Luận văn Thạc sĩ Kinh doanh thương mại: Phát triển cảng biển tại Hải Phòng theo hướng cảng thông minh

Chia sẻ: Dongcoxanh10 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:108

Thêm vào BST

Báo xấu

12
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của luận văn "Phát triển cảng biển tại Hải Phòng theo hướng cảng thông minh" nhằm đánh giá làm rõ thực trạng phát triển cảng biển Hải Phòng theo hướng cảng thông minh; những mặt đạt được và những tồn tại hạn chế trong phát triển Hải Phòng theo hướng cảng thông minh.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh doanh thương mại: Phát triển cảng biển tại Hải Phòng theo hướng cảng thông minh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ PHÁT TRIỂN CẢNG BIỂN TẠI HẢI PHÒNG THEO HƯỚNG CẢNG THÔNG MINH Ngành: Kinh doanh thương mại NGUYỄN THỊ LOAN Hà Nội-2021
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ PHÁT TRIỂN CẢNG BIỂN TẠI HẢI PHÒNG THEO HƯỚNG CẢNG THÔNG MINH Ngành: Kinh doanh thương mại Mã số:1906012015 Họ và tên học viên: NGUYỄN THỊ LOAN Người hướng dẫn: TS VŨ THỊ MINH NGỌC Hà Nội-2021
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận văn Thạc sĩ “Phát triển cảng biển tại Hải Phòng theo hướng cảng thông minh” là kết quả nghiên cứu độc lập của tôi và chưa được công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu khoa học nào. Các số liệu, kết quả nghiên cứu được nêu trong Luận văn là thực tế có nguồn gốc rõ ràng và khách quan. Tôi xin gửi lời cảm ơn tới TS. Vũ Thị Minh Ngọc, người hướng dẫn đã tận tình hướng dẫn tôi hoàn thành luận văn này. Tôi xin chịu trách nhiệm về đề tài nghiên cứu của mình. Hà Nội, ngày 24 tháng 05 năm 2021 Học viên NGUYỄN THỊ LOAN
ii LỜI CẢM ƠN Trong thời gian nghiên cứu và thực hiện luận văn này, tôi đã nhận được sự giúp đỡ nhiệt tình từ cơ quan, tổ chức và các cá nhân. Nhân đây, tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc, lòng biết ơn chân thành đến tập thể, các cá nhân đã tạo điều kiện và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình thực hiện đề tài. Lời đầu tiên tôi xin gửi lời cảm ơn Ban giám hiệu, quý thầy, cô của khoa sau đại học cùng lãnh đạo các phòng, ban, khoa của trường đại học Ngoại Thương. Cảm ơn quý thầy cô đã tận tình giảng dạy, tạo điều kiện thuận lợi giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu tại trường. Đặc biệt, tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đển TS. Vũ Thị Minh Ngọc, người đã tận tình hướng dẫn, động viên và tạo mọi điều kiện thuận lợi giúp đỡ tôi trong suốt quá trình thực hiện và hoàn thiện luận văn. Do kiến thức, trình độ và sự hiểu biết còn nhiều hạn chế, đặc biệt là kinh nghiệm thực tế còn chưa cao nên mặc dù đã có sự cố gắng hết mình song chắc chắn bài luận văn không thể tránh khỏi những thiếu sót. Rất mong được các thầy cô giáo và hội đồng khoa học xem xét, đánh giá, góp ý bổ sung để bài luận văn của em được hoàn thiện hơn nữa.. Xin chân trọng cảm ơn./. Hà Nội, ngày 24 tháng 05 năm 2021 Học viên NGUYỄN THỊ LOAN
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................... ii DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VIẾT TẮT ............................................................ vi DANH MỤC SƠ ĐỒ ............................................................................................... ix DANH MỤC HÌNH ................................................................................................. ix DANH MỤC BẢNG BIỂU ..................................................................................... ix TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ...................................................................x LỜI MỞ ĐẦU ............................................................................................................1 1. Tính cấp thiết của đề tài:.................................................................................1 2. Tình hình nghiên thế giới và trong nước đối với lĩnh vực của đề tài ..........2 3. Mục tiêu nghiên cứu ........................................................................................3 4. Đối tượng nghiên cứu ......................................................................................4 5. Phạm vi nghiên cứu .........................................................................................4 6. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................4 7. Kết cấu của đề tài .............................................................................................5 CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CHUNG VỀ PHÁT TRIỂN CẢNG BIỂN THÔNG MINH..........................................................................................................6 1.1. Các vấn đề chung về cảng thông minh........................................................6 1.1.1. Khái niệm cảng thông minh .......................................................................6 1.1.2. Đặc điểm của cảng thông minh ................................................................10 1.1.3. Lợi ích của cảng thông minh ....................................................................14 1.2. Phát triển cảng thông minh .......................................................................18 1.2.1. Khái niệm về phát triển cảng biển ............................................................18 1.2.2. Những tiêu chí phát triển cảng thông minh ..............................................19
iv 1.3. Bài học kinh nghiệm về phát triển cảng thông minh từ một số cảng trên thế giới ......................................................................................................................22 1.3.1. Phát triển cảng biển thông minh tại cảng Barcelona ................................22 1.3.2. Phát triển cảng thông minh tại cảng Rotterdam .......................................28 1.3.3. Bài học kinh nghiệm cho các cảng Hải Phòng .........................................36 CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN CẢNG HẢI PHÒNG THEO HƯỚNG CẢNG THÔNG MINH ..........................................................................38 2.1. Tổng quan về cảng Hải Phòng ...................................................................38 2.1.1. Khái quát về thành phố Hải Phòng ...........................................................38 2.1.2. Lịch sử hình thảnh cảng biển Hải Phòng..................................................38 2.1.3. Kết cấu hạ tầng tại cảng Hải Phòng..........................................................40 2.2. Đánh giá thực trạng phát triển cảng Hải Phòng theo hướng cảng thông minh ..........................................................................................................................46 2.2.1. Đánh giá cơ sở hạ tầng tại cảng Hải Phòng theo hướng cảng thông minh ............................................................................................................................46 2.2.2. Đánh giá công nghệ tại cảng Hải Phòng theo hướng cảng thông minh ...48 2.2.3. Đánh giá quản lý tại cảng Hải Phòng theo hướng cảng thông minh ........57 2.2.4. Đánh giá môi trường tại cảng Hải Phòng theo hướng cảng thông minh ..60 CHƯƠNG 3. GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN CẢNG BIỂN TẠI HẢI PHÒNG THEO HƯỚNG CẢNG THÔNG MINH ..............................................................79 3.1. Dự báo xu thế phát triển cảng biển ...........................................................79 3.1.1. Dự báo lượng hàng qua cảng biển Hải Phòng ..........................................79 3.1.2. Dự báo xu thế phát triển cảng biển Hải Phòng .........................................80 3.2. Giải pháp phát triền cảng biển tại Hải Phòng theo hướng cảng thông minh đến năm 2030 .................................................................................................82 3.2.1. Giải pháp phát triển cơ sở hạ tầng cảng Hải Phòng theo hướng cảng thông minh ....................................................................................................................82
v 3.2.2. Giải pháp phát triển công nghệ cảng Hải Phòng theo hướng cảng thông minh ....................................................................................................................85 3.2.3. Giải pháp về chính sách quản lý cảng Hải Phòng theo hướng cảng thông minh ....................................................................................................................87 3.2.4. Giải pháp về môi trường cảng Hải Phòng theo hướng cảng thông minh .87 3.2.5. Các giải pháp hỗ trợ khác .........................................................................88 KẾT LUẬN: .............................................................................................................91 TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................93 PHỤ LỤC .................................................................................................................95
vi DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VIẾT TẮT TÊN VIẾT TẮT TÊN TIẾNG ANH TÊN TIẾNG VIỆT AI Artificial Intelligence Trí tuệ nhân tạo AIS Automatic Identification Hệ thống nhận dạng tự System động ASEAN Association of Southeast Hiệp hội các quốc gia Asian Nations Đông Nam Á BAPLIE Bayplan/stowage plan Thông tin sơ đồ hàng hoá occupied and empty xếp dỡ trên tàu BGTVT Bộ giao thông vận tải BVMT Bảo vệ môi trường CFS Container Freight Station Kho hàng lẻ CMCN Cách mạng công nghiệp CNTT Công nghệ thông tin COARRI Container Thông tin Container xếp/ discharge/loading report dỡ tàu CODECO Container Gate-in/Gate-out Thông tin Container vào/ ra Report bãi CSR Corporate social Trách nhiệm xã hội responsibility CTMS Container Terminal Hệ thống quản lý bến Management System container DGPS Diferential Global Hệ thống Định vị Toàn cầu Positioning System vi sai DN Doanh nghiệp DO Delivery Order Lệnh giao hàng DSS Decision Support System Hệ thống trợ giúp ra quyết định EDI Electronic Data Trao đổi dữ liệu điện tử Interchange
vii eDO Electronic Delivery Order Lệnh giao hàng điện tử EIS Executive Information Hệ thống Thông tin điều System hành Eport Electric port Cảng điện tử GPS Global Positioning System Hệ thống định vị toàn cầu ICD Inland container depot cảng cạn IMDG International Maritime Mã hàng hóa nguy hiểm Dangerous Goods Hàng hải Quốc tế IoT Internet of Things Internet vạn vật KHCN Khoa học công nghệ MIS Management Information Hệ thống thông tin quản lý System ODA Official Development Hỗ trợ Phát triển Chính Assistance thức Ro-Ro Roll-on/roll-off Dùng cho các loại hàng tự vận hành lên tàu được sFTP Secure File Transfer Giao thức truyền tập tin an Protocol toàn Smart GTOS Smart General Cargo Hệ điều hành hàng hóa Terminal Operating System thông minh TCVN Tiêu chuẩn Việt Nam TNHH Trách nhiệm hữu hạn TOS Terminal Opperating Hệ thống khai thác thiết bị System đầu cuối TPS Transaction Processing Hệ thống thông tin xử lý System giao dịch VASSCM Viet Nam Automated Hệ thống quản lý hải quan System For Seaport tự động Customs Management VDR Voyage Data Recorder Hộp đen
viii WTO World Trade Organization Tổ chức Thương mại Thế giới XNK xuất nhập khẩu
ix DANH MỤC SƠ ĐỒ Sơ đồ 1.1. Quá trình phát triển cảng biển ...............................................................9 Sơ đồ 1.2. Những trụ cột chính của cảng thông minh..........................................11 Sơ đồ 2.1: Lịch sử phát triển cảng Hải Phòng ......................................................39 DANH MỤC HÌNH Hình vẽ : Hạ tầng thiết bị của cảng Hải Phòng ....................................................44 Hình 2.2: Hạ tầng thiết bị công nghệ thông tin của cảng Hải Phòng .................45 Hình 2.3: Phần mềm ứng dụng ..............................................................................46 Hình 3.1. Mô hình tổng thể chuỗi cung ứng toàn cầu Tradelens........................85 DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 2.1: Bãi container...........................................................................................41 Bảng 2.2: Kho CFS ..................................................................................................41 Bảng 2.3: Kho bãi hàng bách hóa ..........................................................................41 Bảng 2.4: luồng tàu vào cảng .................................................................................42 Bảng 2.5: Năng lực tiếp nhận tàu ..........................................................................43 Bảng 2.6: Thiết bị cầu cảng ....................................................................................44 Bảng 3.1. Dự báo lượng hàng qua cảng biển Hải Phòng đến năm 2030 ............80
x TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU Luận văn “Phát triển cảng biển tại Hải Phòng theo hướng cảng thông minh” nghiên cứu cơ sở lý luận về cảng thông minh, cảng biển Hải Phòng. Phân tích thực trạng phát triển của cảng biển Hải Phòng và phương hướng phát triển cảng Hải Phòng theo hướng cảng thông minh nhằm nâng cao chất lượng dịch vụ của cảng Hải Phòng và giảm thiểu ô nhiễm môi trường môi trường biển cảng Hải Phòng. Luận văn gồm các nội dung chính như sau: Chương 1: Tổng quan về cảng thông minh, khái niệm, hệ thống cảng thông minh. Những lợi ích mà cảng thông minh đem lại cho sự phát hàng hải quốc tế. Chương 2: Tổng quan về cảng Hải Phòng: lịch sử hình thành, cơ sở hạ tầng cảng Hải Phòng. Thực trạng những công nghệ hiện tại đang được sử dụng tại cảng Hải Phòng, những biện pháp bảo vệ môi trường để cảng phát triển theo hướng cảng thông minh. Chương 3: Phương hướng phát triền cảng biển tại Hải Phòng theo hướng cảng thông minh và bài học kinh nghiệm từ một số cảng lớn trên thế giới như cảng Barcelona và cảng Rotterdam.
1 LỜI MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài: Cùng với sự phát triển của cách mạng công nghiệp 4.0, hoạt động của các cảng biển cũng có sự thay đổi theo hướng số hóa, tích hợp dữ liệu lớn. Các mô hình cung cấp dịch vụ tại cảng biển cũng có sự thay đổi theo chiều hướng thông minh hơn giúp nâng cao năng lực cạnh tranh của các cảng biển trên thế giới. Mặt khác chúng ta đang phải đối mặt với đại dịch Covid 19 đang diễn ra trên toàn cầu, đại dịch làm thúc đẩy quá trình số hóa mạnh mẽ trong mọi ngành trong đó có ngành vận tải biển. Nó buộc ngành vận tải biển phải hình thành phương thức đối thoại điện tử và trao đổi thông tin giữa tàu thuyền và các cảng, giúp tối thiểu hóa nhu cầu tương tác trực tiếp giữa tàu và đất liền để trao đổi dữ liệu. Các bên tham gia chuỗi cung ứng trên biển cũng buộc phải từ bỏ dần các quy trình thủ công, tiến tới các giải pháp quản lý tự động hóa. Việc tối ưu hóa hải trình và quản trị cảng cũng dễ dàng hơn nhờ trí tuệ nhân tạo và hệ thống quản lý lưu lượng giao thông đường biển (STM) liên khu vực. STM đang có sức hút lớn ở những tuyến hàng hải nhộn nhịp nhất thế giới như Địa Trung Hải, kênh đào Suez/Biển Đỏ, vịnh Trung Đông, khu vực ven biển Trung Quốc cho tới Úc. Ở góc độ đơn vị quản lý, vận hành cảng, cần cho khách hàng thấy cảng của mình có những ưu điểm về năng lực, hiệu quả, độ tin cậy, hỗ trợ tốt và chi phí cạnh tranh. Về phía đơn vị sử dụng cảng, họ muốn tiết kiệm thời gian, bảo mật và truy xuất nguồn gốc. Cảng biển thông minh là giải pháp đáp ứng những yêu cầu đó. Hải Phòng là thành phố cảng biển, đầu mối giao thông quan trọng giao lưu hàng hóa, thương mại trong nước và quốc tế. Cảng Hải Phòng nằm trên tuyến đường giao thông trên biển, kết nối Singapore với Hồng Kông và các cảng của Đông Á và Đông Bắc Á, chiếm một vị trí kinh tế quan trọng, nối liền các khu vực kinh tế, các trung tâm công nghiệp của cả nước. Từ một cảng biển truyền thống cảng biển Hải Phòng đang dần trở thành cảng biển mang tầm cỡ trong khu vực và thế giới. Những năm qua, tốc độ phát triển cùng quy mô hệ thống cảng biển của Hải Phòng không ngừng được củng cố nhờ đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý, khai thác, xếp dỡ container; tự động hóa công tác quản lý; sử dụng công nghệ EDI và trao đổi
2 dữ liệu điện tử; xây dựng mô hình cảng điện tử và thực hiện các dịch vụ trực tuyến. Từng bước xây dựng cảng Hải Phòng theo hướng cảng thông minh. Phát triển cảng theo hướng cảng thông minh bao gồm cơ hội nhưng cũng bao gồm các thách thức không nhỏ đối với cảng biển tại Hải Phòng để nâng cao khả năng cạnh tranh trong quá trình hội nhập quốc tế. Trong bài viết, tác giả đề cập đến các vấn đề về cảng thông minh trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0, các hiện trạng của cảng biển tại Hải Phòng theo hướng cảng thông minh hiện nay và cơ hội cũng như thách thức mà các cảng này phải đối mặt. Từ đó, tác giả đề xuất giải pháp phát triển cảng biển tại Hải Phòng theo hướng cảng thông. 2. Tình hình nghiên thế giới và trong nước đối với lĩnh vực của đề tài Tình hình nghiên cứu ngoài nước Trên thế giới, nhất là những nước đi đầu về công nghệ hàng hải như Đức, Hà Lan, Singapore, Trung Quốc, Hàn Quốc… đã có một số những công trình nghiên cứu về cảng thông minh. Tuy nhiên các công trình nghiên cứu chủ yếu về tổng quan cảng thông minh, các mô hình cảng thông minh, và cơ sở hạ tầng cảng thông minh, tiêu biểu có các công trình nghiên cứu có thể kể đến: Bài viết của Sebastian Saxe và Carlos Jahn, năm 2017, Khái niệm cảng thông minh hay cảng số hóa, cảng 4.0. Bài viết đề cập đến các khái niệm về sản xuất thông minh, trong đó cảng thông minh được mô tả như một hệ thống giá trị gia tăng toàn cầu của các cảng cho phép kết nối thông tin và dữ liệu giữa các cảng tham gia, tạo ra một môi trường phát triển cảng biển bằng cách cung cấp các giải pháp mới và định hướng các mô hình kinh doanh số trong tương lai Bài viết của Jihong Chen và Paul Tae-Woo Lee, năm 2016, xây dựng khung quản trị của cảng xanh và thông minh. Bài viết phân tích các mối quan hệ vốn có giữa các các yếu tố cấu trúc và đề xuất các biện pháp đối phó cụ thể và các chính sách quản trị cho việc xây dựng cảng xanh và cảng thông minh Bài viết của Yuri Triska và cộng sự, năm 2019, Tích hợp cảng nội địa thông minh: đề xuất khái niệm và phân tích dựa trên mô phỏng tại các cảng Brazil. Bài báo phân tích cảng nội địa thông minh, cho phép khả năng hiển thị và đồng bộ hóa hoạt động của luồng xe, nhằm mục đích giảm thiểu các thách thức về cơ sở hạ tầng. Chứng
3 minh việc áp dụng cảng thông minh giúp giảm gián đoạn trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Tình hình nghiên cứu ở trong nước Đối với Việt Nam cũng có một số công trình nghiên cứu có liên quan đến cảng thông minh phát triển cảng Hải Phòng như bài báo của tác giả Nguyễn Thu Hương, trường Đại học Hàng hải Việt Nam, 2021, Cảng biển thông minh - Xu thế phát triển của các quốc gia có biển. Luận án tiến sĩ kinh tế của tác giả Đặng Công Xưởng trường Đại học Hàng hải Việt Nam,2017, Nghiên cứu hoàn thiện mô hình quản lý Nhà nước về kết cấu hạ tầng cảng biển Việt Nam. Trên thế giới và Việt Nam có rất ít công trình khoa học nghiên cứu về cảng thông minh, hầu hết các công trình nghiên cứu đều chưa đề cập nhiều đến vấn đề phát triển cảng cảng thông minh, mặt khác việc ứng dụng các đề tài nghiên cứu vào thực tiễn đối với từng quốc gia và khu vực lại rất khó khăn do điều kiện tự nhiên, kinh tế, chính trị, xã hội của mỗi nước, mỗi vùng miền có sự khác biệt lớn vì vậy cần thiết phải có một công trình nghiên cứu khoa học cụ thể đưa ra các phương hướng phát triển cảng biển tại Hải Phòng theo hướng cảng thông minh. 3. Mục tiêu nghiên cứu * Mục tiêu nghiên cứu: Mục đích nghiên cứu của đề tài là nghiên cứu phát triển cảng biển tại Hải Phòng theo hướng cảng thông minh. * Nhiệm vụ nghiên cứu Học viên thực hiện các nhiệm vụ sau: - Nghiên cứu cơ sở lý luận về phát triển cảng thông minh; - Phân tích thực trạng của cảng biển Hải Phòng; các tiêu chí để phát triển theo hướng cảng thông minh; - Đánh giá làm rõ thực trạng phát triển cảng biển Hải Phòng theo hướng cảng thông minh; những mặt đạt được và những tồn tại hạn chế trong phát triển Hải Phòng theo hướng cảng thông minh.
4 Trên cơ sở đó đề xuất giải pháp phát cảng biển Hải Phòng theo hướng cảng thông minh. 4. Đối tượng nghiên cứu Nghiên cứu về hoạt động của cảng biển theo hướng cảng thông minh tại Hải Phòng; các giải pháp để phát triển cảng biển Hải Phòng theo hướng cảng thông minh. 5. Phạm vi nghiên cứu * Về không gian Đề tài nghiên cứu về hoạt động cảng Hải Phòng * Về thời gian Đề tài nghiên cứu phát triển cảng Hải Phòng theo hướng cảng thông minh giai đoạn từ năm 2018-2020. Giải pháp phát triển cảng biển Hải Phòng theo hướng cảng thông minh đến năm 2030 * Về nội dung Tập trung phân tích sự phát triển cảng Hải Phòng theo hướng cảng thông minh ở góc độ công nghệ vận hàng và khai thác cảng, hoạt động quản lý và vấn đề môi trường tại cảng biển nhằm đáp ứng các tiêu chí về phát triển cảng biển bền vững theo hướng thông minh 6. Phương pháp nghiên cứu Phương pháp nghiên cứu của luận văn, bao gồm: Phương pháp tổng hợp, thống kê, phân tích, so sánh đối chứng và logic: được học viên sử dụng để thống kê, thu thập dữ liệu, phân tích, đánh giá thực trạng và lựa chọn các tiêu chí cơ bản. Phân tích hệ thống: Được tác giả sử dụng để phân tích đánh giá làm rõ mối quan hệ hữu cơ giữa phát triển cảng biến tại Hải Phòng theo hướng cảng thông minh với sự phát triển của nền kinh tế, sự phát triển của hạ tầng giao thông vận tải, sự phát triển của giao lưu thương mại giữa các vùng miền đất nước và giữa Việt Nam với các nước trên thế giới.
5 Nguồn dữ liệu: các thông tin về cảng được tham khảo từ cảng Hải Phòng. Các công nghệ sử dụng ở cảng được lấy từ trung tâm công nghệ thông tin Cảng Hải Phòng Phương pháp nghiên cứu sâu: * Thời gian phỏng vấn tháng 3 năm 2021 * Cách thức tiến hành: Gặp trực tiếp hoặc liên lạc qua phương tiện di động * Nội dung phỏng vấn: Nội dung phỏng vấn về các vấn đề như đánh giá về mức độ hiện đại và áp dụng công nghệ tại cảng Hải Phòng. Đánh giá về tình hình môi trường cảng biển. Đánh giá hiện trạng khai thác container, đổi lệnh dưới cảng thời gian hiện tại. Đề xuất của người phỏng vấn đối với cảng và các cơ quan quản lý về việc tăng hiệu quả hoạt động của cảng Hải Phòng hiện nay. * Số lượng mẫu: 5 doanh nghiệp, là các doanh nghiệp logistics và khai thác cảng ở Hải Phòng. 7. Kết cấu của đề tài Kết cấu của đề tài gồm: Chương 1: Cơ sở lý luận chung về phát triển cảng biển thông minh Chương 2: Thực trạng phát triển cảng Hải Phòng theo hướng cảng thông minh Chương 3: Giải pháp phát triền cảng biển tại Hải Phòng theo hướng cảng thông minh
6 CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CHUNG VỀ PHÁT TRIỂN CẢNG BIỂN THÔNG MINH 1.1. Các vấn đề chung về cảng thông minh 1.1.1. Khái niệm cảng thông minh Sự phát triển mạnh mẽ của cạnh tranh quốc tế, sự biến động không ngừng của thị trường, nhu cầu cá nhân hóa sản phẩm và việc rút ngắn chu kỳ sống của sản phẩm là một trong số những nguyên nhân khởi đầu của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư vào năm 2011, còn được gọi là “Công nghiệp 4.0”. Trong cuộc cách mạng này, nhiều sự thay đổi sẽ diễn ra trong các lĩnh vực của nền kinh tế. Khi hàng hóa trở nên thông minh hơn, sản xuất thông minh và phân phối thông minh hơn, các cảng biển cũng sẽ đứng trước những thách thức phải thay đổi để phù hợp với sự thay đổi của hoạt động sản xuất và phân phối. Các thách thức bao gồm: - Những thay đổi về cơ cấu và địa lý trong sản xuất, phân phối và tiêu dùng - Những thay đổi cơ cấu trong thương mại quốc tế, các hiệp định thương mại tự do - Cạnh tranh của các cảng biển ngày càng gay gắt hơn. - Thách thức từ việc số hóa dữ liệu, khủng hoảng kinh tế, sự phát triển của công nghệ đóng tàu, của công nghệ in 3D dẫn tới ngày càng nhiều tàu có tải trọng lớn hơn và thông minh hơn (bao gồm các tàu tự động, không người lái, tàu sân bay lớn, tàu container (Lech Kobylinski, 2016) và các tàu sử dụng nhiên liệu thân thiện với môi trường, - Các cuộc tấn công khủng bố và các vấn đề an ninh khác, - Thiên tai và các mối quan tâm khác về môi trường. Theo số liệu của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), các cảng biển hiện là một trong những trung tâm logistics quan trọng nhất của mỗi vùng lãnh thổ do hơn 80% lượng hàng hóa trên toàn thế giới được vận chuyển bằng phương thức này Toàn cầu hóa và những thay đổi trong cấu trúc của thương mại quốc tế có ảnh hưởng quan trọng đến cảng và các ngành hàng hải. Kết quả là, những thay đổi này đã thu hút sự quan tâm của các nhà sản xuất, nhà cung cấp dịch vụ hậu cần hàng hải, các học giả và các nhà hoạch định chính sách, và họ cũng đã tạo ra cấu hình và thiết kế
7 một cảng mới có khả năng đương đầu với những thách thức về tính bền vững, do đó, sự xuất hiện của một khái niệm mới được gọi là cảng thông minh. Cảng thông minh đòi hỏi việc sử dụng các công nghệ để chuyển đổi các dịch vụ công cộng khác nhau tại các cảng thành các hệ thống tương tác. Để đáp ứng nhu cầu của các nước trên thế giới về mức độ hiệu quả, minh bạch và giá trị cao hơn. Cảng thông minh đang trở nên phổ biến hơn, vì hầu hết các nhà khai thác cảng toàn cầu đang hướng tới áp dụng các chiến lược tiên tiến để cùng tồn tại trong môi trường quy trình được số hóa tới 100%. Trong bối cảnh hội nhập và phát triển, việc xây dựng và phát triển mô hình cảng biển thông minh là một trong những hướng đi đúng đắn, là ưu tiên hàng đầu của các quốc gia có biển trên thế giới và Việt Nam cũng không là ngoại lệ. Với sự xuất hiện của Internet of Things (IoT), các cảng và khu chức năng được coi là quá bận rộn và rộng lớn để áp dụng số hóa toàn phần. Tuy nhiên, các sáng kiến và phong trào đổi mới công nghệ gần đây đã chuyển đổi hoạt động của cảng, thúc đẩy mạnh mẽ việc áp dụng các quy trình tích hợp. Bên cạnh đó, việc ứng dụng công nghệ Blockchain cũng là bước đột phá của chiến lược số hóa các cảng biển và dịch vụ logistics. Sự đổi mới xung quanh dữ liệu lập kế hoạch sớm và dự đoán cho phép tăng cường lập kế hoạch trước tại các cảng cửa ngõ, dẫn đến giảm chi phí giao dịch và cải thiện chu kỳ tải tàu giao hàng. Các phương pháp lập kế hoạch gần đây đã cung cấp khả năng hiển thị sớm, cho phép khởi tạo chính xác hơn để lập bản đồ di chuyển hàng hóa. Có thể khẳng định, cảng thông minh đại diện cho một sự thay đổi triệt để đối với chuỗi cung ứng đã tác động tích cực đến ngành kinh tế biển. Với thời gian của chu kỳ luân chuyển hàng hóa giảm, chuyển động dễ dự đoán cũng như dữ liệu tin cậy về hoạt động trong môi trường mạng…, đã và đang mang lại hiệu quả xử lý chưa từng có trong ngành vận tải biển và logistics. Điều này càng có tính thuyết phục hơn khi những dịch bệnh có khả năng lây truyền nhanh như Covid-19 buộc ngành logistics phải giảm thiểu các tiếp xúc trực tiếp giữa con người với nhau, trong khi vẫn phải đảm bảo hàng hóa được lưu thông trơn tru.
8 Cảng thông minh là cảng tự động sử dụng các công nghệ thông minh cao cấp bao gồm AI, IoT, Dữ liệu lớn và blockchain để cải thiện hiệu suất và hiệu quả của ngành vận tải biển. Cảng thông minh đã trở thành xu hướng trong lĩnh vực vận tải biển với hai đặc trưng về mức độ tự động hóa và kết nối cao. Nhìn chung, khái niệm về cảng thông minh có thể hiểu ngắn gọn là việc dựa vào sự bùng nổ của công nghệ và áp dụng chúng vào vận hành và quản lý cảng nhằm tăng khả năng cạnh tranh cũng như sự phát triển bền vững của cảng. Quá trình phát triển của cảng biển được khái quát thông qua năm thế hệ cảng. - Các cảng thế hệ 1 đóng vai trò là phương tiện để vận chuyển hàng hóa giữa các khu vực, không có kết nối với các thực thể khác liên quan đến quá trình này. Nói cách khác, cảng biển có các dịch vụ cơ bản là bốc xếp hàng hóa. - Các cảng thế hệ thứ 2 biến thành một trung tâm vận tải và một trung tâm hoạt động công nghiệp và thương mại. Mặc dù các dịch vụ chỉ giới hạn ở tàu và hàng hóa, cảng biển bắt đầu thiết lập mối liên kết với các ngành công nghiệp, dẫn đến sự xuất hiện của các cơ sở sản xuất nằm xung quanh hoặc gần cảng biển. - Các cảng thế hệ thứ 3 gắn liền với sự ra đời của container đã tạo ra một phương pháp xử lý hàng hóa và vận chuyển hàng hóa mới. Cảng biển được hình thành dựa trên sự liên kết với miền hậu phương và trung tâm logistics, trung tâm phân phối để thực hiện các chức năng logistics và phân phối với dữ liệu được trao đổi qua dạng EDI. - Các cảng thế hệ thứ 4 đặc trưng bởi các liên minh chiến lược và mức độ ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông cao hơn. Các cảng biển có xu hướng được mở rộng để đảm bảo đủ điều kiện để hỗ trợ cho chuỗi giá trị toàn cầu, hình thành nên các mạng lưới của mình trên quy mô toàn cầu và cạnh tranh dưới dạng liên minh, liên kết thay vì cạnh tranh đơn lẻ. - Các cảng thế hệ thứ 5 là các cảng thông minh được tích hợp vào các chuỗi logistics vận tải quốc tế. được biểu diễn dưới sơ đồ sau: