Luận văn Thạc sĩ Kinh tế chính trị: Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp ở huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:127

Thêm vào BST

Báo xấu

37
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trên cơ sở luận giải cơ sở lý luận và kinh nghiệm thực tế của một số địa phƣơng trong nƣớc về chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp, luận văn phân tích và làm rõ thực trạng chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp của huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội nhằm đề xuất một số quan điểm cơ bản và giải pháp chủ yếu thúc đẩy quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp ở đây trong thời gian tới.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế chính trị: Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp ở huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ ----------------------- CẤN THỊ THÙY LINH CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ NÔNG NGHIỆP Ở HUYỆN THẠCH THẤT, THÀNH PHỐ HÀ NỘI Chuyên ngành: Kinh tế chính trị Mã số: 60 31 01 01 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ CHÍNH TRỊ NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS,TS. NGUYỄN NGỌC HỒI Hà Nội - 2015
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là trung thực và chƣa đƣợc sử dụng ở bất kỳ công trình khoa học nào, các thông tin trích dẫn trong luận văn đã đƣợc chỉ rõ nguồn gốc. Tác giả luận văn Cấn Thị Thùy Linh
LỜI CẢM ƠN Lời đầu tiên, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành đến thầy giáo PGS,TS. Nguyễn Ngọc Hồi đã nhiệt tình hƣớng dẫn, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn này. Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến toàn thể các thầy giáo, cô giáo trong Khoa Kinh tế chính trị, Trƣờng Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội đã quan tâm, tham gia đóng góp ý kiến và hỗ trợ tôi trong quá trình nghiên cứu, giúp tôi có cơ sở kiến thức và phƣơng pháp nghiên cứu để hoàn thiện luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn tới các Phòng ban nhƣ: Phòng Kinh tế, Phòng thống kê huyện Thạch Thất và các cơ quan hữu quan khác đã hỗ trợ, cung cấp tài liệu, tạo điều kiện cho tôi có cơ sở số liệu để nghiên cứu hoàn thành luận văn. Dù đã có nhiều cố gắng nhƣng do giới hạn về trình độ nghiên cứu, giới hạn về tài liệu nên luận văn không tránh khỏi những thiếu sót. Kính mong nhận đƣợc sự góp ý, chỉ bảo của các thầy cô giáo, bạn bè đồng nghiệp và những ngƣời quan tâm. Hà Nội, ngày 30 tháng 10 năm 2015 Tác giả luận văn Cấn Thị Thùy Linh
MỤC LỤC Trang DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VIẾT TẮT ........................................................ i DANH MỤC CÁC BẢNG................................................................................ ii MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1 Chƣơng 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU, CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ KINH NGHIỆM THỰC TIỄN VỀ CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ NÔNG NGHIỆP Ở HUYỆN ............................................................................ ..4 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu ................................................................ 4 1.1.1. Sách chuyên khảo, tạp chí ............................................................ 4 1.1.2. Luận án, luận văn .......................................................................... 8 1.2. Cơ sở lý luận về chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp ở huyện ........ 10 1.3. Kinh nghiệm chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp ở một số địa phƣơng và bài học rút ra cho huyện Thạch Thất .......................................... 227 Chƣơng 2: PHƢƠNG PHÁP VÀ THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU ....................... 36 2.1. Phƣơng pháp nghiên cứu đƣợc sử dụng ................................................... 36 2.1.1. Các phƣơng pháp nghiên cứu sử dụng chung cho toàn bộ luận văn ......................................................................................................... 36 2.1.2. Các phƣơng pháp nghiên cứu điển hình của từng chƣơng ......... 40 2.2. Địa điểm và thời gian thực hiện nghiên cứu ............................................ 42 2.3. Các công cụ đƣợc sử dụng để nghiên cứu ............................................... 42 Chƣơng 3: THỰC TRẠNG CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ NÔNG NGHIỆP Ở HUYỆN THẠCH THẤT, THÀNH PHỐ HÀ NỘI..................... 43 3.1. Điều kiện tự nhiên và kinh tế - xã hội của huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội ............................................................................................................. 43 3.1.1. Điều kiện tự nhiên....................................................................... 43 3.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội ........................................................... 47
3.1.3. Những thuận lợi và khó khăn ảnh hƣởng tới quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp ở huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội .................49 3.2. Thực trạng chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp ở huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội hiện nay.............................................................................. 52 3.2.1. Sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế giữa các ngành trong nông nghiệp của huyện Thạch Thất ........................................................................... 52 3.2.2. Sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế nội bộ ngành trong nông nghiệp của huyện Thạch Thất ........................................................................... 52 3.2.3. Sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp theo vùng lãnh thổ ở huyện Thạch Thất ................................................................................. 61 3.3. Đánh giá thực trạng chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp ở huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội giai đoạn 2010 – 2015 ................................... 63 3.3.1. Những kết quả đạt đƣợc .............................................................. 63 3.3.2. Những tồn tại, yếu kém............................................................... 65 3.3.3. Nguyên nhân ............................................................................... 66 Chƣơng 4: MỘT SỐ QUAN ĐIỂM CƠ BẢN VÀ GIẢI PHÁP CHỦ YẾU THÚC ĐẨY CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ NÔNG NGHIỆP Ở HUYỆN THẠCH THẤT, THÀNH PHỐ HÀ NỘI THỜI GIAN TỚI ........... 71 4.1. Một số quan điểm cơ bản về chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp ở huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội ............................................................. 71 4.1.1. Bối cảnh mới ............................................................................... 71 4.1.2. Một số quan điểm cơ bản ............................................................ 74 4.2. Một số giải pháp chủ yếu thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp ở huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội thời gian tới ......................... 82 4.2.1. Đẩy mạnh việc thực hiện dồn điền, đổi thửa; xây dựng quy hoạch, bố trí lại các ngành sản xuất nông nghiệp theo hƣớng sản xuất hàng hóa ở huyện Thạch Thất............................................................... 82
4.2.2. Xây dựng và phát triển cơ sở vật chất, kỹ thuật và kết cấu hạ tầng phục vụ nông nghiệp theo tiêu chí xây dựng nông thôn mới ở huyện Thạch Thất ............................................................................................ 87 4.2.3. Đẩy mạnh công tác khuyến nông, đào tạo nghề, tích cực ứng dụng khoa học công nghệ, sử dụng rộng rãi giống cây trồng, vật nuôi có giá trị kinh tế cao................................................................................... 89 4.2.4. Khuyến khích các thành phần kinh tế, các chủ thể kinh tế tham gia vào quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế trong nông nghiệp của huyện Thạch Thất. ................................................................................ 94 4.2.5. Đẩy mạnh tìm kiếm thị trƣờng tiêu thụ nông sản hàng hóa cho nông dân ................................................................................................ 98 4.2.6. Tăng cƣờng liên kết 4 nhà (Nhà nƣớc, nhà khoa học, nhà doanh nghiệp, nhà nông) trong quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp trên địa bàn huyện Thạch Thất ............................................... 100 KẾT LUẬN ................................................................................................... 105 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................... 107 PHỤ LỤC
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VIẾT TẮT STT Ký hiệu Nguyên nghĩa 1 CNH, HĐH Công nghiệp hóa, hiện đại hóa 2 HTX Hợp tác xã 3 Nxb Nhà xuất bản 4 UBND Ủy ban nhân dân 5 XHCN Xã hội chủ nghĩa i
DANH MỤC CÁC BẢNG STT Bảng Nội dung Trang Cơ cấu giá trị sản xuất giữa các ngành nông 1 3.1 50 – lâm – thủy sản (giai đoạn 2010 – 2015) Lao động và cơ cấu lao động của huyện 2 3.2 51 Thạch Thất ( giai đoạn 2010 – 2014) Số lƣợng đàn gia súc, gia cầm 3 3.3 56 giai đoạn 2010 – 2014 Kết quả nuôi trồng thủy sản giai đoạn 4 3.4 58 2010 - 2014 ii
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Một trong những yêu cầu sử dụng có hiệu quả các nguồn lực của địa phƣơng và đất nƣớc để đẩy mạnh phát triển kinh tế, nâng cao thu nhập cho ngƣời dân là thúc đẩy sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế; qua đó, hƣớng tới xây dựng đƣợc một cơ cấu kinh tế hợp lý, phù hợp với tiềm năng, thế mạnh và lợi thế so sánh của địa phƣơng và đất nƣớc. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế là sự thay đổi tỷ lệ thành phần các ngành, vùng; và theo đó là lao động trong cơ cấu kinh tế hiện hữu. Đó là sự thay đổi cả về mặt số lƣợng và chất lƣợng các thành phần nói trên trong nội bộ cơ cấu kinh tế nhằm có đƣợc sự phát triển kinh tế bền vững hơn, có hiệu quả cao hơn. Trong những năm qua, thực hiện chủ trƣơng, đƣờng lối của Đảng và Nhà nƣớc, nhất là trong quá trình thực hiện Chƣơng trình Mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới đã đƣợc Thủ tƣớng Chính phủ phê duyệt, thành phố Hà Nội đã xây dựng và triển khai các nhiệm vụ về phát triển kinh tế - xã hội, trong đó có chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hƣớng CNH, HĐH, hiệu quả và bền vững. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nói chung, cơ cấu kinh tế nông nghiệp nói riêng là vấn đề mà Thành phố đang dành nhiều sự quan tâm; bởi đây chính là một trong 19 chỉ tiêu của Chƣơng trình Mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới ở các huyện, xã trên địa bàn Thành phố. Nằm ở phía Tây thủ đô Hà Nội, huyện Thạch Thất có tổng diện tích đất tự nhiên là 18.459,05 ha với những điều kiện thuận lợi về vị trí địa lý và nguồn lực để phát triển nông nghiệp. Trong những năm qua, huyện Thạch Thất đã và đang đẩy mạnh việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp theo hƣớng CNH, HĐH, từng bƣớc xây dựng và tổ chức thực hiện các vùng sản xuất tập trung trong quy hoạch xây dựng nông thôn mới, phát triển nhanh các mô hình 1
kinh tế trang trại, gia trại, áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật trong trồng trọt và chăn nuôi nhằm nâng cao năng suất, chất lƣợng sản phẩm nông nghiệp. Tuy nhiên tăng trƣởng kinh tế trong nông nghiệp của huyện đạt thấp so với một số địa phƣơng khác của thành phố Hà Nội, đặc biệt việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp nông thôn vẫn còn chậm. Vì vậy, việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế nói chung và chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp của huyện Thạch Thất nói riêng vẫn là một vấn đề cần đặc biệt quan tâm, có ý nghĩa quan trọng trong thúc đẩy tăng trƣởng kinh tế, cải thiện đời sống ngƣời nông dân của huyện Thạch Thất và của thành phố Hà Nội. Xuất phát từ những yêu cầu trên, nhằm giúp kinh tế nông nghiệp huyện Thạch Thất tìm ra những giải pháp thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp có hiệu quả, học viên đã chọn đề tài “Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp ở huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội” làm luận văn Thạc sỹ chuyên ngành Kinh tế chính trị. Đây là một đề tài có ý nghĩa lý luận và thực tiễn sâu sắc, phù hợp với chuyên ngành đào tạo mà học viên theo học và nghiên cứu. Câu hỏi nghiên cứu: Thực trạng chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp ở huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội hiện nay ra sao? Đâu là những vƣớng mắc cần tập trung giải quyết và cần thực hiện những giải pháp nào để thúc đẩy sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp của Huyện trong thời gian tới? 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 2.1. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở luận giải cơ sở lý luận và kinh nghiệm thực tế của một số địa phƣơng trong nƣớc về chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp, luận văn phân tích và làm rõ thực trạng chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp của huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội nhằm đề xuất một số quan điểm cơ bản và giải pháp chủ yếu thúc đẩy quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp ở đây trong thời gian tới. 2
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Một là, làm rõ cơ sở lý luận về chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp trên địa bàn huyện. Hai là, phân tích thực trạng chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp ở huyện Thạch Thất trong giai đoạn 2010 - 2015. Ba là, đề xuất một số quan điểm cơ bản và giải pháp chủ yếu nhằm chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp ở huyện Thạch Thất từ nay đến 2020. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tƣợng nghiên cứu của luận văn là chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp ở huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội. 3.2. Phạm vi nghiên cứu Đề tài nghiên cứu việc chuyển dịch cơ cấu trong khu vực nông nghiệp (nông - lâm - thuỷ sản) và đi sâu nghiên cứu cơ cấu các tiểu ngành trong nội bộ ngành nông nghiệp (trồng trọt - chăn nuôi – thủy sản - lâm nghiệp) trên địa bàn huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội. Chủ thể chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp trên địa bàn Huyện đƣợc tập trung vào UBND huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội. Thời gian khảo sát, đánh giá thực trạng: giai đoạn 2010 - 2015. 4. Kết cấu của luận văn Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và Danh mục tài liệu tham khảo, phần nội dung chính của luận văn đƣợc kết cấu thành 4 chƣơng. Chƣơng 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu, cơ sở lý luận và kinh nghiệm thực tiễn về chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp ở huyện. Chƣơng 2: Phƣơng pháp và thiết kế nghiên cứu. Chƣơng 3: Thực trạng chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp ở huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội. Chƣơng 4: Một số quan điểm cơ bản và giải pháp chủ yếu thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp ở huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội. 3
Chƣơng 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU, CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ KINH NGHIỆM THỰC TIỄN VỀ CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ NÔNG NGHIỆP Ở HUYỆN 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nói chung, chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp nói riêng là một vấn đề đã đƣợc nhiều tác giả nghiên cứu từ trƣớc đến nay. Tuy nhiên, vấn đề chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp tại huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội lại chƣa có ai nghiên cứu. Nghiên cứu chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp ở huyện Thạch Thất, một mặt, học viên muốn khẳng định vai trò của chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp trong quá trình xây dựng nông thôn mới ở nơi đây; mặt khác, mong muốn đóng góp phần cùng các cơ quan chức năng khai thác tốt hơn tiềm năng, thế mạnh nông nghiệp của Huyện trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội. Có thể kể ra một số công trình liên quan đến đề tài luận văn mà học viên đƣợc biết: 1.1.1. Sách chuyên khảo, tạp chí  Sách chuyên khảo - Đinh Phi Hổ (2003), Kinh tế nông nghiệp - lý thuyết và thực tiễn, Nxb Thống kê, Hà Nội. Trong cuốn sách này, tác giả trình bày các vấn đề lý luận cơ bản về kinh tế nói chung, kinh tế nông nghiệp nói riêng và thực tiễn kinh tế nông nghiệp ở một số địa phƣơng. Tuy nhiên về cơ cấu kinh tế, cơ cấu kinh tế nông nghiệp và chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp thì tác giả chƣa đề cập đến. - Nguyễn Xuân Kiên – Ninh Văn Hiệp (2004), Hỏi đáp chuyển dịch cơ cấu kinh tế, Nxb Thanh Niên, Hà Nội. Cuốn sách tập hợp những lý luận cơ 4
bản về chuyển dịch cơ cấu kinh tế để hệ thống hóa thành câu hỏi và trả lời các nội dung về chuyển dịch cơ cấu kinh tế, trong đó có nêu lên nội dung chuyển dịch cơ cấu kinh tế trong nội bộ ngành nông nghiệp (theo nghĩa rộng và hẹp). - Giáo trình Kinh tế nông nghiệp (2004), Đại học kinh tế quốc dân, Nxb Thống kê, Hà Nội; Giáo trình Kinh tế chính trị Mác – Lênin (2006), Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội. Các cuốn sách này đều chỉ ra các cơ sở lý luận về cơ cấu kinh tế, chuyển dịch cơ cấu kinh tế, cũng nhƣ đặc trƣng, vai trò, sự cần thiết của chuyển dịch cơ cấu kinh tế trong nông nghiệp. Đây là những tài liệu quan trọng mà học viên có thể nghiên cứu để viết phần cơ sở lý luận trong luận văn. - Chu Tiến Quang (2005), Huy động và sử dụng các nguồn lực trong phát triển kinh tế nông thôn - thực trạng và giải pháp, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội. Trong cuốn này, tác giả đã chỉ ra việc huy động các nguồn lực để phát triển kinh tế nông thôn và sử dụng các nguồn lực đó nhƣ thế nào cho có hiệu quả, nhƣng chƣa đề cập một ngành kinh tế cụ thể nào nhƣ Kinh tế công nghiệp, Kinh tế nông nghiệp, Dịch vụ, v.v. - Bùi Tất Thắng (2006), Chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế ở Việt Nam, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội. Trong cuốn sách này, tác giả khái quát những vấn đề lý luận cơ bản về chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành ở Việt Nam; những nhân tố (trong nƣớc và quốc tế) ảnh hƣởng đến sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành trong thời kỳ CNH, HĐH ở Việt Nam, trong đó nhấn mạnh đến nhân tố khoa học – công nghệ, xem đó là giải pháp có tính đột phá để đẩy nhanh quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành ở Việt Nam. Tác giả cũng đánh giá khái quát quá trình chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế Việt Nam từ 1986 đến trƣớc Đại hội X của Đảng; trong đó, đề cập cả quá trình chuyển dịch cơ cấu giữa các ngành và trong nội bộ từng ngành (công nghiệp, nông nghiệp). Điều đáng chú ý là các đề xuất của tác giả về giải pháp thúc đẩy 5
chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành ở Việt Nam trong thời gian tới tƣơng đối đồng bộ, từ việc đổi mới tƣ duy về mô hình kinh tế, đến ban hành chiến lƣợc phát triển kinh tế - xã hội, xây dựng các quy hoạch, kế hoạch phát triển các ngành, các vùng kinh tế, công tác đào tạo nguồn nhân lực, giải pháp huy động vốn, giải pháp thị trƣờng, v.v. - Lê Mạnh Hùng – Nguyễn Sinh Cúc (2008), Thực trạng CNH, HĐH nông nghiệp, nông thôn Việt Nam, Nxb Thống kê, Hà Nội. Các tác giả của cuốn sách này đã chỉ ra thực trạng của việc tiến hành CNH, HĐH nông nghiệp, nông thôn ở Việt Nam, thành tựu và hạn chế của quá trình đó. Mặc dù nội dung các sách dẫn ra ở trên không đề cập trực tiếp đến vấn đề chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp ở huyện Thạch Thất, nhƣng là những tài liệu tham khảo quan trọng để học viên có thể viết khung lý thuyết của luận văn.  Tạp chí Liên quan đến vấn đề nghiên cứu của luận văn, trên các tạp chí thời gian qua, có nhiều bài báo đề cập đến. Tiêu biểu là: - Nguyễn Thị Song An (1997), Tổng quan về quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp và nông thôn Việt Nam, Tạp chí phát triển kinh tế, Số 5. Bài viết cung cấp các số liệu cụ thể về quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp và nông thôn ở nƣớc ta, những thành tựu và hạn chế trong quá trình chuyển dịch. Bên cạnh đó, tác giả bài báo cũng chỉ ra một số bài học kinh nghiệm cho Việt Nam và một số địa phƣơng cụ thể. - Nguyễn Văn Tiêm (2002), Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp cần thực hiện ngay từ hộ gia đình nông dân, Tạp chí Nông thôn mới, Số 2. Bài viết chỉ ra một trong các giải pháp để chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp là phải thực hiện ngay từ hộ gia đình nông dân. 6
- Nguyễn Sinh Cúc (2004), Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp nông thôn sau 2 năm thực hiện Nghị quyết TW5, Con số và sự kiện, Số 6. Tác giả phân tích kết quả chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp, nông thôn Việt Nam sau 2 năm thực hiện Nghị quyết TW5, chỉ ra những vƣớng mắc và đề xuất một số giải pháp để đƣa Nghị quyết vào cuộc sống. - Nguyễn Xuân Dũng (2007), Về giải pháp thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp hiện nay, Tạp chí Cộng sản điện tử, ngày 04/07/2007. Bài viết phân tích và khẳng định một số giải pháp thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp ở nƣớc ta giai đoạn trƣớc đó, đến nay vẫn còn đúng, nhƣng trong bối cảnh mới, thì cần có những giải pháp mới thích hợp để thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp nƣớc ta nói chung. - Trần Anh Phƣơng (2009), Chuyển dịch cơ cấu kinh tế - thực trạng và những vấn đề đặt ra, Tạp chí Cộng sản điện tử, ngày 08/01/2009. Tác giả tập trung phân tích thực trạng chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hƣớng CNH, HĐH của cả nƣớc, bao gồm cả chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp; chỉ ra những khó khăn trong quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế của nƣớc ta khi đã là thành viên của Tổ chức Thƣơng mại thế giới (WTO), trong đó tác giả đã chỉ ra những bất cập về công tác quy hoạch, về cơ sở vật chất, về vốn, về trình độ của nguồn nhân lực, về cả nhận thức của các chủ thể kinh tế, v.v. - Nguyễn Văn Giàu (2015), CNH, HĐH nông nghiê ̣p , nông thôn và những vấ n đề đặt ra trong giai đoạn hiê ̣n nay, Tạp chí Cộng sản điện tử, ngày 29/06/2015. Bài viết chỉ ra rằng: Các vấn đề về nông nghi ệp, nông thôn và nâng cao đời sống nông dân luôn chiếm vị trí quan trọng trong các chƣơng trình nghị sự của Đảng và Nhà nƣớc ta. CNH, HĐH nông nghiệp, nông thôn ngày càng đƣợc nhận thức sâu sắc hơn và Đảng ta đã đề ra những chủ trƣơng, định hƣớng cũng nhƣ ban hành hệ thống chính sách kịp thời, phù hợp từng giai đoạn phát triển của đất nƣớc. Một trong những nội dung quan trọng của 7
quá trình CNH, HĐH nông nghiệp, nông thôn Việt Nam đƣợc tác giả chỉ ra là chủ động đẩy nhanh chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp, nông thôn theo hƣớng hiệu quả, bền vững. 1.1.2. Luận án, luận văn Vấn đề chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp cũng là chủ đề đƣợc nhiều nghiên cứu sinh và học viên cao học quan tâm nghiên cứu và lựa chọn làm đề tài luận án, luận văn, nhƣ: - Vũ Ngọc Kỳ (1996), “Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp tỉnh Yên Bái trong quá trình CNH, HĐH”, Luận án Tiến sỹ kinh tế, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh. Luận án phân tích và làm rõ thực trạng quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp của tỉnh Yên Bái, đề xuất những giải pháp chủ yếu nhằm từng bƣớc chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp của Tỉnh theo hƣớng CNH, HĐH . - Nguyễn Đăng Bằng (2001), “Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn Bắc Trung Bộ theo hướng CNH, HĐH ”, Luận án Tiến sỹ kinh tế, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh. Luận án đã phân tích cơ sở lý luận, thực trạng và giải pháp thúc đẩy chuyển dịch kinh tế nông thôn vùng Bắc Trung Bộ theo hƣớng CNH, HĐH trong những năm đầu thế kỷ XXI. - Nguyễn Xuân Trƣờng (2004), “Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp ở huyện Ba Vì tỉnh Hà Tây theo hướng CNH, HĐH”, Luận văn Thạc sỹ Kinh tế chính trị, Trung tâm đào tạo, bồi dƣỡng giảng viên lý luận chính trị; Ngô Thái Hà (2006), “Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp ngoại thành theo hướng đô thị hóa ở huyện Từ Liêm”, Luận văn Thạc sỹ Kinh tế chính trị, Trung tâm đào tạo, bồi dƣỡng giảng viên lý luận chính trị. Trên cơ sở luận giải cơ sở lý luận chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp nói chung, hai luận văn này đã phân tích và chỉ ra đƣợc thực trạng sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp ở huyện Từ Liêm cũ theo hƣớng đô thị hóa và ở 8
huyện Ba Vì, thành phố Hà Nội. Đồng thời, đã đƣa ra nhiều giải pháp để tiếp tục thúc đẩy sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp ở 2 huyện này. Đây là tài liệu tham khảo hữu ích cho học viên khi nghiên cứu về chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp huyện Thạch Thất kể từ khi sáp nhập vào thành phố Hà Nội. - Trƣơng Thị Mỹ Hoa (2011),“Chuyển dịch cơ cấu nông nghiệp Huyện Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam”, Luận văn Thạc sỹ Kinh tế Đại học Đà Nẵng. Luận văn phân tích cơ sở lý luận chuyển dịch cơ cấu nông nghiệp huyện Thăng Bình, thành tựu và hạn chế, các giải pháp khắc phục những hạn chế và thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu nông nghiệp ở Huyện. - Phạm Huy Quang (2011), “Chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành nông nghiệp trong quá trình CNH, HĐH ở tỉnh Thái Bình”, Luận văn Thạc sỹ Kinh tế chính trị, Học viện chính trị; Nguyễn Khắc Hải (2015), “Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp ở tỉnh Hưng Yên”, Luận văn Thạc sĩ Kinh tế chính trị, Học viện chính trị. Trong 2 luận văn này, trên cơ sở hệ thống hóa lý luận về chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành dƣới góc độ kinh tế chính trị, các tác giả đã đi sâu phân tích thực trạng chuyển dịch cơ cấu kinh tế trong nông nghiệp ở mỗi địa phƣơng nghiên cứu, chỉ ra những bất cập cần tập trung tháo gỡ; đồng thời, đề xuất nhiều quan điểm, giải pháp thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành nông nghiệp tại các địa phƣơng nói trên theo hƣớng CNH, HĐH. Các giải pháp mà 2 luận văn này đề xuất gồm có: bổ sung, hoàn thiện quy hoạch, kế hoạch, cơ chế chính sách phát triển nông nghiệp; đổi mới chính sách tín dụng để hỗ trợ nông dân chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi; đẩy mạnh ứng dụng chuyển giao khoa học - công nghệ, công tác khuyến nông và cơ giới hóa trong sản xuất; đầu tƣ phát triển hệ thống kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội; nâng cao chất lƣợng nguồn nhân lực, v.v. 9
- Đào Xuân Kiên (2012), “Chuyển dịch cơ cấu cây trồng, vật nuôi để phát triển nông nghiệp hàng hóa ở Cao Bằng”, Luận văn Thạc sỹ Kinh tế chính trị, Trung tâm đào tạo, bồi dƣỡng giảng viên lý luận chính trị. Trên cơ sở nghiên cứu lý luận về sự biến đổi của cơ cấu kinh tế ngành trong nông nghiệp hàng hóa và khảo sát thực trạng biến đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi của tỉnh Cao Bằng, luận văn đề xuất một số phƣơng hƣớng và giải pháp để đẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu cây trồng, vật nuôi nhằm phát triển nông nghiệp hàng hóa của tỉnh Cao Bằng. Nhìn chung, các công trình nghiên cứu trên đã đề cập ở những mức độ khác nhau vấn đề chuyển dịch cơ cấu kinh tế ở nƣớc ta nói chung, chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp, nông thôn ở một địa phƣơng cụ thể nói riêng. Nhƣng cho đến nay, vẫn chƣa có công trình khoa học nào nghiên cứu một cách trực tiếp vấn đề chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp ở huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội trong quá trình xây dựng nông thôn mới hiện nay. Vì vậy, trên cơ sở kế thừa có chọn lọc các kết quả nghiên cứu đã đƣợc công bố, luận văn này góp phần làm sáng tỏ hơn quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp ở huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội hiện nay. 1.2. Cơ sở lý luận về chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp ở huyện 1.2.1. Một số vấn đề lý luận về cơ cấu kinh tế  Cơ cấu kinh tế Cơ cấu hay kết cấu nói chung là một phạm trù triết học phản ánh cấu trúc và các mối quan hệ tất yếu bên trong của một đối tƣợng. Cơ cấu kinh tế là tổng thể các mối quan hệ chủ yếu về chất lƣợng và số lƣợng tƣơng đối ổn định của các yếu tố, các bộ phận hợp thành của nền kinh tế, bao gồm: - Cơ cấu tái sản xuất (sản xuất - tích luỹ - tiêu dùng). - Cơ cấu các ngành kinh tế (nông nghiệp - công nghiệp - dịch vụ). 10
- Cơ cấu các thành phần kinh tế (kinh tế nhà nƣớc - kinh tế tập thể - kinh tế tƣ nhân). - Cơ cấu các vùng kinh tế (miền núi - trung du - đồng bằng - đô thị…). Sự phát triển của lực lƣợng sản xuất và phân công lao động xã hội là tiền đề trực tiếp hình thành cơ cấu kinh tế. Khi phân tích sự phát triển của phân công lao động xã hội, C. Mác đã viết "Cơ cấu kinh tế xã hội là toàn thể những mối quan hệ sản xuất phù hợp với quá trình phát triển nhất định của lực lượng sản xuất vật chất " (C.Mác, 1964, trang 7). C. Mác cũng chú ý đến cả hai mặt chất và lƣợng của cơ cấu kinh tế. Theo Ông, cơ cấu kinh tế là "một sự phân chia về chất và một tỷ lệ số lượng của quá trình sản xuất xã hội" (C.Mác, 1975, trang 102). Cơ cấu kinh tế là sự phản ánh cơ bản, cô đọng nội dung của chiến lƣợc kinh tế - xã hội trong từng giai đoạn. Nhƣ vậy, cơ cấu kinh tế là một tổng thể các mối quan hệ chủ yếu về chất lƣợng và số lƣợng tƣơng đối ổn định của các yếu tố kinh tế hoặc các bộ phận của lực lƣợng sản xuất và quan hệ sản xuất trong hệ thống tái sản xuất xã hội, trong những điều kiện kinh tế - xã hội, những không gian và thời gian nhất định. Không thể có một cơ cấu kinh tế mẫu làm chuẩn mực cho mọi không gian, thời gian, mọi quốc gia và địa phƣơng. Các địa phƣơng, quốc gia có chế độ kinh tế, xã hội và trình độ phát triển nhƣ nhau, song vẫn có sự khác nhau nhất định về cơ cấu kinh tế (do tâm lý phong tục, tập quán...). Do vậy, mỗi vùng, mỗi địa phƣơng và mỗi quốc gia phải chọn cho mình một cơ cấu kinh tế phù hợp với điều kiện từng giai đoạn lịch sử nhất định. Có nhƣ vậy mới xác định đƣợc một cơ cấu kinh tế hợp lý.  Tính chất của cơ cấu kinh tế * Tính khách quan Cơ cấu kinh tế mang tính khách quan. C. Mác đã viết "trong sự phân công xã hội thì con số tỷ lệ là một tất yếu không sao tránh khỏi, một sự tất yếu thầm kín yên lặng" (C. Mác, 1961, trang 65). Nói cách khác, mọi sự vật, hiện 11
tƣợng nói chung và nền kinh tế nói riêng đều vận động theo những quy luật khách quan, theo những cấu trúc và xu hƣớng biến đổi nhất định. Một cơ cấu kinh tế hợp lý phản ánh đƣợc sự vận động quy luật khách quan trong nền kinh tế. Vai trò chủ quan của con ngƣời chính là nhận thức và vận dụng đúng theo quy luật khách quan đó để xác định cơ cấu, hoạch định chiến lƣợc kinh tế - xã hội đúng đắn. Mọi sự áp đặt chủ quan, nóng vội hay bảo thủ trong việc thay đổi cơ cấu kinh tế đều mang lại tác động xấu đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của địa phƣơng, đất nƣớc. * Tính lịch sử Cơ cấu kinh tế bao giờ cũng mang tính lịch sử nhất định. Nó phản án tính quy luật chung của quá trình phát triển kinh tế - xã hội và nó đƣợc biểu hiện cụ thể trong những không gian không hoàn toàn giống nhau. Nền kinh tế chỉ có thể phát triển bình thƣờng khi giữa các mặt, các bộ phận có mối quan hệ cân đối theo "tỷ lệ tháp" trong sự phân công lao động xã hội. Tuy nhiên, tính ổn định cơ cấu kinh tế chỉ là tƣơng đối, bởi lực lƣợng sản xuất là yếu tố động luôn tự mở đƣờng phát triển; theo đó, phân công lao động xã hội sẽ ngày càng sâu, nhu cầu tiêu dùng xã hội sẽ không ngừng tăng lên theo hƣớng đòi hỏi đa dạng và chất lƣợng hơn, thúc đẩy sự xác lập cơ cấu kinh tế mới để đáp ứng nhu cầu mới của xã hội. C. Mác đã viết "Do tổ chức quá trình lao động và xã hội phát triển kỹ thuật một cách mạnh mẽ, đã làm đảo lộn cơ cấu kinh tế của xã hội" (C. Mác, 1961, trang 47). Tính hai mặt vừa ổn định tƣơng đối vừa vận động biến đổi thƣờng xuyên của cơ cấu kinh tế đòi hỏi Nhà nƣớc và các chủ thể quản lý phải tránh cả xu hƣớng hoặc là bảo thủ, hoặc là nóng vội duy ý chí trong chuyển dịch cơ cấu kinh tế. 12