Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Ảnh hưởng của các nhân tố vĩ mô đến tỷ suất sinh lời trong các ngân hàng thương mại Việt Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:77

Thêm vào BST

Báo xấu

17
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài phân tích sự tác động của các nhân tố vĩ mô đối với tỷ suất sinh lời của các ngân hàng thương mại tại Việt Nam trên cơ sở xem xét tác động của các biến số vĩ mô, bao gồm các yếu tố về tăng trưởng kinh tế, chính sách tiền tệ (thông qua cung tiền, lãi suất liên ngân hàng), chính sách dự trữ ngoại hối (thông qua biến số dự trữ ngoại hối), lạm phát và mức độ phát triển tài chính (thể hiện qua chỉ số thị trường chứng khoán) đến tỷ suất sinh lời của các ngân hàng thương mại Việt Nam (đại diện là tỷ suất sinh lời trên tài sản – ROA)

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Ảnh hưởng của các nhân tố vĩ mô đến tỷ suất sinh lời trong các ngân hàng thương mại Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP. HỒ CHÍ MINH PHẠM MINH TUẤN ẢNH HƯỞNG CỦA CÁC NHÂN TỐ VĨ MÔ ĐẾN TỶ SUẤT SINH LỜI TRONG CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH - NĂM 2018
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP. HỒ CHÍ MINH PHẠM MINH TUẤN ẢNH HƯỞNG CỦA CÁC NHÂN TỐ VĨ MÔ ĐẾN TỶ SUẤT SINH LỜI TRONG CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Chuyên ngành: Tài chính - Ngân hàng Mã số: 8 34 02 01 Người hướng dẫn khoa học: TS. Lê Tấn Phước TP. HỒ CHÍ MINH - NĂM 2018
i TÓM TẮT Việc nghiên cứu, xác định được các nhân tố vĩ mô ảnh hưởng tới hiệu quả hoạt động của các ngân hàng thương mại có ý nghĩa to lớn trong việc đánh giá hiện trạng của các ngân hàng thương mại, đồng thời đây là cơ sở để đưa ra các kiến nghị cho các cải cách chính sách trong hệ thống ngân hàng thương mại. Xuất phát từ thực tiễn và đòi hỏi cấp thiết trên, tác giả quyết định thực hiện đề tài đề tài nghiên cứu về “Ảnh hưởng của các nhân tố vĩ mô đến tỷ suất sinh lời trong các ngân hàng thương mại Việt Nam”. Để thực hiện đề tài, tác giả đã phân tích sự tác động của các nhân tố vĩ mô đối với tỷ suất sinh lời của các ngân hàng thương mại tại Việt Nam trên cơ sở xem xét tác động của các biến số vĩ mô, bao gồm các yếu tố về tăng trưởng kinh tế, chính sách tiền tệ (thông qua cung tiền, lãi suất liên ngân hàng), chính sách dự trữ ngoại hối (thông qua biến số dự trữ ngoại hối), lạm phát và mức độ phát triển tài chính (thể hiện qua chỉ số thị trường chứng khoán) đến tỷ suất sinh lời của các ngân hàng thương mại Việt Nam (đại diện là tỷ suất sinh lời trên tài sản – ROA). Thông qua các phương pháp như: Phương pháp phân tích thống kê mô tả, phương pháp tổng hợp, phương pháp so sánh và phương pháp đối chiếu số liệu; Phương pháp hồi quy: Nghiên cứu hồi quy dữ liệu bảng OLS gộp (Pooled OLS), kiểm định sự phù hợp của mô hình Pooled, FEM, REM. Từ kết quả phân tích, tác giả nhận thấy có 04 nhân tố vĩ mô có tác động có ý nghĩa thống kê đối với tỷ suất sinh lời trên tổng tài sản của các ngân hàng thương mại, bao gồm tỷ lệ lạm phát (INF), tốc độ gia tăng cung tiền (M2), chỉ số thị trường chứng khoán (INDEX) và tốc độ tăng trưởng dự trữ ngoại hối. Cụ thể: Tỷ lệ lạm phát, tốc độ tăng trưởng cung tiền và chỉ số thị trường chứng khoán có tác động dương, trong khi tốc độ tăng trưởng dự trữ ngoại hối có tác động âm đến tỷ suất sinh lời trên tổng tài sản của các ngân hàng thương mại.
ii LỜI CAM ĐOAN Luận văn này chưa từng được trình nộp để lấy học vị thạc sĩ tại bất cứ một trường đại học nào. Luận văn này là công trình nghiên cứu riêng của tác giả, kết quả nghiên cứu là trung thực, trong đó không có các nội dung đã được công bố trước đây hoặc các nội dung do người khác thực hiện ngoại trừ các trích dẫn được dẫn nguồn đầy đủ trong luận văn. Học viên cao học Phạm Minh Tuấn
iii LỜI CÁM ƠN Đề tài “Ảnh hưởng của các nhân tố vĩ mô đến tỷ suất sinh lời trong các ngân hàng thương mại Việt Nam” là nội dung tôi chọn để nghiên cứu và làm luận văn tốt nghiệp sau hai năm theo học chương trình cao học chuyên ngành Tài chính – Ngân hàng tại trường Đại học Ngân hàng Thành phố Hồ Chí Minh. Để hoàn thành quá trình nghiên cứu và hoàn thiện luận văn này, lời đầu tiên tôi xin chân thành cảm ơn sâu sắc đến Thầy Lê Tấn Phước thuộc Trường Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh, Thầy đã trực tiếp chỉ bảo và hướng dẫn tôi trong suốt quá trình nghiên cứu để tôi hoàn thiện luận văn này. Ngoài ra tôi xin chân thành cảm ơn các Thầy, Cô trong Khoa Sau đại học đã đóng góp những ý kiến quý báu cho luận văn. Nhân dịp này, tôi cũng xin cảm ơn Khoa Sau đại học Trường Đại học Ngân hàng Thành phố Hồ Chí Minh, lãnh đạo và các anh chị đang công tác tại trường đã tạo điều kiện và thời gian cho tôi trong suốt quá trình nghiên cứu. Cuối cùng, tôi xin cảm ơn những người thân, bạn bè đã luôn bên tôi, động viên tôi hoàn thành khóa học và bài luận văn này. Trân trọng cảm ơn!
iv MỤC LỤC TÓM TẮT ....................................................................................................i LỜI CAM ĐOAN ......................................................................................... ii LỜI CÁM ƠN ............................................................................................. iii MỤC LỤC .................................................................................................. iv DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ....................................................................... vii DANH MỤC HÌNH ẢNH .......................................................................... viii DANH MỤC BẢNG BIỂU ........................................................................ viii CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU ..................................................1 1.1. Lý do nghiên cứu ............................................................................. 1 1.2. Mục tiêu nghiên cứu và câu hỏi nghiên cứu ........................................ 3 1.3. Phạm vi và đối tƣợng nghiên cứu ...................................................... 4 1.4. Phƣơng pháp nghiên cứu .................................................................. 4 1.5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn ........................................................... 5 1.6. Bố cục luận văn ............................................................................... 5 CHƢƠNG 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN NGHIÊN CỨU VÀ TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU THỰC NGHIỆM VỀ VẤN ĐỀ HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI ....................................................7 2.1. Tổng quan về ngân hàng thƣơng mại ................................................. 7 2.1.1.Chức năng của ngân hàng thƣơng mại ........................................................................................................... 7 2.1.2.Đánh giá về hiệu quả của các ngân hàng thƣơng mại ......................................................................................................... 10
v 2.1.3.Các nhân tố ảnh hƣởng đến lợi nhuận của các ngân hàng thƣơng mại ......................................................................................................... 14 2.2. Tổng quan các công trình nghiên cứu trƣớc đây ................................ 20 CHƢƠNG 3: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................................ 28 3.1. Khung phân tích nghiên cứu ........................................................... 28 3.2. Cơ sở của mô hình hồi quy ............................................................. 30 3.3. Dữ liệu và nguồn dữ liệu ................................................................ 31 3.4. Phƣơng pháp ƣớc lƣợng và tiến trình nghiên cứu .............................. 33 3.4.1.Mô hình Pooled OLS ......................................................................................................... 34 3.4.2.Mô hình các ảnh hƣởng cố định (Fixed Effective Model – FEM) ......................................................................................................... 34 3.4.3.Mô hình các ảnh hƣởng ngẫu nhiên (Random Effective Model – REM) ................................................................................................ 35 CHƢƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN KẾT QUẢ ......... 37 4.1. Tổng quan về các ngân hàng thƣơng mại Việt Nam từ sau năm 2006 .. 37 4.1.1.Những cơ hội cho các ngân hàng thƣơng mại Việt Nam. ......................................................................................................... 38 4.1.2.Những khó khăn, thách thức của các ngân hàng thƣơng mại Việt Nam ......................................................................................................... 38 4.2. Phân tích thống kê mô tả ................................................................ 39 4.3. Tƣơng quan Pearson – mối quan hệ đơn biến giữa các biến số ........... 43 4.4. Phân tích mối quan hệ đa biến giữa các biến số với hiệu quả hoạt động của các ngân hàng thƣơng mại ................................................................. 45
vi 4.4.1.Kết quả kiểm định đa cộng tuyến của mô hình hồi quy ban đầu ......................................................................................................... 45 4.4.2.Kết quả kiểm định đa cộng tuyến của mô hình hồi quy hiệu chỉnh ......................................................................................................... 47 4.4.3.Kết quả hồi quy mô hình tác động của các nhân tố đến tỷ suất sinh lời ngân hàng .......................................................................................... 49 4.4.4.Các kết quả kiểm định lựa chọn mô hình phù hợp nhất ......................................................................................................... 51 4.5. Thảo luận về các kết quả nghiên cứu................................................ 53 CHƢƠNG 5: KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ CHÍNH SÁCH VÀ HƢỚNG NGHIÊN CỨU TIẾP THEO CỦA ĐỀ TÀI ................................................................. 55 5.1. Kết luận ........................................................................................ 55 5.2. Gợi chính sách ............................................................................ 55 5.3. Hạn chế của đề tài nghiên cứu và hƣớng nghiên cứu tiếp theo ............ 57 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ ix PHỤ LỤC................................................................................................... xi
vii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT CPI: Chỉ số giá tiêu dùng EM: Hệ số nhân vốn chủ sỡ hữu ER: Dự trữ ngoại hối FDI: Đầu tƣ trực tiếp nƣớc ngoài FEM: Mô hình các ảnh hƣởng cố định GDP: Tổng sản phẩm quốc nội HNX: Sở giao dịch chứng khoán Hà Nội HSX: Sở giao dịch chứng khoán Thành phố Hồ Chí Minh INDEX: Chỉ số thị trƣờng chứng khoán VN_Index INF: Tỷ lệ lạm phát M2: Cung tiền (M2) NHTM: Ngân hàng thƣơng mại Pooled OLS: Mô hình bình phƣơng bé nhất gộp R: Lãi suất liên ngân hàng REM: Mô hình các ảnh hƣởng ngẫu nhiên ROA: Tỷ suất sinh lời trên tổng tài sản ROE: Tỷ suất sinh lời trên vốn cổ phần WTO: Tổ chức Thƣơng mại Thế giới
viii DANH MỤC HÌNH ẢNH Hình 2.1 Vai trò của hệ thống ngân hàng trong nền kinh tế .............................. 7 Hình 3.1 Quy trình tiếp cận nghiên cứu.........................................................29 Hình 3.2 Mô hình nghiên cứu định lƣợng ......................................................30 DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 2.1: Tổng hợp tác động của các nhân tố vĩ mô đến hoạt động tín dụng của các ngân hàng thƣơng mại trong các nghiên cứu trƣớc đây .............................25 Bảng 3.1: Mô tả các biến và kỳ vọng dấu của các biến độc lập trong mô hình nghiên cứu .................................................................................................32 Bảng 4.1: Thống kê mô tả các biến số trong mô hình hồi quy..........................40 Bảng 4.2: Tƣơng quan Pearson – mối tƣơng quan đơn viến giữa các biến số ....43 Bảng 4.3: Kết quả kiểm định hiện tƣợng đa cộng tuyến giữa các biến trong mô hình hồi quy ...............................................................................................46 Bảng 4.4: Kết quả kiểm định hiện tƣợng đa cộng tuyến giữa các biến trong mô hình hồi quy đã đƣợc hiệu chỉnh...................................................................48 Bảng 4.5: Kết quả hồi quy tác động của các nhân tố hiệu quả hoạt động của các ngân hàng thƣơng mại .................................................................................49 Bảng 4.6: Kết quả kiểm định lựa chọn giữa mô hình Pooled OLS và mô hình các ảnh hƣởng cố định (FEM)............................................................................51 Bảng 4.7: Kết quả kiểm định lựa chọn giữa mô hình Pooled OLS và mô hình các ảnh hƣởng ngẫu nhiên (REM) ......................................................................52 Bảng 4.8: Kết quả kiểm định lựa chọn giữa mô hình các ảnh hƣởng ngẫu nhiên (REM) và mô hình các ảnh hƣởng cố định (FEM)..........................................52
1 CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU Chương này sẽ trình bày, giới thiệu tổng quan về đề tài nghiên cứu, bao gồm các nội dung chính như sau: Nêu lên tính cấp thiết của đề tài, đối tượng nghiên cứu, phạm vi nghiên cứu, mục tiêu và các câu hỏi nghiên cứu, phương pháp nghiên cứu được sử dụng trong luận văn 1.1. Lý do nghiên cứu Một là, tỷ suất sinh lời của các ngân hàng thƣơng mại Việt Nam đã tăng trƣởng đáng kể từ khi gia nhập Tổ chức Thƣơng mại Thế giới (WTO) vào tháng 11 năm 2006. Bên cạnh đó, từ năm 2008, các ngân hàng thƣơng mại của Việt Nam cũng đối mặt với không ít các thay đổi từ cải cách chính sách, môi trƣờng quốc tế và sự cạnh tranh ngày càng gay gắt đến từ hệ thống các ngân hàng thƣơng mại trong nƣớc cũng nhƣ các ngân hàng nƣớc ngoài. Các cải cách sâu rộng trong hệ thống ngân hàng và sự cạnh tranh ngày càng gay gắt trong hệ thống ngân hàng thƣơng mại đã đặt ra bài toán cấp bách là cần nâng cao lợi nhuận và khả năng cạnh tranh của các ngân hàng thƣơng mại. Từ đó, để các ngân hàng thƣơng mại hoạt động có hiệu quả hơn đòi hỏi phải xác định đƣợc các nhân tố ảnh hƣởng tới tỷ suất sinh lời của các ngân hàng thƣơng mại. Điều này nhằm hạn chế các hoạt động mang tính chất rủi ro, bảo toàn vốn, nâng cao thu nhập và lợi nhuận từ các hoạt động kinh doanh của hệ thống ngân hàng thƣơng mại. Hai là, việc xác định các nhân tố ảnh hƣởng đến tỷ suất sinh lời của các ngân hàng thƣơng mại đã đƣợc thực hiện trong nhiều đề tài nghiên cứu ở cả trong và ngoài nƣớc. Qua các nghiên cứu, các tác giả đã xác định đƣợc ba nhóm nhân tố có tác động đến tỷ suất sinh lời của các ngân hàng thƣơng mại, bao gồm: (1) Nhóm các nhân tố vi mô bao gồm các đặc điểm riêng của từng ngân hàng; (2) nhóm các nhân tố ngành bao gồm các nhân tố đặc trƣng của riêng trong hoạt động ngân hàng thƣơng mại và (3) nhóm các nhân tố vĩ mô bao gồm các nhân tố vĩ mô của nền kinh tế.
2 Tại Việt Nam, các nghiên cứu về hiệu quả hoạt động của hệ thống ngân hàng thƣơng mại Việt Nam đa phần tập trung vào việc nghiên cứu tác động của các yếu tố bên trong, nội bộ ngân hàng (nhóm nhân tố 1 và 2). Việc nghiên cứu về tác động của các nhân tố vĩ mô đến tỷ suất sinh lời của các ngân hàng thƣơng mại là khá ít, trong khi đây là một nhân tố có ảnh hƣởng khá lớn đến tỷ suất sinh lời của các ngân hàng thƣơng mại ở Việt Nam. Đặc biệt, chƣa có nhiều nghiên cứu đánh giá về tác động toàn diện của các nhân tố vĩ mô đến tỷ suất sinh lời của các ngân hàng thƣơng mại ở Việt Nam. Việc Việt Nam gia nhập WTO đã mang lại nhiều thay đổi trong môi trƣờng hoạt động của các doanh nghiệp nói chung, các ngân hàng thƣơng mại nói riêng. Khi đó, các yếu tố về môi trƣờng vĩ mô trong nƣớc trở nên nhạy cảm hơn. Ngoài ra, đây cũng là giai đoạn mà Ngân hàng nhà nƣớc thực hiện nhiều cải cách sâu rộng trong hệ thống ngân hàng thƣơng mại. Đây là những ảnh hƣởng có tác động khá lớn đến lợi nhuận các ngân hàng thƣơng mại. Do vậy, việc nghiên cứu về các nhân tố vĩ mô ảnh hƣởng đến tỷ suất sinh lời các ngân hàng thƣơng mại sẽ thực sự quan trọng, có nghĩa to lớn trong việc đánh giá hiện trạng của các ngân hàng thƣơng mại, nhận biết đƣợc chiều và mức độ ảnh hƣởng của từng nhân tố đến tỷ suất sinh lời của các ngân hàng, đồng thời đây là cơ sở để đƣa ra các kiến nghị cho các cải cách chính sách trong hệ thống ngân hàng thƣơng mại. Xuất phát từ thực tiễn và đòi hỏi cấp thiết trên, tác giả quyết định thực hiện đề tài đề tài nghiên cứu về “Ảnh hƣởng của các nhân tố vĩ mô đến tỷ suất sinh lời trong các ngân hàng thƣơng mại Việt Nam” nhằm đƣa ra những kết quả thực nghiệm và những đánh giá khách quan về tác động vĩ mô đến các ngân hàng thƣơng mại Việt Nam.
3 1.2. Mục tiêu nghiên cứu và câu hỏi nghiên cứu * Mục tiêu nghiên cứu: Tác giả thực hiện bài nghiên cứu này với 02 mục tiêu chính nhƣ sau: - Phân tích sự tác động của các nhân tố vĩ mô đối với tỷ suất sinh lời của các ngân hàng thƣơng mại tại Việt Nam trên cơ sở xem xét tác động của các biến số vĩ mô, bao gồm các yếu tố về tăng trƣởng kinh tế, chính sách tiền tệ (thông qua cung tiền, lãi suất liên ngân hàng), chính sách dự trữ ngoại hối (thông qua biến số dự trữ ngoại hối), lạm phát và mức độ phát triển tài chính (thể hiện qua chỉ số thị trƣờng chứng khoán) đến tỷ suất sinh lời của các ngân hàng thƣơng mại Việt Nam (đại diện là tỷ suất sinh lời trên tài sản – ROA). - Đề xuất các giải pháp về mặt chính sách để nâng cao hiệu quả hoạt động của các ngân hàng thƣơng mại. * Câu hỏi nghiên cứu: Trên cơ sở của 02 mục tiêu nghiên cứu trên, tác giả đƣa ra một số câu hỏi sau cho bài nghiên cứu: - Xem xét tác động đơn biến của các nhân tố vĩ mô đến tỷ suất sinh lời của các ngân hàng thƣơng mại Việt Nam. Khi đó, xác định những nhân tố nào có tác động đơn biến với tỷ suất sinh lời của ngân hàng thƣơng mại? Chiều hƣớng tác động và mức độ tác động của các nhân tố đó nhƣ thế nào? - Xem xét tác động của các nhân tố vĩ mô đến tỷ suất sinh lời của các ngân hàng thƣơng mại Việt Nam trong mối quan hệ đa biến. Khi đó, xác định những nhân tố nào có tác động đến tỷ suất sinh lời ngân hàng thƣơng mại? Chiều hƣớng tác động và mức độ tác động của các nhân tố đó nhƣ thế nào? Đề xuất các giải pháp về mặt chính sách để nâng cao hiệu quả hoạt động của các ngân hàng thƣơng mại?
4 1.3. Phạm vi và đối tƣợng nghiên cứu Phạm vi nghiên cứu: Việc xem xét tác động của các nhân tố vĩ mô đối với tỷ suất sinh lời của các ngân hàng thƣơng mại Việt Nam đƣợc thực hiện dựa trên dữ liệu của 20 ngân hàng thƣơng mại cổ phần trong giai đoạn từ năm 2007 đến năm 2017, độ dài 11 kỳ quan sát. Tổng số quan sát trong bài nghiên cứu là 220 quan sát Đối tƣợng nghiên cứu: Biến số phụ thuộc là lợi nhuận của ngân hàng (đại diện là tỷ suất sinh lời trên tài sản ROA); các biến độc lập trong mô hình nghiên cứu bao gồm tăng trƣởng kinh tế, cung tiền M2, lãi suất liên ngân hàng (đại điện cho tác động của các công cụ chính sách tiền tệ), dự trữ ngoại hối (đại diện cho chính sách dự trữ ngoại hối), lạm phát, mức độ phát triển tài chính (đại diện là tổng giá trị svốn hóa của thị trƣờng chứng khoán). 1.4. Phƣơng pháp nghiên cứu Trong nghiên cứu này, tác giả sử dụng phƣơng pháp nghiên cứu chính là phƣơng pháp định lƣợng. Trong quá trình phân tích định lƣợng, tác giả thực hiện các phƣơng pháp phân tích số liệu nhƣ sau: - Phƣơng pháp phân tích thống kê mô tả, phƣơng pháp tổng hợp, phƣơng pháp so sánh và phƣơng pháp đối chiếu số liệu, từ đó đƣa ra các nhận định ban đầu. - Phƣơng pháp hồi quy: Nghiên cứu hồi quy dữ liệu bảng OLS gộp (Pooled OLS), kiểm định sự phù hợp của mô hình Pooled, FEM, REM để từ đó, tác giả lựa chọn và phân tích kết quả mô hình hồi quy phù hợp nhất. Từ các số liệu thu thập, tác giả sử dụng các phần mềm Excel và Stata để chạy mô hình nghiên cứu.
5 1.5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn - Hiện nay có khá ít nghiên cứu đánh giá về tác động của các nhân tố vĩ mô đến tỷ suất sinh lời của các ngân hàng thƣơng mại. Vì vậy, thông qua việc sử dụng các phƣơng pháp phân tích định lƣợng, bài nghiên cứu sẽ đƣa ra bằng chứng thực nghiệm về vấn đề này tại Việt Nam và góp phần mở ra hƣớng nghiên cứu sâu hơn. - Bài nghiên cứu gợi ý các giải pháp về mặt chính sách để nâng cao hiệu quả hoạt động của các ngân hàng thƣơng mại Việt Nam trong giai đoạn hội nhập kinh tế và gia tăng cạnh tranh hiện nay. 1.6. Bố cục luận văn Ngoài phần tóm tắt ban đầu, luận văn nghiên cứu bao gồm 05 chƣơng nhƣ sau: - Chƣơng 1: Tổng quan nghiên cứu Trình bày lý do chọn đề tài, đối tƣợng nghiên cứu, phạm vi nghiên cứu, mục tiêu và các câu hỏi nghiên cứu, phƣơng pháp nghiên cứu đƣợc sử dụng trong luận văn. - Chƣơng 2: Cơ sở lý luận nghiên cứu và tổng quan các nghiên cứu thực nghiệm về vấn đề hiệu quả hoạt động của các ngân hàng thƣơng mại Chƣơng này đƣa ra một số khái niệm, cơ sở lý thuyết trong việc nghiên cứu về hiệu quả hoạt động của các ngân hàng thƣơng mại. Đồng thời, tác giả cũng xác định các nhân tố vĩ mô của nền kinh tế có tác động đến hiệu quả hoạt động của các ngân hàng thƣơng mại cổ phần ở Việt Nam. Trên cơ sở các nhân tố đó, tác giả đƣa ra những bằng chứng thực nghiệm của các nghiên cứu trƣớc đây về tác động của các nhân tố vĩ mô đến hiệu quả hoạt động của các ngân hàng thƣơng mại Việt Nam.
6 - Chƣơng 3: Phƣơng pháp nghiên cứu Từ việc xác định các nhân tố vĩ mô của nền kinh tế có tác động đến hiệu quả hoạt động của các ngân hàng thƣơng mại trong chƣơng 2, luận văn sẽ đƣa ra quy trình thực hiện nghiên cứu định lƣợng trong bài nghiên cứu. Cụ thể, tác giả sẽ xác định các giả thuyết nghiên cứu; cách thức thu thập dữ liệu (bao gồm nguồn dữ liệu sử dụng); xây dựng mô hình nghiên cứu định lƣợng (với các biến số trong mô hình); cách xác định, tính toán/ đo lƣờng các biến số nghiên cứu định lƣợng; tổng quan các phƣơng pháp nghiên cứu sẽ sử dụng trong luận văn. - Chƣơng 4: Kết quả nghiên cứu và thảo luận kết quả Chƣơng này sẽ trình bày các kết quả nghiên cứu thực nghiệm đối với trƣờng hợp các ngân hàng thƣơng mại cổ phần ở Việt Nam. Từ đó, tác giả đƣa ra các kết luận về việc chấp nhận/ bác bỏ những giả thuyết đã đặt ra trƣớc đó, đồng thời tác giả cũng đƣa ra các nhận định về tác động của các biến độc lập đối với hiệu quả hoạt động/ tỷ suất sinh lời của các ngân hàng thƣơng mại cổ phần Việt Nam. - Chƣơng 5: Kết luận, kiến nghị chính sách của đề tài nghiên cứu và các hƣớng nghiên cứu tiếp theo Chƣơng này sẽ tóm tắt về việc thực hiện nghiên cứu trong luận văn, kết luận tổng quát về các kết quả nghiên cứu đã đạt đƣợc. Trên cơ sở đó, tác giả đƣa ra một số khuyến nghị, đề xuất nhằm đảm bảo hiệu quả hoạt động nhƣng cũng đảm bảo sự an toàn đối với các ngân hàng thƣơng mại ở Việt Nam. Ngoài ra, chƣơng này cũng sẽ chỉ ra những giới hạn trong nghiên cứu của luận văn và đƣa ra các hƣớng nghiên cứu mở rộng của luận văn trong các nghiên cứu tiếp theo.
7 CHƢƠNG 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN NGHIÊN CỨU VÀ TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU THỰC NGHIỆM VỀ VẤN ĐỀ HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI Chương này sẽ trình bày tổng quan về phần lý thuyết, các nhân tố có ảnh hưởng đến tỷ suất sinh lời của các ngân hàng thương mại ở Việt Nam. Bên cạnh đó, chương này sẽ sơ lược qua một số nghiên cứu trước đây để làm rõ mối quan hệ giữa các nhân tố có tác động. Cơ sở lý thuyết và nghiên cứu thực nghiệm có được là cơ sở để tác giả lựa chọn và xây dựng các nhân tố tác động mà tác giả sẽ sử dụng trong nghiên cứu của mình 2.1. Tổng quan về ngân hàng thƣơng mại 2.1.1. Chức năng của ngân hàng thƣơng mại Theo Lê Thị Tuyết Hoa và Đặng Văn Dân (2017), chức năng của ngân hàng thƣơng mại bao gồm: 2.1.1.1. Chức năng trung gian tín dụng Ngân hàng thƣơng mại đảm nhiệm chức năng trung gian tín dụng và trung gian thanh toán cho các doanh nghiệp, cá nhân trong nền kinh tế. Thông qua việc huy động các khoản vốn nhàn rỗi trong nền kinh tế, ngân hàng thƣơng mại tạo nên các quỹ cho vay để cung cấp tín dụng cho nền kinh tế. Nói cách khác, với chức năng này, ngân hàng thƣơng mại vừa là ngƣời đi vay (từ ngƣời có vốn) vừa là ngƣời cho vay (cho ngƣời cần vốn) trong nền kinh tế. Hệ thống ngân Ngƣời có vốn Ngƣời cần vốn hàng Hình 2.2 Vai trò của hệ thống ngân hàng trong nền kinh tế
8 Từ đó, có thể thấy rằng ngân hàng thƣơng mại cổ phần góp phần tạo ra lợi ích cho tất cả các bên tham gia (ngƣời gửi tiền, ngân hàng và ngƣời đi vay), qua đó thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế. Cụ thể: - Ngƣời gửi tiền sẽ thu đƣợc lợi tức từ khoản vốn nhàn rỗi của mình dƣới hình thức lãi tiền gửi mà ngân hàng quy định. Bên cạnh đó, ngƣời gửi tiền cũng sẽ an tâm hơn khi họ đƣợc ngân hàng đảm bảo sự an toàn về khoản tiền gửi, đồng thời họ cũng nhận đƣợc sự cung cấp các dịch vụ thanh toán một cách nhanh chóng, tiện lợi. - Ngƣời vay tiền sẽ thoả mãn đƣợc nhu cầu vốn để thực hiện các hoạt động sản xuất, kinh doanh, chi tiêu, thanh toán mà không phải tốn quá nhiều chi phí về nhân lực, thời gian và tiền bạc cho việc tìm kiếm nơi cung cấp nguồn vốn linh động, hợp pháp cho nhu cầu của mình. - Ngân hàng thƣơng mại cổ phần sẽ tìm kiếm đƣợc khoản lợi nhuận từ chênh lệch giữa số tiền lãi bên vay trả và số tiền phải trả lãi cho ngƣời gửi tiền. Lợi nhuận này chính là cơ sở cho sự tồn tại và phát triển của ngành ngân hàng nói chung và các ngân hàng thƣơng mại cổ phần nói riêng. Đối với nền kinh tế, chức năng này có vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy tăng trƣởng kinh tế vì nó đáp ứng nhu cầu vốn, đảm bảo quá trình tái sản xuất và mở rộng quy mô sản xuất của các doanh nghiệp đƣợc thực hiện một cách liên tục, nhanh chóng. Khi đó, ngân hàng thƣơng mại cổ phần đã biến nguồn vốn nhàn rỗi, không hoạt động trong nền kinh tế thành nguồn vốn hoạt động, kích thích quá trình luân chuyển vốn, thúc đẩy sản xuất kinh doanh phát triển, làm giảm tỷ lệ thất nghiệp trong nền kinh tế. Đây cũng chính là chức năng dùng để điều tiết tỷ lệ lạm phát trong nền kinh tế cũng nhƣ thực hiện các chính sách tiền tệ của Ngân hàng Nhà nƣớc. Có thể thấy, chức năng trung gian tín dụng đƣợc xem là chức năng quan trọng và cơ bản nhất của ngân hàng thƣơng mại cổ phần vì nó phản ánh đúng
9 bản chất của ngân hàng thƣơng mại cổ phần là đi vay để cho vay, đồng thời sẽ quyết định sự tồn tại và phát triển của ngân hàng thƣơng mại cổ phần và là cơ sở duy trì các chức năng quan trọng khác. 2.1.1.2. Chức năng trung gian thanh toán Ngân hàng thƣơng mại cổ phần thực hiện chức năng trung gian thanh toán trên cơ sở thực hiện chức năng trung gian tín dụng. Trên cơ sở các khoản tiền gửi của khách hàng cho ngân hàng thƣơng mại, ngân hàng thƣơng mại sẽ cung cấp cho các khách hàng của mình nhiều kênh thanh toán khác nhau. Nhờ đó, các chủ thể tham gia sẽ tiết kiệm đƣợc nhiều chi phí, thời gian trong các giao dịch của mình. Thực hiện chức năng này, ngân hàng thƣơng mại cổ phần sẽ gia tăng thêm lợi nhuận thông qua việc thu lệ phí của khách hàng khi họ sử dụng các kênh thanh toán. Mặt khác, chức năng này sẽ giúp gia tăng nguồn vốn cho vay của ngân hàng. Điều này đƣợc thể hiện trên số dƣ có trong tài khoản tiền gửi của các khách hàng. Có thể thấy, hức năng này chính là cơ sở để hình thành nên chức năng thứ ba của các ngân hàng thƣơng mại cổ phần - chức năng tạo tiền. 2.1.1.3. Chức năng tạo tiền Chức năng tạo tiền đƣợc thực hiện thông qua việc kết hợp chức năng trung gian tín dụng và trung gian thanh toán, giúp hệ thống ngân hàng thƣơng mại có khả năng tạo ra tiền tín dụng (tiền bút tệ) trong hệ thống tài khoản tiền gửi thanh toán của khách hàng. Đây chính là một bộ phận của lƣợng cung tiền đƣợc sử dụng trong các giao dịch thông qua hệ thống ngân hàng. Ban đầu, khi khách hàng gửi tiền gửi thanh toán, giá trị của những khoản tiền dự trữ sẽ tăng lên. Các ngân hàng thƣơng mại sẽ sử dụng lƣợng tiền này để cho vay bằng chuyển khoản trong hệ thống ngân hàng. Sau đó, một phần của những khoản tiền này sẽ tiếp tục quay trở lại hệ thống ngân hàng thƣơng mại khi những ngƣời gửi tiền gửi vào hệ thống ngân hàng thƣơng mại dƣới dạng tiền gửi không kỳ hạn.
10 Quá trình tiếp diễn và quay vòng liên tục trong hệ thống ngân hàng thƣơng mại và tạo nên một lƣợng tiền tín dụng (tiền bút tệ) gấp nhiều lần số dự trữ ban đầu. Mức độ mở rộng tiền gửi phụ thuộc vào hệ số mở rộng tiền gửi (K). Hệ số này chịu tác động bởi ba yếu tố, bao gồm tỷ lệ dự trữ bắt buộc, tỷ lệ dự trữ vƣợt mức và tỷ lệ lƣu trữ tiền mặt so với tiền gửi thanh toán của công chúng. Với chức năng tạo tiền, hệ thống ngân hàng thƣơng mại đã làm tăng số lƣợng tiền tệ có thể sử dụng để thanh toán trong nền kinh tế, từ đó đáp ứng thêm nhu cầu thanh toán và chi trả của các cá thể trong xã hội. Chức năng này cũng cho thấy mối quan hệ giữa tín dụng ngân hàng và lƣợng tiền tệ trong lƣu thông: Một khối lƣợng tiền tín dụng mà một ngân hàng thƣơng mại cho vay sẽ làm gia tăng khả năng tạo tiền của ngân hàng thƣơng mại đó, từ đó làm gia tăng lƣợng tiền cung ứng cho nền kinh tế. Từ các chức năng của ngân hàng thƣơng mại, có thể thấy các chức năng này có mối quan hệ chặt chẽ, bổ sung và hỗ trợ cho nhau. Trong đó, chức năng trung gian tín dụng là chức năng cơ bản nhất, là nền tảng cơ bản để các ngân hàng thƣơng mại thực hiện các chức năng còn lại. Tiếp đó, khi ngân hàng thƣơng mại thực hiện tốt chức năng trung gian thanh toán và chức năng tạo tiền, các ngân hàng thƣơng mại sẽ góp phần làm gia tăng nguồn vốn tín dụng, mở rộng việc thực hiện các hoạt động tín dụng trong hệ thống ngân hàng. 2.1.2. Đánh giá về hiệu quả của các ngân hàng thƣơng mại Trong hoạt động của ngân hàng thƣơng mại, theo l thuyết hệ thống thì hiệu quả của các ngân hàng thƣơng mại có thể đƣợc đánh giá dựa trên hai khía cạnh nhƣ sau: (i) Khía cạnh về mặt kinh tế: Khả năng biến đổi các yếu tố đầu vào thành các đầu ra (hay còn gọi là khả năng sinh lời/ giảm thiếu chi phí). Khía cạnh này đƣợc hiểu là việc xem xét khả năng cạnh tranh của các ngân hàng thƣơng mại với các định chế tài chính khác trong nền kinh tế.