Luận văn Thạc sĩ Kinh tế chính trị: Chính sách phát triển các khu công nghiệp ở tỉnh Quảng Ngãi

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:105

Thêm vào BST

Báo xấu

13
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trên cơ sở luận giải cơ sở lý luận và kinh nghiệm thực tế của một số địa phƣơng trong nƣớc về các chính sách phát triển đối với các KCN, luận văn tập trung phân tích và đánh giá thực trạng tổ chức thực hiện các chính sách phát triển các KCN tại Quảng Ngãi, nhằm đề xuất đƣợc những giải pháp chủ yếu hoàn thiện việc tổ chức thực hiện chính sách phát triển các KCN trên địa bàn tỉnh trong thời gian tới.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế chính trị: Chính sách phát triển các khu công nghiệp ở tỉnh Quảng Ngãi

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ ----------------------- ĐÀM YẾN NHI CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN CÁC KHU CÔNG NGHIỆP Ở TỈNH QUẢNG NGÃI LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ CHÍNH TRỊ Hà Nội – 2015
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ ----------------------- ĐÀM YẾN NHI CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN CÁC KHU CÔNG NGHIỆP Ở TỈNH QUẢNG NGÃI Chuyên ngành: Kinh tế chính trị Mã số: 60 31 01 01 LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ CHÍNH TRỊ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG NGHIÊN CỨU NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. LÊ THỊ HỒNG ĐIỆP XÁC NHẬN CỦA XÁC NHẬN CỦA CHỦ TỊCH HĐ CÁN BỘ HƢỚNG DẪN CHẤM LUẬN VĂN Hà Nội – 2015
LỜI CẢM ƠN Đầu tiên, cho phép tôi đƣợc bày tỏ lời cảm ơn sâu sắc đến quý thầy, cô giáo trƣờng Đại học Kinh tế - ĐHQG Hà Nội, khoa Kinh tế chính trị đã giảng dạy và giúp đỡ tôi trong suốt khóa học. Đặc biệt là TS. Lê Thị Hồng Điệp đã nhiệt tình, tận tâm, đầy trách nhiệm hƣớng dẫn tôi hoàn thành luận văn này. Tôi xin chân thành cảm ơn các cán bộ,viên chức phòng Đào tạo – bộ phận sau đại học, phòng Kế hoạch tài chính trƣờng Đại học Kinh tế - ĐHQG Hà Nội; trƣờng Đại học Tài chính - kế toán; Ban quản lý các khu công nghiệp tỉnh Quảng Ngãi, Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Ngãi đã tạo điều kiện giúp đỡ cho tôi hoàn thành luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn các đồng nghiệp, cùng toàn thể những ngƣời đã giúp đỡ tôi trong quá trình thu thập số liệu. Xin chân thành cảm ơn quý thầy, cô cùng bạn bè, đồng nghiệp đã giúp đỡ, đóng góp ý kiến cho tôi hoàn thành luận văn này cũng nhƣ sự ủng hộ, tạo điều kiện của cơ quan và gia đình trong thời gian vừa qua. Để thực hiện luận văn, bản thân tôi đã cố gắng tìm tòi, học hỏi, tự nghiên cứu với tinh thần chịu khó, nghị lực và ý chí vƣơn lên. Tuy nhiên, với nhiều lý do chủ quan và khách quan, chắc chắn luận văn không tránh khỏi những hạn chế và thiếu sót nhất định. Tôi kính mong quý thầy, cô giáo và bạn bè, đồng nghiệp tiếp tục đóng góp ý kiến để đề tài ngày càng đƣợc hoàn thiện hơn. Một lần nữa, tôi xin chân thành cảm ơn!
LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cứu của bản thân tôi, các kết quả nghiên cứu trong luận văn là xác thực và chƣa từng công bố trong bất kỳ công trình nào khác trƣớc đó.
MỤC LỤC Danh mục các ký hiệu viết tắt ................................................................................................. i Danh mục các bảng ................................................................................................................ii Danh mục các biểu đồ ...........................................................................................................iii PHẦN MỞ ĐẦU ................................................................................................................... 1 Chƣơng 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU, CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN KHU CÔNG NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN CẤP TỈNH ...................................................................................................................................... 5 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu ..................................................................................... 5 1.1.1. Các công trình nghiên cứu ....................................................................................... 5 1.1.2. Khoảng trống nghiên cứu ...................................................................................... 12 1.2. Cơ sở lý luận về chính sách phát triển khu công nghiệp trên địa bàn cấp tỉnh ............. 13 1.2.1. Chính sách phát triển khu công nghiệp trên địa bàn cấp tỉnh ................................ 13 1.2.1.1. Các khái niệm ................................................................................................... 13 1.2.1.2. Nội dung chính sách phát triển khu công nghiệp trên địa bàn cấp tỉnh ........... 18 1.2.2. Tổ chức thực hiện chính sách phát triển khu công nghiệp trên địa bàn cấp tỉnh... 23 1.2.2.1. Khái niệm và vai trò của tổ chức thực hiện chính sách phát triển khu công nghiệp trên địa bàn cấp tỉnh ......................................................................................... 23 1.2.2.2. Quá trình tổ chức thực hiện chính sách phát triển khu công nghiệp trên địa bàn cấp tỉnh ................................................................................................................... 25 1.2.2.3. Những điều kiện để tổ chức thực hiện chính sách phát triển khu công nghiệp trên địa bàn cấp tỉnh thành công .................................................................................. 28 1.2.2.4. Các nhân tố ảnh hưởng đến tổ chức thực hiện chính sách phát triển khu công nghiệp trên địa bàn cấp tỉnh ......................................................................................... 29 1.2.2.5. Các tiêu chí cơ bản đánh giá tổ chức thực hiện chính sách phát triển khu công nghiệp trên địa bàn cấp tỉnh ......................................................................................... 32 1.3. Kinh nghiệm của một số địa phƣơng trong nƣớc về chính sách phát triển khu công nghiệp và những bài học vận dụng cho tỉnh Quảng Ngãi .................................................... 34 1.3.1. Kinh nghiệm của một số địa phƣơng trong nƣớc .................................................. 34 1.3.1.1. Chính sách phát triển khu công nghiệp của tỉnh Đồng Nai .............................. 34 1.3.1.2. Chính sách phát triển khu công nghiệp của tỉnh Bình Dương.......................... 35 1.3.1.3. Chính sách phát triển khu công nghiệp của tỉnh Vĩnh Phúc............................. 37 1.3.2. Bài học vận dụng cho Quảng Ngãi ........................................................................ 38 Chƣơng 2: PHƢƠNG PHÁP VÀ THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU ............................................ 39 2.1. Nguồn dữ liệu đƣợc sử dụng ........................................................................................ 39 2.2. Phƣơng pháp nghiên cứu đƣợc sử dụng ....................................................................... 39 2.2.1. Các phƣơng pháp nghiên cứu sử dụng chung cho toàn bộ luận văn ..................... 39 2.2.2. Các phƣơng pháp nghiên cứu điển hình của từng chƣơng .................................... 43 2.3. Địa điểm và thời gian thực hiện nghiên cứu ................................................................. 45 Chƣơng 3:THỰC TRẠNG CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN CÁC KHU CÔNG NGHIỆP Ở QUẢNG NGÃI .................................................................................................................... 46 3.1. Khái quát các khu công nghiệp tại tỉnh Quảng Ngãi .................................................... 46 3.1.1. Khu công nghiệp Tịnh Phong ................................................................................ 46 3.1.2. Khu công nghiệp Quảng Phú ................................................................................. 47 3.1.3. Khu công nghiệp Phổ Phong ................................................................................. 48
3.2. Thực trạng tổ chức thực hiện chính sách phát triển các khu công nghiệp ở tỉnh Quảng Ngãi ...................................................................................................................................... 49 3.2.1. Tổ chức thực hiện nhóm chính sách về đầu tƣ phát triển khu công nghiệp .......... 50 3.2.2. Tổ chức thực hiện nhóm chính sách về môi trƣờng ở các khu công nghiệp ......... 57 3.2.3. Tổ chức thực hiện nhóm chính sách về nguồn lao động và cải thiện đời sống cho ngƣời lao động trong các khu công nghiệp ...................................................................... 59 3.2.4. Tổ chức thực hiện nhóm chính sách về cơ chế quản lý nhà nƣớc trong các khu công nghiệp ...................................................................................................................... 62 3.3. Đánh giá thực trạng tổ chức thực hiện chính sách phát triển các khu công nghiệp ở Quảng Ngãi .......................................................................................................................... 66 3.3.1. Đánh giá tính hiệu quả và hiệu lực của chính sách................................................ 66 3.3.2. Đánh giá tính khả thi của chính sách ..................................................................... 70 3.3.3. Đánh giá tính phù hợp của chính sách ................................................................... 70 3.3.4. Đánh giá tính công bằng của chính sách ............................................................... 71 3.3.5. Đánh giá tính bền vững của chính sách ................................................................. 72 Chƣơng 4: ĐỊNH HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP NHẰM HOÀN THIỆN CHÍNH SÁCH VÀ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN CÁC KHU CÔNG NGHIỆP TỈNH QUẢNG NGÃI TRONG THỜI GIAN TỚI ....................................................................................... 74 4.1. Định hƣớng phát triển các khu công nghiệp tỉnh Quảng Ngãi ..................................... 74 4.1.1. Định hƣớng phát triển các khu công nghiệp đến năm 2020 .................................. 75 4.1.2. Mục tiêu, nhiệm vụ trọng tâm phát triển công nghiệp tại các khu công nghiệp đến năm 2020 .......................................................................................................................... 76 4.2. Giải pháp nhằm hoàn thiện việc tổ chức thực hiện chính sách phát triển các khu công nghiệp tỉnh Quảng Ngãi trong thời gian tới ......................................................................... 79 4.2.1. Giải pháp hoàn thiện việc tổ chức thực hiện chính sách về đầu tƣ phát triển khu công nghiệp ...................................................................................................................... 79 4.2.2. Giải pháp hoàn thiện việc tổ chức thực hiện chính sách về môi trƣờng ở các khu công nghiệp ...................................................................................................................... 82 4.2.3. Giải pháp hoàn thiện việc tổ chức thực hiện chính sách về nguồn lao động và cải thiện đời sống cho ngƣời lao động trong các khu công nghiệp ........................................ 84 4.2.4. Giải pháp hoàn thiện việc tổ chức thực hiện chính sách về cơ chế quản lý nhà nƣớc trong các khu công nghiệp ....................................................................................... 85 4.3. Giải pháp nhằm hoàn thiện chính sách phát triển các khu công nghiệp tỉnh Quảng Ngãi trong thời gian tới ................................................................................................................ 89 KẾT LUẬN.......................................................................................................................... 91 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................. 93
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VIẾT TẮT STT KÝ HIỆU NGUYÊN NGHĨA 1 ASEAN Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á 2 BHXH Bảo hiểm xã hội 3 BQL Ban quản lý 4 CN Công nghiệp 5 CNH Công nghiệp hóa 6 DN Doanh nghiệp 7 FDI Đầu tƣ trực tiếp nƣớc ngoài 8 GDP Tổng sản phẩm quốc nội 9 HĐH Hiện đại hóa 10 KCN Khu công nghiệp 11 KCX Khu chế xuất 12 KKT Khu kinh tế 13 NICs Các nƣớc công nghiệp mới 14 UBND Ủy ban nhân dân 15 USD Đô la Mỹ 16 VAT Thuế giá trị gia tăng 17 XHCN Xã hội chủ nghĩa i
DANH MỤC CÁC BẢNG STT BẢNG NỘI DUNG TRANG Diện tích đất và vốn đầu tƣ các KCN tính đến 1 Bảng 3.1 50 tháng 6/2015 Thu hút đầu tƣ tại các KCN giai đoạn 2010 - 2 Bảng 3.2 53 2014 3 Bảng 3.3 Tổng sản phẩm trong các KCN 54 Các sản phẩm CN chủ yếu tại các KCN (2010 – 4 Bảng 3.4 55 nay) 5 Bảng 3.5 Các sản phẩm xuất khẩu chủ yếu ở các KCN 56 Tổng hợp các chỉ tiêu kinh tế của DN trong các 6 Bảng 3.6 56 KCN (2005 – nay) Tỷ lệ xử lý chất thải tại các KCN Quảng Ngãi 7 Bảng 3.7 57 từ 2010 – nay Tỷ lệ xử lý nƣớc thải tại các KCN (2008 – 8 Bảng 3.8 58 2014) Tỷ lệ cơ sở gây ô nhiễm môi trƣờng tại các 9 Bảng 3.9 59 KCN từ 2008 – 2014 Tổng số lao động đang làm việc và số lao động 10 Bảng 3.10 60 đƣợc tạo việc làm mới tại các KCN Lực lƣợng lao động trong các KCN phân theo 11 Bảng 3.11 61 khu vực cƣ trú và thành phần kinh tế Lực lƣợng lao động tại các KCN theo trình độ 12 Bảng 3.12 62 chuyên môn kỹ thuật Bảng tổng hợp mức thu và chi ngân sách cho 13 Bảng 3.13 67 phát triển các KCN Kế hoạch các chỉ tiêu kinh tế của DN trong các 14 Bảng 4.1 78 KCN Quảng Ngãi giai đoạn 2016 - 2020 ii
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ STT BIỂU NỘI DUNG TRANG Biểu đồ Số lƣợng dự án và vốn đầu tƣ tại các KCN qua các 1 52 3.1 giai đoạn iii
PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trong xu thế hội nhập và toàn cầu hóa hiện nay, mỗi quốc gia phải không ngừng đổi mới, thúc đẩy sự phát triển kinh tế của mình theo kịp và chủ động hội nhập với nền kinh tế thế giới. Để phát triển đất nƣớc và đạt đƣợc mục tiêu xây dựng nền kinh tế thị trƣờng theo định hƣớng XHCN đòi hỏi Đảng và Nhà nƣớc phải có chiến lƣợc và chính sách kinh tế phù hợp, thực hiện từng bƣớc CNH – HĐH đất nƣớc một cách vững chắc. Để phát triển CN trong tiến trình CNH – HĐH thì việc xây dựng phát triển KCN là một giải pháp quan trọng nhằm thu hút vốn đầu tƣ thúc đẩy CN phục vụ nhu cầu trong nƣớc và xuất khẩu, tiếp thu công nghệ, chuyển dịch cơ cấu kinh tế và phân công lại lao động, góp phần phát triển kinh tế - xã hội đất nƣớc, nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế và tạo điều kiện bảo vệ môi trƣờng sinh thái bảo đảm phát triển bền vững. Do vậy, trong tiến trình CNH, chính sách phát triển CN mà cụ thể hơn là chính sách phát triển KCN là một bộ phận hữu cơ và quan trọng trong hệ thống chính sách kinh tế nhằm mục tiêu phát triển CN đất nƣớc. Cụ thể, từ Văn kiện đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VI đã xác định “Tiến hành quy hoạch các vùng, trƣớc hết là các địa bàn trọng điểm, các khu chế xuất, khu kinh tế đặc biệt, khu công nghiệp tập trung”. Tiếp đó, Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ VIII xác định rõ: “Hình thành các khu công nghiệp tập trung (bao gồm cả khu chế xuất, khu công nghệ cao) tạo địa bàn thuận lợi cho việc xây dựng các cơ sở công nghiệp mới”. Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ X cũng nhấn mạnh “Hoàn chỉnh các khu, cụm, điểm công nghiệp trong phạm vi cả nƣớc, hình thành các vùng công nghiệp trọng điểm;” Hay gần nhất là trong Văn kiện Đại hội Đảng lần thứ XI cũng đã chỉ rõ “Phát huy hiệu quả các khu, cụm công nghiệp và đẩy mạnh phát triển công nghiệp theo hình thức cụm, nhóm sản phẩm tạo thành các tổ hợp công nghiệp quy mô lớn và hiệu quả cao; hoàn thành việc xây dựng các khu công nghệ cao và triển khai xây 1
dựng một số khu nghiên cứu cải tiến kỹ thuật và đổi mới công nghệ. Thực hiện phân bố công nghiệp hợp lý trên toàn lãnh thổ, bảo đảm phát triển cân đối và hiệu quả giữa các vùng”. Quảng Ngãi là một tỉnh mới đƣợc tái lập từ năm 1989, nằm ở khu vực Trung trung bộ có nhiều lợi thế về địa lý, đất đai và con ngƣời. Xuất phát từ một tỉnh nông nghiệp là chính, việc phát triển CN trong đó xây dựng các KCN, KKT,…đƣợc xem nhƣ là khâu đột phá để chuyển dịch cơ cấu kinh tế của tỉnh theo hƣớng CN – dịch vụ - nông nghiệp đúng đắn của cả nƣớc. Muốn nhƣ vậy thì tỉnh Quảng Ngãi phải có chiến lƣợc phát triển các KCN và quan trọng là xây dựng chính sách phát triển các KCN phù hợp để có thể thúc đẩy CN phát triển và phát triển kinh tế xã hội. Do vậy thời gian qua, tỉnh Quảng Ngãi đã ban hành và triển khai thực hiện các chính sách phát triển các KCN của trung ƣơng và địa phƣơng, đem lại nhiều điều kiện thuận lợi trong thu hút đầu tƣ, chuyển đổi cơ cấu kinh tế, giải quyết việc làm,… cho tỉnh. Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu đó, thì còn rất nhiều bất cập bộc lộ về cả công tác tổ chức thực hiện các chính sách cũng nhƣ hoạch định, ban hành các chính sách. Trên thực tế, đa số các chính sách đƣợc ban hành tƣơng đối đầy đủ, cụ thể nhƣng việc tổ chức thực hiện còn bộc lộ nhiều hạn chế, yếu kém nhƣ thực thi chậm, kế hoạch triển khai thực hiện chính sách còn chung chung, chƣa giải quyết hết các vấn đề mà chính sách đề ra nên phát triển các KCN chƣa đạt đƣợc hiệu quả cao và chƣa tƣơng ứng với tiềm năng của tỉnh nhà. Mặt khác, việc ban hành các chính sách còn thiếu tính toàn diện và chiều sâu nhƣ: chính sách thu hút đầu tƣ chủ yếu còn dựa vào việc ƣu đãi về thuê đất, thuế DN chứ chƣa chú ý đến việc nâng cao chất lƣợng hạ tầng và dịch vụ KCN; các chính sách bảo vệ môi trƣờng còn chủ yếu tập trung ở việc thu các loại lệ phí chứ chƣa tập trung xây dựng các nhà máy xử lý chất thải để giải quyết gốc rễ ô nhiễm môi trƣờng; còn thiếu nhiều chính sách cải thiện đời sống ngƣời lao động về mặt y tế, văn hóa, tinh thần,... Với sự quan trọng và cần thiết của chính sách phát triển các KCN tại địa phƣơng và thực trạng chính sách phát triển các KCN của tỉnh Quảng Ngãi nhƣ vậy, tôi thấy cần thiết phải nghiên cứu đề tài: “Chính sách phát triển các khu công 2
nghiệp ở tỉnh Quảng Ngãi” đầy đủ hơn về cả mặt lý luận lẫn thực tiễn, để góp phần đề xuất những giải pháp hoàn thiện những chính sách phát triển các KCN trên địa bàn tỉnh trong thời gian tới. Câu hỏi nghiên cứu: Làm thế nào để hoàn thiện chính sách phát triển các KCN tỉnh Quảng Ngãi? 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 2.1. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở luận giải cơ sở lý luận và kinh nghiệm thực tế của một số địa phƣơng trong nƣớc về các chính sách phát triển đối với các KCN, luận văn tập trung phân tích và đánh giá thực trạng tổ chức thực hiện các chính sách phát triển các KCN tại Quảng Ngãi, nhằm đề xuất đƣợc những giải pháp chủ yếu hoàn thiện việc tổ chức thực hiện chính sách phát triển các KCN trên địa bàn tỉnh trong thời gian tới. 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn về chính sách phát triển các KCN tại địa phƣơng. - Phân tích và đánh giá thực trạng tổ chức thực hiện chính sách phát triển các KCN tại tỉnh Quảng Ngãi. - Đề xuất giải pháp nhằm hoàn thiện tổ chức thực hiện chính sách phát triển các KCN trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi đến năm 2020. - Đề xuất một số kiến nghị nhằm hoàn thiện các chính sách phát triển các KCN tỉnh Quảng Ngãi trong thời gian tới. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tƣợng nghiên cứu của luận văn là các chính sách để phát triển các KCN tỉnh Quảng Ngãi dƣới góc độ kinh tế chính trị. Tuy nhiên, chính sách phát triển các KCN là một đối tƣợng nghiên cứu rất rộng, vì vậy trong quá trình nghiên cứu luận văn của học viên chỉ tập trung chủ yếu nghiên cứu việc tổ chức thực hiện các chính sách phát triển các KCN ở tỉnh Quảng Ngãi. 3
3.2. Phạm vi nghiên cứu - Về không gian: các KCN thuộc BQL các KCN tỉnh Quảng Ngãi quản lý (không bao gồm KKT Dung Quất mang tính đặc thù riêng và các cụm CN trên địa bàn tỉnh). - Về thời gian: các chính sách từ khi triển khai xây dựng và phát triển các KCN tại tỉnh Quảng Ngãi đến nay, số liệu thống kê phân tích tập trung từ năm 2005 đến nay. - Về nội dung: chính sách phát triển các KCN tỉnh Quảng Ngãi bao gồm nhiều nội dung cụ thể nhƣ: nghị sự chính sách, xây dựng chính sách, quyết định và ban hành chính sách, tổ chức thực hiện chính sách, đánh giá chính sách. Với luận văn này, nội dung nghiên cứu mà học viên hƣớng đến giới hạn ở nội dung khái quát các chính sách các KCN và tập trung chủ yếu nội dung tổ chức thực hiện các chính sách phát triển các KCN ở tỉnh Quảng Ngãi. 4. Kết cấu của luận văn Ngoài Phần Mở đầu, Kết luận và Danh mục tài liệu tham khảo, phần nội dung chính của luận văn đƣợc kết cấu thành 4 chƣơng. Chƣơng 1. Tổng quan tình hình nghiên cứu, cơ sở lý luận và thực tiễn về chính sách phát triển khu công nghiệp trên địa bàn cấp tỉnh Chƣơng 2. Phƣơng pháp và thiết kế nghiên cứu Chƣơng 3. Thực trạng chính sách phát triển các khu công nghiệp ở Quảng Ngãi Chƣơng 4. Định hƣớng và giải pháp nhằm hoàn thiện chính sách và thực hiện chính sách phát triển các khu công nghiệp tỉnh Quảng Ngãi trong thời gian tới. 4
CHƢƠNG 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU, CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN KHU CÔNG NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN CẤP TỈNH 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu 1.1.1. Các công trình nghiên cứu CNH – HĐH là chủ trƣơng lớn của Đảng và nhà nƣớc ta trong công cuộc xây dựng và phát triển đất nƣớc. Trên đà phát triển CNH – HĐH thì các KCN ngày càng phát huy vai trò to lớn của mình trong việc tạo thành cơ sở để sớm hiện thực hóa mục tiêu biến nƣớc ta thành một nƣớc CN, hiện đại. Phát triển các KCN vừa thực hiện mục tiêu phát triển kinh tế vừa giải quyết có hiệu quả các vấn đề xã hội. Để có thể phát triển KCN thì việc xây dựng các chính sách phát triển KCN phù hợp là vô cùng cần thiết để giải quyết những vấn đề tồn tại cũng nhƣ định hƣớng sự phát triển của KCN tƣơng thích với điều kiện của từng địa phƣơng cũng nhƣ mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của địa phƣơng và của cả nƣớc. Trên thực tế, việc nghiên cứu, đánh giá và hoàn thiện các chính sách phát triển KCN ngày càng đƣợc quan tâm và trở thành những vấn đề nghiên cứu khoa học của nhiều tác giả. Để có cơ sở nghiên cứu về chính sách phát triển KCN, tôi đã thu thập thông tin thứ cấp một số tài liệu trong liên quan đến lý thuyết về chính sách công, KCN; về thực trạng, chính sách hiện hành liên quan chính sách CN, KCN ở Việt Nam và một số địa phƣơng. Sau đây, tôi xin trình bày tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài nhƣ sau:  Để có cơ sở nghiên cứu các vấn đề lý luận về chính sách công, học viên đã nghiên cứu một số loại sách chuyên khảo nhƣ: Đại cương về chính sách công (2013) PGS.TS. Nguyễn Hữu Hải và ThS. Lê Văn Hòa, nhà xuất bản chính trị quốc gia – sự thật, Hà Nội; Những vấn đề cơ bản về chính sách và quy trình chính sách (2011) TS. Lê Chi Mai, nhà xuất bản ĐHQG TP Hồ Chí Minh, TP Hồ Chí Minh; Giáo trình hoạch định và phân tích chính sách công (2008) TS. Nguyễn Hữu Hải (chủ biên), nhà xuất bản Khoa học và kỹ thuật, Hà Nội. Thông qua các tài liệu này 5
đã giúp học viên có cái nhìn tổng quát về chính sách công, các nội dung của chính sách công, những nhân tố tác động trong quá trình chính sách công, chu trình chính sách, đánh giá chính sách, phân tích chính sách… Từ đó giúp học viên tổng hợp và rút ra đƣợc một số nội dung lý luận cũng nhƣ nhận định liên quan đến vấn đề nghiên cứu của luận văn.  Nhằm phục vụ mục đích có đƣợc cái nhìn tổng quát và đầy đủ liên quan đến cơ sở lý luận về KCN, các vai trò, tác động ảnh hƣởng của nó đến kinh tế cũng nhƣ đời sống xã hội, và thực trạng phát triển KCN ở VN hiện nay cũng nhƣ phƣơng hƣớng phát triển trong thời gian tới, học viên có tham khảo một số tài liệu sau: Khu chế xuất, khu công nghiệp, khu kinh tế ở Việt Nam (2012) PGS.TS Đan Đức Hiệp, nhà xuất bản chính trị quốc gia – sự thật, Hà Nội. Cuốn sách đã hệ thống hóa khái niệm, vai trò, tiêu chí, lịch sử hình thành và phát triển các KCX, KCN, KKT, cung cấp một cách có hệ thống về sự hình thành, phát triển mô hình KCX, KCN, KKT của một số quốc gia trên thế giới. Tác giả đã phân tích thực trạng hình thành và phát triển KCX, KCN, KKT khi thực hiện chủ trƣơng đổi mới của Đảng và Nhà nƣớc ta với những kết quả đạt đƣợc; những tồn tại, hạn chế, nguyên nhân và thách thức. Qua phân tích tình hình thực tế và tổng kết các kinh nghiệm trong phát triển KCX, KCN, KKT, tác giả đã đƣa ra những giải pháp nhằm đẩy mạnh phát triển KCX, KCN, KKT trong thời gian tới. Đặc biệt, tác giả cho rằng với các KCN cần đa dạng hóa tính chất hoạt động hƣớng vào các khu công nghệ cao, chuyên sâu, CN hỗ trợ (phụ trợ). Tác động của khu công nghiệp đối với sự phát triển kinh tế - xã hội ở tỉnh Hải Dương (2012) Nguyễn Thị Huyền Trang, luận văn thạc sĩ, Trung tâm Đào tạo, bồi dƣỡng giảng viên Lý luận chính trị. Luận văn phân tích cơ sở lý luận, thực tiễn về tác động của các KCN với quá trình phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn một tỉnh. Đánh giá thực trạng tác động của các KCN đối với sự phát triển kinh tế - xã hội ở tỉnh Hải Dƣơng 1997 đến 2010. Đề xuất phƣơng hƣớng và giải pháp nhằm phát huy tốt mặt tích cực và ngăn ngừa, hạn chế những tác động tiêu cực có thể xảy ra trong quá trình phát triển các KCN này. Trong đó, nâng cao chất lƣợng thẩm định 6
dự án đầu tƣ vào KCN, tăng cƣờng hiệu quả quản lý của các cấp chính quyền và cải thiện những vấn đề môi trƣờng là các giải pháp cần đặc biệt quan tâm. Phát triển khu công nghiệp, khu chế xuất đến năm 2020, triển vọng và thách thức, Võ Thanh Thu, tạp chí Cộng sản, số 106, tháng 5/2006.Thông qua việc đánh giá thực trạng phát triển các KCN cả nƣớc, tác giả đã có đánh giá về mặt đƣợc và chƣa đƣợc của quá trình phát triển KCN sau hơn 15 năm, từ đó đề xuất một số giải pháp nhằm tiếp tục phát triển các loại hình KCN.  Để nghiên cứu chính sách phát triển KCN thì việc tìm hiểu các nội dung liên quan đến phát triển CN, chính sách phát triển CN, chính sách phát triển KCN cũng nhƣ các tác động, ảnh hƣởng của nó là hết sức cần thiết để học viên có thể định hƣớng và có cái nhìn bao quát cho đề tài của mình. Chính vì vậy, học viên đã tham khảo một số đề tài, bài báo sau: Phát triển bền vững khu công nghiệp Phú Tài – Bình Định (2012), Nguyễn Thị An Hải, luận văn thạc sĩ, Đại học Đà Nẵng. Đề tài đã làm rõ cơ sở lý luận về phát triển KCN trên quan điểm phát triển bền vững và cơ sở thực tiễn là kinh nghiệm phát triển bền vững KCN ở Nhật Bản. Tác giả đánh giá thực trạng phát triển bền vững KCN Phú Tài từ năm 2000 - 2011 theo ba nhóm tiêu chí đánh giá phát triển bền vững KCN là nhóm các tiêu chí về kinh tế (kinh tế nội tại, kinh tế vùng), nhóm các tiêu chí về mặt xã hội (ảnh hƣởng đến các vấn đề xã hội của địa phƣơng, đời sống ngƣời lao động trog KCN), nhóm các tiêu chí về môi trƣờng (xử lý nƣớc thải, chất thải rắn, ô nhiễm không khí). Trên cơ sở thực trạng đó, tác giả nhận định những kết quả đạt đƣợc, những hạn chế và nguyên nhân. Từ đó tác giả đƣa ra một số giải pháp tƣơng ứng với những hạn chế trong mỗi nhóm tiêu chí đánh giá. Ảnh hưởng của chính sách phát triển các khu công nghiệp tới phát triển bền vững ở Việt Nam (2006) Ngô Thắng Lợi, Vũ Thành Hƣởng, Bùi Đức Tuân, Vũ Cƣơng, nhà xuất bản Lao động – xã hội. Các tác giả đi vào nghiên cứu và phân tích tác động của các cơ chế, chính sách các KCN trong cả nƣớc đến sự phát triển bền vững các KCN. Thông qua việc nghiên cứu những tồn tại trong thực tiễn nhƣ: tình trạng mở ồ ạt các KCN ở những địa bàn chƣa đƣợc chuẩn bị kỹ, cạnh tranh không 7
lành mạnh về thu hút đầu tƣ giữa các địa phƣơng, vấn đề ô nhiễm môi trƣờng không đƣợc quản lý tại các KCN,… các tác giả đề xuất các khuyến nghị về thay đổi chính sách nhằm đảm bảo cho sự phát triển các KCN bền vững. Nghiên cứu các nhân tố tác động đến thu hút đầu tư vào các khu công nghiệp ở miền Trung, Nguyễn Phúc Nguyên, tạp chí Kinh tế và phát triển, Số 192, tháng 6 năm 2013. Tác giả nhận định thu hút đầu tƣ vào các KCN là yếu tố quyết định nhằm thúc đầy sự phát triển kinh tế theo con đƣờng CNH - HĐH mà Đảng ta đã lựa chọn. Tuy nhiên, hầu hết các nghiên cứu lẫn chính sách mới chỉ đứng dƣới góc độ chính sách của Nhà nƣớc, bài báo này đi sâu phân tích các nhân tố tác động đến đầu tƣ vào các KCN dƣới góc nhìn của DN. Lấy ý tƣởng từ phân tích hành vi đầu tƣ, bài báo sử dụng mô hình IVprobit để kiểm định các giả thuyết nêu ra. Lợi ích kỳ vọng từ đầu tƣ, ảnh hƣởng của chính sách đến thu hút đầu tƣ và sự phát triển của ngành CN hỗ trợ là các nhân tố chính làm nảy sinh ý định đầu tƣ của các DN. Bài báo cũng nêu bật hiện trạng về hành vi đãi ngộ của cơ quan hữu quan đối với các thành phần kinh tế. Bài báo rất hữu ích cho cả những ngƣời thực thi chính sách lẫn các DN. Vai trò nhà nước đối với phát triển các khu công nghiệp Việt Nam: Thực trạng và giải pháp đến năm 2020, Lê Ngọc Thông, tạp chí Kinh tế và phát triển, số 190 (II), tháng 04 năm 2013.Tác giả nhận định, phát triển các KCN ở Việt Nam là vấn đề đƣợc cả xã hội quan tâm các KCN Việt Nam đã phát triển mạnh và trở thành yếu tố quan trọng cho sự phát triển nền kinh tế quốc dân trong tiến trình hội nhập kinh tế thế giới. Tuy nhiên, trong quá trình đó đã bộc lộ rất nhiều khuyết tật, hạn chế. Trƣớc hết là các hạn chế liên quan tới việc thực hiện vai trò của nhà nƣớc. Bài viết khảo sát đánh giá thực trạng thực hiện vai trò nhà nƣớc đối với phát triển các KCN, tìm ra những thành công và hạn chế. Từ đó, đề xuất một số giải phát phát huy vai trò của Nhà nƣớc trong lĩnh vực này Liên kết phát triển khu công nghiệp 7 tỉnh Duyên hải miền Trung: Định hướng và giải pháp, Nguyễn Đình Hiền, tạp chí Kinh tế và phát triển, số 189 (II), tháng 03 năm 2013. Tác giả cho rằng liên kết kinh tế đang trở thành một xu thế 8
khách quan đối với các địa phƣơng, vùng và quốc gia hiện nay. Trong những năm gần đây 7 tỉnh, thành duyên hải miền Trung gồm Thừa Thiên- Huế, Đà Nẵng, Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên và Khánh Hòa (Vùng) đã chủ động liên kết để cùng nhau phát triển. Các địa phƣơng trên đã thành lập Ban điều phối, Quỹ hoạt động và cam kết nội dung hoạt động vì sự phát triển của Vùng. Thực tế cho thấy để Vùng phát triển cần phải thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp, trong đó liên kết phát triển các KCN là giải pháp đóng vai trò quan trọng và cấp bách. Bài viết này tập trung làm rõ lý luận về liên kết kinh tế, đánh giá tiềm năng, thế mạnh của Vùng đồng thời phân tích thực trạng và đƣa ra định hƣớng, giải pháp để liên kết phát triển KCN cho Vùng trong những năm trƣớc mắt và tầm nhìn đến năm 2020.  Để có thể lựa chọn các tiêu chí đánh giá, các phƣơng pháp nghiên cứu phù hợp và hiệu quả liên quan đến chính sách phát triển KCN; cũng nhƣ học tập những kinh nghiệm của một số địa phƣơng trong chính sách phát triển KCN, học viên đã tham khảo một số tài liệu nhƣ sau: Chính sách phát triển công nghiệp tại địa phương (nghiên cứu áp dụng với tỉnh Bắc Ninh) (2009), Bùi Vĩnh Kiên, luận án tiến sĩ, trƣờng đại học Kinh tế quốc dân. Luận án đã khái quát cơ sở lý luận về CN địa phƣơng và chính sách CN địa phƣơng; đồng thời khái quát cơ sở thực tiễn dựa trên các chính sách phát triển CN ở các nƣớc châu Âu, châu Á cũng nhƣ một số địa phƣơng khác để từ đó rút ra kinh nghiệm trong những chính sách phát triển CN của địa phƣơng tỉnh Bắc Ninh. Điểm nổi bật là tác giả đã đánh giá thực trạng chính sách phát triển CN Bắc Ninh từ 1997 - 2007 dựa trên bốn phƣơng diện: đánh giá theo phƣơng pháp tiếp cận ba giác độ (quan điểm mối cân bằng tổng thể giữa đánh giá và dự báo vị thế, đánh giá và dự báo nội lực, đánh giá và dự báo tác nhân), đánh giá theo sáu tiêu chí cơ bản (tính kinh tế, tính hiệu quả, tính hiệu lực, tính tác động, tính khả thi và tính phù hợp), đánh giá quá trình hoạch định chính sách và đánh giá tổ chức thực hiện chính sách. Từ đó, tác giả đã đƣa ra các giải pháp nhằm hoàn thiện chính sách phát triển CN tỉnh Bắc Ninh với hai nhóm giải pháp chủ yếu đó là tăng cƣờng chức năng, vai trò 9
quản lý của nhà nƣớc; và đổi mới hoàn thiện quy trình hoạch định, tổ chức thực hiện và phân tích chính sách. Phát triển các khu công nghiệp vùng kinh tế trọng điểm Bắc bộ theo hướng bền vững (2010), Vũ Thành Hƣởng, luận án tiến sĩ, trƣờng đại học Kinh tế quốc dân. Luận án đã hệ thống hóa các văn bản chính sách về phát triển các KCN, nhất là các quy định có tác động trực tiếp, gián tiếp đến phát triển bền vững các KCN để đánh giá, nhận định về các tác động của chính sách. Đặc biệt, tác giả dùng một số phƣơng pháp nghiên cứu nhƣ so sánh chuỗi và so sánh chéo, điều tra khảo sát thực tế, phƣơng pháp chuyên gia – phỏng vấn sâu… để đánh giá thực trạng phát triển bền vững các KCN vùng kinh tế trọng điểm một các chi tiết và toàn diện. Từ đó, luận án đƣa ra một số giải pháp phát triển các KCN vùng kinh tế trọng điểm Bắc bộ đến năm 2020 theo hƣớng bền vững. Một số mô hình công nghiệp hóa trên thế giới và Việt Nam (2011), PGS.TS Mai Thị Thanh Xuân, nhà xuất bản Đại học Quốc gia Hà Nội. Cuốn sách cung cấp những kiến thức cơ bản và hệ thống, có tính học thuật về CNH và phác họa mô hình CNH mới của Việt Nam cho thời kỳ 2011-2020. Đặc biệt, dựa vào các mô hình CNH của một số quốc gia tiêu biểu trong cuốn sách này, giúp học viên có những tổng kết về kinh nghiệm chính sách phát triển các KCNtrong quá trình CNH ở một số quốc gia tiêu biểu trên thế giới. Công tác hoạch định chính sách phát triển khu công nghiệp của Đài Loan và một vài kinh nghiệm cho Việt Nam, Lê Tuấn Dũng, tạp chí Công nghiệp, tháng 12/2006. Thông qua việc nghiên cứu kinh nghiệm nƣớc ngoài về các mặt: định hƣớng phát triển, thu hút đầu tƣ,… tác giả đã đề ra một số giải pháp phát triển KCN Việt Nam, trong đó, nhấn mạnh vai trò của khu vực tƣ nhân trong việc thu hút các tập đoàn kinh tế lớn trên thế giới đầu tƣ vào các KCN.  Tìm ra giải pháp phù hợp và hiệu quả để có thể giải quyết những vấn đề còn tồn đọng qua nghiên cứu đề tài là một nội dung vô cùng quan trọng. Do vậy, học viên đã tham khảo một số tài liệu dƣới đây để có thể đƣa ra hƣớng giải quyết phù hợp, hiệu quả cho vấn đề nghiên cứu của mình: 10
Giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng đất trong khu công nghiệp, Đặng Hùng, tạp chí Bất động sản nhà đất Việt Nam, số 32, tháng 5/2006. Bài báo đi vào phân tích hiệu quả phát triển các KCN dƣới góc độ sử dụng nguồn tài nguyên đất đai. Sau khi nhận xét về tình trạng còn quá nhiều KCN mới chỉ cho thuê đƣợc từ 10 – 50% tổng diện tích có thể cho thuê tác giả đã có những khuyến nghị để nâng cao hiệu quả sử dụng đất KCN trong những năm tới. Về đào tạo nâng cao chất lượng nhân lực trong các khu công nghiệp- khu kinh tế trên địa bàn thành phố Hải Phòng hiện nay, Phạm Minh Lộc và Phạm Minh Đức, tạp chí Kinh tế và phát triển số 215 (II), tháng 05 năm 2015. Bài viết chỉ ra trong số 47.685 lao động làm việc tại 153 DN/công ty thuộc 8 KCN - KKT Hải Phòng vẫn còn tới 45,05% lao động phổ thông chƣa qua đào tạo. Tình trạng này xuất phát từ việc phân luồng trong giáo dục ở thành phố triển khai chậm, công tác tuyển dụng và đào tạo của các DN còn những bất cập, thiếu sự phối hợp giữa các cơ sở đào tạo và DN. Để khắc phục tình trạng này, cần có chủ trƣơng cụ thể về phân luồng trong giáo dục phổ thông; tiếp tục thực hiện tốt công tác tuyên truyền về nhu cầu, yêu cầu lao động việc làm tại các KCN- KKT, nâng cao chất lƣợng hoạt động của các trƣờng nghề KKT; đồng thời cần tăng cƣờng phối hợp trong quản lý nhà nƣớc về đào tạo nghề, có các chính sách về tổ chức, huy động nguồn lực vật chất, tài chính cho các cơ sở đào tạo nghề của thành phố. Dịch vụ kết cấu hạ tầng kỹ thuật trong khu công nghiệp tỉnh Bắc Ninh- Nhận định và đánh giá, Hà Sơn Tùng và Nguyễn Thị Nga, tạp chí Kinh tế và phát triển, số 205 (II), tháng 07 năm 2014. Thông qua bài viết, tác giả đã nhấn mạnh dịch vụ kết cấu hạ tầng kỹ thuật trong KCN có ý nghĩa quan trọng trong hỗ trợ kinh doanh quan trọng, quyết định khả năng thu hút đầu tƣ và sự phát triển của các KCN. Những năm qua, nhiều tỉnh, thành phố đã có sự quan tâm nhất định tới việc nghiên cứu và phát triển loại hình dịch vụ này, Bắc Ninh là một trong số đó. Bài viết nhằm mục đích đánh giá loại hình dịch vụ này trong KCN tỉnh Bắc Ninh dựa trên nhận định từ: ngƣời cung cấp dịch vụ, ngƣời sử dụng dịch vụ và cơ quan, ban ngành có liên quan. Nghiên cứu tập trung vào 4 loại dịch vụ kỹ thuật trong KCN bao gồm: 11