Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Giải pháp tổ chức kế toán trách nhiệm tại Công ty cổ phần xuất nhập khẩu thủy sản An Giang

Chia sẻ: Diệp Nhất Thiên | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:153

Thêm vào BST

Báo xấu

62
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài này nghiên cứu tổng hợp và xây dựng cơ sở lý thuyết về việc thiết lập hệ thống kế toán trách nhiệm trong doanh nghiệp sản xuất dựa trên các tài liệu lý thuyết và nghiên cứu trước về lĩnh vực có liên quan. Tìm hiểu đặc điểm kinh doanh, mô hình quản lý của công ty Agifish, thực trạng công tác đánh giá trách nhiệm quản lý của công ty và đưa ra nhận xét. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Giải pháp tổ chức kế toán trách nhiệm tại Công ty cổ phần xuất nhập khẩu thủy sản An Giang

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH CHÂU HỒNG PHƯƠNG THẢO GIẢI PHÁP TỔ CHỨC KẾ TOÁN TRÁCH NHIỆM TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN XUẤT NHẬP KHẨU THỦY SẢN AN GIANG LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH – Năm 2013
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH CHÂU HỒNG PHƯƠNG THẢO GIẢI PHÁP TỔ CHỨC KẾ TOÁN TRÁCH NHIỆM TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN XUẤT NHẬP KHẨU THỦY SẢN AN GIANG Chuyên ngành: Kế toán Mã số: 60340301 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS PHẠM VĂN DƯỢC TP.HỒ CHÍ MINH – Năm 2013
LỜI CAM ĐOAN Luận văn “Giải pháp tổ chức kế toán trách nhiệm tại Công ty cổ phần xuất nhập khẩu thủy sản An Giang” là công trình nghiên cứu độc lập của tôi với sự cố vấn của người hướng dẫn khoa học, tất cả các nguồn tài liệu đã được công bố đầy đủ. Tôi xin cam đoan nội dung của luận văn là trung thực và chịu trách nhiệm hoàn toàn về lời cam đoan của mình. Tác giả luận văn Châu Hồng Phương Thảo
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... a MỤC LỤC ..................................................................................................................b DANH MỤC SƠ ĐỒ ................................................................................................. f DANH MỤC BẢNG .................................................................................................. g DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT....................................................................................h PHẦN MỞ ĐẦU ......................................................................................................... i PHẦN MỞ ĐẦU ......................................................................................................... i CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ KẾ TOÁN TRÁCH NHIỆM ................ 1 1.1. Bản chất và vai trò của kế toán quản trị .......................................................... 1 1.1.1 Bản chất của kế toán quản trị ........................................................................... 1 1.1.2 Vai trò của kế toán quản trị trong doanh nghiệp .............................................. 1 1.2. Khái niệm và vai trò của kế toán trách nhiệm trong doanh nghiệp .............. 2 1.2.1. Khái niệm kế toán trách nhiệm ........................................................................ 2 1.2.2. Vai trò của kế toán trách nhiệm trong doanh nghiệp ....................................... 4 1.2.3. Chức năng và đối tượng sử dụng thông tin kế toán trách nhiệm ..................... 5 1.2.3.1 Chức năng của kế toán trách nhiệm ............................................................... 5 1.2.3.2 Đối tượng sử dụng thông tin kế toán trách nhiệm ......................................... 6 1.3. Các thành phần của hệ thống kế toán trách nhiệm......................................... 6 1.3.1. Sự phân cấp quản lý và xác định các trung tâm trách nhiệm ........................... 6 1.3.2. Hệ thống chỉ tiêu đo lường và đánh giá các trung tâm trách nhiệm .............. 11 1.3.2.1 Đánh giá trách nhiệm quản trị và đo lường kết quả hoạt động của trung tâm chi phí ........................................................................................................... 11 1.3.2.2 Đánh giá trách nhiệm quản trị và đo lường kết quả hoạt động của trung tâm doanh thu ...................................................................................................... 12
1.3.2.3 Đánh giá trách nhiệm quản trị và đo lường kết quả hoạt động của trung tâm lợi nhuận....................................................................................................... 13 1.3.2.4 Đánh giá trách nhiệm quản trị và đo lường kết quả hoạt động của trung tâm đầu tư. ........................................................................................................... 13 1.3.3. Hệ thống báo cáo của các trung tâm trách nhiệm .......................................... 16 1.3.3.1 Đặc điểm và yêu cầu của báo cáo kế toán trách nhiệm ............................... 16 1.3.3.2 Nội dung báo cáo trách nhiệm của từng trung tâm trách nhiệm .................. 16 1.4. Ảnh hưởng của đặc điểm mô hình quản lý trong công ty cổ phần đến công tác tổ chức kế toán trách nhiệm. ..................................................................... 20 1.4.1 Đặc điểm mô hình quản lý trong công ty cổ phần. ........................................ 20 1.4.2 Ảnh hưởng của mô hình quản lý trong công ty cổ phần đến công tác tổ chức kế toán trách nhiệm. ....................................................................................... 22 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC ĐÁNH GIÁ TRÁCH NHIỆM QUẢN LÝ TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN XUẤT NHẬP KHẨU THỦY SẢN AN GIANG .. 26 2.1 Giới thiệu Công ty cổ phần xuất nhập khẩu thủy sản An Giang ................. 26 2.1.1 Quá trình hình thành......................................................................................... 26 2.1.2 Đặc điểm quá trình sản xuất kinh doanh .......................................................... 28 2.1.3 Cơ cấu tổ chức bộ máy quản lý ........................................................................ 29 2.1.4 Tình hình hoạt động kinh doanh của công ty trong giai đoạn 2011 – 2012 .... 33 2.1.5 Thuận lợi, khó khăn và phương hướng phát triển của công ty ........................ 36 2.2 Tổ chức công tác kế toán tại công ty ............................................................... 37 2.2.1 Bộ máy kế toán................................................................................................. 37 2.2.2 Chức năng của từng bộ phận trong bộ máy kế toán ......................................... 38 2.2.3 Chế độ và chính sách kế toán ........................................................................... 39 2.3 Tình hình thực hiện công tác kế toán quản trị tại công ty............................ 40 2.3.1 Công tác dự toán ngân sách ............................................................................. 40 2.3.2 Tình hình lập các báo cáo kế toán quản trị ...................................................... 40 2.4 Thực trạng công tác đánh giá trách nhiệm quản lý tại công ty ................... 41
2.4.1. Những vấn đề chung về khảo sát thực trạng công tác đánh giá trách nhiệm quản lý tại công ty .......................................................................................... 41 2.4.2. Kết quả khảo sát ............................................................................................. 42 2.4.2.1 Sự phân cấp quản lý trong công ty ............................................................... 42 2.4.2.2 Phương thức đánh giá trách nhiệm quản lý được thực hiện tại công ty ...... 43 2.4.2.2.1 Phương thức đánh giá trách nhiệm quản lý đối với các xí nghiệp ............44 2.4.2.2.2 Phương thức đánh giá trách nhiệm đối với các phòng ban chức năng ......52 2.4.2.2.3 Phương thức đánh giá trách nhiệm đối với chi nhánh TPHCM ................53 2.4.2.2.4 Phương thức đánh giá trách nhiệm đối với Hội đồng quản trị và Ban giám đốc ....................................................................................................................55 2.5 Đánh giá thực trạng công tác đánh giá trách nhiệm quản lý tại công ty. ... 57 2.5.1. Về sự phân cấp quản lý trong công ty ............................................................ 58 2.5.2. Về phương thức đánh giá trách nhiệm quản lý .............................................. 59 2.5.2.1 Phương thức đánh giá trách nhiệm đối với các xí nghiệp............................ 59 2.5.2.2 Phương thức đánh giá trách nhiệm đối với các phòng ban chức năng ........ 60 2.5.2.3 Phương thức đánh giá trách nhiệm đối với chi nhánh TP.HCM ................. 61 2.5.2.4 Phương thức đánh giá trách nhiệm đối với Hội đồng quản trị và Ban giám đốc.61 2.6 Nguyên nhân của những hạn chế trong công tác đánh giá trách nhiệm quản lý tại công ty ....................................................................................................... 62 CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP TỔ CHỨC KẾ TOÁN TRÁCH NHIỆM TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN XUẤT NHẬP KHẨU THỦY SẢN AN GIANG ............ 65 3.1. Quan điểm tổ chức kế toán trách nhiệm tại công ty Agifish ............................. 65 3.1.1 Tổ chức kế toán trách nhiệm phải phù hợp với mô hình tổ chức quản lý, đặc điểm sản xuất kinh doanh của công ty. .......................................................... 65 3.1.2 Tổ chức kế toán trách nhiệm phải phù hợp với yêu cầu và trình độ quản lý của công ty. .................................................................................................... 65 3.1.3 Các báo cáo kế toán trách nhiệm của công ty phải phù hợp với hệ thống báo cáo kế toán chung của công ty. ...................................................................... 66
3.1.4 Tổ chức kế toán trách nhiệm phải đảm bảo sự hài hòa giữa chi phí và lợi ích ..... 66 3.2. Giải pháp tổ chức kế toán trách nhiệm tại công ty ............................................ 67 3.2.1. Xác định các trung tâm trách nhiệm .............................................................. 67 3.2.1.1 Trung tâm chi phí .......................................................................................... 67 3.2.1.2 Trung tâm doanh thu ..................................................................................... 71 3.2.1.3 Trung tâm lợi nhuận ...................................................................................... 72 3.2.1.4 Trung tâm đầu tư ........................................................................................... 72 3.2.2. Xác định các chỉ tiêu đo lường kết quả và hiệu quả của các trung tâm trách nhiệm .............................................................................................................. 72 3.2.3. Xây dựng báo cáo trách nhiệm theo từng trung tâm ...................................... 76 3.2.3.1 Báo cáo trách nhiệm của trung tâm chi phí ................................................... 76 3.2.3.2 Báo cáo trách nhiệm của trung tâm doanh thu .............................................. 78 3.2.3.3 Báo cáo trách nhiệm tại trung tâm lợi nhuận ................................................ 78 3.2.3.4 Báo cáo trách nhiệm tại trung tâm đầu tư ..................................................... 79 3.2.4. Tổ chức công tác thu thập và phân tích dữ liệu theo yêu cầu của kế toán trách nhiệm. ............................................................................................................. 80 3.3. Các điều kiện để vận dụng kế toán trách nhiệm tại công ty .............................. 81 3.3.1. Về nhận thức .................................................................................................. 81 3.3.2. Về nhân sự ...................................................................................................... 82 3.3.3. Hoàn thiện hệ thống dự toán cho các trung tâm trách nhiệm. ....................... 83 3.3.3.1 Lập dự toán cho trung tâm chi phí ............................................................... 84 3.3.3.2 Lập dự toán cho trung tâm doanh thu .......................................................... 86 3.3.3.3 Lập dự toán cho trung tâm lợi nhuận ........................................................... 87 3.3.3.4 Lập dự toán cho trung tâm đầu tư ................................................................ 87 3.3.4. Về sự hỗ trợ của công nghệ thông tin ............................................................ 88 KẾT LUẬN CHUNG .............................................................................................. 90 TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................... 90
DANH MỤC SƠ ĐỒ Sơ đồ 1.1: Phân loại các trung tâm trách nhiệm trong một đơn vị sản xuất .............10 Sơ đồ 1.2: Cơ cấu tổ chức bộ máy quản lý trong các công ty niêm yết ở Việt Nam 21 Sơ đồ 1.3: Qui trình tổ chức kế toán trách nhiệm trong công ty cổ phần .................23 Sơ đồ 2.1: Cơ cấu bộ máy quản lý của Công ty Agifish ...........................................31 Sơ đồ 2.2: Tổ chức bộ máy kế toán công ty Agifish.................................................38 Sơ đồ 2.3: Cơ cấu tổ chức của xí nghiệp sản xuất ....................................................44 Sơ đồ 2.4: Cơ cấu tổ chức xí nghiệp AGF360 ..........................................................48 Sơ đồ 2.5: Cơ cấu tổ chức Xí nghiệp Dịch vụ thủy sản ............................................49 Sơ đồ 2.6: Cơ cấu tổ chức xí nghiệp Kho vận MỹThới ............................................51 Sơ đồ 2.7: Cơ cấu quản lý của các phòng ban chức năng .........................................52 Sơ đồ 2.8: Cơ cấu tổ chức quản lý Chi nhánh TP.HCM ...........................................54 Sơ đồ 2.9: Cơ cấu tổ chức của Hội đồng quản trị và Ban giám đốc .........................55 Sơ đồ 3.1: Trung tâm chi phí thuộc khối sản xuất ....................................................69 Sơ đồ 3.2: Trung tâm chi phí thuộc khối kinh doanh................................................70 Sơ đồ 3.3: Trung tâm chi phí thuộc khối quản lý doanh nghiệp ...............................71 Sơ đồ 3.4: Trung tâm doanh thu ................................................................................71
DANH MỤC BẢNG Bảng 1.1 Tổng hợp các chỉ tiêu đánh giá của các trung tâm trách nhiệm ................15 Bảng 1.2 Báo cáo trách nhiệm của trung tâm chi phí định mức ...............................17 Bảng 1.3 Báo cáo trách nhiệm của trung tâm chi phí dự toán ..................................17 Bảng 1.4 Báo cáo trách nhiệm của trung tâm doanh thu ..........................................18 Bảng 1.5 Báo cáo trách nhiệm của trung tâm lợi nhuận ...........................................19 Bảng 1.6 Báo cáo trách nhiệm của trung tâm đầu tư ................................................20 Bảng 2.1 Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh của công ty Agifish .....................34
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT AGF Agifish DVTS Dịch vụ thủy sản GĐ Giám đốc HĐQT Hội đồng quản trị KD Kinh doanh KH – ĐĐSX Kế hoạch – điều độ sản xuất KTTV Kế toán tài vụ NL Nguyên liệu QL Quản lý RI Residual income ROI Return on investment TC – HC Tổ chức – Hành chính TP. HCM Thành phố Hồ Chí Minh TSCĐ Tài sản cố định UBKS Ủy ban kiểm soát VT – CC Vật tư – công cụ XN Xí nghiệp
PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Thực tế và lý thuyết đã chứng minh, bộ máy kế toán góp phần không nhỏ vào sự thành công của doanh nghiệp, không chỉ là nguồn cung cấp thông tin, kế toán còn được xem như một trong những công cụ mà nhà quản lý sử dụng để điều hành công việc nhằm hướng tới mục tiêu chung của doanh nghiệp. Nếu như kế toán tài chính cung cấp thông tin về tình hình tài chính, kết quả hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp thì kế toán quản trị cung cấp thông tin để nhà quản trị hoạch định chiến lược, kiểm soát hoạt động và ra quyết định. So với kế toán tài chính thì kế toán quản trị được nghiên cứu và phát triển sau nhưng cũng thể hiện được tầm quan trọng của nó đối với công tác điều hành trong tổ chức, doanh nghiệp. Ở Việt Nam, các doanh nghiệp ngày càng quan tâm đến vai trò của kế toán quản trị trong việc nâng cao hiệu quả quản lý, thế nên việc tổ chức vận dụng kế toán quản trị vào doanh nghiệp là tất yếu. Một thành phần rất quan trọng, không thể thiếu khi nghiên cứu, xây dựng hệ thống kế toán quản trị trong một doanh nghiệp đó là kế toán trách nhiệm, đây là một nội dung quan trọng của kế toán quản trị, nó được xem là phương pháp xử lý và cung cấp thông tin kế toán nhằm kiểm soát quản lý thành công. Kế toán trách nhiệm hỗ trợ nhà quản trị cấp cao trong việc kiểm soát và đánh giá năng lực của nhà quản trị cấp thấp hơn trong tiến trình thực hiện mục tiêu của doanh nghiệp, thông tin được cung cấp bởi hệ thống kế toán trách nhiệm còn làm cơ sở cho các nhà quản trị bộ phận xem xét lại hành vi quản lý của mình để kịp thời điều chỉnh, định hướng hoạt động trong tương lai. Trên thế giới, việc nghiên cứu và vận dụng kế toán trách nhiệm vào doanh nghiệp đã phát triển cả về lý luận và thực tiễn từ thập niên 50 của thế kỷ hai mươi. Ở Việt Nam, mặc dù các doanh nghiệp nhận thức được nhu cầu sử dụng thông tin phục vụ cho quản lý nội bộ cũng như đánh giá trách nhiệm và thành quả hoạt động
của các bộ phận, nhưng việc tổ chức vận dụng kế toán trách nhiệm vào doanh nghiệp còn rất hạn chế.1 Trong môi trường kinh doanh hiện nay, các doanh nghiệp phải đối mặt với tình trạng cạnh tranh khốc liệt, buộc các doanh nghiệp phải tranh thủ các nguồn ngoại lực và phát huy tối đa nội lực để kịp thời thích nghi với nhịp độ biến đổi của thị trường, nâng cao năng lực cạnh tranh. Một trong những yếu tố nội lực đó là việc kiểm soát các hoạt động nội bộ, làm sao đảm bảo tất cả các bộ phận trong doanh nghiệp có sự phối hợp nhịp nhàng để đạt được mục tiêu. Như đã trình bày ở trên, hệ thống kế toán trách nhiệm sẽ đáp ứng được nhu cầu này. Đối với doanh nghiệp sản xuất, đặc biệt là các doanh nghiệp sản xuất có quy mô lớn , cơ cấu tổ chức bao gồm nhiều bộ phận với các chức năng riêng biệt thì việc triển khai sử dụng kế toán trách nhiệm là rất cần thiết. Công ty cổ phần xuất nhập khẩu thủy sản An Giang (AGIFISH) là một trong những doanh nghiệp hàng đầu của Việt Nam trong lĩnh vực chế biến và xuất khẩu thủy sản, hoạt động theo mô hình công ty cổ phần và được cấp phép niêm yết cổ phiếu trên thị trường chứng khoán Việt Nam từ năm 2002. Ngoài những đặc điểm của một doanh nghiệp sản xuất thì hoạt động của công ty còn mang những đặc trưng riêng của ngành chế biến thủy sản, từ việc tổ chức vùng nuôi nguyên liệu đến việc tổ chức sản xuất, cùng với sự đa dạng của các sản phẩm đầu ra cũng như thị trường tiêu thụ,… nên cơ cấu tổ chức của công ty gắn liền với trách nhiệm của nhiều bộ phận trực thuộc, cần phải có một công cụ hỗ trợ nhà quản trị trong việc kiểm soát và đánh giá thành quả của các bộ phận này. Với những đặc điểm như trên, việc tổ chức công tác kế toán trách nhiệm một cách khoa học, phù hợp với đặc điểm sản xuất kinh doanh là thực sự cần thiết cho công tác quản trị của công ty, giúp nhà quản lý cấp cao kịp thời đánh giá được trách nhiệm của từng nhà quản lý bộ phận. Bên cạnh đó, thông tin được cung cấp từ hệ thống kế toán trách nhiệm sẽ là cơ sở để các nhà quản trị có sự điều chỉnh trong 1 Tổng hợp từ Đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ “Thiết kế hệ thống báo cáo kế toán trách nhiệm bộ phận cho các nhà quản trị trong doanh nghiệp sản xuất ở Việt Nam”. Chủ nhiệm đề tài: PGS.TS Phạm Văn Dược
hoạt động và đưa ra những quyết định chính xác, phù hợp với thực tế, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của công ty. Xuất phát từ yêu cầu đó, tác giả đã chọn đề tài “Giải pháp tổ chức kế toán trách nhiệm tại Công ty cổ phần xuất nhập khẩu thủy sản An Giang” để thực hiện luận văn. 2. Những công trình nghiên cứu trước đây 2.1. Các đề tài về xây dựng và hoàn thiện kế toán trách nhiệm tại một doanh nghiệp cụ thể Xây dựng và hoàn thiện hệ thống kế toán trách nhiệm trong một doanh nghiệp cụ thể đã được nhiều tác giả nghiên cứu khi thực hiện luận văn thạc sĩ, lĩnh vực kinh doanh của các doanh nghiệp rất đa dạng như: sản xuất, xây dựng, vận tải, chứng khoán, …Các doanh nghiệp có cách tổ chức quản lý khác nhau nên hệ thống kế toán trách nhiệm cũng khác nhau giữa các doanh nghiệp. Trong mỗi bài nghiên cứu các tác giả trình bày 3 phần chính: - Cơ sở lý thuyết về kế toán trách nhiệm. - Tình hình thực hiện kế toán trách nhiệm tại doanh nghiệp. - Đề xuất giải pháp hoàn thiện. Đối với phần lý thuyết, các tác giả đã trình bày đầy đủ cơ sở lý thuyết về kế toán trách nhiệm như: khái niệm, vai trò và các nội dung cơ bản của kế toán trách nhiệm. Ngoài nội dung này, khi thực hiện luận văn các tác giả đã bổ sung thêm một số nội dung như: - Tác giả Võ Thị Thức, người thực hiện luận văn “Hoàn thiện hệ thống kế toán trách nhiệm tại Công ty cổ phần chứng khoán Sài Gòn – Hà Nội” năm 2011 cũng trình bày thêm các nội dung liên quan đến kế toán trách nhiệm như: hệ thống dự toán cho các trung tâm trách nhiệm, định giá sản phẩm chuyển giao nội bộ, phân tích biến động chi phí, doanh thu, phân tích mối quan hệ chi phí – khối lượng – lợi nhuận. - Tác giả Dương Thị Cẩm Nhung bổ sung thêm nội dung của lý thuyết bảng cân bằng điểm khi thực hiện luận văn “Hoàn thiện kế toán trách nhiệm tại công ty cổ phần vận tải quốc tế I.T.I” năm 2007.
- Ngoài những nội dung về cơ sở lý thuyết của kế toán trách nhiệm đã nêu ở trên, trong luận văn “Xây dựng kế toán trách nhiệm tại Tổng công ty Văn hóa Sài Gòn – Công ty TNHH một thành viên” năm 2012, tác giả Bùi Thị Bích Liên có đề cập đến lý thuyết về phân loại chi phí gắn với trách nhiệm bộ phận. - Tổng công ty đầu tư phát triển đô thị và khu công nghiệp Việt Nam (IDICO) chuyển sang hoạt động theo mô hình công ty mẹ - công ty con vào năm 2006, vì thế trong phần cơ sở lý thuyết của đề tài “Hoàn thiện công tác tổ chức hệ thống kế toán trách nhiệm tại IDICO” năm 2010, tác giả Đỗ Khánh Ly đã nêu thêm những ảnh hưởng của đặc điểm cơ cấu tổ chức trong tổng công ty hoạt động theo mô hình công ty mẹ - công ty con đến công tác tổ chức kế toán trách nhiệm. Về thực trạng công tác kế toán trách nhiệm tại các công ty: đa phần các công ty chưa tổ chức bộ phận kế toán quản trị riêng biệt, công việc kế toán quản trị do nhân viên kế toán tài chính kiêm nhiệm nên công tác kế toán trách nhiệm cũng được nhân viên kế toán tài chính thực hiện theo yêu cầu quản lý của công ty. Hầu hết các công ty đã thiết lập hệ thống báo cáo nội bộ mang tính quản trị trong công ty, nhưng vì chưa phân chia cơ cấu tổ chức thành các trung tâm trách nhiệm một cách rõ ràng nên các bảng dự toán, báo cáo được lập chủ yếu nhằm xác định mức độ thực hiện các chỉ tiêu kế hoạch chứ chưa dùng để đánh giá trách nhiệm quản lý. Nhìn chung, kế toán đánh giá trách nhiệm quản lý trong các công ty vẫn chưa đáp ứng đầy đủ nhu cầu kiểm soát, đánh giá các hoạt động trong công ty. Vì thế, các công ty cần có sự đầu tư đúng mức để hoàn thiện hệ thống đánh giá trách nhiệm quản lý để nâng cao hiệu quả hoạt động. Quan điểm và giải pháp hoàn thiện kế toán trách nhiệm tại các công ty: từ thực trạng trên, các tác giả đã nêu quan điểm và đề xuất giải pháp hoàn thiện. Hệ thống kế toán trách nhiệm trong một công ty phải được xây dựng phù hợp với mô hình tổ chức quản lý và trình độ quản lý của công ty, đáp ứng yêu cầu thông tin phục vụ cho công tác quản lý các cấp, ngoài ra còn phải đảm bảo phù hợp với hệ thống báo cáo kế toán đang thực hiện. Một yếu tố rất quan trọng khi xây dựng kế toán trách nhiệm tại một doanh nghiệp là phải đảm bảo tính hiệu quả về mặt kinh tế
của hoạt động kế toán, tức là phải có tính phù hợp và hài hòa giữa lợi ích và chi phí. Các giải pháp xây dựng và hoàn thiện được đề xuất bởi các tác giả tùy thuộc vào cơ cấu tổ chức và ngành nghề kinh doanh của doanh nghiệp. 2.2. Một số bài nghiên cứu có liên quan Phần này trình bày một số nghiên cứu có liên quan đến kế toán trách nhiệm, các nghiên cứu này cho thấy được nhận thức của các tổ chức đối với phạm vi, chức năng của kế toán trách nhiệm, mức độ thực hiện kế toán trách nhiệm và các yếu tố tác động đến hiệu quả của hệ thống kế toán trách nhiệm trong tổ chức. Theo bài nghiên cứu“Thiết lập hệ thống kế toán quản trị khi phân chia một tổ chức thành các trung tâm trách nhiệm” năm 2011, được thực hiện bởi Groşanu Adrian và Răchişan Paula Ramonathì có đến 91,2% các công ty cho rằng thông tin kế toán quản trị là rất cần thiết nhưng chỉ có 39% công ty ứng dụng mô hình quản lý theo các trung tâm trách nhiệm. Một đề tài nghiên cứu khác “Thiết kế hệ thống báo cáo kế toán trách nhiệm bộ phận cho các nhà quản trị trong doanh nghiệp sản xuất ở Việt Nam”, năm 2009, chủ nhiệm đề tài: Phạm Văn Dược, mặc dù 85,7% doanh nghiệp xác định là có nhu cầu và rất cần thông tin phục vụ quản lý nội bộ, cũng như đánh giá trách nhiệm quản lý và thành quả hoạt động của bộ phận nhưng tình hình tổ chức và vận hành kế toán trách nhiệm trong doanh nghiệp ở Việt Nam còn rất hạn chế: trong số 42 doanh nghiệp được phỏng vấn thì chỉ có 1 doanh nghiệp đã vận hành, 2 doanh nghiệp đang tổ chức, 39 doanh nghiệp chưa tổ chức kế toán trách nhiệm. Rõ ràng nhu cầu đã được xác định nhưng việc ứng dụng vào doanh nghiệp còn hạn chế. Trong nghiên cứu của Eman Al Hanini năm 2013 về “Mức độ thực hiện kế toán trách nhiệm trong các ngân hàng ở Jordan”, việc khuyến khích nhân viên bằng cách trao thưởng cho những nhân viên của ngân hàng dựa trên hiệu quả và mục tiêu đạt được cũng là biện pháp có hiệu ứng động viên đối với nhân viên. Theo Dr. Atef Aqeel Al-Bawab, tác giả của bài nghiên cứu “Tác động của việc phân quyền và kế toán trách nhiệm trong việc đánh giá hiệu suất của các đơn vị trực
thuộc trong các ngân hàng ở Yemen” thì nên sử dụng cả chỉ tiêu tài chính và phi tài chính để đánh giá hoạt động của các đơn vị trực thuộc. Để phát huy hiệu quả của kế toán trách nhiệm trong một tổ chức, theo nhóm tác giả Moses Nyakuwanika, Gumisai Jacob Gutu, Silibaziso Zhou, Frank Tagwireyi và Clainos Chidoko nêu ra trong bài nghiên cứu “Phân tích hiệu quả của hệ thống kế toán trách nhiệm trong lĩnh vực y tế ở Zimbawe” thì các nhà quản lý cấp trên phải thông tin đầy đủ về việc lập dự toán cho các nhà quản lý cấp dưới, các báo cáo bộ phận cần có sự phân biệt giữa chi phí kiểm soát được và không kiểm soát được. Bên cạnh đó, các báo cáo được sử dụng để đánh giá trách nhiệm quản lý thì người được đánh giá phải có đủ thời gian và cơ hội phản hồi lại những thông tin từ báo cáo, giữa các trung tâm trách nhiệm phải có sự phối hợp trong hoạt động. Trên đây là phần khái quát một số điểm chính của các bài nghiên cứu về kế toán trách nhiệm, đây sẽ là nguồn dữ liệu tham khảo hữu ích khi nghiên cứu và xây dựng hệ thống kế toán trách nhiệm trong một đơn vị cụ thể. 3. Mục tiêu nghiên cứu - Tổng hợp và xây dựng cơ sở lý thuyết về việc thiết lập hệ thống kế toán trách nhiệm trong doanh nghiệp sản xuất dựa trên các tài liệu lý thuyết và nghiên cứu trước về lĩnh vực có liên quan. - Tìm hiểu đặc điểm kinh doanh, mô hình quản lý của công ty Agifish, thực trạng công tác đánh giá trách nhiệm quản lý của công ty và đưa ra nhận xét. - Xác định hệ thống chỉ tiêu trong các báo cáo trách nhiệm của công ty Agifish. - Đề xuất giải pháp tổ chức công tác kế toán trách nhiệm phù hợp với yêu cầu và trình độ quản lý của công ty. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Đề tài thuộc lĩnh vực kế toán quản trị, cụ thể là kế toán trách nhiệm. Đề tài giới hạn vào việc tập trung nghiên cứu các vấn đề lý luận liên quan đến kế toán trách nhiệm, nhằm làm cơ sở đề xuất giải pháp tổ chức kế toán trách nhiệm tại công ty cổ phần xuất nhập khẩu thủy sản An Giang sao cho phù hợp với qui mô, trình độ quản lý của các cấp quản trị tại công ty.
Luận văn tập trung giải quyết các vấn đề sau: - Tổng hợp các nghiên cứu có liên quan về kế toán trách nhiệm quản lý trong doanh nghiệp. - Hệ thống hóa các lý thuyết về kế toán trách nhiệm như: vai trò của kế toán trách nhiệm trong doanh nghiệp và điều kiện áp dụng, khái niệm các trung tâm trách nhiệm, các tiêu chí đánh giá hoạt động của trung tâm trách nhiệm, hệ thống báo cáo đánh giá trách nhiệm. - Tìm hiểu thực trạng công tác đánh giá trách nhiệm quản lý tại công ty, nhận diện những ưu điểm và hạn chế còn tồn tại. - Nêu quan điểm tổ chức công tác kế toán trách nhiệm tại công ty, từ đó đề xuất giải pháp tổ chức kế toán trách nhiệm tại công ty bao gồm các thành phần: xác định các trung tâm trách nhiệm, xác định các tiêu chí đánh giá kết quả và hiệu quả của các trung tâm trách nhiệm, thiết lập hệ thống báo cáo cho các trung tâm trách nhiệm. 5. Phương pháp nghiên cứu Đây là nghiên cứu ứng dụng, vận dụng vào thực tiễn tại một đơn vị cụ thể trên nền lý thuyết sẵn có. Để đạt được mục tiêu nghiên cứu, phương pháp nghiên cứu được sử dụng là phương pháp định tính. Các phương pháp cụ thể được sử dụng để thu thập và xử lý dữ liệu như sau: - Thu thập các bài nghiên cứu trước, sau đó dùng phương pháp tổng hợp để khái quát về kết quả của các bài nghiên cứu, đưa ra nhận xét chung. - Hệ thống hóa cơ sở lý thuyết về kế toán quản trị, tập trung vào lý thuyết về kế toán trách nhiệm. Từ đó xây dựng cơ sở lý thuyết cho việc ứng dụng kế toán trách nhiệm vào thực tiễn tại doanh nghiệp sản xuất thủy sản. - Thu thập tài liệu có liên quan đến nội dung nghiên cứu tại công ty. Ngoài ra, còn dùng phương pháp phỏng vấn, quan sát để hiểu rõ hơn về đặc điểm kinh doanh, quản lý của công ty. Xử lý dữ liệu thu thập được bằng cách dùng kết hợp các phương pháp thống kê, phân tích, so sánh.
6. Những đóng góp của luận văn Đóng góp của luận văn về mặt thực tiễn là dựa trên cơ sở lý thuyết tìm hiểu thực trạng công tác đánh giá trách nhiệm quản lý tại công ty Agifish, sau đó đề xuất giải pháp tổ chức kế toán trách nhiệm phù hợp với qui mô, trình độ quản lý của công ty. Những giải pháp bao gồm: - Xác định các trung tâm trách nhiệm dựa vào chức năng, nhiệm vụ của từng bộ phận trong công ty. - Xác định các chỉ tiêu đánh giá các trung tâm trách nhiệm. - Thiết lập hệ thống báo cáo cho các trung tâm trách nhiệm. 7. Kết cấu của luận văn Luận văn có kết cấu như sau: - Phần mở đầu - Chương 1: Cơ sở lý thuyết về kế toán trách nhiệm. - Chương 2: Thực trạng công tác đánh giá trách nhiệm quản lý tại Công ty cổ phần xuất nhập khẩu thủy sản An Giang. - Chương 3: Giải pháp tổ chức kế toán trách nhiệm tại Công ty cổ phần xuất nhập khẩu thủy sản An Giang. - Phần kết luận Ngoài những nội dung trên, luận văn còn trình bày danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục các bảng dữ liệu minh họa.
1 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ KẾ TOÁN TRÁCH NHIỆM 1.1. Bản chất và vai trò của kế toán quản trị 1.1.1 Bản chất của kế toán quản trị Kế toán quản trị được hình thành từ những năm cuối thế kỷ XVIII, đầu thế kỷ XIX với hình thức sơ khai ban đầu là hệ thống quản trị chi phí trong doanh nghiệp sản xuất nhỏ nhằm đáp ứng nhu cầu thông tin cho những nhà quản trị doanh nghiệp trong việc kiểm soát chi phí, định hướng sản xuất. Kinh tế thị trường phát triển cùng với sức ép cạnh tranh, các nhà quản trị bên trong doanh nghiệp cần phải có thông tin linh hoạt, kịp thời để phục vụ cho chức năng hoạch định chiến lược, kiểm soát và ra quyết định, chính điều này đã thúc đẩy sự phát triển của kế toán quản trị. Xét về mặt lý luận, mặc dù có nhiều phát biểu khác nhau về kế toán quản trị của nhiều nhóm tác giả, khái quát các quan điểm đó ta có thể xem “kế toán quản trị như là một quy trình định dạng, thu thập, kiểm tra, định lượng để trình bày, giải thích và cung cấp thông tin kinh tế, tài chính về hoạt động của doanh nghiệp cho những nhà quản trị trong nội bộ doanh nghiệp thực hiện toàn diện các chức năng quản trị”( Huỳnh Lợi, 2012, trang 20 [4]). Kế toán quản trị được ra đời và phát triển cùng với nhu cầu sử dụng thông tin của nhà quản trị và sự thay đổi của khoa học quản lý. Sự cạnh tranh khốc liệt trong nền kinh tế đã thúc đẩy kế toán quản trị phát triển nhanh chóng và trở thành công cụ quản lý, một bộ phận thiết yếu của quản trị. Tóm lại, kế toán quản trị là sự kết hợp của kế toán, tài chính và quản trị cùng với các kỹ thuật cần thiết để hướng doanh nghiệp tới thành công. 1.1.2 Vai trò của kế toán quản trị trong doanh nghiệp Thứ nhất, với hệ thống dự toán hoạt động sản xuất kinh doanh, kế toán quản trị giúp nhà quản trị có được những tài liệu cụ thể về mục tiêu hoạt động sản xuất kinh doanh của từng bộ phận, của toàn doanh nghiệp trong từng thời kỳ. Từ đó, nhà quản trị thiết lập được định hướng hoạt động sản xuất kinh doanh của từng bộ phận,
2 của toàn doanh nghiệp trong từng thời kỳ để khai thác hiệu quả các nguồn lực kinh tế, kiểm soát và ngăn ngừa rủi ro. Thứ hai, với những báo cáo đo lường, định tính kết quả hoạt động sản xuất, hoạt động tiêu thụ, hoạt động kinh doanh, sử dụng vốn,…sẽ giúp nhà quản trị hiểu được tình hình tổ chức, thực hiện ở từng bộ phận, ở doanh nghiệp. Từ đó, nhà quản trị hiểu được thực trạng hoạt động sản xuất kinh doanh để kịp thời điều chỉnh, bổ sung đảm bảo hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp đúng hướng. Thứ ba, với các báo cáo biến động giữa thực tế so với dự toán và những nguyên nhân gây ra biến động sẽ giúp cho nhà quản trị nhận biết được tình hình hoạt động sản xuất kinh doanh và xu hướng ảnh hưởng của các nguyên nhân gây ra biến động. Từ đó, nhà quản trị có cơ sở để đánh giá trách nhiệm của nhà quản trị bộ phận. Thứ tư, với những báo cáo phân tích các phương án kinh doanh, phân tích chi phí hữu ích, phân tích tiềm năng kinh tế, tài chính của tài sản, nguồn vốn,…giúp cho nhà quản trị đưa ra các quyết định kịp thời, hợp lý, khai thác hiệu quả nguồn lực của doanh nghiệp và đảm bảo mục tiêu chung của doanh nghiệp. Tất cả các thông tin do kế toán quản trị cung cấp phần lớn nhằm phục vụ cho chức năng ra quyết định của nhà quản trị. Vì vậy, kế toán quản trị cung cấp những thông tin linh hoạt, kịp thời và mang tính hệ thống, trên cơ sở đó phân tích các phương án để lựa chon phương án tối ưu. Tóm lại, thông tin kế toán quản trị là thực sự hữu ích và cần thiết cho các nhà quản trị của doanh nghiệp trong môi trường kinh doanh hiện đại. Đó là một hệ thống thông tin vật chất – trách nhiệm, hệ thống thông tin minh bạch về trách nhiệm nội bộ của doanh nghiệp trong điều hành, quản trị doanh nghiệp. 1.2. Khái niệm và vai trò của kế toán trách nhiệm trong doanh nghiệp 1.2.1. Khái niệm kế toán trách nhiệm Kế toán trách nhiệm là hệ thống kế toán tập hợp kết quả theo từng lĩnh vực thuộc trách nhiệm cá nhân, nhằm giám sát và đánh giá kết quả của từng bộ phận trong tổ chức (Phạm Văn Dược và Trần Văn Tùng, 2011, trang 264 [7] ).