Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Giải pháp quản lý rủi ro tác nghiệp tại Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:116

Thêm vào BST

Báo xấu

23
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn nghiên cứu lý thuyết và kinh nghiệm quản lý rủi ro tác nghiệp tại các Ngân hàng trên thế giới, phân tích đánh giá thực trạng Quản lý rủi ro tác nghiệp tại các Ngân hàng thương mại tại Việt Nam nói chung và Vietcombank nói riêng. Từ đó đề xuất một số giải pháp để nâng cao việc Quản lý rủi ro tác nghiệp tại Ngân hàng thương mại.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Giải pháp quản lý rủi ro tác nghiệp tại Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH NGUYỄN THỊ HẬU GIẢI PHÁP QUẢN LÝ RỦI RO TÁC NGHIỆP TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN NGOẠI THƢƠNG VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Tp. Hồ Chí Minh - 2015
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH NGUYỄN THỊ HẬU GIẢI PHÁP QUẢN LÝ RỦI RO TÁC NGHIỆP TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN NGOẠI THƢƠNG VIỆT NAM Chuyên ngành: Tài chính - Ngân hàng Mã số: 60340201 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS. TS. Hoàng Đức Tp. Hồ Chí Minh - 2015
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận văn này là công trình nghiên cứu của cá nhân tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong Luận văn là do chính bản thân tôi tổng hợp từ các báo cáo tài chính và hoạt động kinh doanh của Ngân hàng Thƣơng mại Cổ phần Ngoại Thƣơng Việt Nam đƣợc công bố tại các báo cáo thƣờng niên và các trang web. Các số liệu hoàn toàn trung thực, chính xác. Ngƣời viết luận văn Nguyễn Thị Hậu
MỤC LỤC Trang phụ bìa Lời cam đoan Mục lục Danh mục các ký hiệu, các chữ viết tắt Danh mục các bảng Danh mục các Sơ đồ, đồ thị CHƢƠNG 1: GIỚI THIỆU .................................................................................... 1 1.1 Giới thiệu ..................................................................................................... 1 1.2 Sự cần thiết của vấn đề nghiên cứu ............................................................. 1 1.3 Mục tiêu nghiên cứu .................................................................................... 2 1.4 Câu hỏi nghiên cứu ...................................................................................... 3 1.5 Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ............................................................... 4 1.6 Kết cấu luận văn .......................................................................................... 4 1.7 Phƣơng pháp nghiên cứu ............................................................................. 5 1.8 Ý nghĩa của đề tài nghiên cứu ..................................................................... 5 KẾT LUẬN CHƢƠNG 1 ........................................................................................ 5 CHƢƠNG 2: TỔNG QUAN VỀ QUẢN LÝ RỦI RO TÁC NGHIỆP NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI .......................................................................................... 6 2.1 Các loại rủi ro trong hoạt động kinh doanh Ngân hàng thƣơng mại ........... 6 2.1.1 Khái niệm về rủi ro ................................................................................ 6 2.1.2 Các loại rủi ro trong kinh doanh ngân hàng .......................................... 6 2.2 Rủi ro tác nghiệp tại Ngân hàng thƣơng mại .............................................. 7
2.2.1 Khái niệm rủi ro tác nghiệp ................................................................... 7 2.2.2 Phân loại rủi ro tác nghiệp ..................................................................... 8 2.2.2.1 Rủi ro liên quan đến tập quán làm việc và an toàn nơi làm việc..8 2.2.2.2 Rủi ro liên quan đến khách hàng, sản phẩm hoặc tập quán hoạt động kinh doanh ...................................................................................................... 9 2.2.2.3 Rủi ro liên quan đến gian lận nội bộ ............................................ 9 2.2.2.4 Rủi ro liên quan đến việc thực hiện, bàn giao và quản lý quy trình.......... ........ .............................................................................................. 9 2.2.2.5 Rủi ro liên quan đến gián đoạn hoạt động kinh doanh hoặc khuyết điểm của hệ thống .......................................................................................... 9 2.2.2.6 Rủi ro liên quan đến yếu tố từ bên ngoài .................................... 10 2.2.2.7 Rủi ro liên quan đến thiệt hại tài sản........................................... 10 2.2.2 Các nguyên nhân dẫn đến rủi ro tác nghiệp .................................... 10 2.2.2.1 Con ngƣời.................................................................................... 10 2.2.3.2 Quy trình nghiệp vụ .................................................................... 11 2.2.3.3 Hệ thống hỗ trợ ........................................................................... 11 2.2.3.4 Tác động bên ngoài ..................................................................... 11 2.2.3 Mối quan hệ giữa rủi ro tác nghiệp và các loại rủi ro khác ............. 12 2.3 Quản lý rủi ro tác nghiệp tại Ngân hàng thƣơng mại ............................... 12 2.3.1 Khái niệm ........................................................................................ 12 2.3.2 Quá trình quản lý rủi ro tác nghiệp ................................................. 13 2.3.2.1 Nhận diện rủi ro .......................................................................... 13 2.3.2.2 Đánh giá rủi ro ............................................................................ 13 2.3.2.3 Kiểm tra, giám sát rủi ro ............................................................. 17 2.3.2.4 Tài trợ rủi ro ................................................................................ 18 2.3.3 Khung quản lý rủi ro tác nghiệp ...................................................... 19
2.3.4 Các nhân tố ảnh hƣởng đến rủi ro tác nghiệp của các ngân hàng thƣơng mại.......... ......... ........................................................................................................ .21 2.3.4.1 Chiến lƣợc kinh doanh ................................................................ 22 2.3.4.2 Chính sách, quy trình nghiệp vụ ................................................. 22 2.3.4.3 Cơ cấu tổ chức ............................................................................ 22 2.3.4.4 Nhân lực ...................................................................................... 23 2.3.4.5 Cơ sở hạ tầng............................................................................... 23 2.3.4.6 Các biện pháp kiểm soát ............................................................. 24 2.3.5 Ý nghĩa của việc quản lý rủi ro tác nghiệp tại NHTM .................... 24 2.4 Kinh nghiệm quản lý rủi ro tác nghiệp..................................................... 25 2.4.1 Kinh nghiệm của một số ngân hàng trên thế giới ........................... 26 2.4.2 Bài học kinh nghiệm đối với NHTMCP Ngoại Thƣơng Việt Nam..27 2.5 Nghiên cứu tổng quan............................................................................. 28 KẾT LUẬN CHƢƠNG 2 ....................................................................................... 30 CHƢƠN 3: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ RỦI RO TÁC NGHIỆP TẠI NHTMCP NGOẠI THƢƠNG VIỆT NAM ............................................................................ 31 3.1 Tổng quan về NHTMCP Ngoại Thƣơng Việt Nam ................................... 31 3.1.1 Kết quả hoạt động kinh doanh của NHTMCP Ngoại Thƣơng Việt Nam giai đoạn 2011 - 2014 ............................................................................................... 31 3.1.1.1 Huy động vốn .............................................................................. 31 3.1.1.2 Hoạt động tín dụng...................................................................... 34 3.1.1.3 Hoạt động dịch vụ ....................................................................... 38 3.1.1.4 Lợi nhuận hoạt động ................................................................... 39 3.2 Thực trạng quản lý rủi ro tác nghiệp tại NHTMCP Ngoại Thƣơng Việt Nam ................. .................................................................................. 40 3.2.1 Tổ chức bộ máy, chính sách quản lý rủi ro tác nghiệp tại
NHTMCP Ngoại Thƣơng Việt Nam ............................................................ 41 3.2.1.1 Cơ cấu tổ chức bộ máy quản lý rủi ro tác nghiệp ....................... 41 3.2.1.2 Chính sách quản lý rủi ro tác nghiệp .......................................... 43 3.2.2 Thực trạng rủi ro tác nghiệp tại NHTMCP Ngoại Thƣơng Việt Nam .................. ....................................................................................... 44 3.2.2.1 Lỗi tác nghiệp theo nghiệp vụ ..................................................... 44 3.2.2.2 Lỗi tác nghiệp phân loại theo dấu hiệu ....................................... 52 3.2.3 Thực trạng quản lý rủi ro tác nghiệp tại NHTMCP Ngoại Thƣơng Việt Nam ..................... ......................................................................................... 54 3.2.3.1 Nhận rủi ro .................................................................................. 54 3.2.3.2 Đo lƣờng rủi ro............................................................................ 58 3.2.3.3 Kiểm soát rủi ro........................................................................... 62 3.2.4 Khảo sát ý kiến cán bộ NHTMCP Ngoại Thƣơng Việt Nam về RRTN và QLRRTN ................................................................................................. 63 3.3 Nhận xét, đánh giá về thực trạng quản lý rủi ro tác nghiệp tại Vietcombank ................................................................................................. 68 3.3.1 Các mặt đạt đƣợc ............................................................................. 68 3.3.2 Tồn tại và nguyên nhân ................................................................... 70 KẾT LUẬN CHƢƠNG 3 ...................................................................................... 71 CHƢƠNG 4: GIẢI PHÁP QUẢN LÝ RỦI RO TÁC NGHIỆP TẠI NHTMCP NGOẠI THƢƠNG VIỆT NAM ............................................................................ 73 4.1 Định hƣớng phát triển của NHTMCP Ngoại Thƣơng Việt Nam đến 2020 ......................................................................................................... 73 4.1.1 Định hƣớng phát triển chung .......................................................... 73 4.1.2 Định hƣớng về quản lý rủi ro tác nghiệp ........................................ 74
4.2 Giải pháp quản lý rủi ro tác nghiệp tại NHTMCP Ngoại Thƣơng Việt Nam ......................................................................................................... 75 4.2.1 Các giải pháp đối với NHTMCP Ngoại Thƣơng Việt Nam ........... 75 4.2.1.1 Hoàn thiện hệ thống văn bản pháp lý.......................................... 75 4.2.1.2 Các giải pháp cụ thể đối với các nghiệp vụ có tần suất rủi ro thƣờng xuyên ..................................................................................................... 76 4.2.1.3 Chấn chỉnh việc thực hiện báo cáo RRTN.................................. 76 4.2.1.4 Chú trọng công tác tuyển dụng, đào tạo nhân viên ..................... 76 4.2.1.5 Củng cố và tăng cƣờng cơ sở vật chất và công nghệ thông tin ................................................................................................. 77 4.2.1.6 Hoàn thiện cơ chế kiểm tra, giám sát .......................................... 79 4.2.1.7 Giải pháp khác ........................................................................... 79 4.2.2 Kiến nghị với Chính Phủ ................................................................. 80 4.2.3 Kiến nghị với NHNN ...................................................................... 80 KẾT LUẬN CHƢƠNG 4 ....................................................................................... 81 KẾT LUẬN .................. .......................................................................................... 82 Tài liệu tham khảo Phụ lục 01 Phụ lục 02 Phụ lục 03 Phụ lục 04 Phụ lục 05 Phụ lục 06
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT AMA: Phƣơng pháp tiếp cận đo lƣờng tiên tiến GDV: Giao dịch viên NHTM: Ngân hàng thƣơng mại NHNN: Ngân hàng nhà nƣớc NHTMCP: Ngân hàng thƣơng mại cổ phần QLRRTN: Quản lý rủi ro tác nghiệp PTGĐ: Phó Tổng Giám Đốc RRTN: Rủi ro tác nghiệp
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1: Giá trị Beta cho từng ngành kinh doanh ................................................. 16 Bảng 3.1: Tình hình huy động vốn cho từng nguồn ................................................ 31 Bảng 3.2: Tỷ trọng nguồn vốn huy động theo từng nguồn...................................... 33 Bảng 3.3: Tình hình huy động vốn theo kỳ hạn ...................................................... 33 Bảng 3.4: Dƣ nợ tín dụng theo kỳ hạn ..................................................................... 34 Bảng 3.5: Cơ cấu dƣ nợ cho vay theo đối tƣợng khách hàng và loại hình doanh nghiệp...................................................................................................35 Bảng 3.6: Cơ cấu dƣ nợ cho vay theo ngành ........................................................... 36 Bảng 3.7: Chất lƣợng dƣ nợ tín dụng ...................................................................... 37 Bảng 3.8: Dự phòng rủi ro tín dụng ......................................................................... 38 Bảng 3.9: Doanh thu từ hoạt động dịch vụ .............................................................. 39 Bảng 3.10: Lợi nhuận hoạt động ............................................................................. 40 Bảng 3.11: Lỗi tác nghiệp theo nghiệp vụ ............................................................... 45 Bảng 3.12: Lỗi tác nghiệp theo dấu hiệu rủi ro tác nghiệp ...................................... 53 Bảng 3.13: Dấu hiệu rủi ro tác nghiệp ......................................................................58 Bảng 3.14: Đặc điểm các đối tƣợng khảo sát ...........................................................64 Bảng 3.15: Kết quả khảo sát về RRTN và QLRRTN ...............................................65
DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, ĐỒ THỊ DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ Sơ đồ 2.1: Các loại rủi ro đối với Ngân hàng ........................................................... 7 Sơ đồ 3.2: Cơ cấu tổ chức bộ máy quản lý rủi ro tác nghiệp .................................. 41 DANH MỤC CÁC ĐỒ THỊ Biểu đồ 3.1: Thực trạng số lỗi tác nghiệp trong nghiệp vụ tiền gửi ........................ 46 Biểu đồ 3.2: Thực trạng số lỗi tác nghiệp trong nghiệp vụ thẻ ............................... 48 Biểu đồ 3.3: Thực trạng lỗi tác nghiệp liên quan đến chứng từ .............................. 50 Biểu đồ 3.4: Thực trạng lỗi tác nghiệp trong nghiệp vụ tín dụng, bảo lãnh ............ 51 Biểu đồ 3.5: Kết quả khảo sát về nghiệp vụ có RRTN xảy ra nhiều nhất ............... 67 Biểu đồ 3.6: Kết quả khảo sát về nguyên nhân chính gây ra RRTN ....................... 68
1 CHƢƠNG 1: GIỚI THIỆU 1.1 Giới thiệu Ngày nay, cùng với nỗ lực nâng cao chất lƣợng hoạt động tín dụng, các ngân hàng ngaỳ càng mở rộng hoạt động kinh doanh dịch vụ, một trong những mục tiêu quan trọng của các NHTM ở Việt Nam đang hƣớng tới là tăng tỷ trọng thu nhập từ hoạt động dịch vụ lên 40-50%, điều này đồng nghĩa với việc các ngân hàng sẽ đối mặt với các loại rủi ro nhƣ rủi ro thị trƣờng và rủi ro tác nghiệp. Rủi ro tác nghiệp không phải là loại rủi ro mới, nó tồn tại song hành với sự ra đời của các ngân hàng. Theo nghiên cứu ảnh hƣởng định tính của Ủy ban Basel thì thông thƣờng các ngân hàng sẽ phải mất đi 10% lợi nhuận từ hoạt động kinh doanh vì rủi ro tác nghiệp. Rủi ro tác nghiệp ngày càng gia tăng do tác động của quá trình hội nhập, do tốc độ gia tăng khối lƣợng các giao dịch trong ngân hàng, môi trƣờng kinh doanh ngày càng phức tạp và áp lực cạnh tranh ngày càng lớn. Do đó các Ngân hàng thƣơng mại Việt Nam nói chung và Ngân hàng TMCP Ngoại thƣơng Việt Nam nói riêng đang chú trọng tìm ra giải pháp quản lý rủi ro tác nghiệp một cách hiệu quả nhất. Giải pháp quản lý rủi ro tác nghiệp phân tích nội dung cơ bản quản lý rủi ro tác nghiệp trong Ngân hàng. Đánh giá tình hình quản lý rủi ro tác nghiệp tại Ngân hàng thƣơng mại cổ phần Ngoại Thƣơng Việt Nam nhằm tìm ra những hạn chế, tồn tại và nguyên nhân của nó. Đề xuất một số biện pháp nhằm hoàn thiện nâng cao hiệu quả quản lý rủi ro tác nghiệp tại Ngân hàng thƣơng mại cổ phần Ngoại Thƣơng Việt Nam. 1.2 Sự cần thiết của vấn đề nghiên cứu Với xu hƣớng toàn cầu hóa, hội nhập kinh tế quốc tế diễn ra mạnh mẽ mở ra cơ hội để ngành Ngân hàng Việt Nam tiếp cận gần hơn với trình độ và chuẩn mực Quốc tế. Bên cạnh đó cũng đòi hỏi các Ngân hàng đáp ứng các yêu cầu về Quản trị
2 nói chung, quản trị rủi ro nói riêng theo chuẩn mực quốc tế. Hiện nay lĩnh vực ngân hàng cũng đang có sự cạnh tranh khốc liệt với sự tham gia của các ngân hàng nƣớc ngoài, ngân hàng cổ phần nội địa và sự cổ phần hóa nhằm nâng cao chất lƣợng hoạt động của các ngân hàng thƣơng mại nhà nƣớc. Trong môi trƣờng kinh doanh ngày càng khó khăn, các ngân hàng phải không ngừng gia tăng số lƣợng và chất lƣợng các dịch vụ, mở rộng việc tìm kiếm khách hàng mới. Do đó các Ngân hàng thƣơng mại cần phải quan tâm hơn đến các vấn đề về rủi ro trong qúa trình hoạt. Trong thời gian qua các Ngân hàng Việt Nam đã quan tâm và thực hiện quản lý một số rủi ro nhƣ: rủi ro tín dụng, rủi ro thị trƣờng, rủi ro thanh khoản, rủi ro lãi suất. Song đối với rủi ro tác nghiệp thì hầu nhƣ mới bắt đầu và hiện nay chỉ có một số ít Ngân hàng có hệ thống quản lý rủi ro tác nghiệp tƣơng đối hoàn chỉnh theo Basel II. So với các rủi ro đến từ bên ngoài chiếm đa số nhƣ rủi ro tín dụng, rủi ro thị trƣờng…; các rủi ro đến từ các hoạt động tác nghiệp của nhân viên trong ngân hàng tuy chiếm tỷ trọng nhỏ nhƣng mang lại tổn thất lớn về cả mặt tài chính lẫn uy tín và hình ảnh của chính bản thân ngân hàng trong mắt khách hàng. Ngoài ra trong xu thế phát triển hiện tại, rủi ro tác nghiệp đang trở thành vấn đề lớn do môi trƣờng kinh doanh ngày càng phức tạp, hành vi trái pháp luật không ngừng tăng lên. Rủi ro tác nghiệp có nhiều loại nhƣng thƣờng liên quan đến quá trình xử lý công việc của nhân viên, do nhiều nguyên nhân khác nhau nhƣ mức độ hội nhập, số lƣợng các giao dịch ngày càng cao trong môi trƣờng kinh doanh ngày càng phức tạp và áp lực cạnh tranh ngày càng cao. Để hạn chế các rủi ro tác nghiệp, nâng cao uy tín, chất lƣợng và hình ảnh của VIETCOMBANK; từ đó phát triển bền vững trong môi trƣờng cạnh tranh ngày càng gay gắt đòi hỏi phải có những giải pháp phù hợp với thực trạng tại ngân hàng, đó là lý do tác giả chọn đề tài: “GIẢI PHÁP QUẢN LÝ RỦI RO TÁC NGHIỆP TẠI NGÂN HÀNG TMCP NGOẠI THƢƠNG VIỆT NAM”. 1.3 Mục tiêu nghiên cứu
3 Sau khi hiệp ƣớc Basel II ra đời đã có rất nhiều Ngân hàng trên thế giới áp dụng vào QLRRTN. Tuy nhiên tại Việt Nam có một số NHTM áp dụng trong những năm gần đây. Nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh, duy trì và mở rộng quy mô hoạt động kinh doanh các NHTM phải kịp thời cải cách thủ tục hành chính, đổi mới quy trình tác nghiệp, nâng cấp công nghệ xử lý nghiệp vụ và quan trọng nhất là nâng cao hệ thống quản lý rủi ro trong đó có QLRRTN. Hiện nay các NHTM lớn đang chú tâm xây dựng và tiến tới hoàn thiện hệ thống quy định, quy trình, thiết lập chính sách và phƣơng pháp đo lƣờng trong QLRRTN theo hiệp ƣớc Basel II và phù hợp với tình hình hoạt động của từng Ngân hàng. Do đó mục tiêu nghiên cứu của đề tài tập trung vào 3 mục tiêu chính sau:  Nghiên cứu, hệ thống hóa cơ sở lý luận cơ bản về rủi ro tác nghiệp và quản lý rủi ro tác nghiệp trong ngân hàng thƣơng mại.  Dựa trên cơ sở các số liệu thu thập đƣợc từ các báo cáo rủi ro tác nghiệp tại Vietcombank giai đoạn 2011-2014 và kết quả bảng khảo sát ý kiến của cán bộ nhân viên làm việc tại Vietcombank phân tích, đánh giá thực trạng về rủi ro tác nghiệp và quản lý rủi ro tác nghiệp tại Vietcombank để từ đó đƣa ra những nhận xét, đánh giá về các mặt đạt đƣợc cũng nhƣ những tồn tại cần giải quyết và nguyên nhân.  Sau khi đã phân tích, đánh giá về thực trạng rủi ro tác nghiệp và quản lý rủi ro tác nghiệp, đƣa ra các mặt đạt đƣợc và những hạn chế còn tồn tại trong việc quản lý rủi ro tác nghiệp tại Vietcombank. Tác giả có đề xuất kiến nghị đối với Chính phủ và NHNN và đƣa ra một số giải pháp nhằm hoàn thiện hệ thống quản lý rủi ro tác nghiệp tại Ngân hàng thƣơng mại Việt Nam nói chung và Vietcombank nói riêng. 1.4 Câu hỏi nghiên cứu  Thực trạng rủi ro tác nghiệp và quản lý rủi ro tác nghiệp giai đoạn 2011-2014 tại Viecombank nhƣ thế nào?  Các giải pháp cần thiết trong quản lý rủi ro tác nghiệp tại Vietcombank.
4 1.5 Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu Căn cứ vào các mục tiêu trên đối tƣợng nghiên cứu của luận văn là tập trung nghiên cứu cơ sở lý luận về rủi ro tác nghiệp và quản lý rủi ro tác nghiệp. Thực trạng và công tác quản lý rủi ro tác nghiệp của Vietcombank. Phạm vi nghiên cứu của đề tài là thực trạng và hoạt động quản lý rủi ro tác nghiệp tại Vietcombank dựa trên cơ sở số liệu rủi ro tác nghiệp và công tác quản lý rủi ro tác nghiệp trong giai đoạn từ năm 2011 đến 2014, qua đó phân tích, đánh giá và đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý rủi ro tác nghiệp. 1.6 Kết cấu luận văn Luận văn gồm có 4 chƣơng chính, bố cục chi tiết bao gồm: Chƣơng 1:Giới thiệu các vấn đề có liên quan đến đề tài luận văn cao học kinh tế. Trong chƣơng này tác giả giới thiệu bối cảnh chung cũng nhƣ lý do và sự cần thiết của đề tài nghiên cứu. Từ đó đƣa ra những đóng góp trong kết quả nghiên cứu của đề tài mang lại cho sự phát triển trong hệ thống quản lý rủi ro tác nghiệp của Ngân hàng thƣơng mại Việt Nam nói chung và Ngân hàng TMCP Ngoại thƣơng nói riêng. Chƣơng 2:Tổng quan về quản lý rủi ro tác nghiệp tại Ngân hàng thƣơng mại. Tác giả tổng quát hóa cơ sở lý luận về rủi ro tác nghiệp và quản lý rủi ro tác nghiệp, các khái niệm về rủi ro, QLRRTN và quy trình trong quản lý rủi ro tác nghiệp. Ngoài ra đƣa ra một số bài học kinh nghiệm của một số Ngân hàng trên thế giới về quản lý rủi ro tác nghiệp. Chƣơng 3:Thực trạng quản lý rủi ro tác nghiệp tại Ngân hàng TMCP Ngoại thƣơng Việt Nam. Dựa trên số liệu thu thập đƣợc từ các báo cáo thƣờng niên, báo cáo rủi ro tác nghiệp của Vietcombank giai đoạn 2011-2014 từ đó phân tích đánh giá thực trạng rủi ro tác nghiệp và quản lý rủi ro tác nghiệp, nhận xét các mặt đạt đƣợc và những hạn chế còn tồn tại và nguyên nhân.
5 Chƣơng 4:Giải pháp quản lý rủi ro tác nghiệp tại Ngân hàng TMCP Ngoại thƣơng Việt Nam. Dựa vào kết quả phân tích tại chƣơng 3, tác giả đƣa ra kiến nghị, giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý rủi ro tác nghiệp tại Vietcombank. 1.7 Phƣơng pháp nghiên cứu Đề tài đƣợc nghiên cứu trên cơ sở sử dụng phƣơng pháp khảo sát kết hợp với thống kê mô tả, hệ thống, phân tích, phƣơng pháp tổng hợp có sự kết hợp giữa lý luận và thực tiễn. Các số liệu đƣợc lấy từ các báo cáo quản lý rủi ro của ngân hàng giai đoạn 2011-2014 tại Vietcombank. 1.8 Ý nghĩa khoa học của đề tài nghiên cứu Luận văn nghiên cứu lý thuyết và kinh nghiệm quản lý rủi ro tác nghiệp tại các Ngân hàng trên thế giới, phân tích đánh giá thực trạng Quản lý rủi ro tác nghiệp tại các Ngân hàng thƣơng mại tại Việt Nam nói chung và Vietcombank nói riêng. Từ đó đề xuất một số giải pháp để nâng cao việc Quản lý rủi ro tác nghiệp tại Ngân hàng thƣơng mại KẾT LUẬN CHƢƠNG 1 Chƣơng 1 giới thiệu bối cảnh chung cũng nhƣ lý do và sự cần thiết của đề tài nghiên cứu. Bên cạnh đó chƣơng 1 đƣa ra một số nghiên cứu trƣớc đây về RRTN. Từ đó đƣa ra những đóng góp trong kết quả nghiên cứu của đề tài mang lại cho sự phát triển trong hệ thống quản lý rủi ro tác nghiệp của Ngân hàng thƣơng mại Việt Nam nói chung và Ngân hàng TMCP Ngoại thƣơng nói riêng.
6 CHƢƠNG 2: TỔNG QUAN VỀ QUẢN LÝ RỦI RO TÁC NGHIỆP NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI 2.1 Các loại rủi ro trong hoạt động kinh doanh Ngân hàng thƣơng mại 2.1.1 Khái niệm về rủi ro Theo định nghĩa truyền thống rủi ro là những sự kiện có thể làm mất mát tài sản hay làm phát sinh một khoản nợ. Định nghĩa hiện đại về rủi ro bao hàm nghĩa rộng hơn và không chỉ tính đến rủi ro tài chính mà còn bao gồm cả rủi ro liên quan đến những mục tiêu hoạt động và mục tiêu chiến lƣợc: “Rủi ro là những sự kiện chƣa chắc chắn trong tƣơng lai sẽ làm cho chủ thể không đạt đƣợc những mục tiêu chiến lƣợc và mục tiêu hoạt động, cũng nhƣ chi phí cơ hội của việc làm mất những cơ hội thị trƣờng. Theo tài liệu SSC ( State Security Commission of Viet Nam) cung cấp sử dụng trong hội thảo “ Quản trị rủi ro đối với Ngân hàng thƣơng mại” tại Thành phố Hồ Chí Minh ngày 4-5/08/2006 thì định nghĩa: “Rủi ro trong kinh doanh Ngân hàng là khả năng một hành động hoặc một sự kiện nào đó có thể đem lại những kết quả bất lợi ảnh hƣởng trực tiếp đến nguồn thu nhập hay nguồn vốn của tổ chức hoặc tạo ra các trở ngại ngăn cản tổ chức tiếp tục kinh doanh và tận dụng cơ hội tạo ra lợi nhuận. 2.1.2 Các loại rủi ro trong kinh doanh Ngân hàng Nền kinh tế ngày càng phát triển, theo đó là sự cạnh tranh ngày càng gay gắt do vậy Ngân hàng càng đối mặt với nhiều rủi ro hơn để tạo đƣợc lợi nhuận mong muốn. Rủi ro trong hoạt động kinh doanh Ngân hàng chia làm bốn nhóm chính. Trong thực tế hiện nay khi nói đến rủi ro Ngân hàng thƣờng gặp phải ngƣời ta thƣờng nói đến các loại rủi ro nhƣ: Rủi ro thanh khoản, rủi ro thị trƣờng, rủi ro tín dụng, rủi ro ngoại hối, rủi ro lãi suất, rủi ro tác nghiệp, rủi ro tài sản. Mỗi loại rủi ro có đặc thù riêng song chúng có mối quan hệ mật thiết với nhau và đều ảnh hƣởng trực tiếp đến hoạt động kinh doanh của Ngân hàng.
7 Sơ đồ 2.1: Các loại rủi ro đối với Ngân hàng Rủi ro tài chính Rủi ro tác nghiệp Rủi ro kinh doanh Rủi ro sự cố Cơ cấu lợi nhuận Lừa dối nội bộ Chính sách kinh tế vĩ Sự kiện chính trị mô Mức độ vốn Lỗi trong quá Khủng hoảng trình quản lý Rủi ro quốc gia ngân hàng Rủi ro t. Khoản đảo tài sản Hƣ hỏng Lừa Tính chấp hành P.luật Cú sốcdich Bệnh bên ngoài Rủi ro lãi suất Rủi ro công Hệ thống pháp luật Rủi ro thị trƣờng nghệ Rủi ro hối đoái Hành vi công nghệ ( Nguồn: Annual report – Risk report, Deutsch Bank) Các loại rủi ro có mối quan hệ biện chứng với nhau. Một rủi ro này xảy ra sẽ kéo theo một loạt các rủi ro khác, ví dụ một các bộ tín dụng không chấp hành các quy chế nghiệp vụ (rủi ro tác nghiệp) gây ra thất thoát tài sản tức gây ra rủi ro tín dụng, rủi ro thanh khoản. Trong các loại rủi ro trong kinh doanh Ngân hàng thì rủi ro tác nghiệp là loại rủi ro ảnh hƣởng nhiều nhất và bao trùm lên tất cả các loại rủi ro. Đây là rủi ro từ con ngƣời, từ hệ thống nội bộ nên gắn liền với từng phòng ban hiện có của Ngân hàng. Chính vị vậy trong quản lý rủi ro, nếu quản lý tốt rủi ro tác nghiệp sẽ làm giảm thiểu nguy cơ xảy ra các rủi ro khác. 2.2 Rủi ro tác nghiệp tại Ngân hàng thƣơng mại 2.2.1 Khái niệm rủi ro tác nghiệp Rủi ro tác nghiệp là rủi ro phát sinh do yếu tố con ngƣời ( cẩu thả, gian lận), sự yếu kém trong hệ thống công nghệ, thông tin, sự sơ hở, yếu kém trong quản lý và các quy định nghiệp vụ hoặc từ các yếu tố bên ngoài. Phạm vi và thời gian xảy ra
8 rủi ro tác nghiệp rất rộng lớn, nó có thể xảy ra bất kỳ lúc nào trong thời gian hoạt động của Ngân hàng. Rủi ro tác nghiệp là thuật ngữ khá mới trong lĩnh vực ngân hàng. Rủi ro tác nghiệp thực sự đƣợc Ủy ban Basel về giám sát Ngân hàng đƣa vào “Hiệp ƣớc vốn Basel mới” vào năm 1999, và đến năm 2001 văn bản này mới đƣợc phát hành rộng rãi. Từ đó đến nay có một số định nghĩa đƣợc đƣa ra bởi cả Basel và các tổ chức khác. Nhƣng khái niệm đƣợc chấp nhận rộng rãi nhất vẫn là khái niệm của Basel đƣa ra. Theo Basel II (2004, trang 137): “Rủi ro tác nghiệp đƣợc định nghĩa là rủi ro từ sự mất mát trực tiếp hay gián tiếp do con ngƣời, hệ thống, quy trình nội bộ bị lỗi hoặc không phù hợp hay do các sự kiện bên ngoài. Khái niệm Rủi ro tác nghiệp bao gồm rủi ro pháp lý nhƣng không bao gồm rủi ro chiến lƣợc và rủi ro uy tín doanh nghiệp. 2.2.2 Phân loại rủi ro tác nghiệp Theo các văn bản hiện nay (phụ lục 2, Basel, 2001), rủi ro tác nghiệp đƣợc chia làm 7 loại sau: 2.2.2.1 Rủi ro liên quan đến tập quán làm việc và an toàn nơi làm việc Rủi ro liên quan đến tập quán làm việc và an toàn nơi làm việc là các thiệt hại phát sinh do các hành vi không phù hợp với các thỏa thuận, pháp luật về tuyển dụng, sức khỏe hay an toàn việc làm, từ việc thanh toán bồi thƣờng tai nạn cá nhân đến các vấn đề phân biệt đối xử. Gồm 2 nhóm: Rủi ro liên quan đến mối quan hệ với nhân viên. Ví dụ: phúc lợi, bồi thƣờng, … Rủi ro liên quan đến an toàn của môi trƣờng làm việc. Ví dụ: An toàn sức khỏe ngƣời lao động, chính sách bồi thƣờng, …
9 2.2.2.2 Rủi ro liên quan đến khách hàng, sản phẩm hoặc tập quán hoạt động kinh doanh Rủi ro liên quan đến khách hàng, sản phẩm hay tập quán hoạt động kinh doanh là các tổn thất phát sinh từ những lỗi vi phạm quy chế làm việc do vô ý hoặc vì cẩu thả khi thực hiện nghiệp vụ đáp ứng nhu cầu của một khách hàng cụ thể, hay do tính chất/ cấu trúc của sản phẩm. 2.2.2.3 Rủi ro liên quan đến gian lận nội bộ Rủi ro liên quan đến gian lận nội bộ là thiệt hại do các hành vi lừa gạt, chiếm đoạt tài sản, hoặc phá vỡ các quy định pháp luật, chính sách của ngân hàng. Trong đó có ít nhất một bên tham gia thuộc nội bộ ngân hàng. Trong gian lận nội bộ, rủi ro tác nghiệp đƣợc chia làm 2 nhóm: - Rủi ro liên quan đến các hoạt động trái pháp luật. Ví dụ: giao dịch không báo cáo, các loại giao dịch không hợp pháp, ... - Rủi ro liên quan đến các hành vi trộm cắp và gian lận. Ví dụ: Gian lận tín dụng, giả mạo chữ ký, giấy tờ, rửa tiền, … 2.2.2.4 Rủi ro liên quan đến việc thực hiện, bàn giao và quản lý quy trình Rủi ro liên quan đến việc thực hiện, bàn giao và quản lý quy trình là thiệt hại xảy ra do lỗi trong quá trình giao dịch hay quản lý quy trình liên quan đến các mối quan hệ với đối tác giao dịch hoặc nhà cung cấp dịch vụ. Ví dụ: lỗi khi giao dịch chuyển tiền, lỗi kế toán. 2.2.2.5 Rủi ro liên quan đến gián đoạn hoạt động kinh doanh hoặc khuyết điểm của hệ thống Rủi ro liên quan đến gián đoạn hoạt động kinh doanh hoặc khuyết điểm của hệ thống là thiệt hại phát sinh do sự gián đoạn của các hoạt động kinh doanh hoặc