Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Các nhân tố ảnh hưởng đến việc vận dụng kế toán quản trị môi trường (EMA) trong các doanh nghiệp sản xuất thép khu vực phía Nam Việt Nam

Chia sẻ: Thanh Linh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:126

Thêm vào BST

Báo xấu

35
lượt xem 13
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nghiên cứu được thực hiện nhằm nhận diện và xác định các nhân tố ảnh hưởng đến việc vận dụng kế toán quản trị môi trường (EMA) trong các doanh nghiệp sản xuất thép khu vực phía Nam Việt Nam. Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Các nhân tố ảnh hưởng đến việc vận dụng kế toán quản trị môi trường (EMA) trong các doanh nghiệp sản xuất thép khu vực phía Nam Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ---------- HUỲNH LÊ PHI YẾN CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN VIỆC VẬN DỤNG KẾ TOÁN QUẢN TRỊ MÔI TRƯỜNG (EMA) TRONG CÁC DOANH NGHIỆP SẢN XUẤT THÉP KHU VỰC PHÍA NAM VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP HỒ CHÍ MINH, NĂM 2019
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ---------- HUỲNH LÊ PHI YẾN CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN VIỆC VẬN DỤNG KẾ TOÁN QUẢN TRỊ MÔI TRƯỜNG (EMA) TRONG CÁC DOANH NGHIỆP SẢN XUẤT THÉP KHU VỰC PHÍA NAM VIỆT NAM Chuyên ngành: Kế toán Mã số: 8340301 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. VĂN THỊ THÁI THU TP HỒ CHÍ MINH, NĂM 2019
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn “Các nhân tố ảnh hưởng đến việc vận dụng kế toán quản trị môi trường (EMA) trong các doanh nghiệp sản xuất thép khu vực phía Nam Việt Nam” là công trình nghiên cứu của tôi dưới sự hướng dẫn của PGS.TS Văn Thị Thái Thu. Các số liệu và kết quả đề tài này được thu thập và trình bày một cách trung thực. Những nội dung tham khảo hay trích dẫn đều có nguồn gốc rõ ràng. Thành phố Hồ Chí Minh, 2019 Tác giả luận văn Huỳnh Lê Phi Yến
MỤC LỤC TRANG PHỤ BÌA LỜI CAM ĐOAN MỤC LỤC DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT DANH MỤC BẢNG DANH MỤC HÌNH VẼ VÀ SƠ ĐỒ TÓM TẮT - ABSTRACT PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................................1 1. Lý do thực hiện đề tài: ......................................................................................1 2. Mục tiêu nghiên cứu .........................................................................................3 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu: ...................................................................3 4. Phương pháp nghiên cứu: .................................................................................3 5. Những đóng góp của luận văn ..........................................................................4 6. Kết cấu luận văn ................................................................................................5 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU ................................................6 1.1 Các công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài ............................................6 1.1.1 Các nghiên cứu ngoài nước ....................................................................6 1.1.2 Các nghiên cứu trong nước ...................................................................10 1.2 Nhận xét các công trình nghiên cứu và xác định khe hổng nghiên cứu ......13 1.2.1 Nhận xét các công trình nghiên cứu .....................................................13 1.2.2 Khe hổng nghiên cứu ..........................................................................134 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 ....................................................................................15 CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT ......................................................................16 2.1 Tổng quan về kế toán quản trị môi trường. .................................................16 2.1.1 Khái niệm về kế toán quản trị môi trường ............................................16 2.1.2 Khái niệm về vận dụng kế toán quản trị môi trường ............................17 2.1.3 Lịch sử ra đời và phát triển của kế toán môi trường .............................18
2.1.4 Hạn chế của kế toán quản trị truyền thống và lợi ích của việc vận dụng kế toán quản trị môi trường. ...............................................................................19 2.1.5 Thông tin của kế toán quản trị môi trường ...........................................20 2.1.6 Trình bày và công bố thông tin kế toán quản trị môi trường ................21 2.2 Các lý thuyết nền .........................................................................................22 2.2.1 Lý thuyết thể chế (Institutional theory) ................................................22 2.2.2 Lý thuyết hợp pháp (Legitimacy theory) ..............................................23 2.2.3 Lý thuyết các bên liên quan (Stakeholder theory) ................................25 2.2.4 Lý thuyết bất định (Contingency Theory) ............................................26 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ....................................................................................26 CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ..................................................27 3.1 Khung nghiên cứu và quy trình nghiên cứu của luận văn. ..........................27 3.1.1 Khung nghiên cứu .................................................................................27 3.1.2 Quy trình nghiên cứu ............................................................................27 3.2 Mô hình và giả thuyết nghiên cứu đề nghị. .................................................28 3.2.1 Mô hình nghiên cứu ..............................................................................28 3.2.2 Giả thuyết nghiên cứu ...........................................................................29 3.3 Mô tả thang đo .............................................................................................32 3.3.1 Thang đo “Nhận thức về lợi ích của EMA” .........................................33 3.3.2 Thang đo “Nhu cầu công bố thông tin liên quan đến môi trường” ......34 3.3.3 Thang đo “Quy chuẩn pháp lý” ............................................................35 3.3.4 Thang đo “Nhận thức của nhà quản trị về EMA” ................................36 3.3.5 Thang đo “Áp lực từ các bên liên quan” ..............................................38 3.3.6 Thang đo “Khó khăn khi vận dụng EMA” ...........................................38 3.3.7 Thang đo “Vận dụng EMA trong DNSX thép khu vực phía Nam Việt Nam”. ...............................................................................................................40 3.4 Phương pháp nghiên cứu .............................................................................40 3.4.1 Phương pháp nghiên cứu định tính .......................................................40 3.4.2 Phương pháp nghiên cứu định lượng ....................................................41 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 ....................................................................................45
CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN .................................46 4.1 Kết quả nghiên cứu định tính ......................................................................46 4.2 Kết quả nghiên cứu định lượng ...................................................................49 4.2.1 Mẫu khảo sát .........................................................................................49 4.2.2 Tổng quan chung về các doanh nghiệp sản xuất thép tại Việt Nam .....50 4.2.3 Thực trạng vận dụng kế toán quản trị môi trường trong các DNSX thép khu vực phía Nam Việt Nam ..............................................................................52 4.2.4 Kết quả kiểm định độ tin cậy của thang đo ..........................................52 4.2.5 Phân tích nhân tố khám phá ..................................................................58 4.2.6 Phân tích tương quan ............................................................................64 4.2.7 Mức độ ảnh hưởng của các nhân tố đến việc vận dụng EMA ..............69 4.3 Bàn luận .......................................................................................................69 4.3.1 Nhận thức về lợi ích của EMA ........................................................................ 69 4.3.2 Nhu cầu công bố thông tin liên quan đến môi trường ............................... 70 4.3.3 Nhận thức của nhà quản trị............................................................................... 71 4.3.4 Áp lực từ các bên liên quan .............................................................................. 71 4.3.5 Khó khăn khi vận dụng EMA .......................................................................... 72 4.3.6 Quy chuẩn pháp lý .............................................................................................. 72 KẾT LUẬN CHƯƠNG 4 ....................................................................................72 CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ HÀM Ý .................................................................74 5.1 Kết luận........................................................................................................74 5.2 Hàm ý ..........................................................................................................75 5.3 Hạn chế và hướng nghiên cứu tiếp theo ......................................................78 5.3.1 Hạn chế của đề tài .................................................................................78 5.3.2 Hướng nghiên cứu trong tương lai........................................................79 KẾT LUẬN CHƯƠNG 5 ....................................................................................79 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Từ viết tắt Nội dung BCTC Báo cáo tài chính DN Doanh nghiệp DNSX Doanh nghiệp sản xuất ECMA Kế toán quản trị chi phí môi trường EFA Phân tích nhân tố khám phá EMA Kế toán quản trị môi trường EMS Hệ thống quản lý môi trường IFAC Hiệp hội kế toán quốc tế IMA Viện kế toán quản trị Hoa Kỳ KMO Kaiser – Meyer- Olkin KTQT Kế toán quản trị SXKD Sản xuất kinh doanh TNHH Trách nhiệm hữu hạn TSCĐ Tài sản cố định UNDSD Ủy ban phát triển bền vững của Liên hợp quốc
DANH MỤC BẢNG Bảng 1.1: Các nhân tố ảnh hưởng đến việc vận dụng EMA .....................................12 Bảng 2.1: Tổng hợp định nghĩa về EMA trong các nghiên cứu ...............................16 Bảng 3.1 : Thang đo Nhận thức về lợi ích của EMA ................................................33 Bảng 3.2: Thang đo Nhu cầu công bố thông tin liên quan đến môi trường ..............35 Bảng 3.3 : Thang đo Quy chuẩn pháp lý...................................................................36 Bảng 3.4: Thang đo Nhận thức của nhà quản trị về EMA ........................................37 Bảng 3.5: Thang đo Áp lực từ các bên liên quan ......................................................38 Bảng 3.6: Thang đo Khó khăn khi vận dụng EMA ..................................................39 Bảng 3.7: Thang đo Vận dụng EMA trong các DNSX thép khu vực phía Nam Việt Nam ...........................................................................................................................40 Bảng 3.8: Đối tượng tham gia phỏng vấn chuyên gia...............................................41 Bảng 4.1: Kết qủa định tính của các nhân tố ...........................................................45 Bảng 4.2: Thống kê mô tả cỡ mẫu nghiên cứu .........................................................50 Bảng 4.3: Kiểm định lần 1 Cronbach’s Alpha cho biến LI.......................................53 Bảng 4.4: Kiểm định lần 2 hệ số Cronbach’s Alpha cho biến LI .............................54 Bảng 4.5: Kiểm định hệ số Cronbach’s Alpha cho biến BC ....................................54 Bảng 4.6: Kiểm định hệ số Cronbach’s Alpha cho biến QC ....................................55 Bảng 4.7: Kiểm định hệ số Cronbach’s Alpha cho biến QT ....................................56 Bảng 4.8: Kiểm định hệ số Cronbach’s Alpha cho biến AL ....................................56 Bảng 4.9: Kiểm định hệ số Cronbach’s Alpha cho biến KK ...................................57 Bảng 4.10: Kiểm định hệ số Cronbach’s Alpha cho biến VD ..................................58 Bảng 4.11: Kết quả kiểm định KMO và Barlett’s ( Lần 1).......................................59 Bảng 4.12: Ma trận nhân tố xoay ( Rotated component matrix) ..............................60 Bảng 4.13: Kết quả kiểm định KMO và Barlett’s ( Lần 2).......................................61 Bảng 4.14: Ma trận nhân tố xoay ( Lần 2) ................................................................61
Bảng 4.15 : Kết quả kiểm định KMO và Barlett’s của biến phụ thuộc ....................63 Bảng 4.16: Ma trận nhân tố biến phụ thuộc ..............................................................63 Bảng 4.17: Ma trận tương quan giữa các biến ..........................................................64 Bảng 4.18: Kết qủa đánh giá mô hình .......................................................................65 Bảng 4.19: Phân tích phương sai ANOVA ...............................................................66 Bảng 4.20: Bảng hệ số hồi quy .................................................................................66 Bảng 4.21: Kết quả kiểm định các giả thuyết ...........................................................68
DANH MỤC HÌNH VẼ VÀ SƠ ĐỒ Hình 3.1: Khung nghiên cứu của tác giả ...................................................................27 Hình 3.2: Sơ đồ nghiên cứu ......................................................................................28 Hình 3.3: Mô hình nghiên cứu đề nghị .....................................................................29
TÓM TẮT Trong nền kinh tế toàn cầu hóa hiện nay, với mục tiêu duy trì nền kinh tế phát triển bền vững thì việc vận dụng các kế toán quản trị nói chung và kế toán quản trị môi trường nói riêng vào trong các doanh nghiệp là điều thiết yếu. Để kế toán quản trị môi trường thật sự phát huy hiệu quả trong quản lý thì trước hết phải xác định rõ những nhân tố ảnh hưởng đến việc vận dụng kế toán quản trị môi trường trong doanh nghiệp. Do đó, tác giả tiến hành nghiên cứu đề tài “Các nhân tố ảnh hưởng đến việc vận dụng kế toán quản trị môi trường (EMA) trong các DNSX thép khu vực phía Nam Việt Nam”, nhằm nhận diện và đo lường mức độ tác động của những nhân tố ảnh hưởng đến việc vận dụng kế toán quản trị trong doanh nghiệp sản xuất thép khu vực phía Nam Việt Nam. Trên cơ sở tổng hợp các lý luận, thừa kế các kết quả từ các công trình nghiên cứu trước đây có liên quan đến đề tài, tác giả sử dụng phương pháp nghiên cứu định tính kết hợp với định lượng, nghiên cứu đã tìm ra năm nhân tố ảnh hưởng tác động đến việc vận dụng EMA trong các DNSX thép gồm: nhận thức về lợi ích của EMA, nhu cầu công bố thông tin liên quan đến môi trường, nhận thức của nhà quản trị về EMA, áp lực từ các bên liên quan, khó khăn khi vận dụng EMA. Từ đó, tác giả đưa ra các định hướng và đề xuất cũng như những giải pháp để tăng khả năng vận dụng EMA. Từ khóa: Kế toán quản trị môi trường, nhân tố ảnh hưởng, doanh nghiệp sản xuất
ABSTRACT In the current globalized economy, with the goal of maintaining a sustainable economic development, the application of management accounting in general and environmental management accounting in particular to businesses is essential. In order for the environmental management accounting to really promote its effectiveness in management, it must first determine the factors affecting the application of environmental management accounting in enterprises. Therefore, the author conducts research on the topic "Factors affecting the application of environmental management accounting (EMA) in steel manufacturing enterprises in the South of Vietnam", to identify and measure the impact of factors affecting the application of management accounting in steel manufacturing enterprises in southern Vietnam. On the basis of synthesizing the arguments, inheriting the results from previous research projects related to the topic, the author uses qualitative research methods combined with quantitative, research found five factors influence the use of EMA in steel manufacturing enterprises, including: awareness of EMA benefits, the need to publish information related to the environment, and the awareness of managers about EMA, pressure from stakeholders, is difficult to apply EMA. Since then, the author provides directions and suggestions as well as solutions to increase the ability to apply the EMA. Keywords: Environmental management accounting, influencing factors, manufacturing enterprises
1 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do thực hiện đề tài: Dưới hình thức sự phát triển bền vững, việc bảo vệ môi trường là một trong những yếu tố thể hiện trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp. Để hỗ trợ đầy đủ cho sự phát triển bền vững, việc thu thập và trình bày chi phí môi trường phải được thể hiện trong hệ thống thông tin kế toán quản trị của doanh nghiệp. Do vậy, kế toán quản trị môi trường (EMA- Environment management accounting) đã được phát triển nhằm giải quyết những hạn chế của kế thống kế toán quản trị truyền thống. Theo Liên đoàn Kế toán quốc tế (IFAC), kế toán quản trị môi trường (EMA) “là quá trình quản lý hiệu quả kinh tế và hiệu quả môi trường thông qua sự phát triển và ứng dụng hệ thống kế toán phù hợp với các vấn đề môi trường”. Theo (UNDSD, 2001) cho rằng: “Kế toán quản trị môi trường là một bộ phận của kế toán quản trị DN, nhằm thu thập, xử lý, phân tích và sử dụng các thông tin tiền tệ và hiện vật liên quan tới các tác động của DN đến môi trường, từ đó cải thiện hoạt động của DN ở cả khía cạnh tài chính và môi trường”. Nghiên cứu Trịnh Hiệp Thiện (2010) cho rằng “EMA được xem là một lĩnh vực của kế toán quản trị hiện đại, một hệ thống quản lý thành quả kinh tế liên quan môi trường thông qua việc phát triển và ứng dụng hệ thống kế toán môi trường phù hợp” và là một công cụ hỗ trợ việc cải thiện hiệu quả sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp và môi trường thông qua việc nâng cao trách nhiệm môi trường, tiết kiệm chi phí tài chính, giúp cho doanh nghiệp sẽ cung cấp được thông tin đầy đủ hơn, đáp ứng yêu cầu của các bên liên quan. Mặt khác, giúp các doanh nghiệp đề ra chiến lược để giảm được rủi ro về môi trường (Godschalk, 2008). Về khía cạnh thực tiễn, kế toán quản trị môi trường vẫn chưa được áp dụng nhiều do doanh nghiệp chưa nhận thức đầy đủ được tầm quan trọng của công tác này nói chung và các doanh nghiệp sản xuất thép nói riêng. Thực tế không thể phủ nhận vai trò quan trọng của ngành công nghiệp thép trong nền kinh tế của nhiều quốc gia. Thép không chỉ được sử dụng trong các mục
2 đích lớn như đầu tư xây dựng cơ bản, các công trình phục vụ xây dựng cơ sở vật chất hạ tầng cho nền kinh tế như cầu, đường, nhà máy,... mà còn được dùng cho hoạt động sản xuất của nhiều ngành kinh tế như chế tạo máy móc, thiết bị, đóng tàu,....Có thể nói ngành thép là ngành công nghiệp cơ bản tạo ra nguyên liệu cho việc xây dựng cở sở hạ tầng của mọi quốc gia. Tuy nhiên, ngành công nghiệp này cũng gây ô nhiễm môi trường, suy thoái môi trường hàng đầu do lượng khí thải, chất thải nguy hại được tạo ra trong quá trình sản xuất, ví như sự cố ở hai nhà máy thép tại Đà Nẵng thuộc công ty cổ phần thép DANA - Úc và công ty cổ phần thép DANA - Ý buộc phải dừng sản xuất vì ô nhiễm môi trường. Một sự cố tiêu biểu nữa tại Hà Tĩnh đã vi phạm về bảo vệ môi trường và tài nguyên nước dẫn đến việc hải sản chết hàng loạt ven biển bốn tỉnh miền trung của công ty TNHH Gang Thép Hưng Nghiệp Formosa Hà Tĩnh, sự cố này cực kỳ nghiêm trọng không những uy tín, hình ảnh của công ty bị sụt giảm nặng nề mà còn ảnh hưởng rất lớn đến đời sống xã hội của người dân, thiệt hại về kinh tế nghiêm trọng. Các sự cố môi trường này đã gây áp lực rất lớn cho doanh nghiệp, đòi hỏi nhà quản trị doanh nghiệp phải có quyết định đúng đắn để tránh thiệt hại cho doanh nghiệp. Muốn vậy, nhà quản trị phải được cung cấp thông tin đầy đủ, chính xác. Xem xét về thực trạng EMA trong các doanh nghiệp ngành thép tại Việt Nam, thấy rằng còn rất nhiều hạn chế và chưa đáp ứng được yêu cầu quản trị, chưa kết nối và đồng bộ hóa với các phương pháp quản trị hiện đại. Trên góc độ nghiên cứu, những nghiên cứu về EMA còn rất hạn chế, đặc biệt đối với các DNSX thép là nơi ảnh hưởng nhiều đến môi trường. Hầu hết các nghiên cứu này chỉ chú trọng đến việc vận dụng, hoàn thiện chứ chưa quan tâm đến các nhân tố ảnh hưởng đến việc vận dụng EMA tại các DNSX thép tại Việt Nam. Luận văn này nhằm tìm hiểu EMA, đồng thời nghiên cứu “các nhân tố ảnh hưởng đến việc vận dụng kế toán quản trị môi trường (EMA) trong các doanh nghiệp sản xuất thép khu vực phía Nam Việt Nam” cũng như đưa ra các gợi ý nghiên cứu trong tương lai nhằm cung cấp thông tin góp phần phổ biến EMA trong thực tiễn DN tại Việt Nam nói chung và ngành thép nói riêng.
3 2. Mục tiêu nghiên cứu a. Mục tiêu chung Nghiên cứu được thực hiện nhằm nhận diện và xác định các nhân tố ảnh hưởng đến việc vận dụng kế toán quản trị môi trường (EMA) trong các doanh nghiệp sản xuất thép khu vực phía Nam Việt Nam. b. Mục tiêu cụ thể  Hệ thống cơ sở lý thuyết về EMA và xác định các nhân tố ảnh hưởng đến việc vận dụng EMA.  Mức độ ảnh hưởng của từng nhân tố đến việc vận dụng EMA trong các DNSX thép khu vực phía Nam Việt Nam. Để làm rõ các mục tiêu nghiên cứu trên, câu hỏi nghiên cứu được đặt ra là: Câu hỏi 1: Những nhân tố nào ảnh hưởng đến việc vận dụng EMA trong các DNSX thép khu vực phía Nam Việt Nam? Câu hỏi 2: Mức độ tác động của từng nhân tố đến việc vận dụng EMA trong các DNSX thép khu vực phía Nam Việt Nam như thế nào? 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu: a. Đối tượng nghiên cứu: là các nhân tố ảnh hưởng đến việc vận dụng kế toán quản trị môi trường EMA trong các doanh nghiệp sản xuất thép khu vực phía Nam Việt Nam. b. Phạm vi nghiên cứu: i. Không gian: Các doanh nghiệp sản xuất thép tại khu vực phía Nam Việt Nam. ii. Thời gian: Khoảng thời gian thực hiện khảo sát số liệu là từ tháng 11/2018 tháng 2/2019. 4. Phương pháp nghiên cứu: Khi thực hiện luận văn, tác giả đã sử dụng phương pháp nghiên cứu hỗn hợp giữa phương pháp nghiên cứu định tính và phương pháp nghiên cứu định lượng, cụ thể là:
4  Phương pháp nghiên cứu định tính: Dựa vào nền tảng lý thuyết các nghiên cứu trước, tác giả đã tiến hành thảo luận với các chuyên gia, thông qua việc xây dựng bảng câu hỏi. Từ kết quả đó, tác giả tiến hành tổng hợp các ý kiến chuyên gia lại, đối chiếu và thống nhất về các nhân tố được cho là ảnh hưởng đến việc vận dụng EMA trong các DNSX thép khu vực phía Nam Việt Nam. Qua đó xây dựng bảng câu hỏi khảo sát và chọn mẫu.  Phương pháp định lượng: Được tiến hành sau khi nghiên cứu định tính. Bảng câu hỏi khảo sát được thiết kế dựa trên thang đo Likert 5 mức độ nhằm đánh giá mức độ quan trọng của các nhân tố ảnh hưởng đến việc vận dụng EMA. Căn cứ số liệu khảo sát, dữ liệu thu thập sẽ được xử lý trên phần mềm SPSS 20 để đánh giá độ tin cậy của thang đo thông qua hệ số Cronbach’s Alpha, phân tích nhân tố khám phá EFA, phân tích hồi quy tuyến tính bội, đánh giá mức độ giải thích bởi các biến độc lập trong mô hình và cuối cùng là kiểm định độ phù hợp của mô hình. Phương pháp định lượng giúp trả lời cho câu hỏi nghiên cứu. 5. Những đóng góp của luận văn  Hệ thống hóa cơ sở lý luận về EMA, cung cấp một cách nhìn tổng quan về EMA và các nghiên cứu liên quan đến việc vận dụng EMA trong doanh nghiệp.  Xác định và đánh giá được các nhân tố tác động đến việc vận dụng EMA trong các DNSX thép khu vực phía Nam Việt Nam. Từ đó, rút ra được những nhận xét và bàn luận nhằm gợi ý cho việc thúc đẩy quá trình thực hiện EMA trong các DNSX thép khu vực phía Nam Việt Nam.  Kết quả nghiên cứu này cũng góp phần làm tài liệu tham khảo cho các nghiên cứu khoa học liên quan về EMA trong giai đoạn tiếp theo.
5 6. Kết cấu luận văn Ngoài phần mở đầu, đề tài bao gồm 05 chương theo trình tự từ lý thuyết đến thực nghiệm: Chương 1: Tổng quan các nghiên cứu. Chương 2: Cơ sở lý thuyết. Chương 3: Phương pháp nghiên cứu. Chương 4: Kết quả nghiên cứu và bàn luận. Chương 5: Kết luận và hàm ý.
6 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU Trong chương 1, tác giả giới thiệu tổng quan về một số công trình nghiên cứu trong nước và ngoài nước liên quan đến việc vận dụng EMA cũng như các nhân tố ảnh hưởng đến việc vận dụng EMA. Từ đó, tác giả xác định được khoảng trống cho nghiên cứu để tiến hành nghiên cứu luận văn của tác giả tại Việt Nam. 1.1 Các công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài 1.1.1 Các nghiên cứu ngoài nước Trên thế giới có khá nhiều nghiên cứu về EMA, có thể kể đến các nghiên cứu tiêu biểu như sau: - Chang (2007) với nghiên cứu “Enviromental management accounting within universities: current state and future potential” đã tiến hành nghiên cứu kinh nghiệm của nhà quản trị từ năm trường đại học để khám phá các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định áp dụng EMA trong lĩnh vực giáo dục đại học. Tác giả đã xem xét bốn lý thuyết đã được chấp nhận để hướng dẫn việc thu thập dữ liệu và tập trung vào nghiên cứu gồm lý thuyết dự phòng, lý thuyết thể chế, lý thuyết hợp pháp, lý thuyết các bên liên quan. Kết quả nghiên cứu chỉ ra rằng, có năm rào cản ảnh hưởng đến việc áp dụng EMA là : thái độ, tài chính, thông tin, thể chế và quản lý. - Setthasakko (2010) với bài nghiên cứu “Barriers to the development of environmental management accounting - An exploratory study of pulp and paper companies in Thailand” đã nghiên cứu các nhân tố chính ảnh hưởng đến việc áp dụng kế toán quản trị môi trường trong công ty sản xuất giấy và bột giấy tại Thái Lan. Nghiên cứu xác định ba yếu tố ảnh hưởng chính: vai trò của nhà quản trị, chia sẻ kiến thức, xây dựng hình ảnh công ty. Tác giả sử dụng phương pháp nghiên cứu hỗn hợp, kết hợp cả phương pháp nghiên cứu định tính và định lượng. Thông qua phương pháp nghiên cứu hỗn hợp, tác giả có thể có được một các toàn diện hơn về các yếu tố ảnh hưởng đến việc áp dụng EMA. Các nhà quản lý trong các công ty sản xuất giấy ở Thái Lan có xu hướng tập trung vào ngắn hạn hơn so với dài hạn. Họ cũng không xem xét những yếu tố tiêu cực xảy
7 ra trong hoạt động của mình đối với xã hội và cộng đồng. Họ chỉ tập trung vào lợi ích kinh tế hơn là lợi ích xã hội. Ngoài ra, nghiên cứu này cũng chỉ ra rằng kế toán Thái Lan ngại thay đổi và tìm hiểu kiến thức mới. Họ cho rằng nhân viên môi trường mới là người có đủ điều kiện để tham gia các vấn đề môi trường còn nhiệm vụ của họ là ghi chép sổ sách kế toán. Sự hạn chế phát triển EMA là do thiếu kiến thức về môi trường và kinh nghiệm kế toán. - Bài nghiên cứu “Understanding environmental management accouting (EMA) adoption: a new institutional sociology perspective” của tác giả Jalaludin, Sulaiman and Ahmad (2011), kế thừa thang đo từ DiMaggio and Powell (1983) để tập trung giải thích mối quan hệ giữa các áp lực thuộc lý thuyết thể chế và việc vận dụng EMA. Từ kết quả bảng khảo sát các nhân viên kế toán, tác giả tiến hành phân tích thông tin và nhận thấy rằng áp lực cưỡng chế không có mối quan hệ đáng kể đến việc vận dụng EMA. Nhưng trong cuộc phỏng vấn chuyên sâu lại cho thấy kết quả ngược lại. Cụ thể, kế toán viên được phỏng vấn nói rằng họ bị áp lực bởi khách hàng, cổ đông, cơ quan đầu ngành và chính phủ về hiệu quả môi trường. Còn nhân tố áp lực quy chuẩn và việc áp dụng EMA có mối quan hệ với nhau trong kết quả từ bảng phân tích khảo sát, còn kết quả từ phỏng vấn chuyên sâu không cho thấy mối quan hệ giữa hai biến này. Cuối cùng, cả hai kết quả từ phỏng vấn và khảo sát đều kết luận rằng nhân tố áp lực mô phỏng không có mối quan hệ đáng kể đến vận dụng EMA. - Bài nghiên cứu: “Environmental management accouting: the signficance of contigency variables for adoption” của Christ and Buritt (2013). Nghiên cứu này thực hiện nhằm điều tra về việc các DN có nhận thức được tầm quan trọng của EMA hay không? Tác giả dựa trên lý thuyết ngẫu nhiên để xác định tầm ảnh hưởng của các biến như cấu trúc tổ chức, quy mô tổ chức, chiến lược môi trường, ngành công nghiệp đến việc áp dụng EMA của các DN Australia. Kết quả thu được từ quá trình khảo sát dựa trên web của kế toán viên Úc và phân tích dữ liệu đã chỉ ra rằng: ngành công nghiệp, chiến lược môi trường và quy mô tổ chức tác động cùng chiều
8 đến việc thực hiện EMA, ngược lại cấu trúc tổ chức lại không có mối quan hệ đến việc thực hiện EMA. Phát hiện này hỗ trợ cho các nghiên cứu trong tương lai để hiểu biết thêm về EMA cũng như sự phát triển của nó. - Alkisher (2013) với bài nghiên cứu “Factors influencing invironmental management accounting adoption in oil and manufacturing firm in Libya”, nhằm điều tra các nhân tố ảnh hưởng đến việc vận dụng EMA. Dựa trên cơ sở các lý thuyết nền, tác giả xây dựng mô hình nghiên cứu đã đưa ra tám nhân tố ảnh hưởng bao gồm: chiến lược công ty, hỗ trợ từ nhà quản trị cấp cao, áp lực quy chuẩn, áp lực cưỡng chế, áp lực từ các bên liên quan, tính hợp pháp, tính chính thức. Thông qua phân tích kết quả điều tra từ nhà quản lý môi trường và giám đốc tài chính của DN, cho thấy rằng nhân tố trình độ, thâm niên công tác, độ tuổi có ảnh hưởng đến việc vận dụng EMA. Ngoài ra, tác giả cũng cho rằng nhân tố hỗ trợ từ nhà quản trị cấp cao, tổ chức, môi trường và công nghệ có ảnh hưởng tích cực đến việc áp dụng EMA tại các doanh nghiệp trong ngành sản xuất dầu ở Lybia. Nhân tố chiến lược kinh doanh và văn hóa tổ chức đặc trưng tại các doanh nghiệp có tác động ngược chiều đến việc áp dụng EMA. - Bài nghiên cứu: “Factors influencing the adoption of environmental management accounting Practices among firms in Nairobi, Kenya” của Wachira (2014). Bài nghiên cứu nhằm kiểm định các nhân tố ảnh hưởng đến việc vận dụng EMA bao gồm: (1) qui mô công ty, (2) trình độ công nghệ, (3) chi phí tuân thủ các qui định môi trường, (4) thời gian hoạt động của công ty, (5) chiến lược môi trường, (6) thành quả tài chính đến mức độ áp dụng EMA tại các DNSX ở Nairobi, Kenya. Dựa trên các lý thuyết nền tảng, tác giả xây dựng mô hình và tiến hành khảo sát thông qua bảng câu hỏi để thu thập thông tin. Kết quả phân tích mô hình hồi quy cho thấy chiến lược môi trường, thành quả tài chính, chi phí tuân thủ các quy định môi trường của DN có ảnh hưởng đến mức độ áp dụng EMA. Mặt khác, nhân tố áp lực từ các bên liên quan, ngành công nghiệp cũng là yếu tố thúc đẩy việc vận dụng EMA.