Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Các yếu tố tác động đến hiệu quả kinh doanh của ngân hàng thương mại tại Việt Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:125

Thêm vào BST

Báo xấu

20
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài nghiên cứu thực hiện phân tích, đánh giá và kết luận về các yếu tố tác động đến hiệu quả kinh doanh của ngân hàng thương mại tại Việt Nam trong giai đoạn 2006- 2013. Từ đó, đưa ra các giải pháp và kiến nghị nhằm kiểm soát các yếu tố tác động đến hiệu quả kinh doanh của các ngân hàng thương mại tại Việt Nam trong thời gian tới.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Các yếu tố tác động đến hiệu quả kinh doanh của ngân hàng thương mại tại Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HCM --------------------- Phan Thị Cẩm Tú CÁC YẾU TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN HIỆU QUẢ KINH DOANH CỦA NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI TẠI VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. Hồ Chí Minh - Năm 2014
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HCM --------------------- Phan Thị Cẩm Tú CÁC YẾU TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN HIỆU QUẢ KINH DOANH CỦA NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI TẠI VIỆT NAM Chuyên ngành: Tài chính - ngân hàng Mã số: 60340201 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: GS. TS. DƢƠNG THỊ BÌNH MINH TP. Hồ Chí Minh - Năm 2014
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan: Luận văn “Các yếu tố tác động đến hiệu quả kinh doanh của ngân hàng thương mại tại Việt Nam” là công trình do chính tôi nghiên cứu và thực hiện dưới sự hướng dẫn khoa học của GS. TS. Dương Thị Bình Minh Các số liệu trong luận văn được sử dụng trung thực, các thông tin trong luận văn được lấy từ nhiều nguồn và được ghi chú chi tiết về nguồn lấy thông tin. TP. Hồ Chí Minh, ngày ……tháng……năm 2014 Tác giả luận văn Phan Thị Cẩm Tú
MỤC LỤC TRANG PHỤ BÌA LỜI CAM ĐOAN DANH MỤC CÁC THUẬT NGỮ VIẾT TẮT DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU DANH MỤC ĐỒ THỊ Mở đầu ................................................................................................................ 1 1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................ 1 2. Mục tiêu nghiên cứu ....................................................................................... 1 3. Phạm vi nghiên cứu ........................................................................................ 2 4. Dữ liệu nghiên cứu và phƣơng pháp nghiên cứu ......................................... 2 4.1. Dữ liệu nghiên cứu .................................................................................... 2 4.2. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................... 3 6. Điểm mới và ý nghĩa của luận văn ................................................................ 3 7. Kết cấu của luận văn ...................................................................................... 4 Chƣơng 1. Cơ sở lý thuyết đánh giá các yếu tố tác động đến hiệu quả kinh doanh của ngân hàng thƣơng mại ............................................................ 5 1.1. Khái niệm ngân hàng thƣơng mại và hiệu quả kinh doanh của ngân hàng thƣơng mại ....................................................................................... 5 1.2. Các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả kinh doanh của ngân hàng thƣơng mại ....................................................................................................... 5 1.2.1. Tỷ lệ thu nhập trên vốn chủ sở hữu (ROE) .......................................... 6 1.2.2. Tỷ lệ thu nhập trên tổng tài sản (ROA) ................................................ 7 1.2.3. Tỷ lệ thu nhập cận biên......................................................................... 7 1.2.4. Thu nhập trên cổ phiếu (EPS) .............................................................. 7 1.2.5. Chênh lệch lãi suất bình quân .............................................................. 8 1.2.6. Tỷ lệ hiệu suất sử dụng tài sản cố định ................................................ 8
1.2.7. Tỷ lệ tài sản sinh lời .............................................................................. 8 1.2.8. Mức tăng giá cổ phiếu của ngân hàng trên thị trường ........................ 9 1.3. Các yếu tố tác động đến hiệu quả kinh doanh của ngân hàng thƣơng mại ........................................................................................................ 9 1.3.1. Các yếu tố nội tại của ngân hàng tác động đến hiệu quả kinh doanh của ngân hàng thương mại ......................................................... 9 1.3.1.1. Quy mô và chất lượng tài sản ........................................................... 9 1.3.1.2. Vốn chủ sở hữu ............................................................................... 10 1.3.1.3. Năng lực quản trị, điều hành .......................................................... 10 1.3.1.4. Chất lượng nguồn nhân lực............................................................. 10 1.3.1.5. Các yếu tố khác ............................................................................... 11 1.3.2. Các yếu tố ngoại sinh tác động đến hiệu quả kinh doanh của ngân hàng thương mại ................................................................................. 11 1.3.2.1. Đặc điểm ngành ngân hàng ............................................................ 11 1.3.2.2. Đặc điểm kinh tế vĩ mô .................................................................... 12 1.4. Mô hình nghiên cứu về các yếu tố quyết định hiệu quả kinh doanh của ngân hàng thƣơng mại ................................................................. 12 1.4.1. Mô hình nghiên cứu trong và ngoài nước về các yếu tố tác động đến hiệu quả kinh doanh của ngân hàng thương mại ................................. 12 1.4.1.1. Các mô hình nghiên cứu trên thế giới về các yếu tố tác động đến hiệu quả kinh doanh của ngân hàng thương mại.................................. 12 1.4.1.1.1. Các mô hình nghiên cứu trên thế giới trước năm 2000 về các yếu tố tác động đến hiệu quả kinh doanh của ngân hàng thương mại ....... 12 1.4.1.1.2. Các nghiên cứu trên thế giới từ năm 2000 đến nay về các yếu tố tác động đến hiệu quả kinh doanh của ngân hàng thương mại ....... 15 1.4.1.2. Tình hình nghiên cứu trong nước về các yếu tố tác động đến hiệu quả kinh doanh của ngân hàng thương mại................................... 18
1.4.1.2.1. Nghiên cứu của Nguyễn Việt Hùng (2008)................................. 18 1.4.1.2.2. Nghiên cứu của tác giả Liễu Thu Trúc và Võ Thành Danh (2012) .............................................................................. 20 1.4.1.2.3. Nghiên cứu của Nguyễn Phúc Cảnh (2012) ............................... 20 1.4.2. Mô hình nghiên cứu các yếu tố tác động đến hiệu quả kinh doanh của ngân hàng thương mại tại Việt Nam ................................. 21 1.4.2.1. Các yếu tố nội tại của ngân hàng thương mại ................................... 21 1.4.2.1.1. Quy mô ngân hàng ....................................................................... 21 1.4.2.1.2. Vốn chủ sở hữu............................................................................. 22 1.4.2.1.3. Tính thanh khoản ......................................................................... 22 1.4.2.1.4. Số lượng và chất lượng cho vay ................................................... 23 1.4.2.1.5. Khả năng huy động vốn................................................................ 24 1.4.2.1.6. Hiệu quả sử dụng tài sản.............................................................. 24 1.4.2.1.7. Năng lực quản lý chi phí hoạt động ............................................. 25 1.4.2.1.8. Năng suất lao động của nhân viên ............................................... 25 1.4.2.1.9. Cấu trúc thu nhập – chi phí .......................................................... 25 1.4.2.1.10. Loại hình sở hữu của ngân hàng ................................................ 26 1.4.2.2. Các yếu tố ngoại sinh ........................................................................ 26 1.4.2.2.1. Đặc trưng của ngành ngân hàng .................................................. 26 1.4.2.2.2. Đặc điểm kinh tế vĩ mô ................................................................. 28 Kết luận chƣơng 1 ............................................................................................ 31 Chƣơng 2. Phân tích các yếu tố tác động đến hiệu quả kinh doanh của ngân hàng thƣơng mại tại Việt Nam ....................................................... 32 2.1. Tình hình kinh doanh của các ngân hàng thƣơng mại tại Việt Nam giai đoạn năm 2006-2013 ......................................................... 32 2.1.1. Số lượng và quy mô các ngân hàng thương mại tại Việt Nam giai đoạn năm 2006-2013 .............................................................................. 32
2.1.2. Tình hình huy động và cho vay của các ngân hàng thương mại tại Việt Nam giai đoạn năm 2006-2013 ........................................................ 33 2.1.3. Tình hình nợ xấu của các ngân hàng thương mại tại Việt Nam giai đoạn năm 2006-2013 .............................................................................. 35 2.1.4. Tình hình thanh khoản của các ngân hàng thương mại tại Việt Nam giai đoạn năm 2006-2013 ..................................................................... 36 2.1.5. Kết quả kinh doanh của các ngân hàng thương mại tại Việt Nam giai đoạn năm 2006-2013 ............................................................. 38 2.2. Phân tích các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả kinh doanh của ngân hàng thƣơng mại tại Việt Nam ............................................................. 39 2.3. Phân tích mô hình nghiên cứu các yếu tố tác động đến hiệu quả kinh doanh của ngân hàng thƣơng mại tại Việt Nam .................. 46 2.3.1. Phân tích dữ liệu nghiên cứu ............................................................. 46 2.3.2. Phân tích tương quan ......................................................................... 46 2.3.3. Phân tích hồi quy, thực hiện các kiểm định và điều chỉnh mô hình . 47 2.3.3.1. Phân tích mô hình 1 – ROA và các yếu tố ảnh hưởng ..................... 47 2.3.3.2. Phân tích mô hình 2 – ROE và các yếu tố ảnh hưởng ..................... 50 2.3.3.3. Phân tích mô hình 3 – NIM và các yếu tố ảnh hưởng ..................... 52 2.4. Thảo luận và kết luận về các yếu tố tác động đến hiệu quả kinh doanh của ngân hàng thƣơng mại tại Việt Nam .................................. 54 2.4.1. Tác động của nhóm các yếu tố nội tại của ngân hàng đến hiệu quả kinh doanh của ngân hàng thương mại tại Việt Nam .................. 55 2.4.2. Tác động của nhóm các yếu tố ngoại sinh đến hiệu quả kinh doanh của ngân hàng thương mại tại Việt Nam ................................. 60 2.4.2.1. Tác động của đặc trưng của ngành ngân hàng đến hiệu quả kinh doanh của ngân hàng thương mại tại Việt Nam...................................................... 60 2.4.2.2. Tác động của đặc điểm kinh tế vĩ mô đến hiệu quả
kinh doanh của ngân hàng thương mại tại Việt Nam ................................... 62 2.5. Đánh giá các yếu tố tác động đến hiệu quả kinh doanh của ngân hàng thƣơng mại tại Việt Nam ............................................................. 63 2.5.1. Các yếu tố nội tại tác động đến hiệu quả kinh doanh của ngân hàng thương mại tại Việt Nam ........................................................... 63 2.5.2. Các yếu tố ngoại sinh tác động đến hiệu quả kinh doanh của ngân hàng thương mại tại Việt Nam ............................................................ 64 Kết luận chƣơng 2 ............................................................................................ 66 Chƣơng 3. Giải pháp và kiến nghị nhằm kiểm soát các yếu tố tác động đến hiệu quả kinh doanh của ngân hàng thƣơng mại tại Việt Nam ............. 67 3.1. Giải pháp đối với các ngân hàng thƣơng mại tại Việt Nam ................. 67 3.1.1. Tăng cường các khoản thu ngoài lãi .................................................. 67 3.1.2. Cân bằng giữa nguồn vốn huy động và cho vay ................................ 68 3.1.3. Xử lý và hạn chế nợ xấu phát sinh ..................................................... 68 3.1.4. Sử dụng hiệu quả nguồn nhân lực ..................................................... 69 3.1.5. Quản lý việc sử dụng tài sản ............................................................... 70 3.1.6. Tăng vốn chủ sở hữu phù hợp từng giai đoạn ................................... 70 3.1.7. Nâng cao quản lý chi phí hoạt động ................................................... 71 3.1.8. Nâng cao hoạt động của bộ máy kiểm tra, giám sát độc lập và thường xuyên ............................................................................... 71 3.1.9. Giải pháp khác .................................................................................... 72 3.2. Kiến nghị đối với Ngân hàng Nhà nƣớc, Chính phủ............................. 73 3.2.1. Kiến nghị đối với Ngân hàng Nhà nước............................................. 73 3.2.2. Kiến nghị đối với Chính phủ............................................................... 74 3.3. Các giải pháp hỗ trợ khác ....................................................................... 76 Kết luận chƣơng 3 .......................................................................................... 77 Kết luận ............................................................................................................. 78
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO Tiếng Việt Tiếng Anh Cổng thông tin điện tử PHỤ LỤC Phụ lục 1: Danh sách các ngân hàng trong mẫu nghiên cứu Phụ lục 2: Dữ liệu nghiên cứu Phụ lục 3: Kết quả phân tích ban đầu dữ liệu nghiên cứu Phụ lục 4: Kết quả phân tích tương quan giữa các biến Phụ lục 5: Kết quả chạy mô hình “ROA và các yếu tố ảnh hưởng” lần đầu tiên Phụ lục 6: Kết quả chạy mô hình “ROA và các yếu tố ảnh hưởng” lần cuối sau khi đã loại các biến có VIF>10 Phụ lục 7: Kết quả chạy mô hình “ROE và các yếu tố ảnh hưởng” lần đầu tiên Phụ lục 8: Kết quả chạy mô hình “ROE và các yếu tố ảnh hưởng” lần cuối sau khi đã loại các biến có VIF>10 Phụ lục 9: Kết quả chạy mô hình “NIM và các yếu tố ảnh hưởng” lần đầu tiên Phụ lục 10: Kết quả chạy mô hình “NIM và các yếu tố ảnh hưởng” lần cuối sau khi đã loại các biến có VIF>10
DANH MỤC CÁC THUẬT NGỮ VIẾT TẮT CG: tỷ lệ cho vay của ngành ngân hàng trên tổng sản phẩm quốc nội CPI: chỉ số giá tiêu dùng DG: tỷ lệ vốn huy động của ngành ngân hàng trên tổng sản phẩm quốc nội DP: tỷ lệ tổng tiền gửi từ tổ chức kinh tế, dân cư trên tổng tài sản EA: tỷ lệ vốn chủ sở hữu trên tổng tài sản GDP: tổng sản phẩm quốc nội GNP: tổng sản phẩm quốc dân HH: chỉ số đo lường độ tập trung của ngành ngân hàng IMF: quỹ tiền tệ quốc tế INF: tỷ lệ lạm phát LLR: tỷ lệ chi phí dự phòng rủi ro tín dụng trên tổng dư nợ LOGTA: lg(tổng tài sản) LQD: tỷ lệ tài sản lưu động trên tổng tài sản MN: tỷ lệ thu nhập ngoài lãi NH: ngân hàng NHNN & LD: Ngân hàng nước ngoài và liên doanh NHTM: ngân hàng thương mại NHTM CP: ngân hàng thương mại cổ phần NHTM QD: ngân hàng thương mại quốc doanh NIM: tỷ lệ thu nhập lãi cận biên NLA: tỷ lệ dư nợ thuần trên tổng tài sản OEA: tỷ lệ chi phí quản lý trên tổng tài sản OIA: tỷ lệ thu nhập trên tổng tài sản RI: tỷ lệ lãi suất thực RGDP: tỷ lệ tăng trưởng tổng sản phẩm quốc nội hàng năm đã điều chỉnh lạm phát.
ROA: Tỷ lệ thu nhập trên tổng tài sản ROE: tỷ lệ thu nhập trên vốn chủ sở hữu ROL: tỷ lệ lợi nhuận sau thuế trên chi phí cho nhân viên T: tỷ lệ thuế thu nhập doanh nghiệp trên lợi nhuận trước thuế của ngân hàng TMCP: thương mại cổ phần U: tỷ lệ thất nghiệp hàng năm VCBS: Công ty trách nhiệm hữu hạn Chứng khoán Ngân hàng Thương Mại Cổ Phần Ngoại Thương Việt Nam
DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Trang Bảng 2.1: Thông tin dữ liệu nghiên cứu ............................................................ 40 Bảng 2.2: Bình quân chỉ số ROA qua các năm theo từng nhóm ngân hàng ...... 41 Bảng 2.3: Bình quân chỉ số ROE qua các năm theo từng nhóm ngân hàng ...... 42 Bảng 2.4: Bình quân chỉ số NIM qua các năm theo từng nhóm ngân hàng ...... 43 Bảng 2.5: Một số chỉ tiêu khác về hiệu quả kinh doanh của các ngân hàng ..... 44 Bảng 2.6: Tổng hợp tương quan giữa các biến theo mô hình thu hồi được ...... 54
DANH MỤC ĐỒ THỊ Trang Đồ thị 2.1. Tốc độ tăng trưởng huy động qua các năm ............................ 34 Đồ thị 2.2. Tốc độ tăng trưởng tín dụng qua các năm ............................. 34 Đồ thị 2.3: Tỷ lệ nợ xấu toàn ngành qua các năm ................................... 36 Đồ thị 2.4: Các mức quy định trần lãi suất trong giai đoạn 2006-2013 (bắt đầu là ngày 03/03/2011)................................................ 37 Đồ thị 2.5. Cơ cấu thu nhập của 10 ngân hàng lớn năm 2010................. 38 Đồ thị 2.6: Đồ thị của giá trị dự đoán chuẩn hóa và phần dư chuẩn hóa của mô hình “ROA và các yếu tố ảnh hưởng”........................ 49 Đồ thị 2.7: Đồ thị của giá trị dự đoán chuẩn hóa và phần dư chuẩn hóa mô hình “ROE và các yếu tố ảnh hưởng” ............................. 51 Đồ thị 2.8: Đồ thị của giá trị dự đoán chuẩn hóa và phần dư chuẩn hóa của mô hình “NIM và các yếu tố ảnh hưởng” ........................ 53
1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Hệ thống tài chính đóng vai trò rất quan trọng trong nền kinh tế của bất kỳ một đất nƣớc nào. Đặc biệt đối với Việt Nam, hệ thống tài chính nói chung và hệ thống ngân hàng nói riêng chủ yếu là nơi để khơi thông luồng vốn, giúp cung và cầu vốn gặp nhau, hỗ trợ cho chính sách đầu tƣ phát triển đất nƣớc của Chính phủ. Trong quá trình hoạt động, các ngân hàng luôn phải chịu sức ép rất lớn từ nhiều phía: một mặt phải đáp ứng mục tiêu lợi nhuận của các cổ đông; mặt khác, các ngân hàng phải chịu sự quản lý riêng từ các nhà lập pháp trong danh mục vốn và sử dụng vốn. Ngoài ra, các ngân hàng hoạt động còn chịu sức ép từ phía các nhân viên, ngƣời gửi tiền và khách hàng vay vốn. Hiện nay, hoạt động của các ngân hàng đang tiến dần đến sự tự do hóa tài chính. Điều này đòi hỏi các nhà quản lý phải có chiến lƣợc quản trị rõ ràng hơn trong hoạt động để có thể tồn tại vững mạnh đƣợc. Để có chiến lƣợc quản trị thích hợp trong từng giai đoạn, các ngân hàng cần phải biết rõ yếu tố nào là tác động đến đến hiệu quả kinh doanh của ngân hàng. Trong các nghiên cứu trƣớc đây tại Việt Nam về các yếu tố ảnh hƣởng đến hiệu quả hoạt động của ngân hàng, các nghiên cứu định lƣợng thì đa số chú trọng vào các yếu tố thuộc đặc trƣng riêng của ngân hàng, còn lại là một số bài nghiên cứu định tính. Bài nghiên cứu “CÁC YẾU TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN HIỆU QUẢ KINH DOANH CỦA NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI TẠI VIỆT NAM” nhằm đƣa ra đánh giá tổng quát nhất về các yếu tố tác động đến hiệu quả kinh doanh của ngân hàng ở 3 cấp độ: cấp độ từng ngân hàng, cấp độ ngành, cấp độ vĩ mô. 2. Mục tiêu nghiên cứu Bài nghiên cứu thực hiện phân tích, đánh giá và kết luận về các yếu tố tác động đến hiệu quả kinh doanh của ngân hàng thƣơng mại tại Việt Nam trong giai đoạn 2006- 2013.
2 Từ đó, đƣa ra các giải pháp và kiến nghị nhằm kiểm soát các yếu tố tác động đến hiệu quả kinh doanh của các ngân hàng thƣơng mại tại Việt Nam trong thời gian tới. Mục tiêu nghiên cứu cụ thể là: Thiết lập mối quan hệ có ý nghĩa thống kê giữa các yếu tố đƣợc đƣa ra với hiệu quả kinh doanh của ngân hàng theo một mô hình xác định. Bài nghiên cứu nhằm giúp trả lời câu hỏi: - Các yếu tố nào tác động đến hiệu quả kinh doanh của ngân hàng thƣơng mại, từ các cấp độ đặc điểm riêng của từng ngân hàng, đặc điểm ngành đến tình hình kinh tế vĩ mô. - Ở từng cấp độ, yếu tố cụ thể nào là có mối quan hệ với hiệu quả kinh doanh của ngân hàng và mức độ tác động là bao nhiêu. Kết quả mong đợi: - Xây dựng đƣợc mô hình định lƣợng xác định các yếu tố tác động đến hiệu quả kinh doanh của ngân hàng thƣơng mại. - Kiểm định mô hình cho mẫu nghiên cứu trong giai đoạn 2006-2013. - Đánh giá các yếu tố tác động đến hiệu quả kinh doanh của các ngân hàng thƣơng mại tại Việt Nam trong các năm vừa qua và đƣa ra các giải pháp và kiến nghị thích hợp dựa trên mô hình đã xây dựng đƣợc. 3. Phạm vi nghiên cứu Bài nghiên cứu đƣợc thực hiện trong phạm vi nhƣ sau: - Đối tƣợng nghiên cứu: hiệu quả kinh doanh và các yếu tố tác động đến hiệu quả kinh doanh của ngân hàng thƣơng mại tại Việt Nam. - Không gian nghiên cứu: các ngân hàng thƣơng mại đang hoạt động tại Việt Nam. - Thời gian nghiên cứu: giai đoạn hoạt động của các ngân hàng từ năm 2006-2013 4. Dữ liệu nghiên cứu và phƣơng pháp nghiên cứu 4.1. Dữ liệu nghiên cứu
3 Dữ liệu nghiên cứu của bài là dữ liệu thứ cấp lấy từ báo cáo tài chính của các ngân hàng thƣơng mại tại Việt Nam giai đoạn từ năm 2006-2013 và các dữ liệu liên quan đến ngành ngân hàng , kinh tế vĩ mô lấy từ các trang web nhƣ trang web của tổng cục thống kê, vietstock, ngân hàng thế giới, báo cáo ngành của các công ty chứng khoán. 4.2. Phương pháp nghiên cứu Bài nghiên cứu sử dụng phƣơng pháp hồi quy đa biến, sử dụng phần mềm SPSS để phân tích dữ liệu: - Sử dụng chỉ tiêu sinh lời ROE, ROA và NIM để đo lƣờng hiệu quả kinh doanh của ngân hàng. - Thực hiện mô hình hồi quy dựa trên tổng hợp các mô hình nghiên cứu trƣớc đây của các nhà nghiên cứu trên thế giới và trong nƣớc. Ngoài ra, bài nghiên cứu là sự kết hợp giữa nghiên cứu định tính và định lƣợng nên cũng sử dụng một số phƣơng pháp khác nhƣ thống kê, phân tích, tổng hợp… 5. Điểm mới và ý nghĩa của luận văn Điểm mới: Luận văn thực hiện nghiên cứu nhằm xác định các yếu tố tác động đến hiệu quả kinh doanh của các ngân hàng thƣơng mại ở Việt Nam với cả 3 cấp độ: cấp độ vĩ mô, ngành, đặc điểm từng ngân hàng. Đồng thời, bài luận văn sử dụng thêm 1 biến để đo lƣờng hiệu quả kinh doanh của các ngân hàng thƣơng mại là NIM (tỷ lệ thu nhập lãi cận biên). Ngoài ra, dữ liệu nghiên cứu của luận văn bao gồm các ngân hàng đƣợc phân chia theo loại hình sở hữu nhằm so sánh và đƣa ra đánh giá đối với các ngân hàng thƣơng mại có loại hình sở hữu khác nhau. Ý nghĩa: Kết quả nghiên cứu của bài luận văn không chỉ giúp định hƣớng cho công tác quản trị của các nhà lãnh đạo ngân hàng mà còn có ý nghĩa đối với các cơ quan Chính
4 phủ, Ngân hàng Nhà nƣớc và Hiệp hội ngân hàng dùng làm cơ sở để đƣa ra các quy định và chính sách phù hợp trong từng giai đoạn. 6. Kết cấu của luận văn Luận văn có kết cấu gồm 3 phần chính: - Chƣơng 1. Cơ sở lý thuyết đánh giá hiệu quả kinh doanh của ngân hàng thƣơng mại - Chƣơng 2. Phân tích và đánh giá các yếu tố tác động đến hiệu quả kinh doanh của các ngân hàng thƣơng mại ở Việt Nam - Chƣơng 3. Một số kiến nghị nhằm nâng cao hiệu quả kinh doanh của các ngân hàng thƣơng mại ở Việt Nam
5 CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ THUYẾT ĐÁNH GIÁ CÁC YẾU TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN HIỆU QUẢ KINH DOANH CỦA NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI 1.1. Khái niệm ngân hàng thƣơng mại và hiệu quả kinh doanh của ngân hàng thƣơng mại Theo Peter S. Rose, “ngân hàng là các tổ chức tài chính cung cấp một danh mục các dịch vụ tài chính đa dạng nhất, đặc biệt là tín dụng, tiết kiệm và dịch vụ thanh toán và thực hiện nhiều chức năng tài chính nhất so với bất kỳ một tổ chức kinh doanh nào trong nền kinh tế” Tại Việt Nam, theo điều 4, Luật các tổ chức tín dụng Việt Nam số 47/2010/QH12 quy định: “Ngân hàng thƣơng mại là loại hình ngân hàng đƣợc thực hiện tất cả các hoạt động ngân hàng và các hoạt động kinh doanh khác theo quy định của Luật này nhằm mục tiêu lợi nhuận.”. Cũng theo luật này thì hoạt động ngân hàng chính là việc kinh doanh, cung ứng thƣờng xuyên một hoặc một số các nghiệp vụ: nhận tiền gửi, cấp tín dụng và cung ứng dịch vụ thanh toán qua tài khoản. Theo Võ Thanh Thu, Ngô Thị Hải Xuân (2010), “Hiệu quả kinh doanh là những chỉ tiêu phản ánh kết quả thu đƣợc so sánh với chi phí bỏ ra để thực hiện kinh doanh thƣơng mại. Hay nói cách khác là những chỉ tiêu phản ánh đầu ra của quá trình kinh doanh trong quan hệ so sánh với các yếu tố đầu vào”. Theo đó, ta có thể hiểu hiệu quả kinh doanh phản ánh trình độ sử dụng các nguồn lực (lao động, máy móc, thiết bị, nguyên vật liệu và tiền vốn) nhằm đạt đƣợc mục tiêu mà doanh nghiệp đã xác định. Từ đó suy ra, hiệu quả kinh doanh của NHTM là sự so sánh giữa kết quả kinh doanh và chi phí mà mỗi ngân hàng bỏ ra để đạt đƣợc kết quả đó, thƣờng đƣợc đo bằng các chỉ tiêu cơ bản nhƣ: Lợi nhuận, tỷ suất lợi nhuận và các chỉ tiêu trung gian khác. Vì vậy, hiệu quả kinh doanh là yếu tố tác động đến sự tồn tại và phát triển của các NHTM. 1.2. Các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả kinh doanh của ngân hàng thƣơng mại Theo Peter S. Rose, về mặt lý thuyết, giá trị thị trƣờng (thị giá) của cổ phiếu là chỉ số tốt nhất phản ánh tình hình hoạt động kinh doanh của công ty bởi vì nó thể hiện
6 sự đánh giá của thị trƣờng đối với công ty đó. Tuy nhiên, chỉ số này thƣờng không đáng tin cậy trong lĩnh vực ngân hàng. Vì hầu hết cổ phiếu ngân hàng, đặc biệt là các ngân hàng nhỏ không đƣợc giao dịch tích cực trên thị trƣờng quốc tế cũng nhƣ thị trƣờng trong nƣớc. Do đó, phải sử dụng tỷ lệ về khả năng sinh lời thay thế. Theo đó, để đánh giá hiệu quả kinh doanh của ngân hàng, ngƣời ta thƣờng dùng các chỉ tiêu liên quan đến khả năng sinh lời nhƣ sau: 1.2.1. Tỷ lệ thu nhập trên vốn chủ sở hữu (ROE) Lợi nhuận ròng ROE = Vốn chủ sở hữu (Vốn tự có bình quân) ROE đo lƣờng tỷ lệ thu nhập cho các cổ đông của ngân hàng. Nó thể hiện thu nhập mà các cổ đông nhận đƣợc từ việc đầu tƣ vốn vào ngân hàng. ROE phụ thuộc vào khả năng sinh lời của tài sản mà ngân hàng nắm giữ và cơ cấu nguồn vốn của ngân hàng. ROE của ngân hàng sẽ tăng nếu hiệu quả sử dụng tài sản của ngân hàng tăng hoặc tỷ trọng vốn chủ sở hữu của ngân hàng trên tổng nguồn vốn giảm. Ngoài ra, ta còn có thể xét thấy: Thu nhập sau thuế Tổng thu từ hoạt động Tổng tài sản ROE = x x Tổng thu từ hoạt động Tổng tài sản Vốn chủ sở hữu ROE = tỷ lệ sinh lời hoạt động x tỷ lệ hiệu quả sử dụng tài sản x tỷ trọng vốn chủ sở hữu. Trong đó: - Tỷ lệ sinh lời hoạt động phản ánh hiệu quả của việc quản lý chi phí vá các chính sách định giá dịch vụ. Chỉ tiêu này càng lớn chứng tỏ ngân hàng kiểm soát tốt các nguồn thu và giảm đƣợc chi phí hoạt động. - Hiệu quả sử dụng tài sản phản ánh các chính sách quản lý danh mục đầu tƣ đặc biệt là cấu trúc và thu nhập của tài sản.
7 - Tỷ trọng vốn chủ sở hữu (chính xác là nghịch đảo của tỷ trọng vốn chủ sở hữu) phản ánh chính sách đòn bẩy tài chính. Tỷ trọng này càng lớn thì rủi ro phá sản của ngân hàng càng cao nhƣng đổi lại thu nhập của cổ đông càng lớn. 1.2.2. Tỷ lệ thu nhập trên tổng tài sản (ROA) Lợi nhuận ròng ROA = Tổng tài sản (tài sản có bình quân) ROA là chỉ tiêu đánh giá hiệu quả công tác quản lý của ngân hàng, cho thấy khả năng trong quá trình chuyển tài sản của ngân hàng thành thu nhập ròng. 1.2.3. Tỷ lệ thu nhập cận biên Tỷ lệ thu nhập cận biên đo lƣờng tính hiệu quả và khả năng sinh lời. Bao gồm 3 chỉ tiêu sau: - Tỷ lệ thu nhập lãi cận biên (hệ số lãi ròng biên tế - NIM): Hệ số này giúp cho ngân hàng dự báo trƣớc khả năng sinh lãi của ngân hàng thông qua vệc kiểm soát chặt chẽ tài sản sinh lời và việc tìm kiếm những nguồn vốn có chi phí thấp nhất. Thu nhập lãi – Chi phí lãi NIM = Tài sản có sinh lãi - Tỷ lệ thu nhập ngoài lãi cận biên (MN): đo lƣờng mức chênh lệch giữa nguồn thu ngoài lãi (thu phí dịch vụ) với mức phí ngoài lãi (tiền lƣơng, sửa chữa, bảo hành thiết bị, chi phí tổng thất tín dụng…) Thu nhập ngoài lãi – Chi phí ngoài lãi MN = Tài sản có sinh lãi - Tỷ lệ sinh lời hoạt động (NPM): phản ánh hiệu quả của việc quản lý chi phí và các chính sách định giá dịch vụ Thu nhập sau thuế NPM = Tổng thu từ hoạt động 1.2.4. Thu nhập trên cổ phiếu (EPS) Đo lƣờng trực tiếp thu nhập của các cổ đông tính trên mỗi cổ phiếu đang lƣu hành