Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Giải pháp phát triển sản phẩm dịch vụ ngân hàng tại Ngân hàng thương mại cổ phần Nam Á

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:93

Thêm vào BST

Báo xấu

35
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài tập trung nghiên cứu những lý luận cơ bản về NHTM và sản phẩm dịch vụ ngân hàng làm cơ sở phân tích, đánh giá thực trạng hoạt động kinh doanh và phát triển sản phẩm dịch vụ ngân hàng tại Nam A Bank nhằm rút ra những tồn tại cần khắc phục và nguyên nhân ảnh hưởng. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Giải pháp phát triển sản phẩm dịch vụ ngân hàng tại Ngân hàng thương mại cổ phần Nam Á

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ---------------------------- NGUYỄN THỊ HUYỀN CHI GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN SẢN PHẨM DỊCH VỤ NGÂN HÀNG TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN NAM Á LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH – NĂM 2011
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ---------------------------- NGUYỄN THỊ HUYỀN CHI GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN SẢN PHẨM DỊCH VỤ NGÂN HÀNG TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN NAM Á Chuyên ngành : KINH TẾ TÀI CHÍNH – NGÂN HÀNG Mã số : 60.31.12 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS. TS PHẠM VĂN NĂNG TP. HỒ CHÍ MINH – NĂM 2011
i LỜI CAM ĐOAN Sau thời gian học tập và nghiên cứu, tôi đã hoàn thành nội dung khóa cao học K17 chuyên ngành Ngân hàng của trƣờng Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh và đủ điều kiện viết và bảo vệ luận văn tốt nghiệp. Là cán bộ nhân viên đang công tác tại Ngân hàng thƣơng mại cổ phần Nam Á, trƣớc tiên để hoàn thành tốt luận văn, sau đó để đóng góp vào sự phát triển hoạt động kinh doanh của ngân hàng, tôi đã chọn đề tài: “Giải pháp phát triển sản phẩm dịch vụ ngân hàng tại Ngân hàng thƣơng mại cổ phần Nam Á” làm nội dung nghiên cứu. Tôi xin cam đoan luận văn này là công trình nghiên cứu riêng của tôi. Các số liệu trong luận văn đƣợc sử dụng trung thực. Kết quả nghiên cứu đƣợc trình bày trong luận văn này chƣa từng đƣợc công bố tại bất kỳ công trình nào khác. Tôi xin chân thành cám ơn các thầy cô trƣờng Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh đã truyền đạt kiến thức cho tôi trong suốt những năm học tại trƣờng. Tôi xin chân thành cám ơn Ngân hàng thƣơng mại cổ phần Nam Á đã tạo điều kiện và cung cấp các số liệu cần thiết cho tôi trong thời gian làm luận văn. Tôi xin chân thành cám ơn PGS.TS Phạm Văn Năng đã tận tình hƣớng dẫn tôi hoàn thành tốt luận văn này.
ii MỤC LỤC Trang Trang phụ bìa Lời cam đoan Mục lục Danh mục chữ viết tắt Danh mục các bảng, biểu MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ................................................................................................... 1 2. Mục tiêu nghiên cứu .............................................................................................. 2 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ......................................................................... 2 4. Phƣơng pháp nghiên cứu ....................................................................................... 2 5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài ............................................................... 2 6. Kết cấu đề tài ......................................................................................................... 3 Chƣơng 1: Tổng quan NHTM và các sản phẩm dịch vụ ngân hàng .................... 4 1.1 Tổng quan NHTM .............................................................................................. 4 1.1.1 Khái niệm NHTM ......................................................................................... 4 1.1.2 Chức năng của NHTM ................................................................................. 5 1.1.3 Các loại hình NHTM .................................................................................... 6 1.1.4 Các nghiệp vụ cơ bản của NHTM ................................................................ 6 1.2 Sản phẩm dịch vụ ngân hàng .............................................................................. 8 1.2.1 Khái niệm sản phẩm dịch vụ ngân hàng ....................................................... 8 1.2.2 Các sản phẩm dịch vụ ngân hàng ................................................................. 9 1.2.3 Khái niệm phát triển sản phẩm dịch vụ ngân hàng .................................... 14 1.2.4 Các nhân tố ảnh hƣởng đến quá trình phát triển sản phẩm dịch vụ ngân hàng...................................................................................................................... 14 1.2.5 Kinh nghiệm của các ngân hàng quốc tế trong việc phát triển sản phẩm dịch vụ và bài học kinh nghiệm cho các NHTM Việt Nam ................................ 19
iii Kết luận chƣơng 1 ................................................................................................... 23 Chƣơng 2: Thực trạng phát triển sản phẩm dịch vụ tại Nam A Bank .............. 24 2.1 Sơ lƣợc sự hình thành và phát triển của Nam A Bank ..................................... 24 2.1.1 Giới thiệu về Nam A Bank ......................................................................... 24 2.1.2 Sơ lƣợc quá trình hình thành và phát triển ................................................. 25 2.2 Tình hình hoạt động kinh doanh trong thời gian qua ....................................... 26 2.2.1 Tăng trƣởng vốn điều lệ qua các năm ........................................................ 26 2.2.2 Tình hình huy động vốn.............................................................................. 27 2.2.3 Tình hình cho vay ....................................................................................... 33 2.2.4 Tình hình hoạt động dịch vụ ....................................................................... 37 2.2.5 Tình hình phát triển mạng lƣới hoạt động .................................................. 39 2.2.6 Kết quả hoạt động kinh doanh .................................................................... 40 2.3 Vị thế của Nam A Bank so với một số NHTM khác ....................................... 43 2.3.1 Về vốn điều lệ ............................................................................................. 43 2.3.2 Về huy động vốn......................................................................................... 42 2.3.3 Về tình hình cho vay ................................................................................... 44 2.3.4 Về hoạt động dịch vụ .................................................................................. 45 2.4 Thực trạng phát triển sản phẩm dịch vụ tại Nam A Bank ................................ 45 2.4.1 Sản phẩm tiền gửi ....................................................................................... 45 2.4.2 Sản phẩm tiết kiệm ..................................................................................... 46 2.4.3 Sản phẩm tín dụng ...................................................................................... 46 2.4.4 Sản phẩm dịch vụ ....................................................................................... 47 2.4.5 Một số sản phẩm dịch vụ cung cấp mới trong thời gian gần đây ............... 48 2.4.6 Phân nhóm các sản phẩm dịch vụ cung cấp của Nam A Bank theo đối tƣợng khách hàng................................................................................................. 49 2.5 Đánh giá mức độ phát triển sản phẩm dịch vụ ngân hàng thông qua phân tích mô hình SWOT tại Nam A Bank ........................................................................... 51 2.5.1 Điểm mạnh ................................................................................................. 51 2.5.2 Điểm yếu ..................................................................................................... 51
iv 2.5.3 Cơ hội ......................................................................................................... 54 2.5.4 Thách thức .................................................................................................. 54 2.5.5 Nguyên nhân chủ yếu của các tồn tại nêu trên ........................................... 55 Kết luận chƣơng 2 ................................................................................................... 61 Chƣơng 3: Giải pháp phát triển sản phẩm dịch vụ ngân hàng tại Nam A Bank.62 3.1 Xu hƣớng phát triển sản phẩm dịch vụ ngân hàng hiện nay ............................ 62 3.1.1 Phát triển sản phẩm dịch vụ ngân hàng bán lẻ ........................................... 62 3.1.2 Chú trọng phát triển các sản phẩm dịch vụ ngân hàng hiện đại ................. 62 3.1.3 Dịch chuyển cơ cấu thu nhập theo hƣớng tăng dần tỷ trọng của nhóm dịch vụ thu phí, giảm tỷ trọng thu nhập từ hoạt động tín dụng ................................... 63 3.1.4 Xu hƣớng mua bán và sáp nhập (M&A) trong hệ thống ngân hàng .......... 63 3.2 Định hƣớng phát triển sản phẩm dịch vụ tại Nam A Bank .............................. 63 3.3 Giải pháp phát triển sản phẩm dịch vụ ngân hàng tại Nam A Bank ................ 65 3.3.1 Giải pháp vĩ mô .......................................................................................... 65 3.3.2 Giải pháp vi mô .......................................................................................... 66 Kết luận chƣơng 3 ................................................................................................... 82 KẾT LUẬN .............................................................................................................. 83 Tài liệu tham khảo
v DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ACB Ngân hàng thƣơng mại cổ phần Á Châu ATM Máy rút tiền tự động EXIMBANK Ngân hàng xuất nhập khẩu Việt Nam NAM A BANK Ngân hàng thƣơng mại cổ phần Nam Á NAVIBANK Ngân hàng thƣơng mại cổ phần Nam Việt NHTM Ngân hàng thƣơng mại NHTMCP Ngân hàng thƣơng mại cổ phần OCB Ngân hàng thƣơng mại cổ phần Phƣơng Đông POS Thiết bị thanh toán thẻ SACOMBANK Ngân hàng thƣơng mại cổ phần Sài Gòn Thƣơng Tín SCB Ngân hàng thƣơng mại cổ phần Sài Gòn SHB Ngân hàng thƣơng mại cổ phần Sài Gòn Hà Nội TCKT Tổ chức kinh tế TCTD Tổ chức tín dụng TNHH Trách nhiệm hữu hạn VPBANK Ngân hàng thƣơng mại cổ phần Việt Nam Thịnh Vƣợng WTO Tổ chức thƣơng mại thế giới
vi DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 2.1: Quá trình tăng trƣởng vốn điều lệ của Nam A Bank từ khi thành lập đến nay Bảng 2.2: Cơ cấu vốn huy động phân theo đối tƣợng Bảng 2.3: Phân loại tiền gửi khách hàng theo đối tƣợng huy động Bảng 2.4: Cơ cấu dƣ nợ tín dụng theo thời hạn vay Bảng 2.5: Cơ cấu dƣ nợ tín dụng theo đối tƣợng khách hàng vay Bảng 2.6: Cơ cấu dƣ nợ tín dụng theo chất lƣợng tín dụng Bảng 2.7: Hoạt động kinh doanh ngoại hối qua các năm Bảng 2.8: Doanh thu từ các loại hình hoạt động dịch vụ trong 2 năm gần đây và trong 6 tháng đầu năm 2011 Bảng 2.9: Tình hình phát triển mạng lƣới hoạt động qua các năm Bảng 2.10: Một số chỉ tiêu chính về hoạt động kinh doanh của Nam A Bank trong những năm gần đây Bảng 2.11: Cơ cấu thu nhập của Nam A Bank qua các năm Bảng 2.12: Vốn điều lệ của một số NHTM tính đến ngày 30/06/2011 Bảng 2.13: Tình hình huy động vốn của một số NHTM tính đến ngày 30/06/2011 Bảng 2.14: Tình hình cho vay của một số NHTM tính đến ngày 30/06/2011 Bảng 2.15: Thu nhập hoạt động dịch vụ của một số NHTM lũy kế đến ngày 30/06/2011 Biểu đồ 2.1: Cơ cấu vốn huy động thị trƣờng I phân theo kỳ hạn Biểu đồ 2.2: Cơ cấu vốn huy động thị trƣờng I phân theo loại tiền Biểu đồ 2.3: Cơ cấu dƣ nợ tín dụng theo loại tiền
1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Hiện nay, cùng với sự gia tăng mạnh các NHTMCP trong nƣớc, mức độ cạnh tranh trong ngành cũng ngày càng tăng cao, đặc biệt từ nhóm ngân hàng nƣớc ngoài. Theo đánh giá từ giới chuyên gia tài chính, sự cạnh tranh diễn ra gay gắt nhất là tại các đô thị loại 1 và loại 2, nơi tập trung khách hàng có tiềm năng tài chính lớn và mật độ phát triển điểm giao dịch của các ngân hàng ngày càng nhiều. Với tiềm lực mạnh về tài chính, công nghệ, kỹ năng quản lý,… các ngân hàng nƣớc ngoài ngày càng tạo sức ép gay gắt với hệ thống NHTM trong nƣớc, đặc biệt là các ngân hàng có quy mô vừa và nhỏ, với định hƣớng chiến lƣợc chƣa rõ ràng. Vì vậy, các NHTM trong nƣớc đang từng bƣớc cố gắng nâng cao năng lực cạnh tranh thông qua việc tăng vốn điều lệ, phát triển mạng lƣới, phát triển công nghệ, đa dạng hóa sản phẩm dịch vụ,… nhằm tăng khả năng chiếm lĩnh thị phần trƣớc sức ép này. Đối với các ngân hàng có quy mô nhỏ thì càng phải tăng tốc hơn nữa trong hoạt động để tránh nguy cơ bị giải thể hay sáp nhập vì không đáp ứng đƣợc các điều kiện theo quy định của Ngân hàng Nhà nƣớc, đặc biệt là việc tăng cƣờng phát triển sản phẩm dịch vụ nhằm rút ngắn khoảng cách với các ngân hàng dẫn đầu và nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh cho ngân hàng. Nam A Bank là một trong những ngân hàng có quy mô vốn nhỏ, mạng lƣới hoạt động còn hạn chế so với các NHTM khác, hệ thống công nghệ thông tin hiện đại chỉ mới đƣợc chú trọng đầu tƣ trong thời gian gần đây,… là những nguyên nhân gây trở ngại cho việc phát triển sản phẩm dịch vụ tại ngân hàng, tỷ trọng thu nhập từ hoạt động dịch vụ chiếm trong tổng thu nhập còn thấp. Do đó, để có thể đứng vững trong cuộc cạnh tranh khốc liệt nhƣ hiện nay, giữ đƣợc thị phần hiện có và mở rộng phát triển trong tƣơng lai, việc chú trọng phát triển sản phẩm dịch vụ ngân hàng đƣợc xác định là nhiệm vụ trọng tâm của Nam A Bank nhằm cải thiện hiệu quả hoạt động kinh doanh và nâng cao năng lực cạnh tranh trên thị trƣờng. Nhận thức đƣợc vấn đề đó, tác giả đã chọn đề tài: “Giải pháp phát triển
2 sản phẩm dịch vụ ngân hàng tại Ngân hàng thương mại cổ phần Nam Á” để nghiên cứu làm khóa luận tốt nghiệp cao học với mong muốn đóng góp phần công sức vào sự nghiệp phát triển của Nam A Bank. 2. Mục tiêu nghiên cứu Đề tài tập trung nghiên cứu những lý luận cơ bản về NHTM và sản phẩm dịch vụ ngân hàng làm cơ sở phân tích, đánh giá thực trạng hoạt động kinh doanh và phát triển sản phẩm dịch vụ ngân hàng tại Nam A Bank nhằm rút ra những tồn tại cần khắc phục và nguyên nhân ảnh hƣởng. Từ đó đề xuất các giải pháp để phát triển sản phẩm dịch vụ ngân hàng tại Nam A Bank trong thời gian tới. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu Đối tƣợng nghiên cứu của đề tài là tìm hiểu các sản phẩm dịch vụ ngân hàng hiện có tại Nam A Bank và phân tích thực trạng cung cấp, kinh doanh các sản phẩm dịch vụ này cũng nhƣ tìm ra nguyên nhân ảnh hƣởng để từ đó đƣa ra giải pháp phát triển phù hợp. Phạm vi nghiên cứu của đề tài là tình hình hoạt động kinh doanh và phát triển sản phẩm dịch vụ ngân hàng tại Nam A Bank từ năm 2008 đến hết 06 tháng đầu năm 2011. 4. Phƣơng pháp nghiên cứu Luận văn dựa trên phƣơng pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, đồng thời sử dụng phƣơng pháp tổng hợp, thống kê, phân tích và so sánh dựa trên những dữ liệu đã có trong quá trình hoạt động của Nam A Bank, những đánh giá tổng quan của tác giả đối với các nhân tố ảnh hƣởng đến sự phát triển sản phẩm dịch vụ, cùng kinh nghiệm thực tiễn trong công tác để nhận định thực trạng và đƣa ra giải pháp phát triển sản phẩm dịch vụ ngân hàng tại Nam A Bank. 5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài Với việc đánh giá thực trạng hoạt động và phát triển sản phẩm dịch vụ của Nam A Bank cũng nhƣ tìm hiểu nguyên nhân dẫn đến những tồn tại cần giải quyết sẽ mang lại một số ý nghĩa thực tiễn nhƣ: giúp Nam A Bank xây dựng các điều kiện
3 cần thiết cho việc phát triển sản phẩm dịch vụ ngân hàng gắn liền với thực tế hoạt động hiện tại; trên cơ sở đánh giá thực trạng và giải pháp do tác giả đề nghị sẽ giúp ban điều hành Nam A Bank có đƣợc cái nhìn tổng quan về tình hình phát triển sản phẩm dịch vụ trong thời gian qua, đồng thời đƣa ra những quyết sách để cải thiện và khắc phục nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh trên thị trƣờng. 6. Kết cấu đề tài Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, danh mục các từ viết tắt, danh mục bảng biểu, luận văn đƣợc kết cấu thành 3 chƣơng: - Chƣơng 1: Tổng quan NHTM và các sản phẩm dịch vụ ngân hàng. - Chƣơng 2: Thực trạng phát triển sản phẩm dịch vụ tại Nam A Bank. - Chƣơng 3: Giải pháp phát triển sản phẩm dịch vụ ngân hàng tại Nam A Bank.
4 CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN NHTM VÀ CÁC SẢN PHẨM DỊCH VỤ NGÂN HÀNG 1.1 Tổng quan NHTM 1.1.1 Khái niệm NHTM NHTM đã hình thành tồn tại và phát triển hàng trăm năm gắn liền với sự phát triển của kinh tế hàng hóa. Sự phát triển hệ thống NHTM đã có tác động rất lớn và quan trọng đến quá trình phát triển của nền kinh tế hàng hóa, ngƣợc lại kinh tế hàng hóa phát triển mạnh mẽ đến giai đoạn cao nhất của nó – kinh tế thị trƣờng – thì NHTM cũng ngày càng hoàn thiện và trở thành những định chế tài chính không thể thiếu đƣợc. Theo Khoản 3 - Điều 4 Luật các TCTD (luật số 47/2010/QH12): “NHTM là loại hình ngân hàng đƣợc thực hiện tất cả các hoạt động ngân hàng và các hoạt động kinh doanh khác theo quy định của Luật này nhằm mục tiêu lợi nhuận”. Trong đó, “Hoạt động ngân hàng là việc kinh doanh, cung ứng thƣờng xuyên một hoặc một số nghiệp vụ: nhận tiền gửi, cấp tín dụng, cung ứng dịch vụ thanh toán qua tài khoản”. Nhƣ vậy, có thể nói NHTM là định chế tài chính trung gian quan trọng vào loại bậc nhất trong nền kinh tế thị trƣờng. Nhờ hệ thống định chế này mà các nguồn tiền nhàn rỗi sẽ đƣợc huy động, tạo lập nguồn vốn tín dụng to lớn để có thể cho vay phát triển kinh tế. Từ đó, có thể nói bản chất của NHTM thể hiện qua các điểm sau: - NHTM là một tổ chức kinh tế; - NHTM hoạt động mang tính chất kinh doanh; - NHTM hoạt động kinh doanh trong lĩnh vực tiền tệ tín dụng và dịch vụ ngân hàng. Cá nhân Nhận tiền Cho vay - Công ty, xí Công ty gửi NHTM nghiệp Xí nghiệp Cung cấp - Hộ gia đình, dịch vụ cá nhân Tổ chức Tiết kiệm ngân hàng - Các tổ chức
5 1.1.2 Chức năng của NHTM 1.1.2.1 Trung gian tín dụng NHTM đóng vai trò là ngƣời trung gian đứng ra tập trung, huy động tối đa các nguồn vốn tạm thời nhàn rỗi trong nền kinh tế để hình thành nguồn vốn tín dụng, đáp ứng các nhu cầu về vốn cho nền kinh tế. Khi thực hiện chức năng, NHTM đã điều hòa vốn từ nơi thừa sang nơi thiếu. Từ đó kích thích quá trình luân chuyển vốn của toàn xã hội và thúc đẩy sự phát triển của quá trình tái sản xuất. Chức năng này vừa cho thấy bản chất, vừa cho thấy nhiệm vụ chính yếu của NHTM. 1.1.2.2 Trung gian thanh toán NHTM đứng ra làm trung gian thực hiện các khoản giao dịch thanh toán giữa các khách hàng để hoàn tất các quan hệ kinh tế thƣơng mại giữa họ với nhau một cách thuận tiện, nhanh chóng và an toàn. Ngân hàng có thể thực hiện các dịch vụ thanh toán theo yêu cầu khách hàng thông qua tài khoản của họ bằng các phƣơng tiện thanh toán nhƣ: ủy nhiệm chi, ủy nhiệm thu, séc, thẻ thanh toán,… Ngày nay, cùng với sự phát triển của nền công nghệ hiện đại, sự tiến bộ của khoa học kỹ thuật,… đã tạo điều kiện cho các NHTM thực hiện thanh toán bù trừ, thanh toán điện tử trực tuyến,… với nhau một cách nhanh chóng và chính xác hơn, tiết kiệm chi phí lƣu thông cho xã hội, thúc đẩy luân chuyển vốn và quá trình lƣu thông hàng hóa ngày càng phát triển. 1.1.2.3 Cung ứng dịch vụ ngân hàng Là việc NHTM cung cấp dịch vụ cho khách hàng để hƣởng hoa hồng và dịch vụ phí. Ngày nay, cùng với sự phát triển của công nghệ thông tin, các dịch vụ cung ứng cho nền kinh tế cũng ngày càng đa dạng và chất lƣợng phục vụ khách hàng cũng từng bƣớc đƣợc nâng cao. Tuy nhiên, việc thực hiện chức năng cung ứng dịch vụ của NHTM không chỉ thuần túy để hƣởng hoa hồng và dịch vụ phí làm tăng doanh thu và lợi nhuận cho ngân hàng, mà còn hỗ trợ thực hiện chức năng trung gian tín dụng và trung gian thanh toán, cũng nhƣ các mặt hoạt động kinh doanh của ngân hàng.
6 1.1.3 Các loại hình NHTM 1.1.3.1 Dựa vào hình thức sở hữu - NHTM quốc doanh: đƣợc thành lập bằng 100% vốn ngân sách Nhà nƣớc. - NHTMCP: đƣợc thành lập dƣới hình thức công ty cổ phần. Trong đó, một cá nhân hay pháp nhân chỉ đƣợc sở hữu một số cổ phần nhất định theo quy định của Ngân hàng Nhà nƣớc. - NHTM liên doanh: đƣợc thành lập bằng vốn liên doanh giữa một bên là Ngân hàng Việt Nam và một bên là Ngân hàng nƣớc ngoài có trụ sở tại Việt Nam, hoạt động theo pháp luật Việt Nam. - Chi nhánh NHTM nước ngoài: đƣợc thành lập theo pháp luật nƣớc ngoài, đƣợc phép mở chi nhánh tại Việt Nam, hoạt động theo pháp luật Việt Nam. 1.1.3.2 Dựa vào chiến lƣợc kinh doanh - Ngân hàng bán buôn: giao dịch và cung ứng dịch vụ cho đối tƣợng khách hàng công ty chứ không giao dịch với khách hàng cá nhân. - Ngân hàng bán lẻ: giao dịch và cung ứng dịch vụ cho đối tƣợng khách hàng cá nhân. - Ngân hàng vừa buôn bán vừa bán lẻ: giao dịch và cung ứng dịch vụ cho cả khách hàng công ty lẫn cá nhân. Hầu hết các NHTM Việt Nam đều thuộc loại hình ngân hàng này. 1.1.4 Các nghiệp vụ cơ bản của NHTM 1.1.4.1 Nghiệp vụ nợ Là nghiệp vụ mà kết quả là tạo lập nên nguồn vốn hoạt động của ngân hàng để đáp ứng các nhu cầu của nền kinh tế. Trong tổng nguồn vốn hoạt động, ngoài nguồn vốn tự có các NHTM chủ yếu dựa vào nguồn vốn huy động để hoạt động kinh doanh. Trong hoạt động này, NHTM đƣợc sử dụng các công cụ và biện pháp mà pháp luật cho phép để huy động các nguồn tiền nhàn rỗi trong xã hội làm nguồn vốn tín dụng cho vay đối với nền kinh tế. Hoạt động huy động vốn của NHTM bao gồm: nhận tiền gửi và phát hành giấy tờ có giá; vay vốn; huy động vốn khác.
7 1.1.4.2 Nghiệp vụ có Là nghiệp vụ sử dụng các nguồn vốn của ngân hàng, trong đó nghiệp vụ cho vay và đầu tƣ là quan trọng nhất quyết định khả năng tồn tại và hoạt động của NHTM. Đây là các nghiệp vụ cấu thành bộ phận chủ yếu và quan trọng của tài sản có của ngân hàng, bao gồm: - Thiết lập dự trữ: là các khoản mà NHTM phải duy trì theo một tỷ lệ bắt buộc do Ngân hàng Trung Ƣơng ấn định, nhằm đảm bảo đáp ứng các nhu cầu thanh toán của khách hàng một cách kịp thời và đảm bảo quyền lợi cho khách hàng khi ngân hàng gặp rủi ro. - Cấp tín dụng: nguồn vốn còn lại sau khi dự trữ NHTM có thể sử dụng để cấp tín dụng cho tổ chức và cá nhân dƣới các hình thức cho vay, chiết khấu, bảo lãnh ngân hàng, cho thuê tài chính, bao thanh toán và các hình thức khác theo quy định. - Đầu tư: NHTM dùng nguồn vốn của mình và nguồn vốn ổn định khác để đầu tƣ dƣới các hình thức nhƣ: hùn vốn mua cổ phần, cổ phiếu của các Công ty, xí nghiệp; mua trái phiếu Chính Phủ, chính quyền địa phƣơng, trái phiếu công ty… - Nghiệp vụ có khác: chủ yếu là các nghiệp vụ tạo nên tài sản lƣu động - cơ sở vật chất để tiến hành hoạt động ngân hàng. 1.1.4.3 Nghiệp vụ kinh doanh dịch vụ ngân hàng Là nghiệp vụ mà NHTM thực hiện theo sự ủy nhiệm của khách hàng để hƣởng các khoản tiền hoa hồng, lệ phí bao gồm: - Các dịch vụ thanh toán, thu chi hộ cho khách hàng; - Nhận bảo quản các tài sản quý giá, các giấy tờ, chứng từ quan trọng; - Bảo quản, mua bán hộ chứng khoán theo ủy nhiệm của khách hàng; - Kinh doanh mua bán ngoại tệ, vàng, bạc, đá quý; - Tƣ vấn tài chính, giúp công ty, xí nghiệp phát hành cổ phiếu, trái phiếu…
8 1.2 Sản phẩm dịch vụ ngân hàng 1.2.1 Khái niệm sản phẩm dịch vụ ngân hàng Xét về góc độ thoả mãn nhu cầu khách hàng có thể hiểu: “sản phẩm dịch vụ ngân hàng là tập hợp những đặc điểm, tính năng, công dụng do ngân hàng tạo ra nhằm thoả mãn nhu cầu và mong muốn nhất định của khách hàng trên thị trƣờng tài chính”. Tuy nhiên, hiện có 2 quan niệm về “dịch vụ ngân hàng”: - Quan niệm theo nghĩa rộng, lĩnh vực dịch vụ ngân hàng là toàn bộ hoạt động tiền tệ, tín dụng, thanh toán, ngoại hối…của hệ thống ngân hàng đối với khách hàng (nhƣng không bao gồm hoạt động tự làm cho mình của các TCTD). Quan niệm này phù hợp với cách phân ngành dịch vụ ngân hàng trong dịch vụ tài chính của WTO và của Hiệp định thƣơng mại Việt Nam – Hoa Kỳ, cũng nhƣ của nhiều nƣớc phát triển trên thế giới. - Quan niệm theo nghĩa hẹp, dịch vụ ngân hàng chỉ bao gồm những hoạt động ngoài chức năng truyền thống của định chế tài chính trung gian (huy động vốn và cho vay). Quan niệm này chỉ nên dùng khi xem xét hoạt động của một ngân hàng, cụ thể để xem các dịch vụ mới phát triển thế nào, cơ cấu ra sao trong hoạt động của mình. Khi nói lĩnh vực dịch vụ ngân hàng đối với nền kinh tế, các nƣớc đều quan niệm dịch vụ ngân hàng theo nghĩa rộng. Theo WTO, một dịch vụ tài chính là bất kỳ dịch vụ nào có tính chất tài chính, đƣợc một nhà cung cấp dịch vụ tài chính cung cấp. Dịch vụ tài chính bao gồm mọi dịch vụ bảo hiểm và dịch vụ liên quan đến bảo hiểm, mọi dịch vụ ngân hàng và dịch vụ tài chính khác (ngoại trừ bảo hiểm). Nhƣ vậy dịch vụ ngân hàng còn đƣợc hiểu là một bộ phận cấu thành nên dịch vụ tài chính. Thực tiễn cho thấy, khái niệm về dịch vụ ngân hàng theo nghĩa rộng phù hợp với thông lệ quốc tế và đang trở nên phổ biến trên các diễn đàn, trong giới nghiên cứu và cơ quan lập chính sách. Do đó, một khi Việt Nam đã cùng tham gia sân chơi với các nền kinh tế lớn thì việc xem xét khái niệm dịch vụ tài chính cũng nhƣ khái niệm dịch vụ ngân hàng theo quan niệm chung của các nƣớc là tất yếu.
9 1.2.2 Các sản phẩm dịch vụ ngân hàng của NHTM Nhu cầu xã hội ngày càng cao, sản phẩm dịch vụ ngân hàng ngày càng phát triển đa dạng vì vậy rất khó để thống kê toàn bộ các sản phẩm dịch vụ ngân hàng. Sự phân loại tuỳ thuộc vào đặc điểm, chiến lƣợc kinh doanh của mỗi ngân hàng nhƣng về cơ bản thì sản phẩm dịch vụ ngân hàng bao gồm một số loại cụ thể nhƣ sau: 1.2.2.1 Sản phẩm dịch vụ ngân hàng truyền thống Huy động vốn Là hoạt động nhận tiền của tổ chức, cá nhân dƣới hình thức tiền gửi không kỳ hạn, tiền gửi có kỳ hạn, tiền gửi tiết kiệm, phát hành chứng chỉ tiền gửi, kỳ phiếu, tín phiếu, trái phiếu và các hình thức nhận tiền gửi khác theo nguyên tắc có hoàn trả đầy đủ tiền gốc, lãi cho ngƣời gửi tiền theo thỏa thuận. Đối với tiền gửi của tổ chức, cá nhân, ngoài lãi suất thì nhu cầu giao dịch với những tiện lợi nhanh chóng và an toàn là yếu tố cơ bản để thu hút nguồn tiền này. Đối với tiền gửi tiết kiệm, chứng chỉ tiền gửi, kỳ phiếu, tín phiếu, trái phiếu thì lãi suất là yếu tố quyết định vì khách hàng chọn sản phẩm nhằm mục đích kiếm lời. Cấp tín dụng Bao gồm những sản phẩm dịch vụ chủ yếu sau: - Cho vay: là hình thức cấp tín dụng, theo đó bên cho vay giao hoặc cam kết giao cho khách hàng một khoản tiền để sử dụng vào mục đích xác định trong một thời gian nhất định theo thỏa thuận với nguyên tắc có hoàn trả cả gốc và lãi. - Chiết khấu: là việc mua có kỳ hạn hoặc mua có bảo lƣu quyền truy đòi các công cụ chuyển nhƣợng, giấy tờ có giá khác của ngƣời thụ hƣởng trƣớc khi đến hạn thanh toán. - Tái chiết khấu: là việc chiết khấu các công cụ chuyển nhƣợng, giấy tờ có giá khác đã đƣợc chiết khấu trƣớc khi đến hạn thanh toán. - Bảo lãnh ngân hàng: là hình thức cấp tín dụng, theo đó TCTD cam kết với bên nhận bảo lãnh về việc TCTD sẽ thực hiện nghĩa vụ tài chính thay cho khách hàng khi khách hàng không thực hiện hoặc thực hiện không đầy đủ nghĩa vụ
10 đã cam kết; khách hàng phải nhận nợ và hoàn trả cho TCTD theo thỏa thuận. - Bao thanh toán: là hình thức cấp tín dụng cho bên bán hàng hoặc bên mua hàng thông qua việc mua lại có bảo lƣu quyền truy đòi các khoản phải thu hoặc các khoản phải trả phát sinh từ việc mua, bán hàng hoá, cung ứng dịch vụ theo hợp đồng mua, bán hàng hoá, cung ứng dịch vụ. Dịch vụ thanh toán Hiện các NHTM đang cung ứng các sản phẩm dịch vụ thanh toán nhƣ sau: - Thanh toán trong nước: bao gồm séc, lệnh chi, ủy nhiệm chi, nhờ thu, ủy nhiệm thu, thƣ tín dụng, thẻ ngân hàng, dịch vụ thu hộ và chi hộ. - Thanh toán quốc tế: o Chuyển tiền: ngƣời chuyển tiền (ngƣời nhập khẩu, ngƣời mua…) chủ động yêu cầu ngân hàng phục vụ mình chuyển một số tiền nhất định để trả cho một ngƣời nào đó ở nƣớc ngoài. o Nhờ thu: trong phƣơng thức này, ngƣời xuất khẩu (ngƣời bán) chủ động đòi tiền ngƣời nhập khẩu (ngƣời mua) bằng cách gửi đến ngân hàng phục vụ giấy đòi tiền và các chứng từ liên quan sau khi đã chuyển giao hàng hóa dịch vụ cho ngƣời nhập khẩu. Ngân hàng này tiếp tục chuyển bộ chứng từ đòi tiền đến ngân hàng phục vụ ngƣời nhập khẩu. Căn cứ vào đó ngân hàng phục vụ ngƣời nhập khẩu sẽ chuyển chứng từ hàng hóa cho ngƣời nhập khẩu sau khi đã thu đƣợc tiền (hoặc đã chấp nhận hối phiếu) của ngƣời nhập khẩu, ngay sau đó chuyển tiền (hoặc hối phiếu đã chấp nhận) cho ngƣời xuất khẩu thông qua ngân hàng phục vụ ngƣời xuất khẩu sau khi đã thu một khoản lệ phí nhất định. o Tín dụng chứng từ: là phƣơng thức đƣợc sử dụng phổ biến nhất hiện nay. Theo phƣơng thức này, ngân hàng phục vụ ngƣời nhập khẩu theo yêu cầu của ngƣời nhập khẩu sẽ lập và chuyển Thƣ tín dụng (L/C) đến ngân hàng phục vụ ngƣời xuất khẩu cam kết trả tiền cho ngƣời xuất khẩu nếu thực hiện đúng các điều kiện đã quy định trong L/C về việc xuất hàng. Sau khi nhận đƣợc L/C và giao hàng, ngƣời xuất khẩu xuất trình bộ chứng từ qua ngân hàng phục vụ để chuyển đến ngân hàng phục vụ ngƣời nhập khẩu. Một trong hai ngân hàng nêu trên sẽ tiến
11 hành thanh toán cho ngƣời xuất khẩu theo đúng quy định của L/C. o Bù trừ: là phƣơng thức thanh toán mang tính chất bù trừ giữa hai bên xuất nhập khẩu. Theo phƣơng thức này, hai bên xuất nhập khẩu sẽ mở tài khoản cho nhau để ghi những khoản tiền phải chi trả cho nhau. Sau mỗi lần giao hàng, bên bán gửi thẳng chứng từ cho ngƣời mua và ghi giá trị hàng hóa mà ngƣời mua phải trả vào tài khoản đó. Đến định kỳ thỏa thuận hai bên sẽ thanh toán số chênh lệch. 1.2.2.2 Các sản phẩm dịch vụ ngân hàng hiện đại Công cuộc đổi mới công nghệ, hiện đại hoá hoạt động ngân hàng đã dẫn đến sự ra đời hàng loạt các sản phẩm dịch vụ ngân hàng hiện đại, đa tiện ích nhƣ: Dịch vụ Phone banking, Mobile banking, Home banking, Internet banking - Dịch vụ ngân hàng qua điện thoại (Phone banking): kết nối với ngân hàng qua điện thoại để truy cập tự động các thông tin về tỷ giá, lãi suất, số dƣ và giao dịch tài khoản ... 24/24 giờ, 07 ngày/tuần, kể cả ngày lễ hoàn toàn miễn phí. - Dịch vụ ngân hàng qua điện thoại di động (Mobile banking): dịch vụ mà ngân hàng cung cấp thông tin về tài khoản và các thông tin khác bằng hình thức tin nhắn đến các thuê bao điện thoại của khách hàng thông qua mạng điện thoại di động, chuyển tiền qua điện thoại di động. - Dịch vụ ngân hàng tại nhà (Home banking): qua màn hình máy tính tại văn phòng làm việc, khách hàng có thể truy vấn các thông tin ngân hàng nhƣ tỷ giá, lãi suất, biểu phí... đặc biệt là các thông tin mới nhất về số dƣ tài khoản và thực hiện các dịch vụ chuyển tiền, chuyển khoản liên ngân hàng... - Dịch vụ ngân hàng trực tuyến (Internet banking): tƣơng tự nhƣ dịch vụ ngân hàng tại nhà, đây là phƣơng tiện giúp khách hàng tiếp cận và sử dụng dịch vụ của ngân hàng thông qua thiết bị đƣờng truyền mạng của bƣu điện và mạng internet. Dịch vụ thẻ Thẻ là công cụ thanh toán không dùng tiền mặt hiện đại do ngân hàng phát hành và bán cho khách hàng sử dụng trong thanh toán tiền mua hàng hóa, dịch vụ hoặc rút tiền mặt tại các ngân hàng đại lý hay các quầy trả tiền tự động. Bao gồm:
12 - Thẻ thanh toán: áp dụng cho mọi khách hàng trong và ngoài nƣớc với điều kiện phải lƣu ký tiền vào một tài khoản riêng tại ngân hàng (ký quỹ trƣớc) và đƣợc sử dụng thẻ có giá trị bằng số tiền ký quỹ đó để thanh toán. Thẻ thanh toán có nhiều chức năng tùy vào từng loại thẻ nhƣ: nạp tiền; rút tiền; chuyển khoản; nhận chuyển khoản; mua hàng hóa dịch vụ tại các điểm liên kết; thanh toán tự động điện, nƣớc, điện thoại, internet,... - Thẻ tín dụng: đối với những khách hàng đủ điều kiện, ngân hàng phát hành thẻ cho vay vốn để thanh toán tiền hàng hóa dịch vụ. Sau khi ký hợp đồng tín dụng với ngân hàng, khách hàng sẽ đƣợc cấp thẻ tín dụng với một hạn mức tín dụng đƣợc ghi vào bộ nhớ thẻ để thanh toán cho ngƣời bán. Khi sử dụng thẻ, khách hàng phải trả nợ gốc cho ngân hàng trong thời hạn quy định và phải trả thêm lãi nếu trễ hạn. Kinh doanh tiền tệ - Dịch vụ mua bán ngoại tệ giao ngay (SPOT): là dịch vụ trong đó hai bên thực hiện mua bán một số ngoại tệ theo tỷ giá đƣợc xác định tại thời điểm ký hợp đồng và kết thúc thanh toán chậm nhất là sau 2 ngày làm việc. - Dịch vụ mua bán ngoại tệ có kỳ hạn (FORWARD): là một giao dịch mua bán ngoại tệ mà mọi điều kiện của nó đƣợc xác định tại thời điểm ký hợp đồng, nhƣng sẽ thực hiện sau một thời gian nhất định trong tƣơng lai (từ 1 tháng đến 12 tháng). - Dịch vụ hoán đổi ngoại tệ (SWAP): là sự kết hợp đồng thời giữa một giao dịch giao ngay với một giao dịch kỳ hạn. Một đồng tiền đƣợc chuyển đổi sang một đồng tiền khác trong một thời gian nhất định, bằng cách cùng một lúc ký hợp đồng mua (bán) lại đồng tiền đó vào một thời hạn khác trong tƣơng lai bằng một hợp đồng kỳ hạn. - Dịch vụ quyền chọn mua bán ngoại tệ (OPTIONS): là nghiệp vụ mà trong đó ngân hàng sẽ ký hợp đồng quyền chọn với khách hàng của mình về việc mua hoặc bán ngoại tệ theo một số lƣợng, tỷ giá và thời hạn nhất định, nhƣng dành quyền chọn cho khách hàng. Nghĩa là dành cho khách hàng quyền quyết định