh rõng th× tiÕp cËn vµ liªn kÕt tèt d÷ liÖu. C¸c b­íc tiÕp cËn ®Òu cã mèi quan hÖ víi nhau vµ ®¬n gi¶n. ®å, ®¸nh gi¸

nhu cÇu, c©n

Sö dông ph­¬ng ph¸p håi cè ®Ó thÈm ®Þnh nhu cÇu trong t­¬ng lai cña céng ®ång. ®èi cung cÇu)

QuyÕt ®Þnh cña

céng ®ång

trong khai th¸c

BiÕt gi÷ l¹i vèn rõng ®Ó duy tr× rõng ë tr¹ng th¸i æn ®Þnh th«ng qua m« h×nh rõng æn ®Þnh. sö dông §­îc gi¶i thÝch m« h×nh rõng (vèn æn ®Þnh rõng cÇn ph¶i ®Ó l¹i). CÇn ph¶i gi¶i thÝch cho céng ®ång hiÓu ®­îc m« h×nh rõng æn ®Þnh (tøc lµ vèn rõng ph¶i ®Ó l¹i sau khai th¸c).

C©n ®èi ®­îc sè c©y cung cÊp cña l« rõng víi nhu cÇu.

TiÕp cËn tèt S¾p xÕp theo

kh«ng gian vµ

thêi gian khai

to¸n tÝnh §· c©n ®èi theo l« do ®ã dÔ s¾p xÕp. th¸c rõng

Hç trî céng ®ång c¸ch ph©n chia s¶n phÈm khai th¸c t­¬ng ®èi ®ång ®Òu ë c¸c n¨m theo kh¶ n¨ng cung cÊp cña rõng trong 5 n¨m.

4.3.3. LËp kÕ ho¹ch ph¸t triÓn rõng 5 n¨m:

Trªn c¬ së x¸c ®Þnh môc tiªu qu¶n lý 12 l« rõng vµ c©n ®èi cung cÇu l©m s¶n.

KÕ ho¹ch qu¶n lý rõng 5 n¨m giai ®o¹n 2007 – 2011 ®· ®­îc thiÕt lËp bao gåm:

- X¸c ®Þnh kÕ ho¹ch ho¹t ®éng 5 n¨m cña tõng l« rõng: Bao gåm c¸c ho¹t

®éng, gi¶i ph¸p vµ c¸c chØ tiªu cô thÓ cho tõng l« rõng theo tõng n¨m. §Ó ph¸t triÓn

kÕ ho¹ch 5 n¨m cña tõng l« rõng, trªn c¬ së so s¸nh cung cÇu ë b­íc trªn, ®èi víi

tõng l« rõng, th¶o luËn víi céng ®ång vÒ c¸c biÖn ph¸p kü thuËt thÝch hîp ®Ó kinh

75

doanh rõng l©u dµi. Tr­íc hÕt lµ kh¶ n¨ng cung cÊp vµ nhu cÇu cña céng ®ång trªn

c¬ së c©n ®èi ®Ó tiÕn hµnh sö dông rõng, sau ®ã lµ c¸c biÖn ph¸p n©ng cao chÊt

l­îng rõng. C¸c gi¶i ph¸p ®­îc ®­a ra ®Òu dùa vµo céng ®ång, tøc lµ kinh nghiÖm,

nguån lùc s½n cã, ®ång thêi cã thÓ dùa vµo c¸c chÝnh s¸ch ®Çu t­ cho qu¶n lý rõng

céng ®ång nh­ trång rõng, cung cÊp c©y gièng ®Ó lång ghÐp vµ lËp nªn kÕ ho¹ch 5

n¨m cho tõng l« rõng. MÉu biÓu lËp kÕ ho¹ch ®­îc ph¸t triÓn ®¬n gi¶n ®Ó cã thÓ

thóc ®Èy céng ®ång tham gia vµ sö dông ®­îc trong thêi gian ®Õn. KÕt qu¶ kÕ ho¹ch

5 n¨m cña tõng l« rõng trong phô lôc 11 vµ ®­îc minh häa cho mét l« rõng ë b¶ng

4.17.

B¶ng 4.17: KÕ ho¹ch ho¹t ®éng 5 n¨m cña l« rõng

Rõng s¶n xuÊt gç víi gi¶i ph¸p tØa th­a c©y d­ ra ë c¸c cÊp kÝnh vµ trång dÆm Sao, DÇu, Th«ng, Giã bÇu Lo¹i rõng Giµ Môc tiªu cña l« rõng vµ hÖ thèng l©m sinh DiÖn tÝch (ha) 57

M« t¶ N¨m

Tªn l« rõng H’ De Ho¹t ®éng Tr¸ch nhiÖm Sè l­îng §¬n vÞ

08 11 09

ChÆt chän 2.048 c©y chÊm (>50cm)

10 07 648 100 100 600 600 Nhãm 2, kiÓm l©m vµ c¸c bªn liªn quan

57 ha 57 57 57 57 57 Nhãm 2 ChÆt chän c©y ë cÊp kÝnh d­: - §o ®Õm ®¸nh dÊu c©y - ChÆt h¹, c¾t khóc, vÖ sinh rõng - VËn chuyÓn tËp trung ra b·i gç - Ph©n chia s¶n phÈm gç sö dông - B¸n phÇn d­ ra thÞ tr­êng vµ ph©n chia lîi Ých trong céng ®ång theo quy ­íc. Ph©n c«ng c¸c hé trong nhãm ®i tuÇn tra rõng th­êng xuyªn 3 lÇn/th¸ng.

400 400 400 400 Nhãm 1.600 c©y 2 Qu¶n lý b¶o vÖ Trång dÆm Trång dÆm Sao, DÇu, Th«ng, Giã bÇu mËt ®é kho¶ng 30 c©y/ha.

- KÕ ho¹ch ph¸t triÓn rõng 5 n¨m: Tæng hîp kÕ ho¹ch 5 n¨m cña c¸c l« rõng

cã ®­îc kÕ ho¹ch toµn bé khu rõng; bao gåm s¾p xÕp c¸c l« rõng ®­a vµo kinh

76

doanh, b¶o vÖ trong 5 n¨m víi c¸c môc tiªu, ho¹t ®éng chÝnh, thêi gian vµ ph©n

c«ng tr¸ch nhiÖm (B¶ng 4.18).

Tíi ®©y c¸c ho¹t ®éng qu¶n lý kinh doanh rõng vµ b¶o vÖ rõng ®­îc thiÕt lËp

dùa vµo kÕt qu¶ ph©n tÝch cung cÇu l©m s¶n, t×nh h×nh c¸c l« rõng, môc tiªu qu¶n lý

vµ nguån lùc cña céng ®ång. C¸c ho¹t ®éng cña l« rõng kh«ng chØ lµ khai th¸c sö

dông s¶n phÈm gç cñi mµ cßn lµ c¸c biÖn ph¸p ph¸t triÓn rõng, bao gåm:

§èi víi c¸c l« cã rõng cã c©y ë cÊp kÝnh lín d­ ra so víi m« h×nh

rõng æn ®Þnh:

- ChÆt chän ®Ó cung cÊp l©m s¶n cho sö dông vµ nÕu cã thÓ th× b¸n ra thÞ

tr­êng. Sau ®ã ch¨m sãc, nu«i d­ìng rõng.

- Lµm giµu rõng ë c¸c l« rõng nghÌo.

- Kinh doanh l©m s¶n ngoµi gç.

§èi víi c¸c l« rõng non cã nh÷ng kho¶ng ®Êt trèng:

- Xóc tiÕn t¸i sinh tù nhiªn.

- Khoanh nu«i b¶o vÖ.

- Lµm giµu rõng: Trång bæ sung d­íi t¸n, trång dÆm theo lç trèng trong rõng.

- TØa th­a.

Tuy nhiªn kh«ng ph¶i tÊt c¶ gi¶i ph¸p nªu trªn ®Òu ph¶i ®­îc lùa chän vµ thùc

hiÖn, nã cÇn ®­îc th¶o luËn vµ quyÕt ®Þnh bëi céng ®ång, dùa trªn mong ®îi vµ

nguån lùc cña chÝnh hä. KÕt qu¶ th¶o luËn víi céng ®ång ®­îc thÓ hiÖn ë b¶ng 4.18.

77

B¶ng 4.18: KÕ ho¹ch ph¸t triÓn rõng 5 n¨m

tÝch 348 77 Tõ 2007 tíi 2011 tÝch s¶n Tªn th«n §ª Tar-Nhãm 2 Giai ®o¹n

DiÖn rõng xuÊt [ha] tÝch DiÖn rõng phßng hé [ha] DiÖn rõng thiªng [ha]

Lo¹i rõng Môc tiªu qu¶n lý Tr¸ch nhiÖm Ho¹t ®éng thùc hiÖn

Tªn l« rõng

DiÖn tÝch [ha]

H’ De Giµ 57 S¶n xuÊt gç Nhãm 2 vµ c¸c bªn liªn quan Thêi gian (n¨m) 07 X X 08 X X 09 x X 10 x X 11 x X

- ChÆt chän - VÖ sinh rõng, b¶o vÖ rõng - Trång dÆm sao, dÇu, th«ng, Giã bÇu

Dun NghÌo 25 S¶n xuÊt gç Nhãm 2 vµ c¸c bªn liªn quan X X X X X x X X X X X

Giµ 18 S¶n xuÊt gç Yang Kolh Nhãm 2 vµ c¸c bªn liªn quan

NghÌo 27 S¶n xuÊt gç Th¬ Yo¨n Nhãm 2 vµ c¸c bªn liªn quan X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X

Giµ 27 S¶n xuÊt gç Thung B«m Nhãm 2 vµ c¸c bªn liªn quan

X X

NghÌo 20 S¶n xuÊt gç X X X X X X X X X X X X X X X X X A Long A NghÝt Nhãm 2 vµ c¸c bªn liªn quan - VÖ sinh rõng, b¶o vÖ rõng - Nu«i d­ìng rõng - ChÆt chän - VÖ sinh rõng, b¶o vÖ rõng - Nu«i d­ìng rõng - VÖ sinh rõng, b¶o vÖ rõng - Nu«i d­ìng rõng - ChÆt chän - VÖ sinh rõng, b¶o vÖ rõng - Nu«i d­ìng rõng - B¶o vÖ rõng, trång xen c©y Giã bÇu d­íi t¸n rõng

78

Lo¹i rõng Môc tiªu qu¶n lý Tr¸ch nhiÖm Ho¹t ®éng thùc hiÖn

Tªn l« rõng

DiÖn tÝch [ha]

Non 37 S¶n xuÊt gç võa vµ Nhãm 2 B¶o vÖ rõng Thêi gian (n¨m) 07 X 08 X 09 X 10 X 11 X nhá

Ch¬ Khe Jao Non 29 S¶n xuÊt gç võa vµ Nhãm 2 X X nhá

X X X X X

A Manh Non 55 S¶n xuÊt gç võa vµ Nhãm 2 X X X nhá

X X X X X

Non 35 S¶n xuÊt gç võa vµ Nhãm 2 X X X nhá Trel Hoa

X X X X X

- Trång dÆm B¹ch ®µn n¬i ®Êt trèng. -B¶o vÖ rõng, nu«i d­ìng rõng ë nh÷ng n¬i ®ñ c©y gç t¸i sinh - Trång dÆm B¹ch ®µn n¬i ®Êt trèng. - B¶o vÖ rõng, nu«i d­ìng rõng ë nh÷ng n¬i ®ñ c©y gç t¸i sinh - Trång dÆm B¹ch ®µn n¬i ®Êt trèng. -B¶o vÖ rõng, nu«i d­ìng rõng ë nh÷ng n¬i ®ñ c©y gç t¸i sinh B¶o vÖ rõng X X X X X Lan Lå « 18 Phßng hé Nhãm 2

X X X X X X¬ Weo Giµ 77 B¶o vÖ nguån n­íc Nhãm 2 B¶o vÖ rõng nghiªm ngÆt

79

B¶ng 4.19: §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng tham gia, tiÕp cËn cña céng ®ång trong lËp

kÕ ho¹ch ph¸t triÓn rõng 5 n¨m

ChØ tiªu Møc ®é tiÕp cËn cña Lý do, nguyªn §Ò xuÊt gi¶i ph¸p

®¸nh gi¸ céng ®ång nh©n

Th¶o luËn

- B¶ng biÓu ®¬n gi¶n. lËp kÕ ho¹ch

ho¹t ®éng 5

n¨m cña

tõng l« rõng - N«ng d©n nßng cèt cÇn tham gia ®Çy ®ñ c¸c b­íc trong tiÕn tr×nh lËp kinh ho¹ch kÕ doanh rõng.

- §a sè c¸c hé trong nhãm rÊt quan t©m ®Õn kinh doanh rõng céng ®ång do ®ã tham gia tÝch cùc vµ cam kÕt thùc hiÖn kÕ ho¹ch kinh doanh rõng, sè Ýt hé ch­a quan t©m.

- TiÕp cËn dÔ trong lËp kÕ ho¹ch cho tõng l« rõng.

- CÇn lµm cho céng ®ång hiÓu ®­îc quyÒn lîi vµ nghÜa vô khi ®­îc Nhµ n­íc giao rõng.

- Sè Ýt hé ch­a quan t©m ®Õn tiÕn tr×nh lËp kÕ ho¹ch kinh doanh rõng v×. Mét lµ : hä ch­a thùc sù hiÓu vµ thÊy ®­îc quyÒn lîi cña viÖc nhËn rõng; Hai lµ : lao ®éng, ThiÕu ch­a chØ ch¨m trong lao ®éng nãi chung vµ c¸c c«ng viÖc liªn quan ®Õn ®i rõng. - CÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch hç trî sau khi giao rõng cho céng ®ång.

Tæng hîp kÕ

ho¹ch ph¸t

triÓn rõng 5

thÓ n¨m ChØ lµ mét d¹ng tæng hîp th«ng tin tõ c¸c l« rõng, do ®ã ng­êi biÕt ®äc viÕt cã lµm ®­îc. B¶ng biÓu ®¬n gi¶n. Hç trî cña c¸n bé trong thuËt kü tæng hîp ®Ó tr¸nh sai sãt vµ nhÇm lÉn.

4.4. C¬ chÕ h­ëng lîi trong thùc hiÖn kÕ ho¹ch qu¶n lý rõng

céng ®ång

Mét trong nh÷ng vÊn ®Ò ®Ó b¶o ®¶m cho m« h×nh qu¶n lý rõng céng ®ång cã

thÓ ph¸t triÓn bÒn v÷ng lµ g¾n tr¸ch nhiÖm b¶o vÖ rõng víi quyÒn lîi cña céng ®ång.

ChÝnh phñ ®· cã chÝnh s¸ch h­ëng lîi trong giao ®Êt giao rõng th«ng qua quyÕt ®Þnh

178, tuy nhiªn quyÕt ®Þnh nµy gÆp ph¶i khã kh¨n trong thùc thi v× c¸ch tÝnh to¸n vµ

tiÕp cËn lµ khã víi céng ®ång, ngoµi ra quy ®Þnh viÖc sö dông rõng theo kiÓu truyÒn

80

thèng nªn c¸c khu rõng giao kh«ng thÓ mang l¹i lîi Ých ngay cho céng ®ång. Bªn

c¹nh ®ã nguyªn t¾c h­ëng lîi còng ch­a râ rµng, tøc lµ x¸c ®Þnh c¸c lîi Ých mét

c¸ch c«ng b»ng vµ ch­a t¹o ra c¬ chÕ ®Ó ng­êi d©n cã thÓ linh ho¹t trong tæ chøc

qu¶n lý vµ sö dông rõng theo nhu cÇu, ®ång thêi vÉn b¶o ®¶m rõng æn ®Þnh.

- V× vËy dùa vµo thùc tiÔn, mét sè ®Ò xuÊt thö nghiÖm qu¶n lý rõng céng ®ång

vµ dùa vµo nguyªn t¾c lËp kÕ ho¹ch khai th¸c rõng trªn c¬ së m« h×nh rõng

æn ®Þnh ®· th¶o luËn c¸c phÇn trªn.

T¨ng tr­ëng

H×nh 4.11: So s¸nh sè c©y thùc tÕ víi m« h×nh rõng æn ®Þnh theo ®Þnh kú 5 n¨m

lµm c¬ së x¸c ®Þnh quyÒn h­ëng lîi cña qu¶n lý rõng céng ®ång

H×nh 4.11 phÇn A lµ so s¸nh sè c©y thùc tÕ cña l« rõng víi m« h×nh sè c©y æn

®Þnh theo cì kÝnh; phÇn B biÓu diÔn sè c©y ®­îc phÐp khai th¸c trong 5 n¨m theo cì

kÝnh, ®ã lµ sè c©y v­ît lªn trªn sè c©y cña m« h×nh; ®©y chÝnh lµ phÇn h­ëng lîi cña

céng ®ång trong giai ®o¹n ®Çu tiªn, nã ch­a ph¶i lµ phÇn t¨ng tr­ëng do céng ®ång

nu«i d­ìng, v× vËy ®­îc xem lµ t¹m øng ®Ó hä cã thu nhËp ngay trong giai ®o¹n

®Çu; phÇn C lµ biÓu diÔn t×nh h×nh rõng sau 5 n¨m khai th¸c ®Çu tiªn; 5 n¨m tiÕp

81

theo l« rõng ®­îc ®iÒu tra l¹i vµ so víi m« h×nh rõng æn ®Þnh nh­ phÇn D, sè c©y

v­ît lªn ë c¸c cì kÝnh chÝnh lµ phÇn t¨ng tr­ëng trong 5 n¨m, vµ ®©y chÝnh lµ phÇn

lîi Ých céng ®ång ®­îc h­ëng.

PhÇn h­ëng lîi cña céng ®ång ®­îc ph©n chia lµm 2 lo¹i:

- Khai th¸c rõng ®Ó sö dông trong hé gia ®×nh, céng ®ång.

- Khai th¸c rõng víi môc ®Ých th­¬ng m¹i.

- Tr­êng hîp khai th¸c gç ®Ó sö dông trong gia ®×nh, néi bé céng ®ång: Th×

viÖc x¸c ®Þnh quyÒn h­ëng lîi vµ ph©n chia lîi Ých ®¬n gi¶n h¬n. KÕt qu¶

th¶o luËn víi céng ®ång trong x©y dùng quy ­íc ph©n chia lîi Ých, trªn c¬ së

t¨ng tr­ëng sè c©y ®· ®­îc ®­a vµo kÕ ho¹ch khai th¸c, céng ®ång ®­îc ph©n

phèi khai th¸c ®Õn hé gia ®×nh.

H×nh 4.12: S¬ ®å c¬ chÕ h­ëng lîi gç gia dông

82

Tr­êng hîp khai th¸c gç cho môc ®Ých th­¬ng mai: Céng ®ång ®­îc phÐp khai

th¸c sè c©y t¨ng tr­ëng khi so víi m« h×nh rõng æn ®Þnh; toµn bé thu nhËp tõ gç

khai th¸c cho môc ®Ých th­¬ng m¹i khuyÕn nghÞ ®­îc ph©n chia gi÷a x·, th«n vµ hé

gia ®×nh tham gia qu¶n lý sö dông rõng. Trªn c¬ së kÕ ho¹ch khai th¸c rõng trong

phÇn lËp kÕ ho¹ch 5 n¨m vµ th¶o luËn trong céng ®ång khi x©y dùng quy ­íc ph©n

chia lîi Ých, h­íng ph©n chia nh­ sau:

- Nép thuÕ tµi nguyªn: PhÇn nép thuÕ tµi nguyªn kho¶ng 15% theo quy ®Þnh

cña nhµ n­íc.

- Ph©n chia cho x·: 10% ®­îc ph©n chia cho UBND x· ®Ó hç trî cho ban l©m

nghiÖp x· phôc vô qu¶n lý gi¸m s¸t rõng céng ®ång.

- H­ëng lîi cña céng ®ång: PhÇn cßn l¹i 75% céng ®ång ®­îc h­ëng vµ ph©n

chia theo quy ­íc qu¶n lý b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn rõng do céng ®ång x©y dùng.

H×nh 4.13: S¬ ®å c¬ chÕ h­ëng lîi gç th­¬ng m¹i

83

4.5. X©y dùng quy ­íc quyÒn lîi vµ tr¸ch nhiÖm trong qu¶n lý

rõng céng ®ång

Trong qu¶n lý rõng céng ®ång, cÇn x©y dùng mét quy ­íc b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn

rõng trªn c¬ së luËt tôc truyÒn thèng trong qu¶n lý tµi nguyªn thiªn nhiªn cña céng

®ång vµ c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt, ®Ó ¸p dông ®¸p øng ®­îc yªu cÇu b¶o vÖ vµ

ph¸t triÓn rõng cña ng­êi d©n vµ cña ChÝnh phñ.

ViÖc x©y dùng quy ­íc víi c¸c c«ng cô vµ kü n¨ng thÝch hîp gióp cho ng­êi

d©n tù ph©n tÝch tµi nguyªn rõng, t×nh h×nh qu¶n lý b¶o vÖ rõng cña ®Þa ph­¬ng; tõ

®ã tù ®­a ra ý t­ëng, quy ®Þnh cho b¶n quy ­íc vµ hä sÏ lµ ng­êi tæ chøc thùc hiÖn

quy ­íc ®ã trong qu¶n lý rõng. Mét quy ­íc ®Çy ®ñ bao gåm c¸c vÊn ®Ò liªn quan

®Õn: B¶o vÖ rõng, sö dông rõng, tr¸ch nhiÖm, quyÒn lîi, xö ph¹t, khen th­ëng, ...

Trong ph¹m vi ®Ò tµi, ®Þnh h­íng tËp trung vµo lËp quy ­íc vÒ quyÒn lîi vµ

tr¸ch nhiÖm cña céng ®ång trong qu¶n lý rõng theo kÕ ho¹ch ®· lËp. §©y lµ ®iÒu cÇn

lµm tr­íc tiªn ®Ó cã thÓ tæ chøc qu¶n lý rõng céng ®ång khi kÕ ho¹ch ®­îc phª

duyÖt. Do vËy néi dung quy ­íc tr×nh bµy trong ®Ò tµi nµy chØ tËp trung vµo c¸c khÝa

c¹nh tr¸ch nhiÖm c¸c bªn vµ ph©n chia lîi Ých, xö ph¹t vµ båi th­êng; c¸c quy ­íc

vÒ qu¶n lý tµi nguyªn thiªn nhiªn sÏ ®­îc céng ®ång tiÕp tôc ph¸t triÓn trong tiÕn

tr×nh qu¶n lý cña m×nh. Trªn c¬ së ®ã céng ®ång ®· tham gia x©y dùng quy ­íc vÒ

quyÒn lîi vµ tr¸ch nhiÖm, kÕt qu¶ x©y dùng quy ­íc t¹i ®Þa ph­¬ng nghiªn cøu ®­îc

thÓ hiÖn ë b¶ng 4.20.

B¶ng 4.20: Quy ­íc vÒ quyÒn lîi vµ nghÜa vô cña céng ®ång trong qu¶n lý

kinh doanh rõng

Chñ ®Ò Quy ®Þnh

- Tæ chøc th«n lµng lËp vµ thùc hiÖn kÕ ho¹ch qu¶n lý rõng. Tr¸ch nhiÖm

cña Ban qu¶n - §«n ®èc c¸c hé tham gia b¶o vÖ rõng, tuÇn tra canh g¸c rõng.

lý rõng th«n,

nhãm tr­ëng - Tæ chøc ph©n chia lîi Ých trong néi bé th«n vµ quyÕt ®Þnh c¸c h×nh thøc xö ph¹t.

phã

Tr¸ch nhiÖm - Tr¸ch nhiÖm tham gia b¶o vÖ rõng, chia ra c¸c tæ b¶o vÖ rõng gåm 3

84

Chñ ®Ò Quy ®Þnh

cña hé gia

®×nh trong

hé/tæ, tuÇn tra b¶o vÖ rõng 3 lÇn/th¸ng, sau ®ã lu©n phiªn ®Õn tæ kh¸c. §Æc biÖt vµo mïa kh« t¨ng c­êng c«ng t¸c tuÇn tra ®Ó ph¸t hiÖn ph¸ rõng, ch¸y rõng. qu¶n lý kinh

doanh rõng

- Tham gia thùc hiÖn kÕ ho¹ch qu¶n lý kinh doanh rõng, mçi hé cö mét ng­êi tham gia. Khi cã viÖc ®ét xuÊt (ch¸y rõng, b¾t l©m tÆc) th× tÊt c¶ c¸c thµnh viªn trong hé/ nhãm ph¶i tham gia.

- Tham gia häp, th¶o luËn c¸c ho¹t ®éng qu¶n lý kinh doanh rõng. C¸c hé trong nhãm 1 th¸ng häp 1 lÇn, häp toµn th«n 3 th¸ng 1 lÇn.

- Nép thuÕ tµi nguyªn vµ c¸c nghÜa vô kh¸c cho Nhµ n­íc.

- Tr¶ l¹i rõng khi Nhµ n­íc cÇn thu håi cho môc tiªu Quèc gia.

Sö dông rõng

cho gia dông

Ng­êi ®­îc phÐp khai th¸c gç lµm nhµ: Nhµ t¹m, t¸ch hé, söa l¹i nhµ, ph¶i lµm ®¬n xin nhãm/th«n. Khi nhãm, th«n, x· ®ång ý míi ®­îc phÐp khai th¸c.Kh«ng ®­îc phÐp lîi dông xin gç lµm nhµ ®Ó b¸n gç.

- Chän vÞ trÝ khai th¸c: Hé gia ®×nh t×m c©y tr­íc sau ®ã b¸o cho nhãm ®Ó quyÕt ®Þnh.

- Khèi l­îng khai th¸c : 8 c©y kÎ säc, 2 c©y xanh vµ 4 c©y chÊm

Sö dông rõng

- Khai th¸c gç cñi ph¶i theo kÕ ho¹ch 5 n¨m vµ hµng n¨m ®· ®­îc x·, huyÖn phª duyÖt. cho môc ®Ých

th­¬ng m¹i

- Hé gia ®×nh/nhãm hé kh«ng ®­îc tù ý khai th¸c gç cñi ®Ó b¸n mµ kh«ng theo kÕ ho¹ch ®· phª duyÖt.

- Huy ®éng lao ®éng ®Ó tæ chøc t×m c©y, tæ chøc khai th¸c gç cñi, vÖ sinh rõng sau khai th¸c vµ trång thªm c©y vµo nh÷ng n¬i ®Êt trèng.

C¸c ph©n chia

lîi Ých tõ

Sau khi trõ c¸c chi phÝ: ThuÕ tµi nguyªn, ph©n chia cho x·; chi phÝ khai th¸c vµ c¸c kho¶n chi phÝ kh¸c, phÇn cßn l¹i ®­îc ph©n chia nh­ sau : th­¬ng m¹i:

- Cho ban

- Møc ®é ®­îc h­ëng phô thuéc vµo b¶ng chÊm c«ng cña nhãm, nÕu hé nµo tham gia ®Çy ®ñ c¸c c«ng viÖc ®­îc h­ëng hÖ sè 1,0 qu¶n lý rõng

th«n, nhãm

- ThiÕu ngµy nµo trõ tiÒn c«ng ngµy ®ã (lÊy hé cã sè c«ng tham gia ®Çy ®ñ lµm chuÈn). tr­ëng

- Khai th¸c rõng kh«ng thuéc nhãm m×nh th× ®­îc h­ëng hÖ sè 0,8. - Cho quü ®Ó

- Nhãm phã ®­îc h­ëng hÖ sè 1,2. ph¸t triÓn

85

Quy ®Þnh Chñ ®Ò

rõng - Nhãm tr­ëng ®­îc h­ëng hÖ sè 1,3.

- Cho hé - Tr­ëng ban qu¶n lý rõng th«n ®­îc h­ëng hÖ sè 1,4.

- Phã ban vµ c¸c thµnh viªn trong Ban qu¶n lý rõng th«n ®­îc h­ëng hÖ sè 1,25.

- TrÝch 20% ®Ó ph¸t triÓn rõng: Mua c©y gièng trång bæ sung n¬i thiÕu c©y, trång rõng míi n¬i ®Êt trèng. Lµm quü khen th­ëng.

- Nhãm tr­ëng/phã vµ Ban qu¶n lý rõng th«n kh«ng hoµn thµnh nhiÖm vô th× ®­îc h­ëng lîi nh­ hé b×nh th­êng.

- H­ëng lîi tõ rõng trång: Khi khai th¸c hé/nhãm hé ®­îc h­ëng 100% gi¸ trÞ s¶n phÈm nÕu tù bá vèn ra.

- §­îc Nhµ n­íc ®Òn bï c«ng lao ®éng, vèn ®Çu t­ cho hé/nhãm hé khi Nhµ n­íc cã nhu cÇu thu håi l¹i rõng.

Khen th­ëng Ng­êi ph¸t hiÖn khai th¸c gç tr¸i phÐp ®­îc h­ëng:

- Ph¸t hiÖn l©m tÆc vµo rõng khai th¸c ®­îc h­ëng 30.000 ®ång/vô.

- Ph¸t hiÖn vô khai th¸c gç tr¸i phÐp ®­îc h­ëng 25 % gi¸ trÞ gç thu ®­îc.

- Ng­êi ph¸t hiÖn ®èt n­¬ng lµm rÉy ®­îc h­ëng 30.000 ®ång/vô.

Vi ph¹m khai th¸c gç tr¸i phÐp: Xö ph¹t, båi

th­êng

- Vi ph¹m nhá (ngay tõ lÇn vi ph¹m ®Çu tiªn): 1 ®Õn 2 c©y mµu kÎ säc (30-40 cm) xö lý t¹i th«n vµ ph¹t 100.000 ®ång.

- Vi ph¹m tõ 2 c©y mµu kÎ säc trë lªn th× tÞch thu l©m s¶n vµ ph­¬ng tiÖn vËn chuyÓn, sau ®ã b¸o c¸o cho UBND x·, huyÖn gi¶i quyÕt.

Ph¸t n­¬ng lµm rÉy:

- Rõng giµ: Nhãm tr­ëng, Ban qu¶n lý rõng céng ®ång th«n cã tr¸ch nhiÖm b¸o c¸o víi UBND x·.

- Lµm ch¸y rõng: Møc ®é thÊp d­íi 1 sµo (1000m2) c¶nh c¸o t¹i th«n, tõ 1 sµo ®Õn 5 sµo ph¹t tiÒn 500.000 ®Õn 1.000.000 ®ång, trªn 5 sµo th× lËp biªn b¶n göi UBND x· vµ cÊp cã thÈm quyÒn xö lý.

Khi ph¸t hiÖn sang nh­îng ®Êt rõng tr¸i phÐp th× ph¶i b¸o ngay UBND x· gi¶i quyÕt.

86

KÕt qu¶ ë b¶ng 4.20 cho thÊy: ChÝnh céng ®ång ®· cã tæ chøc rÊt chÆt chÏ

trong viÖc ph©n c«ng tr¸ch nhiÖm vµ ph©n chia lîi Ých tõ rõng céng ®ång. Quy ­íc

nµy cÇn ®­îc tr×nh cho UBND huyÖn phª duyÖt theo quy ®Þnh cña LuËt B¶o vÖ vµ

ph¸t triÓn rõng n¨m 2004. Trªn c¬ së quy ­íc cã tÝnh ph¸p lý cao h¬n ®Ó cã thÓ ¸p

dông trong qu¶n lý rõng céng ®ång.

§Ó xem xÐt tÝnh kh¶ thi cña quy ­íc, th¶o luËn víi céng ®ång theo ph­¬ng

ph¸p SWOT, tr×nh bµy trong b¶ng 4.21.

B¶ng 4.21: Ph©n tÝch SWOT vÒ tÝnh kh¶ thi cña quy ­íc

W (®iÓm yÕu) - HÇu nh­ lao ®éng ch­a qua c¸c líp ®µo t¹o, tr×nh ®é v¨n hãa h¹n chÕ. - Mét sè hé thiÕu lao ®éng; cã hé ch­a ch¨m chØ/tÝch cùc tham gia trong tiÕn tr×nh qu¶n lý kinh doanh rõng. - NhiÒu hé ch­a hiÓu râ quyÒn lîi khi ®­îc Nhµ n­íc giao rõng.

S (®iÓm m¹nh) - Tæ chøc céng ®ång chÆt chÏ, ®oµn kÕt. - Cã nhiÒu lao ®éng. - Thay ®æi nhËn thøc vÒ rõng, kh«ng ph¸ rõng, ®èt rõng khu vùc ®­îc giao. - B¶o vÖ ®­îc tµi nguyªn rõng mµ Nhµ n­íc giao.

O (c¬ héi) - T¨ng nguån thu tõ rõng. - N©ng cao n¨ng lùc qu¶n lý kinh doanh rõng. - Gi÷ tµi nguyªn rõng cho con ch¸u sau nµy. T (thö th¸ch) - D©n sè t¨ng nhanh. - Thñ tôc hµnh chÝnh vÒ xin phÐp khai th¸c gç ®èi víi céng ®ång cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n. - TÝnh ph¸p lý vÒ xö ph¹t vi ph¹m rõng céng ®ång cña th«n cßn h¹n chÕ.

KÕt qu¶ ph©n tÝch SWOT víi sù tham gia cña céng ®ång vÒ tÝnh kh¶ thi cña

quy ­íc ®· ph¶n ¶nh ®Çy ®ñ 04 khÝa c¹nh cña tiÕn tr×nh nµy: §iÓm m¹nh, yÕu, c¬

héi vµ thö th¸ch. VÒ mÆt néi t¹i cña ph­¬ng ph¸p ®· chøng minh cã nhiÒu ­u ®iÓm

nh­ céng ®ång lµ ng­êi ®­a ra c¸c ®iÓm m¹nh, ®iÓm yÕu còng nh­ c¸c c¬ héi vµ thö

th¸ch. §©y chÝnh lµ c¬ së quan träng ®Ó ph¸t triÓn c¸ch tiÕp trong lËp quy ­íc cã sù

tham gia.

87

4.6. §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng tiÕp cËn cña céng ®ång trong lËp kÕ

ho¹ch, tÝnh kh¶ thi vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ

§Ó ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng tiÕp cËn lËp kÕ ho¹ch cña céng ®ång theo c¸c ph­¬ng

ph¸p ®· thö nghiÖm, còng nh­ ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi cña viÖc thùc hiÖn

kÕ ho¹ch ®· lËp; ®Ò tµi ®· tiÕn hµnh 3 néi dung:

- §¸nh gi¸ cho ®iÓm cã sù tham gia vÒ kh¶ n¨ng tiÕp cËn cña céng ®ång trong

tÊt c¶ c¸c b­íc lËp kÕ ho¹ch qu¶n lý rõng.

- Ph©n tÝch dù b¸o vÒ t­¬ng lai cña qu¶n lý rõng céng ®ång.

- §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh tÕ vµ ®ãng gãp cña nã trong kinh tÕ hé khi thùc hiÖn

kÕ ho¹ch qu¶n lý rõng céng ®ång.

Ph©n tÝch ma trËn cho ®iÓm cã sù tham gia vÒ kh¶ n¨ng tiÕp cËn cña céng

®ång trong c¶ tiÕn tr×nh lËp kÕ ho¹ch qu¶n lý rõng:

TiÕn tr×nh tiÕp cËn lËp kÕ ho¹ch qu¶n lý rõng ®­îc s¾p xÕp l¹i vµ thóc ®Èy céng

®ång th¶o luËn ®¸nh gi¸. Mçi mét b­íc ®Ò nghÞ c¸ nh©n n«ng d©n nßng cèt tham gia

®¸nh gi¸, víi thang ®iÓm tèi ®a lµ 10. Trªn c¬ së ®ã tæng hîp ®iÓm ®¸nh gi¸ cho

tõng b­íc, c«ng cô, ph­¬ng ph¸p, .. vµ lÊy ®iÓm b×nh qu©n. Tõ ®©y ph¶n ¶nh ®­îc

c¸c c«ng cô, ph­¬ng ph¸p nµo céng ®ång ®· râ rµng cã thÓ lµm ®­îc, c«ng cô

ph­¬ng ph¸p nµo cÇn cã thêi gian ®µo t¹o, hoÆc cÇn sù hç trî tõ c¸n bé thóc ®Èy.

KÕt qu¶ tr×nh bµy trong b¶ng 4.22.

Trªn c¬ së ®iÓm ®¸nh gi¸ trong b¶ng 4.22 cho thÊy mét sè b­íc, c«ng cô cÇn quan t©m hç trî ®Ó céng ®ång cã thÓ tiÕp cËn tèt h¬n, ®ã lµ: i) §Õm diÖn tÝch ®¬n gi¶n theo l­íi « vu«ng 1x1cm (1ha trªn b¶n ®å 1:10.000), nh÷ng ng­êi d©n biÕt ch÷, trÎ tiÕp cËn tèt, tuy nhiªn mét sè ng­êi giµ, kh«ng biÕt ch÷ th× bÞ h¹n chÕ, ®ång thêi c¸ch gi¶i thÝch ®Ó ng­êi d©n cã thÓ hiÓu viÖc suy diÖn tÝch trªn b¶n ®å víi thùc ®Þa; do vËy trong b­íc nµy cÇn lµm chËm vµ gi¶i thÝch vµ lÊy vÝ dô cô thÓ; ii) Tæng hîp sè liÖu tõ c¸c « mÉu cho tõng l« rõng, ®©y lµ b­íc kh¸ thö th¸ch víi ng­êi d©n, th«ng th­êng c¸n bé kü thuËt hç trî tæng hîp, tuy nhiªn trong t­¬ng lai cÇn h­íng dÉn cho nhãm n«ng d©n nßng cèt c¸ch lµm ®Ó hä chñ ®éng trong lËp kÕ ho¹ch; iii) Tæng hîp kÕ ho¹ch 5 n¨m cña th«n bu«n, ®©y chØ lµ b­íc tæng hîp b¶ng biÓu, tuy nhiªn còng cÇn so¹n th¶o s½n c¸c mÉu biÓu b¶ng ®Ó céng ®ång cã thÓ x©y dùng kÕ ho¹ch 5 n¨m thuËn tiÖn vµ tr×nh duyÖt.

88

B¶ng 4.22: §¸nh gi¸ cho ®iÓm cña céng ®ång vÒ ph­¬ng ph¸p lËp kÕ ho¹ch

C«ng viÖc

lËp kÕ

M« t¶ tãm t¾t

Cho ®iÓm (10 tèi ®a)

Tæng ®iÓm

NhËn xÐt

ho¹ch

Trung b×nh

Gi¶i ph¸p kh¾c phôc (®iÓm thÊp)

- §Þnh h­íng b¶n ®å

10, 10, 10, 10, 10, 10.

60/6=10

Ph©n chia l« rõng,

§iÓm m¹nh: Ng­êi d©n cã kh¶ n¨ng ®Æt tªn l«, x¸c ®Þnh lo¹i

rõng dÔ dµng theo kinh nghiÖm, tiÕp cËn ®­îc víi b¶n ®å kü

®Õm diÖn tÝch

- Ph©n chia l«

10, 10, 9, 10, 2, 7.

48/6=8

thuËt.

- §Æt tªn l«

10, 10, 10, 10, 9, 5.

54/6=9

H¹n chÕ: §Õm diÖn tÝch vµ ph©n chia l« cßn h¹n chÕ.

- X¸c ®Þnh lo¹i rõng

10, 10, 10, 9, 8, 10.

57/6=9,5

Gi¶i ph¸p: CÇn gi¶i thÝch vµ minh häa vÒ tiªu chuÈn ph©n chia

- §Õm diÖn tÝch

5, 10, 10, 6, 5, 10.

46/6=7,6

l« râ rµng. TËp huÊn, h­íng dÉn, ng­êi d©n vÒ ®Õm diÖn tÝch

®¬n gi¶n.

X¸c ®Þnh môc tiªu l«

§iÓm m¹nh: Céng ®ång tham gia tèt dùa vµo nhu cÇu vµ kinh

nghiÖm qu¶n lý rõng cña hä

rõng

10, 10, 10, 7, 6, 9.

52/6=8,6

- X¸c ®Þnh sè « mÉu

5, 8, 6, 4, 7, 5.

35/6=5,8

§iÒu tra rõng

§iÓm m¹nh: Ng­êi d©n lµm rÊt tèt c¸c c«ng viÖc nh­ ®o cÊp

kÝnh c©y theo th­íc mµu, lËp « mÉu, x¸c ®Þnh tªn c©y vµ c«ng

- X¸c ®Þnh tuyÕn

10, 10, 10, 10, 3, 7.

50/6=8,3

dông.

- LËp « mÉu

10, 10, 10, 10, 4, 10.

54/6=9

H¹n chÕ: Khã kh¨n trong x¸c ®Þnh bao nhiªu « mÉu cho l«

- §o c©y

10, 10, 10, 10, 10, 10.

60/6=10

rõng: Céng ®ång ch­a biÕt nhiÒu vÒ ph­¬ng ph¸p rót mÉu, quy

- X¸c ®Þnh tªn c©y

10, 9, 10, 8, 10, 10.

57/6=9,5

®æi phÇn tr¨m, diÖn tÝch ha, diÖn tÝch « mÉu.

Gi¶i ph¸p: Hç trî tõ c¸n bé kü thuËt vµ lËp b¶n tra sè « mÉu

theo diÖn tÝch l«

9, 5, 4, 10, 10, 5.

43/6=7,1

Tæng hîp sè liÖu l«

H¹n chÕ: Tæng hîp sè liÖu cña nhiÒu « mÉu vµo cho mét l«

rõng.

rõng

89

C«ng viÖc

lËp kÕ

M« t¶ tãm t¾t

Cho ®iÓm (10 tèi ®a)

Tæng ®iÓm

NhËn xÐt

ho¹ch

Trung b×nh

Gi¶i ph¸p kh¾c phôc (®iÓm thÊp)

Gi¶i ph¸p: §©y lµ b­íc cÇn sù hç trî kü thuËt vµ thóc ®Èy

ng­êi biÕt h­íng dÉn ng­êi ch­a biÕt

10, 10, 10, 10, 10, 10.

60/6=10

X¸c ®Þnh nhu cÇu gç

§iÓm m¹nh: Céng ®ång tiÕp cËn thuËn lîi theo c«ng cô nµy. V×

®©y lµ th¶o luËn trùc tiÕp nhu cÇu sö dông l©m s¶n hµng ngµy

cñi

cña chÝnh hä

C©n ®èi cung cÇu

H¹n chÕ: Tæng hîp sè liÖu cung cÊp tõ nhiÒu l« rõng vµ so víi

nhu cÇu trong 5 n¨m.

l©m s¶n

7, 10, 10, 10, 10, 4.

51/6=8,5

Gi¶i ph¸p: §©y lµ b­íc cÇn sù hç trî kü thuËt

LËp kÕ ho¹ch 5 n¨m

§iÓm m¹nh: Tæng hîp ®¬n gi¶n

l« rõng vµ tæng hîp

6, 10, 10, 10, 10, 10.

56/6=9,3

Gi¶i ph¸p: Còng cÇn cã sù hç trî tõ bªn ngoµi ®Ó viÖc tæng

hîp kh«ng sai sãt

90

Ph©n tÝch tr­êng lùc vÒ viÔn c¶nh cña thùc hiÖn kÕ ho¹ch qu¶n lý rõng:

Sö dông c«ng cô ph©n tÝch tr­êng lùc gåm 4 m¶ng th«ng tin: HiÖn t¹i (§iÓm

m¹nh, YÕu) – T­¬ng lai – C¬ héi – Thö th¸ch, ®Ó th¶o luËn vÒ tÝnh hiÖn thùc cña

qu¶n lý rõng céng ®ång trong khu vùc. KÕt qu¶ ph¶n ¸nh trong h×nh 4.14.

C¬ héi : - T¹o nguån thu nhËp tõ rõng - T¹o thªm viÖc lµm, cã nguån thu th­êng xuyªn/hµng n¨m tõ rõng. - N©ng cao n¨ng lùc vÒ qu¶n lý kinh doanh rõng cho céng ®ång.

T­¬ng lai: - Gi¶m tû lÖ nghÌo ®ãi - T¨ng tû träng thu nhËp tõ l©m nghiÖp trong kinh tÕ hé - Qu¶n lý rõng l©u dµi

HiÖn t¹i: - M¹nh : + Cã kÕ ho¹ch æn ®Þnh cho kinh doanh rõng trong 5 n¨m. + C«ng ®ång cã mong muèn kÕ ho¹ch ®­îc thùc thi. + Lao ®éng nhiÒu, thµnh th¹o khu vùc rõng ®­îc giao nªn rÊt thuËn lîi trong c«ng t¸c kinh doanh rõng.

- YÕu : + Mét sè hé ch­a thÊy râ quyÒn lîi, nghÜa vô khi Nhµ n­íc giao rõng.

Thö th¸ch : - Khã kh¨n trong viÖc phª duyÖt kÕ ho¹ch ®· lËp. - Thñ tôc khai th¸c rõng céng ®ång cßn qu¸ míi l¹, ch­a biÕt c¸ch. - Ph­¬ng tiÖn c¬ giíi hãa khai th¸c, vËn chuyÓn gç. - Ranh giíi gi¸p lµng Toak cã nguy c¬ lÊn chiÕm lµm n­¬ng rÉy.

H×nh 4.14: Ph©n tÝch tr­êng lùc vÒ t­¬ng lai cña qu¶n lý rõng céng ®ång

KÕt qu¶ cho thÊy khi kÕt thóc lËp kÕ ho¹ch, céng ®ång sÏ ®èi mÆt víi c¸c thö th¸ch: C¬ chÕ qu¶n lý nhµ n­íc vÒ qu¶n lý rõng céng ®ång ch­a ®­îc h×nh thµnh, do vËy sÏ khã kh¨n cho hä trong tiÕp cËn phª duyÖt vµ tæ chøc thùc hiÖn vµ ph­¬ng tiÖn s¶n xuÊt l©m nghiÖp nh­ c«ng cô m¸y mãc khai th¸c rõng kh«ng cã.

C¸c thö th¸ch nµy chñ yÕu lµ c¸c vÊn ®Ò mµ c¸c cÊp chÝnh quyÒn vµ c¬ quan qu¶n lý l©m nghiÖp cÇn quan t©m ®Ó hç trî cho tiÕn t×nh qu¶n lý rõng céng ®ång trong thêi gian ®Õn.

Tuy nhiªn tiÒm n¨ng qu¶n lý rõng céng ®ång còng ®· ®­îc kh¼ng ®Þnh th«ng qua ®¸nh gi¸ ®iÓm m¹nh vµ c¸c c¬ héi còng nh­ kú väng cña céng ®ång trong tham gia qu¶n lý rõng. KÕt qu¶ nµy mét lÇn n÷a kh¼ng ®Þnh sù quan t©m, mong muèn cña

91

ng­êi d©n ®­îc qu¶n lý rõng l©u dµi vµ cã ®­îc lîi Ých, l©m nghiÖp sÏ lµ nguån thu nhËp quan träng trong ®êi sèng cña c¶ céng ®ång. §©y còng chÝnh lµ môc tiªu cña chÝnh s¸ch ph¸t triÓn l©m nghiÖp céng ®ång cña chÝnh phñ.

§¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh tÕ cña qu¶n lý rõng céng ®ång:

§Ó ®¸nh gi¸ tiÒm n¨ng cña qu¶n lý rõng céng ®ång trong ®êi sèng kinh tÕ hé,

tiÕn hµnh ph©n tÝch ®¸nh gi¸ theo c¸c b­íc sau:

- Ph©n tÝch kinh tÕ hé: Rót mÉu 8 hé, bao gåm 3 nhãm kinh tÕ hé lµ kh¸,

trung b×nh vµ nghÌo theo chuÈn nghÌo míi. Mçi hé tiÕn hµnh ph©n tÝch c¸c cÊu phÇn

t¹o nªn thu nhËp cña hé hµng n¨m, ®ång thêi x¸c ®Þnh tû trong nguån thu tõ rõng

trong kinh tÕ hé. KÕt qu¶ thÓ hiÖn ë b¶ng 4.23: Tû träng thu nhËp tõ rõng cña hé gia

®×nh biÕn ®éng tõ 5 – 15% trong tæng thu nhËp kinh tÕ hé, bao gåm c¸c thùc phÈm

cho sö dông; b¸n m¨ng, mËt ong, thó rõng .... Nh­ vËy cho thÊy ®êi sèng vµ kinh tÕ

hé g¾n bã kh¸ chÆt chÏ víi tµi nguyªn rõng, ®Æc biÖt lµ hé nghÌo, møc ®é phô thuéc

cao h¬n c¶, tû träng thu tõ rõng chiÕm gÇn 15% tæng thu nhËp.

B¶ng 4.23: Thu nhËp vµ tû träng thu nhËp tõ rõng trong kinh tÕ hé (Ch­a thùc hiÖn qu¶n lý rõng céng ®ång)

Nhãm kinh tÕ hé

Thu nhËp tõ l©m nghiÖp (VND/hé/n¨m)

Tæng thu theo nhãm kinh tÕ hé (VND/hé/n¨m)

Tû träng l©m nghiÖp trong kinh tÕ hé (%)

633.333 416.667 1.625.000 4.833.333 11.766.667 14.035.000 14,4 4,8 8,4 NghÌo Trung b×nh Kh¸

Trung b×nh chung 891.666 6.878.333 9,2

- Dù b¸o tiÒm n¨ng thu nhËp cña céng ®ång vµ hé khi thùc hiÖn kÕ ho¹ch

qu¶n lý rõng céng ®ång:

Trªn c¬ së kÕ ho¹ch chÆt chän rõng trong 5 n¨m ®· lËp, tiÕn hµnh dù b¸o tiÒm

n¨ng thu nhËp khi thùc hiÖn kÕ ho¹ch.

Tõ sè c©y khai th¸c, ­íc l­îng thÓ tÝch c©y vµ tæng tr÷ l­îng c©y ®øng khai

th¸c nhê biÓu thÓ tÝch c©y ®øng (§Ò tµi l©m nghiÖp céng ®ång Gia Lai – Phô lôc 12).

C¨n cø vµo gi¸ c¶ gç hiÖn t¹i cña thÞ tr­êng tØnh Gia Lai, tÝnh to¸n tæng thu vµ ph©n

chia lîi Ých cho x·, th«n theo ®Ò xuÊt h­ëng lîi ®· nghiªn cøu phÇn trªn. KÕt qu¶ thÓ

hiÖn trong b¶ng 4.24.

92

B¶ng 4.24: Thu nhËp tõ rõng cña nhãm hé vµ hé gia ®×nh th«ng qua kÕ ho¹ch

qu¶n lý rõng 5 n¨m

N¨m

2007

2008

2009

2010

2011

C¸c chØ tiªu

600

600

500

600

600

Sè c©y (ChÊm: >50cm)

2,193

2,193

2,193

2,193

2,193

1.316

1.316

1.097

1.316

1.316

789

789

658

789

789

ThÓ tÝch b×nh qu©n c©y khai th¸c V (m3)/c©y Tæng thÓ tÝch c©y ®øng khai th¸c M (m3) Tû lÖ lîi dông gç trßn (60% )

1.315.000

1.315.000

1.315.000

1.315.000

1.315.000

§¬n gi¸ VND/m3

Thµnh tiÒn (VND)

1.038.166.200

1.038.166.200

865.138.500

1.038.166.200

1.038.166.200

155.724.930

155.724.930

129.770.775

155.724.930

155.724.930

ThuÕ tµi nguyªn (15%) (VND)

UBND x· (10%) (VND)

103.816.620

103.816.620

86.513.850

103.816.620

103.816.620

778.624.650

778.624.650

648.853.875

778.624.650

778.624.650

Tæng thu céng ®ång (VND)

155.724.930

155.724.930

129.770.775

155.724.930

155.724.930

Quü céng ®ång 20% (VND)

622.899.720

622.899.720

519.083.100

622.899.720

622.899.720

TiÒn ph©n chia hé theo quy ­íc (VND)

71

71

71

71

71

8.773.235

8.773.235

7.311.030

8.773.235

8.773.235

Sè hé trong th«n (Hé) B×nh qu©n thu nhËp VND/hé/n¨m

B×nh qu©n chung VND/hé/n¨m

8.480.794

KÕt qu¶ cho thÊy ngoµi viÖc t¹o ra quü céng ®ång ®Ó ph¸t triÓn rõng, th× b×nh

qu©n mçi n¨m, mçi hé t¨ng thªm thu nhËp kho¶ng 8,5 triÖu ®ång tõ qu¶n lý rõng

céng ®ång. §©y lµ nguån thu ®Òu ®Æn trong tõng n¨m cña c¸c hé vµ c¶ céng ®ång.

Tõ ®©y tÝnh to¸n l¹i tiÒm n¨ng thu nhËp cña hé gia ®×nh khi tham gia qu¶n lý

rõng céng ®ång, lóc nµy tû träng thu nhËp tõ l©m nghiÖp so víi tæng thu nhËp hé lªn

®Õn 44,0 – 68,5%, ®Æc biÖt lµ ng­êi nghÌo th× tû träng nµy chiÕm cao nhÊt lµ 68,5%.

KÕt qu¶ ë b¶ng 4.25: Qua ph©n tÝch kinh tÕ cho thÊy vai trß cña qu¶n lý rõng

trong ®êi sèng kinh tÕ hé. NÕu qu¶n lý rõng tèt th× l©m nghiÖp chiÕm trªn 50% trong

kinh tÕ hé, vµ thu nhËp nµy ®­îc duy tr× æn ®Þnh ®ång thêi víi sù bÒn v÷ng cña tµi

nguyªn rõng.

B¶ng 4.25: Tû träng l©m nghiÖp trong kinh tÕ hé

93

(Khi thùc hiÖn qu¶n lý rõng céng ®ång)

Nhãm kinh tÕ

Thu nhËp tõ l©m

Thu nhËp l©m

Tæng thu trung b×nh

Tû träng

hé

nghiÖp truyÒn

nghiÖp tõ qu¶n

nhãm kinh tÕ khi

l©m nghiÖp

thèng

lý rõng céng

thùc hiÖn qu¶n lý

trong kinh

(VND/hé/n¨m)

®ång

rõng céng ®ång

tÕ hé (%)

(VND/hé/n¨m)

(VND/hé/n¨m)

13.314.127 20.247.461 22.515.794 18.692.460 8.480.794 8.480.794 8.480.794 8.480.794 633.333 416.667 1.625.000 891.666 68,5 44,0 44,9 52,5

NghÌo Trung b×nh Kh¸ Trung b×nh chung 4.7. HÖ thèng hãa tiÕn tr×nh lËp kÕ ho¹ch cã sù tham gia vµ tæng

hîp c¸c gi¶i ph¸p vÒ tiÕp cËn, kü thuËt, tæ chøc thÓ chÕ

Trªn c¬ së ®¸nh gi¸, thö nghiÖm c¸c c«ng cô, ph­¬ng ph¸p trong lËp kÕ ho¹ch qu¶n lý rõng céng ®ång cã sù tham gia; kÕt qu¶ cã thÓ kh¼ng ®Þnh vÒ sù thÝch hîp cña ph­¬ng ph¸p tiÕp cËn cã sù tham gia trong tæ chøc qu¶n lý rõng céng ®ång:

- C¸c ph­¬ng ph¸p ®iÒu tra ®¸nh gi¸ tµi nguyªn rõng ®· ®­îc ®¬n gi¶n hãa ®Ó

céng ®ång cã thÓ tiÕp cËn.

- M« h×nh rõng æn ®Þnh võa ®¬n gi¶n võa lµ c¬ së khoa häc cho viÖc lËp kÕ

ho¹ch vµ x¸c ®Þnh quyÒn h­ëng lîi trong qu¶n lý rõng.

- C¸c tiÕp cËn trong c©n ®èi cung cÇu ®Ó lËp kÕ ho¹ch ®¸p øng nhu cÇu sö dông

rõng cña ng­êi d©n ®ång thêi lu«n b¶o ®¶m sù æn ®Þnh cña rõng.

- TÝnh kh¶ thi vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ cña m« h×nh thö nghiÖm ®· ®­îc dù b¸o cho

thÊy tiÒm n¨ng cña nã.

- V× vËy thiÕt lËp ph­¬ng thøc qu¶n lý rõng céng ®ång lµ mét yªu cÇu kh¸ch quan ®ång thêi hç trî cho céng ®ång n©ng cao n¨ng lùc ®Ó tham gia vµo tiÕn tr×nh qu¶n lý rõng vµ h­ëng lîi tõ rõng trong thêi gian ®Õn.

Tæng kÕt c¸c ®¸nh gi¸, thö nghiÖm, mét m« h×nh tiÕp cËn ®Çy ®ñ ®Ó lËp kÕ ho¹ch qu¶n lý rõng céng ®ång ®­îc ®Ò xuÊt, bao gåm c¸c b­íc chÝnh, c¸c c«ng cô ph­¬ng ph¸p cÇn ®­îc ¸p dông vµ c¸c gi¶i ph¸p vÒ tæ chøc, thÓ chÕ chÝnh s¸ch cÇn ®­îc ph¸t triÓn ®Ó hç trî cho tiÕn tr×nh nµy.

94

H×nh 4.15: Tæng hîp tiÕn tr×nh lËp kÕ ho¹ch qu¶n lý rõng céng ®ång: Ph­¬ng ph¸p - Tæ chøc, thÓ chÕ, chÝnh s¸ch

95

kÕt luËn vµ kiÕn nghÞ

KÕt luËn

Trªn c¬ së nghiªn cøu nh»m môc tiªu ®Ò xuÊt tiÕn tr×nh, ph­¬ng ph¸p tiÕp cËn

trong ph¸t triÓn ph­¬ng ph¸p lËp kÕ ho¹ch qu¶n lý rõng céng ®ång, ®Ò tµi cã c¸c kÕt

luËn chÝnh sau:

1) VÒ ph­¬ng ph¸p tiÕp cËn vµ kü thuËt lËp kÕ ho¹ch qu¶n lý rõng céng

®ång:

M« h×nh rõng æn ®Þnh phôc vô c©n ®èi cung cÇu l©m s¶n vµ lËp kÕ ho¹ch

qu¶n lý rõng 5 n¨m vµ hµng n¨m:

§Ó hç trî céng ®ång lËp kÕ ho¹ch qu¶n lý rõng céng ®ång, m« h×nh rõng æn

®Þnh ®­îc thiÕt lËp víi c¸c c¬ së: Dùa vµo cÊu tróc ®¬n gi¶n lµ sè c©y theo cÊp kÝnh,

m« h×nh t¹o ra sù æn ®Þnh cña rõng trong mét kú kÕ ho¹ch 5 n¨m trªn c¬ së dùa vµo

t¨ng tr­ëng ®­êng kÝnh, cÊu tróc rõng ®¹t n¨ng suÊt ë møc thÝch hîp vµ æn ®Þnh

trong tõng vïng sinh th¸i, tõng kiÓu rõng, lËp ®Þa, cÊu tróc rõng phï hîp víi tõng

môc tiªu qu¶n lý, kinh doanh cña l« rõng.

KÕt qu¶ x©y dùng m« h×nh N/D æn ®Þnh víi c¸c ®Æc tr­ng: Cù ly cì kÝnh b¶o

®¶m c©y chuyÓn cì kÝnh trong 5 n¨m, ®Ó phï hîp víi kú lËp kÕ ho¹ch 5 n¨m, vµ dùa

vµo kÕt qu¶ nghiªn cøu Zd/D chÊp nhËn gi¸ trÞ cì kÝnh lµ 5cm; m« pháng N/D theo

hµm Mayer vµ ®iÒu chØnh theo gi¸ trÞ G/ha Mode (phæ biÕn) lµ 46,00m2/ha ®Ó x©y

dùng m« h×nh N/D rõng æn ®Þnh. §Ó ®¬n gi¶n trong ¸p dông, gép 2 cì kÝnh l©n cËn

cña m« h×nh t¹o nªn cì kÝnh 10 cm víi 5 cÊp kÝnh.

M« h×nh rõng æn ®Þnh lµ mét c«ng cô chÝnh ®Ó thÈm ®Þnh kh¶ n¨ng cung cÊp

cña c¸c l« rõng vµ lµm c¬ së c©n ®èi cung cÇu gç cñi trong lËp kÕ ho¹ch qu¶n lý

rõng.

- Ph©n chia, ®Æt tªn, ®o ®Õm diÖn tÝch, m« t¶ l« vµ x¸c ®Þnh môc tiªu qu¶n

Ph­¬ng ph¸p thÈm ®Þnh tµi nguyªn rõng cã sù tham gia:

lý c¸c l« rõng:

96

Th«ng qua thùc hiÖn c¸c c«ng cô ph©n chia l« rõng, cho thÊy c¸c kinh nghiÖm

sau cÇn ®­îc sö dông: ViÖc vÏ b¶n ®å ph©n chia l« rõng cÇn ®­îc tiÕn hµnh thèng

nhÊt tõ b­íc giao ®Êt giao rõng cho ®Õn lËp kÕ ho¹ch; ®Ó n©ng cao n¨ng lùc céng

®ång, cÇn ¸p dông ph­¬ng ph¸p ®µo t¹o kü n¨ng cho n«ng d©n nßng cèt, sau ®ã hä

tù d¹y nhau (ToT) vµ ph¸t huy kiÕn thøc sinh th¸i ®Þa ph­¬ng (LEK) lµ hÕt søc quan

träng trong ph©n chia l« rõng, nh­: §Æt tªn l« theo ®Þa danh, lÞch sö, nh­ vËy th× c¶

- Ph­¬ng ph¸p ®iÒu tra rõng cã ng­êi d©n tham gia

céng ®ång ®Òu cã thÓ x¸c ®Þnh thuËn lîi trªn b¶n ®å vµ ngay trªn rõng.

KÕt qu¶ thö nghiÖm hai ph­¬ng ph¸p ®iÒu tra hÖ thèng theo « mÉu d¹ng d¶i

10x30m vµ ®iÒu tra theo ph­¬ng ph¸p Bitterlich, víi hai tiªu chÝ ®¸nh gi¸ lµ: Ng­êi

d©n cã thÓ tiÕp cËn ®­îc vµ b¶o ®¶m ®é tin cËy trong ®¸nh gi¸ tµi nguyªn víi sai sè

< 15%. KÕt qu¶ ®¸nh gi¸ cho thÊy: XÐt theo c¸c tiªu chÝ th× ph­¬ng ph¸p « mÉu cã

­u ®iÓm h¬n ph­¬ng ph¸p Bitterlich, nh­ ng­êi d©n dÔ tiÕp cËn tèt h¬n v× ®­îc ®o

®Õm trùc tiÕp c©y rõng trong « mÉu; vµ sai sè tuyÖt ®èi vÒ G cña Bitterlich rÊt lín, G

­íc l­îng trªn ha bÐ thua « mÉu ®Õn 2,7 lÇn. Do vËy ®Ò xuÊt øng dông ph­¬ng ph¸p

« mÉu nhá, d¹ng d¶i 10x30m ®Æt hÖ thèng trong tõng l« rõng ®Ó thÈm ®Þnh tµi

nguyªn rõng cã sù tham gia; víi ph­¬ng ph¸p « mÉu hÖ thèng, ®èi víi céng ®ång ®Ò

xuÊt chÊp nhËn ®é tin cËy P=0,85 (sai sè 15%), víi sai sè nµy qua tÝnh to¸n cho thÊy

phï hîp víi tû lÖ rót mÉu lµ 1% diÖn tÝch l« rõng.

- Ph©n tÝch d÷ liÖu - ¦íc l­îng sè c©y khai th¸c bÒn v÷ng: S¬ ®å cét lµ c«ng

cô h÷u hiÖu vµ trùc quan ®Ó céng ®ång cã thÓ so s¸nh sè c©y thùc tÕ theo cÊp kÝnh

cña tõng l« rõng víi m« h×nh rõng æn ®Þnh, tõ ®ã x¸c ®Þnh kh¶ n¨ng cung cÊp cña l«

rõng; ®ång thêi cã ®­îc bøc tranh chung vÒ hiÖn tr¹ng tµi nguyªn ®Ó th¶o luËn vÒ

c¸c gi¶i ph¸p qu¶n lý, b¶o vÖ rõng cho l« ®ã.

C©n ®èi cung cÇu l©m s¶n vµ lËp kÕ ho¹ch qu¶n lý rõng 5 n¨m:

- §¸nh gi¸ nhu cÇu l©m s¶n cña céng ®ång: TiÕp cËn cã sù tham gia theo c¸ch

th¶o luËn nhãm, håi cè vµ ma trËn ®¬n gi¶n hç trî tèt cho viÖc ph¸t hiÖn nhu cÇu

l©m s¶n cña céng ®ång trong 5 n¨m ®Õn. §©y lµ c¬ së ®Ó cho thÊy møc nhu cÇu tõ

97

tµi nguyªn rõng víi ®êi sèng céng ®ång, lµm c¬ së cho viÖc th¶o luËn gi¶i ph¸p sö

dông hîp lý vµ l©u dµi nguån l©m s¶n ë ®Þa ph­¬ng.

- So s¸nh nhu cÇu vµ kh¶ n¨ng cung cÊp cña c¸c l« rõng: So s¸nh cung cÇu lµ

viÖc lµm quan träng trong lËp kÕ ho¹ch qu¶n lý gç cñi, c«ng cô nµy ®· t¹o c¬ héi

cho céng ®ång quyÕt ®Þnh viÖc sö dông l©u dµi, x¸c ®Þnh ®­îc khèi l­îng khai th¸c

cho sö dông vµ kh¶ n¨ng b¸n ra thÞ tr­êng ®Ó t¹o thu nhËp hµng n¨m vµ trong kú kÕ

ho¹ch 5 n¨m.

- LËp kÕ ho¹ch ph¸t triÓn rõng 5 n¨m: Víi c¸ch tiÕp cËn logic, kÕ ho¹ch ph¸t

triÓn rõng 5 n¨m ®­îc ph¸t triÓn ®¬n gi¶n, céng ®ång cã thÓ hiÓu vµ qu¶n lý ®­îc.

Trªn c¬ së céng ®ång tham gia ph©n tÝch nhu cÇu cña hä vµ thÈm ®Þnh kh¶ n¨ng

cung cÊp cña c¸c l« rõng, x¸c lËp ®­îc c¸c gi¶i ph¸p kü thuËt thÝch øng cho tõng l«

rõng ®Ó b¶o ®¶m môc tiªu qu¶n lý l« rõng vµ ®¸p øng nhu cÇu l©m s¶n. HÖ thèng

mÉu b¶ng biÓu phôc vô lËp kÕ ho¹ch 5 n¨m ®¬n gi¶n, nhãm n«ng d©n nßng cèt cã

thÓ tham gia x©y dùng vµ qu¶n lý. KÕ ho¹ch ho¹t ®éng 5 n¨m cña tõng l« rõng: Gåm

c¸c ho¹t ®éng, gi¶i ph¸p vµ c¸c chØ tiªu cô thÓ theo tõng n¨m vµ ph©n c«ng tr¸ch

nhiÖm; kÕ ho¹ch ph¸t triÓn rõng 5 n¨m: Tæng hîp kÕ ho¹ch ho¹t ®éng 5 n¨m cña c¸c

l« rõng cã ®­îc kÕ ho¹ch toµn bé khu rõng céng ®ång trong 5 n¨m; bao gåm s¾p

xÕp c¸c l« rõng ®­a vµo kinh doanh, b¶o vÖ trong 5 n¨m víi c¸c môc tiªu, ho¹t ®éng

chÝnh, thêi gian vµ ph©n c«ng tr¸ch nhiÖm.

2) C¬ chÕ h­ëng lîi trong qu¶n lý rõng céng ®ång:

QuyÒn lîi gç cñi cña céng ®ång qu¶n lý rõng ®­îc ph¸t triÓn dùa vµo nguyªn

t¾c h­ëng lîi theo t¨ng tr­ëng cña rõng, b¶o ®¶m tÝnh c«ng b»ng vµ minh b¹ch; tuy

nhiªn x¸c ®Þnh t¨ng tr­ëng tr÷ l­îng rõng tù nhiªn lµ khã kh¨n vµ ch­a cã ®Çy ®ñ

c¸c th«ng sè kü thuËt, do vËy ®Ò tµi ®· x©y dùng ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh t¨ng tr­ëng

®¬n gi¶n theo sè c©y trong mét ®Þnh kú 5 n¨m: TiÕp cËn theo m« h×nh rõng æn ®Þnh

sè c©y theo cÊp kÝnh trong 5 n¨m, so s¸nh sè c©y thùc tÕ cña tõng l« rõng víi m«

h×nh rõng æn ®Þnh, sè c©y v­ît lªn ë mèi cÊp kÝnh chÝnh lµ sè c©y t¨ng tr­ëng trong

5 n¨m; ®©y lµ sè c©y céng ®ång ®­îc khai th¸c vµ h­ëng lîi.

PhÇn h­ëng lîi cña céng ®ång ®­îc ph©n chia lµm 2 lo¹i:

98

- Tr­êng hîp khai th¸c gç cñi ®Ó sö dông trong gia ®×nh, néi bé céng ®ång th×

viÖc x¸c ®Þnh ph©n chia lîi Ých dùa vµo quy ­íc ph©n chia lîi Ých cña th«n.

- Tr­êng hîp khai th¸c gç cho môc ®Ých th­¬ng m¹i: Trªn c¬ së kÕ ho¹ch khai

th¸c rõng trong phÇn lËp kÕ ho¹ch 5 n¨m, dùa vµo quy ®inh cña ph¸p luËt vÒ thuÕ tµi

nguyªn vµ th¶o luËn trong céng ®ång khi x©y dùng quy ­íc ph©n chia lîi Ých, h­íng

ph©n chia nh­ sau: Nép thuÕ tµi nguyªn kho¶ng 15% theo quy ®Þnh cña nhµ n­íc,

ph©n chia cho UBND x· 10% ®Ó hç trî cho ban l©m nghiÖp x· phôc vô qu¶n lý gi¸m

s¸t rõng céng ®ång, phÇn cßn l¹i 75% céng ®ång ®­îc h­ëng vµ ph©n chia theo quy

­íc b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn rõng do céng ®ång x©y dùng.

Nh­ vËy trong qu¶n lý rõng céng ®ång, cÇn x©y dùng mét quy ­íc b¶o vÖ vµ

ph¸t triÓn rõng dùa vµo luËt tôc truyÒn thèng trong qu¶n lý tµi nguyªn thiªn nhiªn

cña céng ®ång vµ c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Trong ®ã l­u ý ®Õn chñ ®Ò ph©n chia

lîi Ých ®Ó b¶o ®¶m lîi Ých qu¶n lý rõng ®­îc ph©n phèi c«ng b»ng vµ d©n chñ trong

néi bé céng ®ång. KÕt qu¶ cho thÊy: ChÝnh céng ®ång ®· cã tæ chøc rÊt chÆt chÏ

trong viÖc ph©n c«ng tr¸ch nhiÖm vµ ph©n chia lîi Ých tõ rõng céng ®ång. Quy ­íc

nµy cÇn ®­îc tr×nh cho UBND huyÖn phª duyÖt theo quy ®Þnh cña LuËt B¶o vÖ vµ

ph¸t triÓn rõng n¨m 2004. Trªn c¬ së ®ã quy ­íc cã tÝnh ph¸p lý cao h¬n ®Ó cã thÓ

¸p dông trong qu¶n lý rõng céng ®ång.

3) TÝnh kh¶ thi vµ tiÕn tr×nh tiÕp cËn thÝch hîp trong lËp kÕ ho¹ch qu¶n

lý rõng céng ®ång:

§¸nh gi¸ kh¶ n¨ng tiÕp cËn cña céng ®ång trong lËp kÕ ho¹ch vµ tÝnh

kh¶ thi, hiÖu qu¶ kinh tÕ cña kÕ ho¹ch qu¶n lý rõng 5 n¨m ®· lËp:

- VÒ kh¶ n¨ng tiÕp cËn cña céng ®ång trong c¶ tiÕn tr×nh lËp kÕ ho¹ch qu¶n lý

rõng: Víi c¸c ph­¬ng ph¸p, c«ng cô ®¬n gi¶n, thÝch øng cã sù tham gia, ®a sè ng­êi

d©n cã thÓ tiÕp cËn vµ lµm chñ ®­îc kÕ ho¹ch ®· lËp tõ b­íc thÈm ®Þnh tµi nguyªn

rõng ®Õn ph©n tÝch cung cÇu vµ x¸c lËp c¸c gi¶i ph¸p kü thuËt qu¶n lý rõng. Trong

®ã l­u ý mét sè vÊn ®Ò: CÇn ph¸t huy kinh nghiÖm, kiÕn thøc sinh th¸i ®Þa ph­¬ng

cña céng ®ång; th«ng tin vÒ chÝnh s¸ch liªn quan l©m nghiÖp, quyÒn lîi, ®Çu t­; cÇn

ph¶i gi¶i thÝch cho céng ®ång hiÓu ®­îc m« h×nh rõng æn ®Þnh vµ quyÒn lîi vµ nghÜa

99

vô khi ®­îc Nhµ n­íc giao rõng; ®Ó n©ng cao n¨ng lùc céng ®ång, cÇn ¸p dông

ph­¬ng ph¸p ®µo t¹o kü n¨ng cho n«ng d©n nßng cèt, sau ®ã hä tù d¹y nhau (ToT);

vµ trong giai ®o¹n ®Çu cÇn cã sù hç trî tõ c¸n bé kü thuËt trong suèt tiÕn tr×nh lËp kÕ

ho¹ch kinh doanh rõng céng ®ång.

- ViÔn c¶nh cña thùc hiÖn kÕ ho¹ch qu¶n lý rõng céng ®ång: KÕt qu¶ ph©n tÝch

tr­êng lùc cho thÊy khi kÕt thóc lËp kÕ ho¹ch, céng ®ång tù tin trong viÖc qu¶n lý

rõng vµ kh¼ng ®Þnh kh¶ n¨ng ®ãng gãp thu nhËp tõ qu¶n lý rõng cho ®êi sèng, ®ång

thêi rõng sÏ ®­îc qu¶n lý l©u dµi. Bªn c¹nh ®ã qu¶n lý rõng céng ®ång sÏ ®èi mÆt

víi c¸c thö th¸ch chÝnh lµ c¬ chÕ qu¶n lý nhµ n­íc vÒ qu¶n lý rõng céng ®ång ch­a

®­îc h×nh thµnh, do vËy sÏ khã kh¨n cho hä trong tiÕp cËn phª duyÖt vµ tæ chøc thùc

hiÖn.

- Dù b¸o hiÖu qu¶ kinh tÕ cña kÕ ho¹ch qu¶n lý rõng céng ®ång: KÕt qu¶ ph©n

tÝch kinh tÕ hé ë 3 nhãm kh¸, trung b×nh vµ nghÌo, vµ ph©n tÝch thu nhËp tõ kÕ

ho¹ch khai th¸c rõng cho thÊy:

Tr­êng hîp ch­a thùc hiÖn qu¶n lý rõng céng ®ång: Tû träng thu nhËp tõ rõng

cña hé gia ®×nh biÕn ®éng tõ 5 – 15% trong tæng thu nhËp kinh tÕ hé. Nh­ vËy cho

thÊy ®êi sèng vµ kinh tÕ hé g¾n bã kh¸ chÆt chÏ víi tµi nguyªn rõng, ®Æc biÖt lµ hé

nghÌo, møc ®é phô thuéc cao h¬n c¶, tû träng thu tõ rõng chiÕm gÇn 15% tæng thu

nhËp.

Tr­êng hîp thùc hiÖn qu¶n lý rõng céng ®ång: KÕt qu¶ cho thÊy ngoµi viÖc t¹o

ra quü céng ®ång ®Ó ph¸t triÓn rõng, th× b×nh qu©n mçi n¨m, mçi hé t¨ng thªm thu

nhËp kho¶ng 8,5 triÖu ®ång tõ qu¶n lý rõng céng ®ång. §©y lµ nguån thu ®Òu ®Æn

trong tõng n¨m cña c¸c hé vµ c¶ céng ®ång. Nh­ vËy khi tham gia qu¶n lý rõng

céng ®ång, tû träng thu nhËp tõ l©m nghiÖp so víi tæng thu nhËp hé lªn ®Õn 44,0 –

68,5%, ®Æc biÖt lµ ng­êi nghÌo th× tû träng nµy chiÕm cao nhÊt lµ 68,5%. Qua ph©n

tÝch kinh tÕ cho thÊy vai trß cña qu¶n lý rõng trong ®êi sèng kinh tÕ hé, nÕu qu¶n lý

rõng tèt th× l©m nghiÖp chiÕm trªn 50% trong kinh tÕ hé, vµ thu nhËp nµy ®­îc duy

tr× æn ®Þnh ®ång thêi víi sù bÒn v÷ng cña tµi nguyªn rõng.

100

HÖ thèng hãa tiÕn tr×nh lËp kÕ ho¹ch qu¶n lý rõng 5 n¨m vµ c¸c gi¶i

ph¸p tiÕp cËn, kü thuËt

Trªn c¬ së ®¸nh gi¸, thö nghiÖm c¸c c«ng cô, ph­¬ng ph¸p trong lËp kÕ ho¹ch

qu¶n lý rõng céng ®ång vµ trªn c¬ së thÈm ®Þnh, ®¸nh gi¸ cã sù tham gia; kÕt qu¶

®­a ra ®­îc mét tiÕn tr×nh lËp kÕ ho¹ch kinh doanh rõng gåm 6 b­íc chÝnh víi c¸c

gi¶i ph¸p thÝch hîp ®­îc ®Ò xuÊt, bao gåm: X©y dùng m« h×nh rõng æn ®Þnh, thÈm

®Þnh tµi nguyªn rõng cã sù tham gia, lËp kÕ ho¹ch qu¶n lý rõng 5 n¨m, x©y dùng

quy ­íc ph©n chia lîi Ých – tr¸ch nhiÖm, phª duyÖt – thùc hiÖn – gi¸m s¸t, ph©n chia

lîi Ých trong céng ®ång.

KiÕn nghÞ

Trªn c¬ së kÕt qu¶ cña ®Ò tµi ®Ó kÕ ho¹ch kinh doanh rõng céng ®ång cã tÝnh

kh¶ thi, chóng t«i cã kiÕn nghÞ sau:

1. Thõa nhËn tÝnh ph¸p lý cña m« h×nh rõng æn ®Þnh, ®Ó lµm c¬ së lËp kÕ ho¹ch

qu¶n lý rõng céng ®ång.

2. C¸c bªn liªn quan cÇn hç trî, thóc ®Èy céng ®ång trong tiÕn tr×nh lËp kÕ

ho¹ch kinh doanh rõng céng ®ång còng nh­ gi¸m s¸t thùc thi kÕ ho¹ch ®ã.

3. UBND x·, huyÖn phª duyÖt kÕ ho¹ch vµ quy ­íc b¶o ®¶m tÝnh ph¸p lý ®Ó

thùc hiÖn kÕ ho¹ch kinh doanh rõng céng ®ång.

4. Ban hµnh chÝnh s¸ch h­ëng lîi gç cñi trong qu¶n lý rõng céng ®ång trªn c¬

së t¨ng tr­ëng sè c©y theo cÊp kÝnh th«ng qua m« h×nh rõng æn ®Þnh.

101

Tµi liÖu tham kh¶o

TiÕng ViÖt

1. Bé L©m nghiÖp (1993), Quy ph¹m c¸c gi¶i ph¸p kü thuËt l©m sinh ¸p dông

cho rõng s¶n xuÊt gç vµ tre nøa, Nxb N«ng nghiÖp, Hµ Néi.

2. Bjoern Wode (2001), X©y dùng môc tiªu qu¶n lý rõng tù nhiªn cã sù tham

gia, SFDP S«ng §µ, Bé NN & PTNT.

3. Côc l©m nghiÖp (2000), Nh÷ng kinh nghiÖm vµ tiÒm n¨ng cña qu¶n lý céng

®ång ë ViÖt Nam, Dù ¸n Qu¶n lý bÒn v÷ng tµi nguyªn vïng h¹ l­u s«ng Mª

K«ng, Dù ¸n ph¸t triÓn LNXH s«ng §µ, Tµi liÖu héi th¶o quèc gia.

4. Côc l©m nghiÖp (2003), Giao rõng tù nhiªn vµ qu¶n lý rõng céng ®ång, Tµi

liÖu héi th¶o quèc gia, Nhãm c«ng t¸c qu¶n lý rõng céng ®ång.

5. Côc l©m nghiÖp (2004), H­íng dÉn qu¶n lý rõng céng ®ång ë ViÖt Nam, Tµi

liÖu héi th¶o quèc gia, Nhãm c«ng t¸c qu¶n lý rõng céng ®ång, Bé NN &

PTNT.

6. Daniel Murller, Bjoern Wode (2002), H­íng dÉn vÏ b¶n ®å th«n b¶n cã sù

tham gia sö dông b¶n ®å ¶nh, SFDP S«ng §µ, Bé NN & PTNT.

7. FAO (1996), Qu¶n lý tµi nguyªn rõng céng ®ång, Nxb N«ng nghiÖp, Hµ Néi.

8. GFA (2003), B¸o c¸o ®Ò xuÊt m« h×nh thö nghiÖm qu¶n lý rõng dùa vµo céng

®ång, Dù ¸n ph¸t triÓn n«ng th«n tØnh §¨k L¨k – RDDL, Së KÕ ho¹ch §Çu t­

§¨k L¨k.

9. B¶o Huy vµ nhãm thµnh viªn dù ¸n LNXH (2001), Ph­¬ng ¸n giao ®Êt giao

rõng cho nhãm hé céng ®ång d©n téc thiÓu sè M’N«ng, X· §¨k R’Tih, huyÖn

§¨k RL¾p, tØnh §¨k N«ng.

10. B¶o Huy vµ céng t¸c viªn (2002), KiÕn thøc sinh th¸i ®Þa ph­¬ng cña céng

®ång d©n téc thiÓu sè §¨k L¨k trong qu¶n lý sö dông l©m s¶n ngoµi gç vµ

canh t¸c n­¬ng rÉy, SEANAFE, ICRAF.

102

11. B¶o Huy (2002), “Ph¸t triÓn l©m nghiÖp céng ®ång”, T¹p chÝ L©m nghiÖp x·

héi, Ch­¬ng tr×nh LNXH, Bé NN & PTNT, 2002 (3), tr.15-17.

12. B¶o Huy (2002), Ph­¬ng ¸n chÆt nu«i d­ìng rõng tù nhiªn do nhãm hé ®ång

bµo M’N«ng qu¶n lý sö dông, Nhãm hé 1, th«n 6, x· §¨k R’Tih, huyÖn §¨k

R’L¾p, tØnh §¨k N«ng.

13. B¶o Huy, Hoµng H÷u C¶i, Vâ Hïng (2003), Sæ tay h­íng dÉn ph¸t triÓn

c«ng nghÖ cã sù tham gia, Nxb N«ng nghiÖp, Hµ Néi.

14. B¶o Huy vµ céng sù (2004), X©y dùng m« h×nh qu¶n lý rõng vµ ®Êt rõng dùa

vµo céng ®ång d©n téc thiÓu sè Bahnar vµ Jrai, Së KHCN Gia Lai, tØnh Gia

Lai.

15. B¶o Huy (2005), Ph­¬ng ph¸p ®iÒu tra vµ lËp kÕ ho¹ch qu¶n lý rõng céng

®ång, Dù ¸n ETSP, Bé NN&PTNT.

16. B¶o Huy (2006), H­íng dÉn kü thuËt qu¶n lý rõng céng ®ång, Dù ¸n ETSP,

Bé NN&PTNT.

17. B¶o Huy (2006), H­íng dÉn kü thuËt l©m sinh ®¬n gi¶n cho rõng tù nhiªn

ViÖt Nam, Dù ¸n ETSP, Bé NN&PTNT.

18. Ng« Kim Kh«i (1998), Thèng kª to¸n häc trong l©m nghiÖp, Nxb N«ng

nghiÖp, Hµ Néi.

19. Ng« Kim Kh«i, NguyÔn H¶i TuÊt, NguyÔn V¨n TuÊn (2001), Tin häc øng

dông trong l©m nghiÖp, Nxb N«ng nghiÖp, Hµ Néi.

20. LuËt ®Êt ®ai (2003), Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi.

21. LuËt b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn rõng (2004), Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi.

22. Së NN & PTNT Gia Lai (2003), B¸o c¸o b­íc ®Çu vÒ quy m« vµ ph­¬ng

h­íng lùa chän cho qu¶n lý rõng dùa vµo céng ®ång tØnh Gia Lai, UBND

tØnh Gia Lai.

23. SFDP (2002), Ph­¬ng ph¸p luËn quy ­íc ph¸t triÓn vµ b¶o vÖ rõng, SFDP

S«ng §µ, Bé NN & PTNT.

24. C¸c nghÞ ®Þnh, quyÕt ®Þnh, th«ng t­ liªn quan ®Õn ph©n cÊp qu¶n lý tµi

nguyªn rõng, giao ®Êt giao rõng, h­ëng lîi tõ rõng (Nh­ nghÞ ®Þnh 163, quyÕt

®Þnh 178, quyÕt ®Þnh 245, Th«ng t­ liªn tÞch 80, NghÞ ®Þnh 23/2006, QuyÕt

103

®Þnh 304/2005 vµ Th«ng t­ sè 17/2006/TT-BNN ngµy 14 th¸ng 3 n¨m 2006

...).

25. Web site, Ch­¬ng tr×nh hç trî LNXH: http://www.socialforestry.org.vn.

TiÕng Anh

26. Cairns M (1997), Indigenous Fallow Management (IFM) in South Asia: New

research exploring the promise of farmer - generated technologies to

stabilise and intensify stressed swidden systems.

27. Chandra Bahadur Rai and other (2000), Simple participatory forest inventory

and data analysis – Guidelines for the preparation of the forest management

plan, Nepal Swiss Community Forestry Project.

28. DENR (2001), Frequently asked questions about CBFM. Department of

Environment and Natural Resources, Diliman, Quezon City.

29. Dixon, H.J., Doores, J.W., Joshi, L. and Sinclair, F.L. (1999), Agroforestry

Knowledge Toolkit for Windows (WinAKT) – Methodology Guidelines,

Computer Software and Manual, ICRAF, School of Agricultural and Forest

Sciences, University of Wales, Banggos.

30. J.E. Michael Arnold (1999), Trends in community forestry in review, A

Literature review, FAO.

31. Federation of Community Forestry Users (FECOFUN) (2000), Annual

Report 1999/2000, Nepal.

32. GFA, GTZ (2002), Community Forest Management, Social Forestry

Development Project, MARD.

33. K.D. Singh (2000), National Inventory of Village Forests, CIFOR.

34. Nici Nelson and Susan Wright (2000), Power and participatory development,

Theory and practice, Intermediate Technology Publications.

35. NSCFP - Nepal Swiss Community Forestry Project (2001), Participatory

Inventory Guideline for None-Timber Forest Products.

104

36. RECOFTC, FAO and other international organization (2001), Cerrent

innovations and experiences of Community Forestry, RECOFTC, FAO,

Bangkok, Thailand.

37. RECOFTC (2001), Cultivating Forests – Alternative forest management –

Practices and techniques for Community Forestry, With support from

DANCED, IUCN, SEADD, Mekong programme.

105

phô lôc

Phô lôc 1: MÉu ®iÒu tra « tiªu chuÈn ®iÓn h×nh x©y dùng cÊu tróc

æn ®Þnh

DiÖn tÝch «: Täa ®é UTM cña «: X:..................... Y: ................

Tr¹ng th¸i : §é cao so víi mÆt biÓn: Lo¹i ®Êt:

§Þa ph­¬ng (Th«n, x·, huyÖn): Sè hiÖu «: KiÓu rõng: §é dèc: M« t¶ kh¸c:

Tªn loµi

Stt « 100m2

D1.3 (cm)

PhÈm chÊt

dông céng

Kinh

D©n téc

Khoa häc

C«ng trong ®ång

A/B/C

Phô lôc 2: MÉu ®iÒu tra t¨ng tr­ëng ®­êng kÝnh 5 n¨m

Tr¹ng th¸i : §é cao so víi mÆt biÓn: Lo¹i ®Êt:

§Þa ph­¬ng (Th«n, x·, huyÖn): Täa ®é UTM cña «: X:........................ Y: ................ KiÓu rõng: §é dèc: M« t¶ kh¸c:

Tªn loµi

Zd = n x 2

Stt c©y

D1.3 (cm)

(mm)

Kinh

D©n téc

Khoa häc

n: BÒ dµy 5 vßng n¨m ngoµi cïng (mm)

106

Phô lôc 3: S¬ ®å ®Þnh h­íng x¸c ®Þnh môc tiªu qu¶n lý l« rõng

§Êt rõng

Cã rõng §Êt trèng

Lµm râ t¸c dông cña l« rõng ®èi víi th«n

V¨n ho¸

B¶o vÖ

S¶n xuÊt

§Êt trèng

nghÌo

Rõng hoÆc non

Rõng giµu hoÆc trung b×nh

Lµm râ gi¸ trÞ cña l« rõng

Rõng phßng hé ®­îc phÐp khai th¸c møc ®é thÊp

- NghÜa ®Þa, rõng thiªng

Dùa vµo m« t¶ l« rõng th¶o luËn vÒ s¶n phÈm chÝnh mµ ng­êi d©n muèn cã tõ l« rõng, nh÷ng loµi c©y cã thÓ cho c¸c s¶n phÈm nµy vµ tû träng cña c¸c s¶n phÈm (vÝ dô, chñ yÕu lµ gç, mét Ýt cñi vµ tre m¨ng)

Th¶o luËn vÒ c¸c gi¶i ph¸p trång rõng míi vµ n«ng l©m kÕt hîp

§­a ra cÊu tróc rõng trong t­¬ng lai

Dùa vµo m« t¶ mét l« vµ c¬ cÊu rõng trong t­¬ng lai, th¶o luËn c¸c gi¶i ph¸p l©m sinh

Th¶o luËn víi ng­êi d©n xem cã thÓ khai th¸c khèi l­îng nhá ®­îc kh«ng

X¸c ®Þnh t¸c Gi¶i ph¸p: dông b¶o vÖ cô (Kh¾c phôc - B¶o thÓ: vÖ nguån n­íc ®iÓm yÕu, - B¶o vÖ ®Êt tËn dông ®iÓm c¬ m¹nh, héi vµ kh¾c thö phôc ®Ó th¸ch ®­îc ®¹t môc tiªu (t­¬ng lai)

lµ mét PTD c¸ch ®Ó t×m ra gi¶i ph¸p phï hîp cho qu¶n lý ®Êt trèng

dô:

tØa chÆt khai

VÝ dô: lµm giµu rõng, b¶o vÖ t¸i sinh tù nhiªn

VÝ dô: khai tØa th¸c, th­a, chÆt cµnh

VÝ th­a, cµnh, th¸c gç

X©y dùng môc tiªu qu¶n lý rõng

107

Phô lôc 4: MÉu ®iÒu tra « mÉu 10x30m

1) Ngµy: 2) Mµu ®Êt: 3) Lo¹i rõng:

4) Tªn bu«n: 5) Tªn l« rõng: 6) Sè cña « mÉu :

7) Thêi gian b¾t ®Çu: 8) Thêi gian kÕt thóc:

9) §é che phñ cña t¸n rõng: 10) §é dèc:

Kh¶ n¨ng cho gç

Kh«ng cã kh¶ n¨ng cho gç

säc

Tªn c©y b¶n ®Þa

Vµng(10- 20cm)

§en(>20 -30cm)

ChÊm (>50cm)

Vµng(10- 20cm)

§en(>20- 30cm)

ChÊm (>50cm)

Tr¾ng (D1,3<10cm; H>1,3m)

KÎ (>30- 40cm)

Xanh (>40- 50cm)

KÎ säc (>30- 40cm)

Xanh (>40- 50cm)

Tæng

108

Phô lôc 5: MÉu ®iÒu tra ®iÓm quay Bitterlich

1) Ngµy: 2) Mµu ®Êt: 3) Lo¹i rõng:

4) Tªn bu«n: 5) Tªn l« rõng: 6) Sè cña « mÉu :

7) Thêi gian b¾t ®Çu: 8) Thêi gian kÕt thóc:

9) §é che phñ cña t¸n rõng: 10) §é dèc:

STT

Loµi

CÊp kÝnh mµu

C©y c¾t

C©y tiÕp tuyÕn

Cho gç hay kh«ng

1

2

3

4

5

6

7

8

9

Tæng

109

Phô lôc 6: MÉu tæng hîp kÕt qu¶ ®iÒu tra cña l« rõng

1) Tªn bu«n

2) Tªn l« rõng

3) DiÖn tÝch l« (ha)

4) Tæng sè « mÉu / l« [z]

5) ChØ sè a = DT l« /(Z x 0.03)

6) ChØ sè b = DT l« / (z x 0.015)

Loµi c©y t¸i sinh

Vµng(10-20cm)

§en(>20-30cm)

Xanh (>40-50cm)

ChÊm (>50cm)

KÎ säc (>30- 40cm)

Tr¾ng (D1,3<10cm; H>1,3m)

Tæng

Tæng sè

Tæng

Tæng sè

Tæng

Tæng sè

Tæng

Tæng sè

Tæng sè

Tæng sè

Tæng sè

Tæng sè

Nhãm c©y

sè c©y

c©y cña

sè c©y

c©y cña

sè c©y

c©y cña

sè c©y

c©y cña

c©y cña

c©y cña

c©y cña

c©y cña

cña c¸c

c¶ l« (x

cña

c¶ l« (x

cña c¸c

c¶ l« (x

cña

c¶ l« (x

c¸c

«

c¶ l« (x

c¸c

«

c¶ l« (x

« mÉu

b)

c¸c «

a)

« mÉu

a)

c¸c «

a)

mÉu

a)

mÉu

a)

mÉu

mÉu

Tæng sè c©y cho

gç

Tæng

sè

c©y

kh«ng cho gç

Tæng sè c©y cña

c¶ l«

Sè c©y tre, lå « ®o ®Õm ®­îc cña sè «

Tæng sè c©y tre, lå « trªn toµn l« rõng. Sè c©y tre ®Õm ®­îc cña sè « mÉu x chØ

mÉu

sè a

110

Phô lôc 7 : Tæng hîp thêi gian ®iÒu tra rõng cña hai ph­¬ng ph¸p

« mÉu vµ Bitterlich

TT

L« rõng

Thêi gian (phót) cña tõng «, ®iÓm

Bitterlich

¤ mÉu

1 Dun

10

15

2

10

20

3

11

20

4

8

25

5

10

21

6

7

18

7

12

23

8 H'De

15

25

9

9

21

10

12

23

11

13

19

12

11

18

13

15

18

14

15

25

15

13

25

16

12

18

17

14

19

18

11

17

19

9

20

20

15

25

21

13

22

22

15

25

23 Yang Kloh

9

18

24

13

25

25

13

20

26

14

22

27

12

18

28

13

23

29

13

23

30 Thung B«m

12

21

31

12

25

32

14

19

33

11

25

111

TT

L« rõng

Thêi gian (phót) cña tõng «, ®iÓm

Bitterlich

¤ mÉu

34

13

15

35

11

15

36

9

21

37 A Long A NghÝt

9

19

38

8

17

39

18

21

40

11

18

41

11

22

42

12

18

43

9

22

44 Th¬ Yo¨n

8

25

45

9

18

46

10

19

47

12

22

48

8

19

49

9

15

50

16

11

Tæng

574

1023

TB

11.48

20.46

112

Phô lôc 8: Tæng hîp sè liÖu l« rõng

H'De

§ª Tar

1) Tªn bu«n

2) Tªn l« rõng

3) DiÖn tÝch l« (ha)

57

6) ChØ sè b = DT l« / (z x 0.015)

4) Tæng sè « mÉu / l« [z]

15 5) ChØ sè a = DT l« /(Z x 0.03)

127

253

Vµng(10-20cm)

§en(>20-30cm)

Xanh (>40-50cm)

ChÊm (>50cm)

Loµi c©y t¸i sinh

KÎ säc (>30- 40cm)

Tr¾ng (D1,3<10cm; H>1,3m)

Nhãm c©y

Tæng sè c©y cña c¶ l« (x a)

sè Tæng c©y cña c¸c « mÉu

sè Tæng c©y cña c¶ l« (x a)

Tæng sè c©y cña c¸c « mÉu

Tæng sè c©y cña c¶ l« (x b)

Tæng sè c©y cña c¸c « mÉu

Tæng sè c©y cña c¸c « mÉu

Tæng sè c©y cña c¶ l« (x a)

Tæng sè c©y cña c¸c « mÉu

Tæng sè c©y cña c¶ l« (x a)

Tæng sè c©y cña c¸c « mÉu

Tæng sè c©y cña c¶ l« (x a)

96

12.160

6.333

24

3.040

13

1.647

50

40

1.647

Tæng sè c©y cho gç

19

2.407

5

633

1

127

17

6

760

Tæng sè c©y

2.153 .

kh«ng cho

gç

Tæng sè c©y

216

54.720

115

14.567

67

8.487

29

3.673

14

1.773

46

5.827

cña c¶ l«

Sè c©y tre, lå « ®o ®Õm ®­îc cña sè « mÉu

120

15.200

Tæng sè c©y tre, lå « trªn toµn l« rõng. Sè c©y tre ®Õm ®­îc cña sè « mÉu x chØ sè a

Yang Kloh

§ª Tar

113

1) Tªn bu«n

2) Tªn l« rõng

3) DiÖn tÝch l« (ha)

18

6) ChØ sè b = DT l« / (z x 0.015)

4) Tæng sè « mÉu / l« [z]

7 5) ChØ sè a = DT l« /(Z x 0.03)

86

171

Vµng(10-20cm)

§en(>20-30cm)

KÎ säc (>30-40cm)

Xanh (>40-50cm)

ChÊm (>50cm)

Loµi c©y t¸i sinh

Tr¾ng (D1,3<10cm; H>1,3m)

Nhãm

c©y

Tæng sè c©y cña c¶ l« (x a)

Tæng sè c©y cña c¶ l« (x a)

sè Tæng c©y cña c¸c « mÉu

Tæng sè c©y cña c¶ l« (x a)

Tæng sè c©y cña c¸c « mÉu

Tæng sè c©y cña c¶ l« (x b)

Tæng sè c©y cña c¸c « mÉu

Tæng sè c©y cña c¸c « mÉu

Tæng sè c©y cña c¶ l« (x a)

Tæng sè c©y cña c¸c « mÉu

Tæng sè c©y cña c¶ l« (x a)

Tæng sè cña c©y c¸c « mÉu

70

6.000

14

1.200

16

1.371

600

17

1.457

7

Tæng sè

c©y cho

gç

38

3.257

15

1.286

4

343

86

2

171

1

Tæng sè

c©y

kh«ng

cho gç

Tæng sè

78

13.371

108

9.257

29

2.486

20

1.714

686

19

1.629

8

c©y cña

c¶ l«

0

00

Sè c©y tre, lå « ®o ®Õm ®­îc cña sè « mÉu

Tæng sè c©y tre, lå « trªn toµn l« rõng. Sè c©y tre ®Õm ®­îc cña sè « mÉu x chØ sè a

Thung B«m

§ª Tar

114

1) Tªn bu«n

2) Tªn l« rõng

3) DiÖn tÝch l« (ha)

27

6) ChØ sè b = DT l« / (z x 0.015)

4) Tæng sè « mÉu / l« [z]

7 5) ChØ sè a = DT l« /(Z x 0.03)

129

257

c©y

Vµng(10-20cm)

§en(>20-30cm)

Xanh (>40-50cm)

ChÊm (>50cm)

Loµi t¸i sinh

KÎ säc (>30- 40cm)

Tr¾ng (D1,3<10cm; H>1,3m)

Nhãm c©y

Tæng sè c©y cña c¶ l« (x a)

Tæng sè c©y cña c¶ l« (x a)

Tæng sè c©y cña c¸c « mÉu

Tæng sè c©y cña c¶ l« (x b)

Tæng sè cña c©y c¸c « mÉu

Tæng sè c©y cña c¶ l« (x a)

Tæng sè c©y cña c¸c « mÉu

Tæng sè c©y cña c¶ l« (x a)

Tæng sè c©y cña c¸c « mÉu

Tæng sè c©y cña c¶ l« (x a)

Tæng sè c©y cña c¸c « mÉu

Tæng sè c©y cña c¸c « mÉu

40

5.143

21

2.700

10

1.286

11

1.414

17

2.186

Tæng

sè

c©y cho gç

15

1.929

9

1.157

6

771

2

257

3

386

Tæng

sè

c©y kh«ng

cho gç

Tæng

sè

75

19.286

55

7.071

30

3.857

16

2.057

13

1.671

20

2.571

c©y cña c¶

l«

Sè c©y tre, lå « ®o ®Õm ®­îc cña sè « mÉu

120

15.429

Tæng sè c©y tre, lå « trªn toµn l« rõng. Sè c©y tre ®Õm ®­îc cña sè « mÉu x chØ sè a

A Long A NghÝt

§ª Tar

115

1) Tªn bu«n

2) Tªn l« rõng

3) DiÖn tÝch l« (ha)

20

6) ChØ sè b = DT l« / (z x 0.015)

4) Tæng sè « mÉu / l« [z]

7 5) ChØ sè a = DT l« /(Z x 0.03)

95

190

Vµng(10-20cm)

§en(>20-30cm)

KÎ säc (>30-40cm)

Xanh (>40-50cm)

ChÊm (>50cm)

Loµi c©y t¸i sinh

Tr¾ng (D1,3<10cm; H>1,3m)

Nhãm c©y

sè Tæng c©y cña c¸c « mÉu

Tæng sè c©y cña c¶ l« (x b)

sè Tæng c©y cña c¶ l« (x a)

Tæng sè c©y cña c¶ l« (x a)

sè Tæng c©y cña c¶ l« (x a)

Tæng sè c©y cña c¶ l« (x a)

Tæng sè cña c©y c¸c « mÉu

Tæng sè c©y cña c¸c « mÉu

Tæng sè c©y cña c¸c « mÉu

Tæng sè c©y cña c¸c « mÉu

Tæng sè c©y cña c¸c « mÉu

Tæng sè c©y cña c¶ l« (x a)

54

5.143

2.000

13

1.238

10

952

10

952

21

Tæng

sè

c©y cho gç

7

667

1.048

2

190

1

95

2

190

11

Tæng

sè

c©y kh«ng

cho gç

Tæng

sè

102

19.429

61

5.810

32

3.048

15

1.429

11

1.048

12

1.143

c©y cña c¶

l«

Sè c©y tre, lå « ®o ®Õm ®­îc cña sè « mÉu

0

00

Tæng sè c©y tre, lå « trªn toµn l« rõng. Sè c©y tre ®Õm ®­îc cña sè « mÉu x chØ sè a

Th¬ Yo¨n

§ª Tar

116

1) Tªn bu«n

2) Tªn l« rõng

3) DiÖn tÝch l« (ha)

27

6) ChØ sè b = DT l« / (z x 0.015)

4) Tæng sè « mÉu / l« [z]

7 5) ChØ sè a = DT l« /(Z x 0.03)

129

257

Vµng(10-20cm)

§en(>20-30cm)

KÎ säc (>30-40cm)

Xanh (>40-50cm)

ChÊm (>50cm)

Loµi c©y t¸i sinh

Tr¾ng (D1,3<10cm; H>1,3m)

Nhãm c©y

Tæng sè c©y cña c¶ l« (x b)

Tæng sè c©y cña c¶ l« (x a)

Tæng sè c©y cña c¶ l« (x a)

Tæng sè c©y cña c¶ l« (x a)

sè Tæng c©y cña c¶ l« (x a)

Tæng sè c©y cña c¸c « mÉu

Tæng sè c©y cña c¸c « mÉu

Tæng sè c©y cña c¸c « mÉu

Tæng sè c©y cña c¸c « mÉu

Tæng sè c©y cña c¸c « mÉu

Tæng sè c©y cña c¶ l« (x a)

Tæng sè c©y cña c¸c « mÉu

3.471

16

2.057

1.029

11

1.414

30

3.857

27

8

Tæng sè c©y

cho gç

38

4.886

18

3

2.314

4

514

386

5

643

Tæng sè c©y

kh«ng

cho

gç

Tæng sè c©y

72

18.514

68

8.743

45

5.786

20

2.571

11

1.414

16

2.057

cña c¶ l«

Sè c©y tre, lå « ®o ®Õm ®­îc cña sè « mÉu

160

20.571

Tæng sè c©y tre, lå « trªn toµn l« rõng. Sè c©y tre ®Õm ®­îc cña sè « mÉu x chØ sè a

117

Phô lôc 9: Tæng hîp sè c©y cña l« rõng so víi m« h×nh rõng æn

®Þnh

L« rõng

CÊp kÝnh

Sè c©y d­

Tæng sè c©y cña l« rõng

Sè c©y cña m« h×nh æn ®Þnh

Dun

9.643

15

8.225

1.418

25 ha

4.524

25

4.575

-51

2.976

35

2.525

451

1.190

45

1.400

-210

1.310

55

1.225

85

H'De

14.567

15

18.753

-4.186

57 ha

8.487

25

10.431

-1.944

3.673

35

5.757

-2.084

1.773

45

3.192

-1.419

5.827

55

2.793

3.034

Yang Kloh

9.257

15

5.922

3.335

18 ha

2.486

25

3.294

-808

1.714

35

1.818

-104

686

45

1.008

-322

1.629

55

882

747

Thung B«m

7.071

15

8.883

-1.812

27 ha

3.857

25

4.941

-1.084

2.057

35

2.727

-670

1.671

45

1.512

159

2.571

55

1.323

1.248

A Longh A NghÝt

5.810

15

6.580

-770

20 ha

3.048

25

3.660

-612

1.429

35

2.020

-591

1.048

45

1.120

-72

1.143

55

980

163

Th¬ Yo¨n

8.743

15

8.883

-140

27 ha

5.786

25

4.941

845

2.571

35

2.727

-156

2.571

45

1.512

1.059

2.057

55

1.323

734

118

Phô lôc 9 a: Tæng hîp sè c©y cho gç cña l« rõng víi m« h×nh

rõng æn ®Þnh

L« rõng

Sè c©y d­

CÊp kÝnh Tæng sè c©y cho gç cña l« rõng

Sè c©y cña m« h×nh æn ®Þnh

Dun

6.071

15

8.225

-2.154

25 ha

3.333

25

4.575

-1.242

2.738

35

2.525

213

1.190

45

1.400

-210

1.310

55

1.225

85

H'De

12.160

15

18.753

-6.593

57 ha

6.333

25

10.431

-4.098

3.040

35

5.757

-2.717

1.647

45

3.192

-1.545

5.067

55

2.793

2.274

Yang Kloh

6.000

15

5.922

78

18 ha

1.200

25

3.294

-2.094

1.371

35

1.818

-447

600

45

1.008

-408

1.457

55

882

575

Thung B«m

5.143

15

8.883

-3.740

27 ha

2.700

25

4.941

-2.241

1.286

35

2.727

-1.441

1.414

45

1.512

-98

2.186

55

1.323

863

A Long A NghÝt

5.143

15

6.580

-1.437

20 ha

2.000

25

3.660

-1.660

1.238

35

2.020

-782

952

45

1.120

-168

952

55

980

-28

Th¬ Yo¨n

3.857

15

8.883

-5.026

27 ha

3.471

25

4.941

-1.470

2.057

35

2.727

-670

1.029

45

1.512

-483

1.414

55

1.323

91

119

Phô lôc 9 b: Tæng hîp sè c©y d­ cña tæng chung vµ sè c©y cho

gç

L« rõng

CÊp kÝnh

Tæng sè c©y d­ so víi m« h×nh rõng æn ®Þnh

Sè c©y cho gç d­ so víi m« h×nh rõng æn ®Þnh

Dun

15

1.418

-2.154

25 ha

25

-51

-1.242

35

451

213

45

-210

-210

55

85

85

H'De

15

-4.186

-6.593

57 ha

25

-1.944

-4.098

35

-2.084

-2.717

45

-1.419

-1.545

55

3.034

2.274

Yang Kloh

15

3.335

78

18 ha

25

-808

-2.094

35

-104

-447

45

-322

-408

55

747

575

Thung B«m

15

-1.812

-3.740

27 ha

25

-1.084

-2.241

35

-670

-1.441

45

159

-98

55

1.248

863

A Long A NghÝt

15

-770

-1.437

20 ha

25

-612

-1.660

35

-591

-782

45

-72

-168

55

163

-28

Th¬ Yo¨n

15

-140

-5.026

27 ha

25

845

-1.470

35

-156

-670

45

1.059

-483

55

734

91

120

Phô lôc 10: S¬ ®å cét sè c©y theo cì kÝnh cña c¸c l« rõng so víi

m« h×nh rõng æn ®Þnh

i. So s¸nh tæng sè c©y cña l« rõng víi m« h×nh rõng æn ®Þnh

So s¸nh tæng sè c©y cña l« rõng víi m« h×nh rõng æn ®Þnh

L«: Dun DiÖn tÝch: 25ha

12000

9643

10000

8225

Tæng sè c©y cña l« rõng

8000

Sè c©y cña m« h×nh æn ®Þnh

«

6000

l / y © c

è S

4575

4524

4000

2976

2525

2000

1400

1310

1190

1225

0

15

25

35

45

55

CÊp kÝnh (cm)

So s¸nh tæng sè c©y cña l« rõng víi m« h×nh rõng æn ®Þnh L«: H'De DiÖn tÝch : 57ha

20000

18753

Tæng sè c©y cña l« rõng

18000

16000

Sè c©y cña m« h×nh æn ®Þnh

14567

14000

12000

10431

10000

8487

« l / y © c è S

8000

5827

5757

6000

3673

3192

4000

2793

1773

2000

0

15

25

35

45

55

CÊp kÝnh (cm)

121

So s¸nh tæng sè c©y cña l« rõng víi m« h×nh rõng æn ®Þnh L«: Yang Kloh DiÖn tÝch : 18ha

10000

9257

9000

8000

Tæng sè c©y cña l« rõng

7000

Sè c©y cña m« h×nh æn ®Þnh

5922

6000

5000

« l / y © c è S

4000

3294

3000

2486

1818

2000

1629

1714

1008

882

1000

686

0

15

25

35

45

55

CÊp kÝnh (cm)

So s¸nh tæng sè c©y cña l« rõng víi m« h×nh rõng æn ®Þnh L«: Thung B«m DiÖn tÝch : 27ha

10000

8883

9000

Tæng sè c©y cña l« rõng

8000

Sè c©y cña m« h×nh æn ®Þnh

7071

7000

6000

4941

5000

« l / y © c è S

3857

4000

2727

3000

2571

2057

1671

2000

1323

1512

1000

0

15

25

35

45

55

CÊp kÝnh (cm)

122

So s¸nh tæng sè c©y cña l« rõng víi m« h×nh rõng æn ®Þnh L«: A Long A NghÝt DiÖn tÝch : 20ha

7000

6580

5810

6000

Tæng sè c©y cña l« rõng

5000

Sè c©y cña m« h×nh æn ®Þnh

3660

4000

3048

« l / y © c

3000

è S

2020

2000

1429

1120

1143

1048

1000

980

0

15

25

35

45

55

CÊp kÝnh (cm)

So s¸nh tæng sè c©y cña l« rõng víi m« h×nh rõng æn ®Þnh L«: Th¬ Yo¨n DiÖn tÝch : 27ha

10000

8883

9000

8743

8000

Tæng sè c©y cña l« rõng

7000

Sè c©y cña m« h×nh æn ®Þnh

5786

6000

4941

« l / y © c

5000

è S

4000

2727

3000

2571

2571

2057

2000

1512

1323

1000

0

15

25

35

45

55

CÊp kÝnh (cm)

123

ii. So s¸nh sè c©y cho gç cña l« rõng víi m« h×nh rõng æn ®Þnh

So s¸nh sè c©y cho gç cña l« rõng víi m« h×nh rõng æn ®Þnh

L« : Dun DiÖn tÝch : 25ha

9000

8225

8000

7000

6071

6000

«

Tæng sè c©y cho gç cña l« rõng

5000

4575

Sè c©y cña m« h×nh æn ®Þnh

l / y © c

4000

è S

3333

2738

3000

2525

2000

1400

1310

1225

1190

1000

0

15

25

35

45

55

CÊp kÝnh (cm)

So s¸nh sè c©y cho gç cña l« rõng víi m« h×nh rõng æn ®Þnh L« : H'De DiÖn tÝch : 57ha

20000

18753

18000

Tæng sè c©y cho gç cña l« rõng

Sè c©y cña m« h×nh æn ®Þnh

16000

14000

12160

12000

10431

10000

« l / y © c è S

8000

6333

5757

6000

5067

3192

4000

3040

2793

1647

2000

0

15

25

35

45

55

CÊp kÝnh (cm)

124

So s¸nh sè c©y cho gç cña l« rõng víi m« h×nh rõng æn ®Þnh L« : Yang Kloh DiÖn tÝch : 18ha

7000

6000

6000

5922

5000

Tæng sè c©y cho gç cña l« rõng Sè c©y cña m« h×nh æn ®Þnh

4000

3294

3000

« l / y © c è S

1818

2000

1457

1371

1200

1008

882

1000

600

0

15

25

35

45

55

CÊp kÝnh (cm)

So s¸nh sè c©y cho gç cña l« rõng víi m« h×nh rõng æn ®Þnh L« : Thung B«m DiÖn tÝch : 27ha

10000

8883

9000

8000

Tæng sè c©y cho gç cña l« rõng Sè c©y cña m« h×nh æn ®Þnh

7000

6000

5143

4941

5000

« l / y © c

è S

4000

2700

2727

3000

2186

1512

2000

1323

1286

1414

1000

0

15

25

35

45

55

CÊp kÝnh (cm)

125

So s¸nh sè c©y cho gç cña l« rõng víi m« h×nh rõng æn ®Þnh L« : A Long A NghÝt DiÖn tÝch : 20ha

7000

6580

Tæng sè c©y cho gç cña l« rõng

6000

5143

Sè c©y cña m« h×nh æn ®Þnh

5000

3660

4000

3000

« l / y © c è S

2000

2020

2000

1238

1120

980

952

1000

952

0

15

25

35

45

55

CÊp kÝnh (cm)

So s¸nh sè c©y cho gç cña l« rõng víi m« h×nh rõng æn ®Þnh L« : Th¬ Yo¨n DiÖn tÝch : 27ha

10000

8883

9000

8000

7000

Tæng sè c©y cho gç cña l« rõng

6000

Sè c©y cña m« h×nh æn ®Þnh

4941

5000

« l / y © c

è S

3857

4000

3471

2727

3000

2057

2000

1512

1414

1029

1323

1000

0

15

25

35

45

55

CÊp kÝnh (cm)

126

Phô lôc 11: KÕ ho¹ch ho¹t ®éng 5 n¨m cña 12 l« rõng

Rõng s¶n xuÊt víi gi¶i ph¸p tØa th­a c©y d­ ra ë c¸c cÊp kÝnh, nu«i d­ìng rõng ®Ó gi÷ rõng æn ®Þnh l©u dµi

Môc tiªu cña l« rõng vµ hÖ thèng l©m sinh

Lo¹i rõng Giµ

Tªn l« rõng Thung B«m

DiÖn tÝch (ha) 27

M« t¶

N¨m

Sè l­îng

Ho¹t ®éng

Tr¸ch nhiÖm

§¬n vÞ

07

09

10

11

08

500

ChÆt chän

500 c©y chÊm

- Nhãm 2 - H¹t KiÓm l©m

- §o ®Õm ®¸nh dÊu - ChÆt h¹, c¾t khóc, vÖ sinh rõng - VËn chuyÓn tËp trung ra b·i gç Ph©n chia s¶n phÈm gç sö dông - B¸n phÇn d­ ra thÞ tr­êng vµ ph©n chia lîi Ých trong céng ®ång theo quy ­íc.

27 ha 27

27

27

27

27 Nhãm 2

Qu¶n lý b¶o vÖ

Ph©n c«ng c¸c hé trong nhãm ®i tuÇn tra rõng th­êng xuyªn 3 lÇn/th¸ng.

Rõng s¶n xuÊt gç víi gi¶i ph¸p nu«i d­ìng rõng vµ b¶o vÖ rõng sau ®ã tØa th­a c©y d­ ra ë c¸c cÊp kÝnh.

Môc tiªu cña l« rõng vµ hÖ thèng l©m sinh

Tªn l« rõng Dun

Lo¹i rõng NghÌo

DiÖn tÝch (ha) 25

M« t¶

Sè l­îng

N¨m

Ho¹t ®éng

Tr¸ch nhiÖm

§¬n vÞ

07 08 09 10 11

25 ha 25 25 25 25 25 Nhãm 2

Ph©n c«ng ng­êi trong nhãm ®i tuÇn tra b¶o vÖ rõng

Qu¶n lý b¶o vÖ

Rõng s¶n xuÊt víi gi¶i ph¸p khoanh nu«i b¶o vÖ rõng

Tªn l« rõng Ch¬ Khe

Lo¹i rõng Non

DiÖn tÝch (ha) 37

Môc tiªu cña l« rõng vµ hÖ thèng l©m sinh

Ho¹t ®éng

M« t¶

N¨m

Sè l­îng

Tr¸ch nhiÖm

07 08 09 10 11

§¬n vÞ

nu«i

37ha

37 37 37 37 37 - Nhãm 2

Khoanh qu¶n lý b¶o vÖ

TuÇn tra qu¶n lý b¶o vÖ th­êng xuyªn, kh«ng cho chÆt h¹

- UBND x·

Rõng s¶n xuÊt gç víi gi¶i ph¸p nu«i d­ìng rõng vµ b¶o vÖ rõng.

127

Môc tiªu cña l« rõng vµ hÖ thèng l©m sinh

Lo¹i rõng NghÌo

Tªn l« rõng Th¬ Yo¨n

DiÖn tÝch (ha) 27

M« t¶

N¨m

Tr¸ch nhiÖm

Sè l­îng

Ho¹t ®éng

§¬n vÞ

07 08 09 10 11

Qu¶n lý b¶o vÖ

27 ha 27 27 27 27 27 - Nhãm 2 - Giµ lµng -UBND x·

- TuÇn tra th­êng xuyªn - Phèi hîp víi chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng, c¸c ngµnh thùc hiÖn viÖc kiÓm tra ng¨n chÆn c¸c vi ph¹m x¶y ra

Tªn l« rõng Jao

Rõng s¶n xuÊt gç võa vµ nhá víi gi¶i ph¸p khoanh nu«i b¶o vÖ rõng n¬i ®ñ c©y t¸i sinh vµ trång rõng B¹ch ®µn ë nh÷ng n¬i ®Êt trèng

Lo¹i rõng Non

DiÖn tÝch (ha) 29

Môc tiªu cña l« rõng vµ hÖ thèng l©m sinh

Ho¹t ®éng

M« t¶

N¨m

Tr¸ch nhiÖm

Sè l­îng

07 08

09

10

11

§¬n vÞ

6.000 c©y

Trång B¹ch ®µn

2.000 2.000 2.000 - Nhãm tr­ëng - C¸c hé trong nhãm

- ChuÈn bÞ gièng - Ph¸t dän, ®µo hè - Trång kho¶ng 200 c©y/ha, ch¨m sãc, qu¶n lý b¶o rõng míi trång.

29ha 29 29 29

29

29

- Nhãm 2 - UBND x·

Khoanh nu«i qu¶n lý b¶o vÖ

TuÇn tra qu¶n lý b¶o vÖ th­êng xuyªn, kh«ng cho chÆt h¹

B¶o vÖ rõng lµm nguån thøc ¨n vµ n¬i c­ tró cho ®éng vËt rõng

Tªn l« rõng Lan

Môc tiªu cña l« rõng vµ hÖ thèng l©m sinh

Lo¹i rõng Lå «

DiÖn tÝch (ha) 18

Ho¹t ®éng

M« t¶

N¨m

Sè l­îng

Tr¸ch nhiÖm

07 08 09 10 11

§¬n vÞ

18 ha 18 18 18 18 18 - Nhãm 2

Khoanh nu«i, qu¶n lý b¶o vÖ

TuÇn tra qu¶n lý b¶o vÖ th­êng xuyªn, kh«ng cho ®èt löa.

Rõng s¶n xuÊt víi gi¶i ph¸p khoanh nu«i b¶o vÖ rõng n¬i ®ñ c©y t¸i sinh vµ trång rõng B¹ch ®µn ë nh÷ng lç trèng trong rõng.

128

Tªn l« rõng A Manh

Lo¹i rõng Non

Môc tiªu cña l« rõng vµ hÖ thèng l©m sinh

DiÖn tÝch (ha) 55

M« t¶

N¨m

Tr¸ch nhiÖm

Ho¹t ®éng

Sè l­îng

07

08

09

10

11

§¬n vÞ

Trång B¹ch ®µn

11.000 c©y

hé

2.000 2.000 2.000 2.000 3.000 -Nhãm tr­ëng -C¸c trong nhãm

- ChuÈn bÞ gièng - Ph¸t dän, ®µo hè 200 kho¶ng -Trång c©y/ha, ch¨m sãc, qu¶n lý b¶o rõng míi trång.

55ha 55

55

55

55

55

- Nhãm 2 - UBND x·

Khoanh nu«i qu¶n lý b¶o vÖ

TuÇn tra qu¶n lý b¶o vÖ th­êng xuyªn, kh«ng cho chÆt h¹

Rõng s¶n xuÊt gç võa vµ nhá víi gi¶i ph¸p khoanh nu«i b¶o vÖ rõng n¬i ®ñ c©y t¸i sinh vµ trång rõng B¹ch ®µn ë nh÷ng lç trèng trong rõng.

Tªn l« rõng Trel Hoa

Lo¹i rõng Non

DiÖn tÝch (ha) 35

Môc tiªu cña l« rõng vµ hÖ thèng l©m sinh

M« t¶

N¨m

Ho¹t ®éng

Sè l­îng

Tr¸ch nhiÖm

07

08

09

10

11

§¬n vÞ

1.000

2.000

2.000

2.000

Trång B¹ch ®µn

7.000 c©y

-Nhãm tr­ëng hé -C¸c trong nhãm

- ChuÈn bÞ gièng - Ph¸t dän, ®µo hè 200 kho¶ng -Trång c©y/ha, ch¨m sãc, qu¶n lý b¶o rõng míi trång.

35 ha 35 35

35

35

35

- Nhãm 2 - UBND x·

Khoanh nu«i qu¶n lý b¶o vÖ

TuÇn tra qu¶n lý b¶o vÖ th­êng xuyªn, kh«ng cho chÆt h¹

Tªn l« rõng X¬ Weo

Rõng phßng hé víi gi¶i ph¸p b¶o vÖ rõng nghiªm ngÆt ®Ó b¶o vÖ nguån n­íc cho sinh ho¹t vµ s¶n xuÊt cña céng ®ång

Lo¹i rõng Giµ

Môc tiªu cña l« rõng vµ hÖ thèng l©m sinh

DiÖn tÝch (ha) 77

Ho¹t ®éng

M« t¶

N¨m

Tr¸ch nhiÖm

Sè l­îng

07

08 09

10

11

§¬n vÞ

77 ha 77

77 77

77

77

tra qu¶n

Qu¶n lý b¶o vÖ rõng nghiªm ngÆt

TuÇn lý b¶o vÖ th­êng xuyªn, kh«ng cho ®èt löa, chÆt c©y.

- Nhãm 2 -TÊt c¶ c¸c hé trong th«n

Rõng s¶n xuÊt gç víi gi¶i ph¸p tØa th­a c©y d­ ra ë c¸c cÊp kÝnh, nu«i d­ìng rõng vµ b¶o vÖ rõng, trång xen c©y Giã bÇu d­íi t¸n rõng

129

Lo¹i rõng NghÌo

Tªn l« rõng A Long A NghÝt

DiÖn tÝch (ha) 20

Môc tiªu cña l« rõng vµ hÖ thèng l©m sinh

Ho¹t ®éng

M« t¶

N¨m

Tr¸ch nhiÖm

Sè l­îng

§¬n vÞ

07

08

09

10

11

lý

tra b¶o vÖ rõng

20 ha 20

20

20

20

20

Nhãm 2

Qu¶n b¶o vÖ

TuÇn th­êng xuyªn

1.000 c©y

250

250

250

250 Nhãm 2

C¸c bªn liªn quan

Trång xen Giã c©y bÇu d­íi t¸n rõng

ChuÈn bÞ gièng, ®µo hè, trång c©y vµ ch¨m sãc c©y míi trång, Giã bÇu mËt ®é kho¶ng 50 c©y/ha.

Rõng s¶n xuÊt gç víi gi¶i ph¸p chÆt chän nh÷ng c©y d­ ra ë c¸c cÊp kÝnh ®Ó gi÷ rõng æn ®Þnh l©u dµi, nu«i d­ìng vµ b¶o vÖ rõng

Lo¹i rõng Giµ

Môc tiªu cña l« rõng vµ hÖ thèng l©m sinh

Tªn l« rõng Yang Kloh

DiÖn tÝch (ha) 18

M« t¶

N¨m

Tr¸ch nhiÖm

Sè l­îng

Ho¹t ®éng

§¬n vÞ

07

08

09

10

11

c©y

400

ChÆt chän

400 chÊm

- Nhãm 2 - H¹t KiÓm l©m - C¸c bªn liªn quan

- §o ®Õm ®¸nh dÊu - ChÆt h¹, c¾t khóc, vÖ sinh rõng - VËn chuyÓn tËp trung ra b·i gç Ph©n chia s¶n phÈm gç sö dông - B¸n phÇn d­ ra thÞ tr­êng vµ ph©n chia lîi Ých trong céng ®ång theo quy ­íc.

18 ha 18

18

18

18

18 Nhãm 2

Qu¶n lý b¶o vÖ

Ph©n c«ng c¸c hé trong nhãm ®i tuÇn tra rõng th­êng xuyªn 3 lÇn/th¸ng.

130

Phô lôc 12: BiÓu thÓ tÝch c©y ®øng mét nh©n tè ®­êng kÝnh

V=0,0001.D2,4943 víi R2=0,96

BiÓu thÓ tÝch c©y ®øng mét nh©n tè ®­êng kÝnh (Rõng th­êng xanh)

V (m3)

V (m3)

V (m3)

V (m3)

D1.3 (cm)

D1.3 (cm)

D1.3 (cm)

D1.3 (cm)

10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30

0.031 0.040 0.049 0.060 0.072 0.086 0.101 0.117 0.135 0.155 0.176 0.199 0.223 0.249 0.277 0.307 0.338 0.372 0.407 0.444 0.483

31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51

0.525 0.568 0.613 0.661 0.710 0.762 0.816 0.872 0.930 0.991 1.054 1.119 1.187 1.257 1.329 1.404 1.482 1.561 1.644 1.729 1.816

52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72

1.906 1.999 2.095 2.193 2.294 2.397 2.503 2.612 2.724 2.839 2.956 3.077 3.200 3.326 3.455 3.587 3.722 3.860 4.002 4.146 4.293

73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93

4.443 4.596 4.753 4.913 5.075 5.241 5.411 5.583 5.759 5.938 6.120 6.306 6.495 6.687 6.882 7.081 7.284 7.490 7.699 7.912 8.128

(Nguån: B¶o Huy vµ céng sù (2004))